https://st-taksh.blogspot.gr Φυσικά ΣΤ΄. 3. 2. ΄΄ Το κύτταρο ΄΄

2. 56
Η μικρότερη μονάδα ζωής είναι το κύτταρο. Τα κύτταρα είναι μικροσκοπικά «εργοστάσια» που
λειτουργούν με απίστευτη ακρίβεια. Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα ή
περισσότερα κύτταρα. Ανεξάρτητα από το σχήμα και τη μορφή τους, που ποικίλλουν πολύ, σε κάθε
κύτταρο μπορούμε να διακρίνουμε τρία κύρια μέρη: την κυτταρική µεµβράνη, το κυτταρόπλασµα
και τον πυρήνα. Στα φυτικά μόνο κύτταρα παρατηρούμε επίσης το κυτταρικό τοίχωµα, τα
χυµοτόπια και τους χλωροπλάστες. Όταν ο οργανισμός αποτελείται από ένα μόνο κύτταρο, ονομάζεται
µονοκύτταρος, ενώ, όταν αποτελείται από πληθώρα κυττάρων, πολυκύτταρος.
Το κύτταρο
φυτικό κύτταρο
ζωικό κύτταρο
Είναι
γεμάτοι με μια
πράσινη χρωστική ουσία,
τη χλωροφύλλη. Σε αυτήν την
ουσία οφείλεται το
χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα
των φύλλων. Στους
χλωροπλάστες γίνεται η
σημαντικότερη λειτουργία
για τη ζωή στη Γη, η
φωτοσύνθεση.
Χλω
ροπλάστες:
Βρίσκεται μέσα
από την κυτταρική
μεμβράνη των φυτικών
κυττάρων. Είναι συμπαγές και
κάνει το κύτταρο άκαμπτο. Τα
φυτά δε διαθέτουν σκελετό.
Στηρίζονται χάρη στην ακαμψία
που προσδίδει στα κύτταρά
τους το κυτταρικό
τοίχωμα.
Κυττα
ρικό τοίχωµα:
Ο «αποθηκευτικός
χώρος» του φυτικού
κυττάρου. Στα χυμοτόπια
αποθηκεύονται χρήσιμες
ουσίες, όπως για
παράδειγμα το
άμυλο.
Χ
υµοτόπιο:
Αποτελεί το
«κέντρο ελέγχου» όλων
των λειτουργιών του
κυττάρου. Εδώ βρίσκονται
αποθηκευμένες οι
γενετικές πληροφορίες
του κυττάρου.
Π
υρήνας:
Διαχωρίζει
το κύτταρο από το
περιβάλλον του. Από την
κυτταρική μεμβράνη
περνάνε χρήσιμα υλικά
προς το κύτταρο και
αποβάλλονται άχρηστα
προς τα έξω.
Κυτταρ
ική µεµβράνη:
Ο χώρος
ανάμεσα στην
κυτταρική μεμβράνη και τον
πυρήνα. Στο κυτταρόπλασμα
υπάρχει πλήθος διαφορετικών
μικροσκοπικών οργανιδίων με
διάφορες λειτουργίες. Το πιο
σημαντικό από αυτά τα οργανίδια
είναι το μιτοχόνδριο, που
αποτελεί το «εργοστάσιο»
παραγωγής ενέργειας
του κυττάρου.
Κυ
τταρόπλασµα:
FYSIKA ST DIM MATHITI.indb 56 1/23/2013 8:21:07 PM

3. 57
Το DNA
Μέσα στον πυρήνα καθενός από τα κύτταρά μας υπάρχει μία χημική ένωση που
είναι καθοριστικής σημασίας για τη ζωή και έχει πολύ δύσκολο όνομα: το
δεσοξυριβονουκλεϊνικό οξύ! Πιο απλά το DNA, που μπορούμε να το
φανταστούμε σαν μια σπειροειδή ανεμόσκαλα. Το DNA είναι ίδιο σε όλα
τα κύτταρα ενός ζωντανού οργανισμού. Εδώ «φυλάσσονται» οι
γενετικές πληροφορίες, με τη μορφή ενός κώδικα πολύτιμου για την
αναπαραγωγή και τη διαιώνιση του είδους.
Όταν τα περιμένουμε όλα από έναν...
Στους πολυκύτταρους οργανισμούς τα κύτταρα συνεργάζονται
και εξειδικεύονται, καθώς κάθε ομάδα κυττάρων επιτελεί
ξεχωριστές λειτουργίες. Στους μονοκύτταρους οργανισμούς
όμως το ένα μοναδικό κύτταρο πρέπει να εκτελεί όλες τις
λειτουργίες του οργανισμού. Η αμοιβάδα αποτελεί
χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ζει στα στάσιμα νερά και κινείται
απλώνοντας το κυτταρόπλασμά της προς διάφορες
κατευθύνσεις. Έτσι, δεν έχει ποτέ σταθερό σχήμα.
Οι μονοκύτταροι οργανισμοί, ωστόσο, είναι «σύνθετοι», αν
συγκριθούν με τα βακτήρια, τα οποία έχουν ακόμη πιο απλή
οργάνωση και μικρότερο μέγεθος. Για να καταλάβεις πόσο
μικροσκοπικά είναι τα βακτήρια, σκέψου ότι σε ένα κουταλάκι θα
χωρούσαν 100 δισεκατομμύρια από αυτά! Κάποιοι μονοκύτταροι μικροοργανισμοί είναι
επιβλαβείς για τον άνθρωπο, πολλοί άλλοι όμως είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι για την
παρασκευή εμβολίων αλλά και τροφίμων. Το γιαούρτι και το κρασί παράγονται χάρη στη
ζύμωση που προκαλείται από μικροοργανισμούς.
Με μια ματιά...
• Έμβια είναι η άλλη ονομασία που δίνουμε
στους ζωντανούς οργανισμούς. Όλα τα
άψυχα αντικείμενα που μας
περιβάλλουν τα ονομάζουμε άβια.
•Τα χαρακτηριστικά των έμβιων είναι
ότι κινούνται, τρέφονται, αναπνέουν,
αναπτύσσονται, αναπαράγονται και
αντιδρούν σε ερεθίσματα.
• Στους μονοκύτταρους
οργανισμούς που αποτελούνται από
ένα κύτταρο περιλαμβάνονται τα
βακτήρια, οι μύκητες, τα πρωτόζωα
και οι ιοί. Κάποιοι από αυτούς τους
οργανισμούς είναι παθογόνοι, οι
περισσότεροι όμως είναι χρήσιμοι.
• Σε κάθε κύτταρο μπορούμε να
διακρίνουμε τρεις βασικές
περιοχές: την κυτταρική
μεμβράνη, το κυτταρόπλασμα
και τον πυρήνα. Στα φυτικά
κύτταρα διακρίνουμε επίσης
το κυτταρικό τοίχωμα, τα
χυμοτόπια και τους
χλωροπλάστες.
Γλωσσάρι...
• Κύτταρο ονομάζεται η μικρότερη
μονάδα ζωής. Κάθε ζωντανός οργανισμός
αποτελείται από ένα ή περισσότερα κύτταρα.
• Κυτταρική μεμβράνη ονομάζεται η μεμβράνη
που διαχωρίζει το κύτταρο από το περιβάλλον του.
Από αυτήν περνούν χρ­ήσιμα υλικά προς το κύτταρο,
ενώ τα άχρηστα υλικά αποβάλλονται από τη
μεμβράνη προς το εξωτερικό του κυττάρου.
• Κυτταρόπλασμα ονομάζεται ο χώρος ανάμεσα στην
κυτταρική μεμβράνη και τον πυρήνα. Εκεί υπάρχουν
πολλά διαφορετικά μικροσκοπικά οργανίδια με
διάφορες λειτουργίες.
• Πυρήνας κυττάρου είναι το «κέντρο» που ελέγχει
όλες τις λειτουργίες του κυττάρου.
• Μονοκύτταρος ονομάζεται ο οργανισμός
που αποτελείται από ένα μόνο κύτταρο.
• Πολυκύτταρος ονομάζεται ο
οργανισμός που αποτελείται
από πολλά κύτταρα.
02 FYSIKA ST DIM MATHITI 044-085.indd 57 1/20/15 12:44 PM

4. 65
Τα ζώα και τα φυτά που βλέπεις στις εικόνες διαφέρουν στο σχήμα και στο μέγεθος. Πόσο μικροσκοπι-
κός μπορεί να είναι ένας ζωντανός οργανισμός και τι κοινό τελικά μπορεί να έχουν όλοι οι ζωντανοί
οργανισμοί μεταξύ τους;
Παρατήρησε τις εικόνες και συζήτησε με τη δασκάλα ή τον δάσκαλό σου για το κύτταρο, την πιο μικρή
μονάδα ζωής. Στη συνέχεια, συμπλήρωσε στα κουτάκια τις ονομασίες από τα βασικά μέρη του κυττάρου.
φυτικό κύτταρο
ζωικό κύτταρο
ΦΕ2: ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 65 27/12/2012 11:49:32 πμ

5. 65
Τα ζώα και τα φυτά που βλέπεις στις εικόνες διαφέρουν στο σχήμα και στο μέγεθος. Πόσο μικροσκοπι-
κός μπορεί να είναι ένας ζωντανός οργανισμός και τι κοινό τελικά μπορεί να έχουν όλοι οι ζωντανοί
οργανισμοί μεταξύ τους;
Παρατήρησε τις εικόνες και συζήτησε με τη δασκάλα ή τον δάσκαλό σου για το κύτταρο, την πιο μικρή
μονάδα ζωής. Στη συνέχεια, συμπλήρωσε στα κουτάκια τις ονομασίες από τα βασικά μέρη του κυττάρου.
φυτικό κύτταρο
ζωικό κύτταρο
ΦΕ2: ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 65 27/12/2012 11:49:32 πμ
πυρήνας
κυτταρόπλασμα
κυτταρική μεμβράνη
πυρήνας
κυτταρόπλασμα
κυτταρική μεμβράνη
χλωροπλάστες
χυμοτόπιο
κυτταρικό τοίχωμα

6. 66
Οι περισσότεροι ζωντανοί οργανισμοί
αποτελούνται από μεγάλο πλήθος
μικροσκοπικών κυττάρων.
Γι’ αυτό ονομάζονται πολυκύτταροι.
Παρατήρησε τις εικόνες. Στην αριστερή εικόνα, το δέρμα του
χεριού δείχνει λείο. Στη δεξιά εικόνα βλέπεις σε μεγέθυνση
την επιφάνεια του ανθρώπινου δέρματος. Συζήτησε με τους
συμμαθητές σου για τα κύτταρα από τα οποία αποτελείται το
δέρμα. Μπορείς να εντοπίσεις στην εικόνα τα βασικά μέρη του
κυττάρου;
Παρατήρησε επίσης την εικόνα του κρεμμυδιού. Στην
αριστερή εικόνα βλέπεις τη λεία επιφάνεια της φλούδας του
κρεμμυδιού. Στη δεξιά μπορείς να δεις πώς φαίνεται η φλούδα
με τη βοήθεια ενός μικροσκοπίου. Εντόπισε και εδώ τα μέρη
του κυττάρου.
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 66 27/12/2012 11:49:35 πμ

7. 66
Οι περισσότεροι ζωντανοί οργανισμοί
αποτελούνται από μεγάλο πλήθος
μικροσκοπικών κυττάρων.
Γι’ αυτό ονομάζονται πολυκύτταροι.
Παρατήρησε τις εικόνες. Στην αριστερή εικόνα, το δέρμα του
χεριού δείχνει λείο. Στη δεξιά εικόνα βλέπεις σε μεγέθυνση
την επιφάνεια του ανθρώπινου δέρματος. Συζήτησε με τους
συμμαθητές σου για τα κύτταρα από τα οποία αποτελείται το
δέρμα. Μπορείς να εντοπίσεις στην εικόνα τα βασικά μέρη του
κυττάρου;
Παρατήρησε επίσης την εικόνα του κρεμμυδιού. Στην
αριστερή εικόνα βλέπεις τη λεία επιφάνεια της φλούδας του
κρεμμυδιού. Στη δεξιά μπορείς να δεις πώς φαίνεται η φλούδα
με τη βοήθεια ενός μικροσκοπίου. Εντόπισε και εδώ τα μέρη
του κυττάρου.
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 66 27/12/2012 11:49:35 πμ
Στην εικόνα διακρίνω τον πυρήνα, το
κυτταρόπλασμα και την κυτταρική
μεμβράνη.
Διακρίνω τον πυρήνα, το
κυτταρόπλασμα, την κυτταρική
μεμβράνη και το κυτταρικό τοίχωμα.

8. 67
Κάποιοι μικροσκοπικοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα μόνο κύτταρο. Γι’ αυτό ονομάζονται μονοκύττα-
ροι. Ορισμένοι από αυτούς είναι βλαβεροί, κάποιοι άλλοι όμως είναι αρκετά χρήσιμοι. Χωρίς αυτούς δε θα
μπορούσαμε, για παράδειγμα, να απολαμβάνουμε το γιαούρτι και το κρασί. Παρατήρησε τις εικόνες και
συζήτησε με τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σου για τη χρησιμότητα των μικροοργανισμών.
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 67 27/12/2012 11:49:39 πμ

9. 67
Κάποιοι μικροσκοπικοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα μόνο κύτταρο. Γι’ αυτό ονομάζονται μονοκύττα-
ροι. Ορισμένοι από αυτούς είναι βλαβεροί, κάποιοι άλλοι όμως είναι αρκετά χρήσιμοι. Χωρίς αυτούς δε θα
μπορούσαμε, για παράδειγμα, να απολαμβάνουμε το γιαούρτι και το κρασί. Παρατήρησε τις εικόνες και
συζήτησε με τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σου για τη χρησιμότητα των μικροοργανισμών.
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 67 27/12/2012 11:49:39 πμ
Με τη βοήθεια μικροοργανισμών
γίνεται ζύμωση του γάλακτος και έτσι
φτιάχνεται το γιαούρτι.
Με τη βοήθεια μικροοργανισμών
γίνεται ζύμωση του μούστου και έτσι
φτιάχνεται το κρασί.

10. 68
1. Η ζύμωση του γάλακτος έχει ως προϊόν το γιαούρτι και του μούστου το
κρασί. Μπορείς να αναφέρεις ένα ακόμη προϊόν της ζύμωσης του
γάλακτος και ένα της ζύμωσης του κρασιού;
_____________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________
2. Το σώμα του παιδιού στη φωτογραφία αποτελείται από περίπου 5
τρισεκατομμύρια κύτταρα. Γιατί δεν μπορούμε να τα δούμε;
_______________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
3. Λύσε το σταυρόλεξο.
1. Έχουν όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί.
2. Το εξωτερικό περίβλημα του κυττάρου.
3. Είναι ο «εγκέφαλος» του κυττάρου.
4. Τα λέμε και ζωντανά.
5. Το εσωτερικό του κυττάρου.
6. Δεν έχουν ζωή.
. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
2
1 4
3
5
6
Συμπλήρωσε το συμπέρασμα χρησιμοποιώντας τις λέξεις: •ζωντανοί οργανισμοί •κύτταρα
•βασικά μέρη •πυρήνας •κυτταρόπλασμα •κυτταρική μεμβράνη •μιτοχόνδρια •κυτταρικό
τοίχωμα •χυμοτόπιο •χλωροπλάστες
Συμπέρασμα
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 68 27/12/2012 11:49:40 πμ

11. 68
1. Η ζύμωση του γάλακτος έχει ως προϊόν το γιαούρτι και του μούστου το
κρασί. Μπορείς να αναφέρεις ένα ακόμη προϊόν της ζύμωσης του
γάλακτος και ένα της ζύμωσης του κρασιού;
_____________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________
2. Το σώμα του παιδιού στη φωτογραφία αποτελείται από περίπου 5
τρισεκατομμύρια κύτταρα. Γιατί δεν μπορούμε να τα δούμε;
_______________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
3. Λύσε το σταυρόλεξο.
1. Έχουν όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί.
2. Το εξωτερικό περίβλημα του κυττάρου.
3. Είναι ο «εγκέφαλος» του κυττάρου.
4. Τα λέμε και ζωντανά.
5. Το εσωτερικό του κυττάρου.
6. Δεν έχουν ζωή.
. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
2
1 4
3
5
6
Συμπλήρωσε το συμπέρασμα χρησιμοποιώντας τις λέξεις: •ζωντανοί οργανισμοί •κύτταρα
•βασικά μέρη •πυρήνας •κυτταρόπλασμα •κυτταρική μεμβράνη •μιτοχόνδρια •κυτταρικό
τοίχωμα •χυμοτόπιο •χλωροπλάστες
Συμπέρασμα
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
FYSIKA ST DIMOT ERGASION.indb 68 27/12/2012 11:49:40 πμ
Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από κύτταρα.
Βασικά μέρη των κυττάρων είναι ο πυρήνας, το
κυτταρόπλασμα και η κυτταρική μεμβράνη. Τα φυτικά κύτταρα
έχουν επιπλέον κυτταρικό τοίχωμα, χυμοτόπια και χλωροπλάστες.
Ένα προϊόν της ζύμωσης του γάλακτος
είναι το τυρί και ένα προϊόν της ζύμωσης
του κρασιού είναι το ξύδι.
Τα κύτταρα έχουν πολύ μικρό μέγεθος και δε
διακρίνονται με γυμνό μάτι. Μπορούμε μόνο
να τα παρατηρήσουμε στο μικροσκόπιο.
Κ
Υ
Τ
Τ
Α
Ρ
Α
Μ
Ε
Μ
Β
Ρ
Α
Ν
Η
Π
Υ
Ρ
Η
Ν
Α
Σ
Ε
Μ
Β
Ι
Α
Β Ι Α
Κ Α ΑΟΤ Τ Λ Σ Α

12. Έντεκα μηνών
Ημερομηνία:
Βάρος: [Βάρος[ Ύψος: [Ύψος]
Σημειώσεις:
[Τοποθετήστε φωτογραφίες εδώ]