1. ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭХ
ТӨГС БУС ӨРСӨЛДӨӨН
Загварчлал, хэтийн төлөвийн тооцооллын сектор

2. Агуулга
1. Төгс өрсөлдөөнт хөдөлмөрийн зах зээл
2. Төгс бус өрсөлдөөн үүсэх шалтгаан
3. Тэгш бус мэдээлэл(Asymmetric information)
– Муу сонголт (Adverse selection)
– Moral Hazard
4. Засах зам

3. ТӨГС ӨРСӨЛДӨӨНТ ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

4. • Хөдөлмөрийн ахиу бүтээгдэхүүний орлого
нь цалинтай тэнцүү байдаг.
• Урт хугацаанд хөдөлмөрийн
илүүдэл, хомсдол гарахгүй. Онолын хувьд
бүх ажилгүйдэл нь сайн дурынх байна.
ТӨГС ӨРСӨЛДӨӨНТ ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

5. 0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Мянгантөгрөг
ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ БА ЦАЛИН
Хөдөлмөрийн дундаж бүтээмж (сараар) Бодит цалин (сараар)
Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо

6. • Цалин уян хатан, эрэлт нийлүүлэлтийн
тэнцвэрээр тогтоно.
• Төгс мэдээлэлтэй байна.(perfect information)
• Хэлцлийн зардал гарахгүй. (transaction cost)
• Бүх оролцогчид рациональ байна. (rational)
ТӨГС БУС ӨРСӨЛДӨӨН ҮҮСЭХ ШАЛТГААН

7. • Худалдан авагч болон худалдагч нар
арилжиж байгаа бараа, үйлчилгээнийхээ
талаар бүрэн, алдаагүй мэдээлэл
(чанар, өртөг гэх мэт)-тэй үед зах зээл
өөрийгөө зохицуулах механизм ажилладаг.
• Зарим зах зээлд оролцогчид нь бусдаасаа
илүү сайн мэдээлэлтэй байх үед “Тэгш бус
мэдээлэл” бий болдог.
ТЭГШ БУС МЭДЭЭЛЭЛ

8. Хөдөлмөрийн зах зээлд:
Ажилд горилогч эсвэл ажиллагч нь өөрийн
бүтээмж, ур чадвар, ажилд хандах
хандлагынхаа талаар ажил олгогчоос илүү
мэдээлэлтэй байдаг.
• Ажил олгогч хүмүүсийн потенциал
бүтээмжийг хэрхэн мэдэх вэ?
ТЭГШ БУС МЭДЭЭЛЭЛ

9. • Муу сонголт (Adverse selection)
Сөрөг шинж чанартай бараа
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ нь эерэг шинж чанар
бүхий бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг зах
зээлээс шахах
• Moral hazard
Оролцогч аль нэг талын эсвэл зах зээлийн
хүсээгүй үр дүн гарах магадлалыг өсгөх
ТЭГШ БУС МЭДЭЭЛЭЛ

10. Муу сонголт:
Өндөр бүтээмжтэй ажилтан=PLUM
Доогуур бүтээмжтэй ажилтан=LEMON
• Цалинг бүтээмжийн хүлээлтэнд үндэслэн
тогтооно. Энэ үед зарим дунджаас өндөр
бүтээмжтэй ажиллагсад(PLUM) ажилаасаа
татгалзана. Дундаж бүтээмж буурна. Цалин
буурах замаар явсаар PLUM-г шахсаар, бүх
ажиллагсад LEMON болно.
ТЭГШ БУС МЭДЭЭЛЭЛ

11. • Moral Hazard:
Ажилд горилогч ажилд орж, гэрээ
хийгдсэний дараа далд үйлдэл хийж, үр дүнд
нь өөрийн потенциалт бүтээмжиндээ
хүрэхгүй байх:
ажлаас хойш суух
залхуурах гэх мэт
ТЭГШ БУС МЭДЭЭЛЭЛ

12. 79.1 82.3
10.3
10.7
1.7
1.8
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2010 2013
НИЙТ ЦАЛИНГИЙН БҮТЭЦ
Олговор Шагнал урамшуулал Нэмэгдэл хөлс Нэмэгдэл Үндсэн цалин
Эх сурвалж: Цалин хөлсний бүтцийн судалгаа 2013 (ХСИ)

13. • Нэр хүнд бий болгох – Өндөр бүтээмжтэй
гэдгийг батлах итгэлцэл бий болгох
(төгссөн сургууль болон бусад батламж)
• Стандартчилах – Нэр хүнд бий болгохын
тулд стандартууд байх хэрэгтэй
• Баталгаа – Олон улсад эсвэл бүс нутагтаа
хүлээн зөвшөөрөгдсөн шалгалтаар баталгаа
гаргах (TOEFL TOEIC etc)
ЗАСАХ АРГА ЗАМ

14. • Тэнцвэрт цалингаас илүү цалин төлөх
1. Ур чадвар, бүтээмж өндөр ажиллагсад
үлдснээр үйлдвэрлэл буурахгүй
2. Цалин болон хэрэглээ ( бүтээмж)
3. Ур чадвар, бүтээмж өндөр ажиллагсад
үлдснээр шинэ ажилчин сургах, хайх
зардал гарахгүй
4. Ажлаас халагдах нь их зардал дагуулна.
Алдагдсан боломжийн өртгийг ихэсгэнэ.
ЗАСАХ АРГА ЗАМ

15. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа