Yeni medya tipolojiisi, yeni medya türleri, yeni medya nedir?

1. YENIMEDYA
TIPOLOJISIDr. Öğretim Üyesi Övünç MERİÇ FERMANOĞLU

2. Yeni Medya
Tanım ve Anahtar Kavramlar
Gelenekselkitleiletişimaraçlarınıntersine,teknolojininpotansiyel
olarakenetkinşekildekullanıldığıyeniiletişimteknolojileri;karşılıklı
etkileşimvebireyselleşmenitelikleriilekültürelolarakyenibirortam
yaratmıştır.Günümüzdemedyanınparçalarabölündüğü,sınırların
bulanıklaştığıgörülmektedir.Artıkgeçmiştekullanılanterimleryerlerini
başkalarınabırakmışdurumdadır.‘İzleyiciler’in‘kullanıcı’‘tüketici’lerin
‘üretici’olduğuyepyenibirmedyadüzeniçağıbaşlamıştır.Televizyon
ekranlarıhemküçükvemobilhemdegenişveüçboyutluhalegelmiştir.
Eski‘kitle’ninyerinidahaküçükağlaradayanan,azınlıkvenişpazara
dayalıyenibirmedyaekonomisinebırakmıştır.

3. Yeni Medya
Tanım ve Anahtar Kavramlar Ağ
Enformasyon
Arayüz
Arşiv
Etkileşimlilik
Simülasyon
Ağ:Yenimedyabireyler,medyaarasındayenibirtürbağlantınınortayaçıktığı,fizikselmekânların
üzerinde,bütündünyayısanalbağlantılarlasaranyenitoplumsaldüzenlemeleriolanakverir.
Enformasyon:Gelişmişkapitalisttoplumlardadeğiştokuşiçinenformasyonunbüyükbirmetahaline
gelmiştir.Eğerbirenformasyonunaracıyoksaoenformasyonunişlevideyoktur.Teknolojideyaşanan
herhangibirgelişmebunedenletümyaşambiçimimizişekillendirmektedir.
Arayüz:Arayüzkavramısanalvefizikselolanileinsanvemakinearasındakibağlantıyıanlamadaen
önemliaraçlardanbirisidir.
Arşiv: Dahaöncehiçbirmedyadagörülmeyen,enformasyonalmavedepolamakapasitesi
oluşmuştur.Bugünağyapısınıntemelinioluşturandepolamaolanağınasahiptir.
Etkileşimlilik:‘Eski’analogmedyadan‘yeni’dijitalmedyayıayırtedenönemlibirkriter.Yenimedyanın
gücükullanıcılarına'etkileşim'deneyimivererek,kendibireyseltercihlerinegöreşekillendirir.
Simülasyon:İletişimaraçlarındagörselliğinönplanaçıkarılmasıbirsimülasyonvehipergerçeklik
nosyonuüstlenmesinisağlamıştır.

4. Yeni Medya Tipolojisi
Yeni Medya Tipolojisi üzerinden bu aracın hangi teknolojik
aşamalardan geçtiği ve nasıl bir gelişim gösterdiği görülebilir.
Aşağıda bu tipoloji yer almaktadır.
1.EşzamansızİzlekliKonuşma
2.EşzamanlıİzlekliKonuşma
3.WorldWideWeb
4.OrtakYazarlık
5.BloglarvePodcastler
6.SosyalPaylaşım
7. SosyalAğHizmetleri
8.ÇevrimiçiPazarlarveÜretim
9.FikirÜretimi
10.SanalDünyalar

5. Eşzamansız
ve
Eşzamanlı
İzlekli
Konuşma
YENI MEDYANIN ILK GÖRÜNÜMLERI
Eşzamansızizleklikonuşmalaremail,emaillisteleri,habergrupları,
tartışmaforumlarıvewebpanolarıgibibirçokbiçimalmaktadır.
“İletişim,kaynakvealıcıarasındaeşzamanlıbirsüreiçinde
gerçekleşiyorsabuiletişimortamınıneşzamanlılıközelliğinedenk
düşmektedir.Diğeryandaniletişimkaynakvealıcıarasındabelirlibir
zamandilimindeaynıandagerçekleşmiyor,arayabirzamangiriyorsa
builetişimeşzamanlıolmayaniletişimolaraknitelendirilmektedir”
(Timisi,2001:125).
Eşzamanlıizleklikonuşmalar:Metinmesajları,anlıkmesajlaşma,ses
vevideokonferanslarıgibigerçekzamandayapılaneşzamanlı
konuşmalar

6. World Wide Web
Dünyayı Saran Ağ
İnternetinbukadaryaygınlaşmasındaweb’inönemlibirrolüolmuştur.“Web,
internetbilgisayarağıüzerindekaynakkeşfetmeveerişimiçinbirizlemearacıdır.
Çeşitliformlardakibilgilerinyerinibelirlemek,bubilgilereerişmek,bubilgileri
indirmekyadagöstermekiçinbirçokstandartprotokolkullananbiristemci/sunucu
sistemidir”(Timisi,2003:138). Webtarayıcısıkullanımıiledünyasunucularında
barındırılanwebiçeriğinigörüntülemeolanağısağlanmıştır.
Ortak Yazarlık
Wikiler ve Belge Paylaşımı
“Kullanıcılarınbasitbirsözdizimiyapısıyla,kelimeişlemcilerdeolduğugibi
biçimlendirilmişmetinlerüretebilmelerinisağlayan,bunuwebsayfalarıaracılığıylave
ortaküretimeyatkınbiraltyapıüzerindesunanözelsistemlerdir”(BinarkveLöker,
2011:95).
Wikiler,birdençokkişininbiraradatablolar,grafikler,bağlantılariçerenmetinler
üretmesiiçinenkullanışlıyöntemlerdenbirikabuledilir.

7. Bloglar ve Podcastler
Yeni Medyanın En Bilinenleri
İngilizceağgünlüğü(weblog)sözcüklerinden
türetilmiştir.Kullanımıgerçektenoldukçabasittir.
Çokluortamözelliklerininkatkılarıveyayın
yapmanınkolaylığınedeniilekısasürede
yaygınlaşmışbiryenimedyauygulamasıdır.
BiralttürüolanmikrobloglardaTwitterenyaygın
kullanılanıdır.
Podcastlergelenekselbloglargibisesveyavideo
içerikliiletileriiçerebilir,iTunesgibiaraçları
kullanarakaboneolunabilirveböyleceyeni
içeriklerotomatikolarakyüklenir.Podcastler
üzerindeyorumyapmaolanaklarıyaygınolmadığı
içinancakwebsitesininbirparçasıolarakyorum
yapmaimkanısağlanmaktadır.

8. Sosyal Paylaşım
İçerik Paylaşımı
Sosyalpaylaşım(SocialSharing)sitelerigenelliklebireylerinizninebağlıolarakbelirlibirtüriçeriği
(örneğin,videolar,fotoğraflar,websiteleri)paylaşmalarıiçintasarlanmıştır.Bunlararkadaş
topluluklarınınortaklaşatanımladığıiçeriklerinpaylaşımlarınaizinvererekaramamotorlarınıniçerik
amaçlıaramalarıiçinbiralternatifsağlar.
VideoveTV
Dijitalvideokameralarınyaygınkullanımıilebirlikteinsanlarbaşkalarıilepaylaşmakiçinkendivideolarını
yüklemeyebaşlamıştır.YouTubeveVimeogibisitelerkitlelerinvideoiçerikleriniözgürceyüklemelerini
vepaylaşmalarınısağlamaktadır.Netflix,Hulu,BluTvgibiuygulamalararacılığıileüyeliğedayanançeşitli
TVyayıncılığıhizmetlerineerişimsağlanabilir.
FotoğrafveSanat
Sanalmüzeleri,GoogleArt,Flickr,500pixgibisiteleraracılığıilesanatvefotoğrafiçerikleripaylaşımı
Müzik
SosyalpaylaşımsitelerininbirkısmıLast.Fm,Spotfygibisitelerdedahilolmaküzere,müziketrafında
şekillenmektedir.

9. Sosyal Ağ
Hizmetleri
Sosyalağhizmetleri(SocialNetworkingServices)insanlarıniletişimbilgilerini,metin,fotoğrafve
videolarınıarkadaşyadatakipçileriilepaylaşmalarınaolanaksağlamaktadır.
SosyalleşmeveTanışma
Facebooksosyalağhizmetleridünyasınahakimhalegelmiştir.2010yılındakimiçokdüzenliaktif
400milyonkullanıcıileFacebookdünyanınenbüyükmakinetarafındanokunabilir“sosyalHaz
ran2018itibarıyla2,23milyarkişitarafındankullanılandünyanınenbüyüksosyalağıdır.
Facebook’dainsanlarınbirbirinebağlamasıiçinbirçokyolvardır;enbelirginolan“arkadaş”
olmadanbaşlayarak,birbaşkasınınduvarınayazma,diğerinsanlarıniçeriklerinibeğenme,mesaj
gönderme,fotoğrafetiketlemeveortakfankulüpleriyadagruplarakatılmagibi.
MeslekiAğlar
LinkedIngibihizmetler,işyapankariyeruzmanlarınınkendilerinitanıtmasıiçindüzenlenmiş
sosyalağsiteleridir.Profesyonelamaçlıgenişbirkullanımağınasahiptir.
NişAğlar
Teknolojiaracılığıilebelirlikonularadayalıkurulannişsitelerdir.Örneğin,diyabethastalarının
diğerdiyabethastalarıilekarşılaştığıTuDiabetessitesigibiBusitelerkatılmakherkeseaçık
olabildiğigibisadeceüyelerindavetgöndermesiilegerçekleşebilir.

10. Çevrimiçi Pazarlar ve Üretim
Yeni Medyanın Ekonomik Yönü
Finansalİşlem
Günümüzdeçevrimiçipazarlarabüyükbirtalep
bulunmaktadır.Örneğin,açıkarttırmasitelerinde
şeklindeişleyeneBayyadadünyaçapındayaptığı
e-ticaretyatırımlarıiledikkatçekenAmazon,
AliExpress,AliBabagibiÇin'inünlüe-ticaret
devlerigibi.
KullanıcıTabanlıÜrünler
Sosyalmedyasiteleriortaklaşageliştirilen,
paylaşılanyadaürünlerinsatılmasınaodaklanan
yapılarıbarındırır.Kullanıcılarınkodgeliştirmekiçin
katkıdabulunduğuyazılımaraçlarınınücretsiz
olarakkullanıldığıaçıkkaynakyazılımhareketi
bunamükemmelbirörnektir.
Birçok sosyal medya sitesi mal ve hizmetlerin oluşturulması, değerlendirilmesi ve değişimini kolaylaştırmaktadır.

11. Fikir Üretimi
Kolektif Zeka
Kuruluşlargiderekkitlelerinkolektifzekâlarındandahafazla
yararlanmakistemektebununiçindeyeniyollar
aramaktadır. Çeşitlisosyalmedyasiteleri“fikirüretme”
araçlarıkullanarakyenifikirlerideğerlendirmeyi
istemektedirler.IdeaConnectiongibişirketlerkuruluşların
sorunlarınıçözmesiiçintopluluklarailetigönderilmesineizin
verir.Birisisorunuçözerse,okişiyebuçözümünbedeli
olarakbelirlibirtutarödenir.Kimsesorunuçözemezsehiç
kimseparakazanamaz.Buhizmetlerkiminfikrinikimin
oyladığınadayananbirhizmetağıoluşturmaktadır.Böylece
herikifikridebeğenenbirgrupinsanınfikirlerinidiğer
fikirlerlebağlayanbirağyaratılmaktadır.

12. Sanal Dünyalar
Dünyayı Saran Ağ
Sanaldünyalar,yüzbinlercekişinininternetüzerindenaynıandaoynayabildiği
oyunsiteleridir.Modernsanaldünyalar,kullanıcılarınyenimekanlarinşa
etmelerine,nesneleroluşturmalarınavegüçlüprogramlamadillerinikullanarak
onlarındavranışlarınıotomatikleştirmelerineizinvermektedir.
Mobil-TabanlıHizmetler
Sanalgerçekliktensonrakiadım,fizikselgerçekliğiniçinegirmektir.Sosyal
medyaaraçlarındakisondalgadonanımveyazılımaraçlarıentegrasyonuile
kullanıcılarınfizikselkonumlarınıaçıklamalarıetkinleştirilmektir.

13. Email
ovuncmeric@sehir.edu.tr
Şehir Üniversitesi İletişim Fakültesi
Yeni Medya ve İletişim Bölümü
Övünç Meriç Fermanoğlu
Dr. Öğretim Üyesi