CEO forum and launch of the SDGWatch Tamil Nadu - Source Book

SDGWatchTN Source Book 2017; hrf.net.in
1 | P a g e
Ãiyahd ts®¢á¡fhd ïy¡FfŸ (SDG)
f©fhÂ¥gf« jÄœehL: X® m¿Kf«
Ãiyahd ts®¢á¡fhd ïy¡FfŸ (SDGs) 17« mj‹ neh¡f¤fS« I.eh.Ç‹ ò¤jhÆu«
M©L ts®¢á ïy¡FfS¡F (MDGs) mL¤jgoahf cyfshÉa ts®¢á¡fhf m¿Kf«
brŒa¥g£LŸsJ. ïªj ïy¡Ffis 195 ehLfŸ j¤fŸ eh£o‹ (2030 tiu) Kj‹ik ts®¢á¤
â£lkhf 2015š (15 M©LfS¡F) V‰W¡bfh©LŸsd. ïJ 2030 brašâ£l« (Agenda 2030)
vd¡ F¿¥ãl¥gL»wJ. ïit kÅj ts®¢á¡F¤ njitahd x£Lbkh¤j tu«òfis,
xU¤»izªj k‰W« gF¡f Koahj - k¡fŸ (ïy¡F 1-7), nfhŸ (Planet) (ïy¡F 12-14),
mãÉU¤â (ïy¡F 8-11), mikâ (ïy¡F 16), g§fË¥ò (ïy¡F 17) M»a 5 K¡»a
fU¥bghU£fis cŸsl¡»íŸsJ. k¡fis ika¥gL¤J« mQFKiw, bghW¥ò,
btË¥gil¤j‹ik k‰W« g¤nf‰ò¡ bfhŸiffËš ftd« brY¤Jjš M»at‰¿‹ _y«
KGikahd ts®¢á¡F K‹Djhuzkhf ïªj ïy¡FfŸ ïU¥gij cWâbrŒ»wJ.
xU¤»izªj kÅj cÆikfŸ f£lik¥ò, ïizªJ gÂah‰Wtj‰fhd C¡f¤ij
tH¤F»wJ. Mdhš, ïªj cyfshÇa K‹Djhuz ts®¢á¤ â£l« ne®kiw m¿F¿fSl‹
ïUªjhY«, midtiuí« br‹wiltij¡ F¿¤j ftiyfS«, fhy¤fhykhf xJ¡f¥g£l,
Çy¡f¥g£l r_f¤âdÆilna ïj‹ jh¡f¤ij¡ F¿¤j ftiyfS« cŸsd. SDG
f©fhÂ¥gf« xJ¡f¥g£l mid¤J r_f¤ijí« cŸsl¡f nt©L« v‹w
f©nzh£l¤Jl‹ midtU« brašgLtij cWâbrŒí«. xJ¡f¥g£l k‰W« ghâ¡f¥g£l
r_f« v‹gJ jÈ¤, Mâthá, Ûdt®fŸ k‰W« ïju flšrh® r_f«, clš CdK‰nwh®,
LGBTQIA+ M»a¥ ãÆîfËš cŸs bg©fŸ k‰W« FHªijfis¡ F¿¡F«. ïJ g‹kl¤F
ghâ¥òfS¡F c£g£l k¡fS¡F K‹DÆikí« ahU« ÇLglhkš ïU¥gijí«, filÃiyÆš
ïU¥gt®fS¡F KjÈš br‹wiltijí« cWâ brŒtj‰fhd g‹Kf thŒ¥òfis
tH§F»wJ.
SDG f©fhÂ¥gf« jÄœehL: ïJtiuÆyhd gaz«
SDG f©fhÂ¥gf« jÄœehL v‹gJ brašâ£l« 2030 Ãiwnt‰w¥gLtij cWâbrŒí« xU
Foik¢ r_f Kid¥ò. ïJ rKjha¤â‹ mid¤J¤ ãÆîfisí« xU â£lÄ£l, Úo¤j
brašgh£oš <LgL¤J»wJ. ïªj xU¤»izªj â£l« k‰W« fhy tiuaiw, Foik¢
r_f¤âdU¡F Ú©lfhy¡ T£oizîl‹Toa g‹Kf thŒ¥ig, xU¤»izªj kÅj
cÆikfŸ mQFKiw mo¥gilÆY«, rh‹W mo¥gilÆyhd <LgL« thŒ¥igí«
tH§F»wJ.
ïj‹ fhytiuaiw Foik¢ r_f¤âš, jiyKiw kh‰w¤fS¡fhd ïilbtËia
tH¤Ftjhš, Foik¢ r_f mik¥òfËš òâa jiyikia 15 M©L fhy¤âš ts®¡»wJ.
ï¥nghJ 30-35 taâš ïU¡F« ïisP®fŸ F¿¥ghf ïs«bg©fŸ 2030ïš ïªj¢
brašâ£l¤âš K‹dÂ t»¥gh®fŸ. _¤njhÆ‹ m¿îiu k‰W« -tÊf£LjÈ‹ Jizíl‹
midtÆ‹ f©Âakhd thœ¡if¡F âirfh£L« tÊfh£ofshf ïU¥gh®fŸ.
ïj‹ mtáa¤ij¥ g»®ªJbfhŸsî« x‹¿izªJ ïªj Kid¥ig¤ â£lÄlî«, 2017,
Mf°£ khj« 12M« njâ, br‹idÆš cŸs kÅj cÆik nk«ghL k‰W« MuhŒ¢á mik¥ã‹
mYtyf¤âš â£lÄlš T£l« eilbg‰wJ. ïâš jÄœehL Foik¢ r_f mik¥òfis
nr®ªjt®fŸ fyªJbfh©ld®. ïªj Kid¥ò midtiuí« cŸsl¡» xU¤»izªj
mik¥ghf ïU¡f nt©L« vd mk®Ç‹ bjhl¡f¤ânyna KoîbrŒa¥g£lJ. Ãiy¤j
ts®¢á¡fhd ïy¡Ffis v›thW k¡fŸ k¤âÆš bfh©L bršY« ãujhd Únuh£l¤njhL
ïiz¥gJ, jÄœeh£oš Ãiwnt‰w¥gL« ïy¡Ffis 2030tiu bjhl®ªJ f©fhÂ¡f
Foik¢ r_f mik¥òfË‹ braš jiyt®fŸ ml¤»a mik¥ig V‰gL¤JtJ M»ait
F¿¤J ïªj¡ T£l¤âš Çthâ¡f¥g£lJ. nkY« SDG¡fŸ, mt‰¿‹ tif¥ghLfŸ,

2 | P a g e
vâ®gh®¥òfŸ, gšntW g¤Fjhu®fŸ SDG¡fis¥ òÆªJbfhŸSjš, ts®¢á msåLfË‹go
ïJtiu ïªâahÇš v£l¥g£LŸs K‹nd‰w«, Ãiy m¿¡iffŸ M»ad F¿¤J ïªj
Çthj¤âš Mbyhá¡f¥g£lJ. SDG f©fhÂ¥gf« - jÄœehL, midtiuí«
cŸsl¡Ftjhfî«, ÇisîfŸ, jh¡f¤fŸ rh®ªj Kid¥ò bfh©ljhfî«, g‹Kf¤j‹ik
bfh©ljhfî«, gšntW ïl¤fis¢ br‹wila¡Toajhfî« ïU¡f nt©L« vd
KoîbrŒa¥g£lJ. ït‰W¡F K¡»a¤Jt« jU« Kjš go¡f£lhf _‹W f£l totik¥ò
cUth¡f¥g£lJ.
ïªj Kid¥ãš jÄHf¤â‹ 32 kht£l¤fisí« nr®ªj Foik¢ r_f mik¥òfŸ ïl«bgW«.
kÅj cÆik nk«ghL k‰W« MuhŒ¢á mik¥ò brayfkhf ïU¡F«. Ú©lfhy mo¥gilÆš
Kiwahfî« x‹¿izªJ« brašgl ÇU¥g« cŸs gyiuí« ïiz¤J¡bfhŸtJjh‹ ïj‹
F¿¡nfhŸ.
cW¥ãd®fË‹ bghW¥òfŸ tUkhW: (m) v°.o.Í.¡fŸ F¿¤J bgUksÇš ÇÊ¥òz®it
V‰gL¤Jjš, (M) v°.o.Í.¡fË‹ â£l« òÇaik¥ò mo¥gilÆY« F¿¡nfhŸ rh®ªJ«
Ãiwnt‰w¥g£LŸsjh v‹gij Kiwahfî« bjhl®ªJ« f©fhÂ¤jš (3) ïªj ãu¢rhu¤âš
g¤nf‰f midtiuí« x‹Wâu£Ljš, (<) ïy¡Ffis Ãiwnt‰W« tifÆš
g¤nf‰ghs®fS¡F¥ Mjhuthf brašgLjš.
ïJ k£Lkšyhkš, Foik¢ r_f mik¥òfË‹ braš mYty®fŸ ã‹tU« bghW¥òfis
ftÅ¥gh®fŸ (m) SDG f©fhÂ¥gf¤â‰F tÊfh£Ljš, (M) tUlhªju K‹DÆikfis
Koî brŒjš, (ï) g‹Kf¥ g¤Fjhu®fË‹ ciuahlšfËš fyªJbfhŸSjš, (<)SDG
f©fhÂ¥gf« cW¥ãd®fË‹ v©Â¡ifia mâfÆ¤jš, (c) SDG f©fhÂ¥gf¤â‰fhd
ts Mjhu¤fis mâf¥gL¤Jjš.
Ãiy¤j ts®¢á¡fhd ïy¡FfŸ f©fhÂ¥gf« - jÄœehL Mjhu¡ ifnaL 2017
ïªâah Ãiy¤j ts®¢á¡fhd ïy¡Ffis KGikahf vŒâl khÃy muá‹ mik¥òfSl‹
Foik¢ r_f mik¥òfŸ ïizªJ brayh‰w cWJizahf ïU¡F«. ïJ jukhd
òŸËÇtu¤fis tH¤» ahU« ÇLglhkš midtU« cŸsl¡f¥gLtij cWâ brŒí«
neh¡»š gaDŸs jiyp£o‰fhf cUth¡f¥g£LŸsJ. I.eh. mik¥ã‹ cŸ ÃWtd¤fŸ
k‰W« tšYd® FG tF¤JŸs r®tnjr msåL tiuaiw, ïªâa muR (òŸËÆaš k‰W« â£l
mkyh¡f mik¢rf«) tF¤JŸs njáa msåLfŸ, Foik¢ r_f mik¥òfŸ gÆªJiu¤JŸs
F¿pLfŸ M»at‰¿‹ mo¥gilÆš ïªj¡ ifnaL cUth¡f¥g£LŸsJ. nkY« ïªâa
muá‹ j‹dh®t njáa¢ ÓuhŒî m¿¡if, thjh eh njhnlh mãah‹ (WNTA)‹ Foik¢ r_f
mik¥òfË‹ m¿¡if, ïªâahÇš jÈ¤J¡fŸ k‰W« MâtháfS¡fhd Ãiyahd ts®¢á
ïy¡FfŸ F¿¤j Máa jÈ¤ cÆikfŸ mik¥ã‹ (ADRF) k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l
cŸsh£á¥ ãuâÃâfS¡fhd SDG F¿¤j I.eh.Ç‹ ifnaL M»at‰¿ÈUªJ
âu£l¥g£l¥g£LŸs gFâfS« ïl«bg‰WŸsd.
2030 gÂ¤â£l¤âš ïl«bg‰WŸs 17 ïy¡FfËš ïªâah v£oíŸs K‹nd‰w« F¿¤J ïJ
ÇtÆ¡»wJ. jÅ¤jÅahd òŸËÇtu« »il¡fhjjhš mšyJ k¤âa òŸËÆaš k‰W« â£l
mkyh¡f mik¢rf« bghU¤jkhd msåLfis ïWâ brŒahjjhš áy ïy¡Ffis v£l
Koahkš nghdJ. rthšfis vâ®bfhŸS« tifÆš, Äfî« JšÈakhfî« Ô®¡fkhfî«
nkY« mâf F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfS¡fhd msåLfis Foik¢ r_f mik¥òfŸ
cUth¡»íŸsd.
âu£l¥g£l òŸËÇtu¤fŸ, F¿¥ãl¤j¡f msÇš njáa ruhrÆÆÈUªJ khWgL« F¿¥ã£l
r_f¤âdÆ‹ Ãiyia cŸsl¡fÇšiy v‹gnjhL gytiffËš kiw¡»wJ v‹gjhš
Mjhu¡ifnaL mtáakh»wJ. ïªj ntWghL F¿¥ghf ïªâa k¡fŸbjhifÆš Vw¡Fiwa
40% cŸs jÈ¤JfŸ, MâtháfŸ k‰W« áWgh‹ik kj¤âd® (F¿¥ghf ï°yhÄa®)
Çõa¤âš fLikahf cŸsJ. ïªj msî¡F mâfkhndh® njáa ruhrÆÆÈUªJ

3 | P a g e
F¿¥ãl¤j¡f msÇš jhœªj ÃiyÆš ïU¥gJ áWgh‹ikÆd® TLjyhfnt njáa
ruhrÆÆÈUªJ Çy»ÆU¡»wh®fŸ v‹gijí« cz®¤J»wJ. rk¤JtÄ‹ikí« ju« rh®ªj
mL¡FfS« bfh©l ïªâa¢ r_f¤âš tWikí« (ghÈd«, rhâ, ïd«, kj« rh®ªj) r_f
Çy¡fK« tYthd KiwÆš gu°gu« ïizªâU¡»‹wd v‹gijí« ïJ fh£L»wJ.
gštif¥g£l, x‹iwbah‹W ghâ¡f¡Toa ghug£r¤fË‹ neuo Çisthf tWik ï¤nf
cŸsJ. ïªÃiyÆš, r_f Çy¡f¤ij cWâbrŒí« Kiwrh®ªj, Kiwrhuhj mik¥òfshš
cUth¡f¥g£L¥ ghJfh¡f¥gL« tWikÆ‹ Çisîfis m¤ÈfÆ¤J m«gy¥gL¤JtJ
midtiuí« cŸsl¡Ftij cWâbrŒtj‰fhd K¡»akhd Kjš moahf mik»wJ.
K‹ndh¡»a gaz«
Kjš f£lkhf (m) v°.o.Í.¡fŸ g‰¿í« kht£l /khÃy msÇš mt‰iw f©fhÂ¥gJ k‰W«
nk«gL¤Jtj‰fhd fUÇfŸ F¿¤J Foik¢ r_f¤fS¡fhd _‹W ehŸ gÆyu¤f« (M)
j‹dh®t¤ bjh©L ÃWtd¤fË‹ Kj‹ik braš mYty®fŸ T£lik¥ò cUth¡f« (ï)
btF#d k¡fis cŸsl¡Fjš (F¿¥ghf muR gŸËfËš SDG F¿¤j f£Liu¥ngh£ofŸ
el¤JtJ, fšÿÆfËš SDG F¿¤j khâÆ m¿¡iffŸ jah® brŒí« ngh£ofŸ el¤JtJ)
M»a _‹W f£l brašâ£l« totik¡f¥g£LŸsJ.
_‹W ehŸ gÆyu¤f¤â‹ bjhl¡f ÇHhÇš »uhk«, kht£l« k‰W« khÃy msÇyhd
nj®ªbjL¡f¥g£l msåLfŸ, rhjd¤fŸ k‰W« j‰nghJ ïU¡F« khÃy brašghLfŸ
mo¥gilÆyhd gÂfS¡F K‹DÆik tH¤f¥gL«. fhy« flªjãwF ïit V‹
KotilaÇšiy v‹W MuhŒtj‰F gâyhf, ïy¡FfŸ v£l¥gLtij cWâbrŒí« Jo¥ghd
brašgh£L¡fhd brašâ£l¤fŸ tF¡f¥gL«. ïj‹ gÂ¤â£l¤fŸ »uhk¤âÈUªJ,
kht£l«, khÃy«, ehL k‰W« cyf« v‹W go¥goahf ïU¡F«. ïJ jh¡f«, âw‹ k‰W«
ÇisîfŸ vd¡ F¿¥ãl¤j¡f gy‹fis¤ jU« vd vâ®gh®¡f¥gL»wJ.
xJ¡f¥g£l k‰W« eÈtilªj rKjha¤âdÆ‹ f©nzh£l¤âš Kiwahd fhy
ïilbtËfËš tH¤f¥gL« ïj‹ Ãiy F¿¤j m¿¡iffŸ gšntW ÃiyfËš ÇÆthd
g¤nf‰ghs®fŸ ïâš <Lg£oU¥gj‰fhd rh‹whf mikí«. mok£l r_f¤âdÆ‹ g¤nf‰ò,
bt›ntW ãÆÇdÆ‹ xU¤»iz¥ò, gšntW k£l¤fËš rh‹W mo¥gilÆyhd ng¢R M»a
mid¤J« nr®ªj, kÅj cÇikfŸ mo¥gilÆyhd Foik¢ r_f T£lÂ x‹W ïªj
ntf¤ij 2030tiu Ãiy¤âU¡f¢brŒí«. g»®ªJbfhŸs¥g£l kâ¥ÕLfŸ mo¥gilÆš T£L
elto¡ifahš k£Lnk ïªj rthiy Ãiwnt‰w Koí«.
v£Ç‹
mw¤fhty® k‰W« â£l ïa¡Fd®
kÅj cÆik nk«ghL k‰W« MuhŒ¢á mik¥ò

4 | P a g e
I.eh. bghJ¡ FGÇš 25 br¥l«g® 2015 m‹W Ãiwnt‰wg£l Ô®khd¤fŸ
[K¡»a FG (A/70/L.1) F¿¥òfŸ mšyhjJ]
70/1. e« cyf¤ij kh‰Wnth«: Ãiyahd ts®¢áia neh¡»
tUl« 2030
K‹Diu
ïªj brašâ£l¤â‰fhd â£lelto¡if k¡fŸ, nfhŸ (Planet), k‰W« mãÇU¤â¡fhf
cUth¡f¥g£lJ. mJ bgÆa Rjªâu¤âš cyfshÇa rkhjhd¤ij tY¥gL¤j K‰gL»wJ.
mid¤J tot¤fŸ k‰W« nfhz¤fËš tWik xÊ¥ò k‰W« fLikahd tWik xÊ¥ò v‹gJ
Äf¥bgÇa cyfshÉa rthyhf miktij eh« cz®»nwh«. nkY« ïJ Ãiyahd ts®¢á¡F
jÉ®¡fKoahj njitah»wJ.
mid¤J ehLfŸ k‰W« mid¤J g¤Fjhu®fŸ, xU¤»izªj g¤fË¥òl‹ brašg£L ïªj
â£l« brašgL¤j¥gL«. kÅj ïd¤ij bfhLikahd tWikÆ‹ ãoÆÈUªJ ÉLÉ¥gJ«,
ïªj ñÄia¥ ghJfh¥gJ« ekJ njit v‹W Ô®khÅ¡f¥gL»wJ. Ãiyahd k‰W« be»œthd
ghij¡F ïªj cyf¤ij kh‰WtJ mtrukhd njit v‹gjdhš g»u¤fkhf kh‰w¤â‰fhd
elto¡iffis eh« vL¥ngh« v‹W Ô®khd« V‰ngh«. eh« bjhl¤F»w ïªj T£L
gaz¤âš, fil¡nfh£L kÅj‹ tiu midtiuí« fh¥ngh« v‹W cWâbkhÊ V‰ngh«.
Ãiyahd ts®¢á¡fhd F¿¡nfhŸfŸ 17 k‰W« 169 ïy¡FfŸ ï‹W m¿Ç¡f¥g£L mj‹
msåLfŸ k‰W« òâa cyfshÇa y£áa¤fS¡fhd brašKiw Çs¡f« mË¡f¥gL»wJ.
ü‰wh©o‰fhd ts®¢á¡fhd ïy¡Ffis mt®fŸ f£lik¤J« mt®fshš ÇLg£l
ïy¡Ffis Ãiwnt‰¿lî« Kaš»‹wd®. kÅj cÆikfis mid¤J¤ ju¥ò k¡fS« czu
k‰W« ghÈd rk¤Jt« k‰W« mid¤J kfË® k‰W« bg©fS¡fhd mâfhu« M»at‰iw
cz®¤j Kaš»‹wd®. mt®fË‹, Úo¤j ts®¢á¡fhd xU¤»izªj k‰W« ãÆ¡f Koahj
k‰W« rkÃiyahd K¥gÆkhz¤fŸ: bghUshjhu«, r_f« k‰W« R‰W¢NHš.
ïJ mâÔÇu K¡»a¤Jt« thŒªj kÅjnea« k‰W« ïªj nfhS¡F c©lhd F¿¡nfhŸfŸ
k‰W« ïy¡Ffis mL¤j 15 M©LfËš brašgL¤j¤ ô©L»‹wd.
k¡fŸ
g£oÅ k‰W« tWikia mt®fsJ mid¤J tot¤fŸ k‰W« nfhz¤fËY« Koî¡F
bfh©L tUnth« v‹W Ô®khÅ¡f¥gL»wJ. nkY« mt®fŸ Mnuh¡»akhd R‰W¢NHÈš
f©Âa« k‰W« rK¤jt¤â‰fhd j¤fS¡F rh¤âakhd âwid mid¤J¤ ju¥ò
kÅj®fS« ts®¤J¡bfhŸsî« cWâ brŒa¥gL»wJ.
nfhŸ
eh« Ô®khÅ¤jgo ïªj nfhis¢ Ó®nf£oÈUªJ fh¤J, Ãiyahd ga‹ghL k‰W« c‰g¤â,
Ú£o¡f¥g£l ïa‰if ts¤fŸ nkyh©ik k‰W« gUtfhy kh‰w¤â‰fhd mtrufhy
elto¡iffis nk‰bfhŸnth«. mjdhš nfhshdJ j‰fhy k‰W« tU¤fhy rªjâÆdiu¤
jh§» MjÇ¡F«.
mãÉU¤â
eh« Ô®khÅ¤j go cWâ brŒJ mid¤J kÅj®fS¡F« brGikahd k‰W« KGikahd
thœití«, k‰W« bghUshjhu«, r_f«, k‰W« bjhÊšE£g ts®¢áia ïa‰ifnahL ïirªJ
V‰gL¤jî« eh« cWâbkhÊ V‰ngh«.
rkhjhd«
eh« Ô®khÅ¤j go rkhjhdkhd r_f¤fis ts®¤J ga« k‰W« t‹KiwÆÈUªJ
ÇLÇ¥ngh«. rkhjhd« ïšyhkš Ãiyahd ts®¢áia mila KoahJ k‰W« Ãiyahd
ts®¢á ïšyhkš rkhjhd¤ij mila KoahJ.
g§fË¥ò
ò¤Jz®î Ä¡f cyfshÇa g¤nf‰ã‹ _y« Úo¤j ts®¢á¡fhd Ãfœit brašgL¤Jnth«
v‹W cWâbkhÊ V‰ngh«. gy¥gL¤j¥g£l cyfshÇa x‰WikÆ‹ mo¥gilÆš, Äfî«
ã‹j¤»a k‰W« Vœikahd k¡fË‹ njitfis¡ F¿¥ghf ftd¤âš bfh©L, mid¤J

5 | P a g e
ehLfŸ, mid¤J g¤Fjhu®fŸ, k‰W« mid¤J k¡fisí« xU¤»iz¤J
brašgL¤Jnth«.
ïilÆizªj k‰W« xU¤»izªj j‹ik bfh©l Úo¤j ts®¢á¡fhd ïy¡FfË‹ ÔÇu
K¡»a¤Jt¤ij òâa braš â£l¤âš cz®¤Jtj‹ _y« ïjid cwâ brŒnth«. eh« ekJ
ïy£áa¤fis KGikahd brašâ£l¤âš cz®¤Jtj‹ _y«, midtuJ thœÇš Mœªj
ts®¢á k‰W« cyfshÇa kh‰w¤fshš mJ áw¥gil»wJ.
m¿Ç¥òfŸ
K‹Diu
1. I¡»a ehLfŸ jiyikaf«, Ãóah®¡ efÆš 25 Kjš 27 br¥l«g® 2015 tiu el¡F« ïªj
rªâ¥ãš eh«, (khÃy k‰W« jiyik muR ca® mâfhÆfŸ), xU FGthf ekJ vGgjhtJ
M©LÉHhÉid bfh©lhLtijbah£o, òâa cyfshÉa Ãiyahd ts®¢á¡fhd
F¿¡nfhŸfŸ ï‹W Koî brŒa¥gL»wJ.
2. eh« bjh©L brŒí« k¡fS¡fhf V‰W¡bfhŸS« tuyh‰W áw¥ò Ä¡f KoîfŸ
ÇÆthdJ, bjhiyneh¡FilaJ k‰W« cyfshÇa k¡fis ika¥gL¤âa kh‰w¤â‰fhd
F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ bfh©lJ. eh« e«ik m®¥gÂ¤J¤ js®tilahkš
brašg£L, tUl« 2௦30¡fhd brašâ£l¤ij KGikahf brašgL¤jnt©L«.
fLikahd tWikiaí« nr®¤J mid¤J tot¤fŸ k‰W« nfhz¤fËš tWik xÊ¥ò
v‹gJ Äf¥bgÆa cyfshÇa rthyhf mik»wJ k‰W« Ãiyahd ts®¢á¡F
jÉ®¡fKoahj njitah»wJ. eh« e«ik m®¥gÂ¤J Ãiyahd ts®¢á¡fhd
K¥gÆkhz¤fshd bghUshjhu«, r_f«, k‰W« R‰W¢NHÈš rkÃiy k‰W«
xU§»izªj Kiwia milnth«. ü‰wh©o‰fhd ts®á¡fhd F¿¡nfhŸfËš eh«
milªj rhjidfis¡ f£lik¤J Ãiwtilahj gFâfis¤ njo ïd« f©L
bfhŸnth«.
3. ï¤jUz¤âš eh« Ô®khÅ¤j 2௦30 tiuÆyhd mid¤J ïl¤fË‹ tWik k‰W«
g£oÅia K‰¿Ykhf xÊ¤J«; rk¤JtÄšyhj cŸeh£L k‰W« ehLfS¡F ïilnaahd
r¢ruîfis xU¤»izªj r_f¤fË‹ _y« rkhjhd¤ij V‰gL¤âí«, kÅj
cÆikfis¥ ghJfh¤J«, ghÈd rkÃiyia C¡FÇ¤J« k‰W« kfË®¡fhd
mâfhukË¤J«; ïªj nfhŸ k‰W« nfhË‹ ïa‰if ts¤fS¡F Úo¤j ghJfh¥ig
mË¥ngh« v‹W« cWâ brŒa¥gL»wJ. eh« Ô®khd« V‰w ïj‰fhd Ãiyahd
NœÃiyfis cUth¡Ftj‹ _y«, cŸsl¡»a k‰W« Úo¤j bghUshjhu ts®¢á, g»®ªj
tsik, midtU¡F« ntiy thŒ¥ò, M»at‰iw njáa ts®¢á k‰W« jFâfŸ
mo¥gilÆš mid¤J ÃiyfS« fz¡»š bfhŸs¥gL»wJ.
4. eh« bjhl¤F»‹w ïªj Äf¥bgÆa T£L brašgh£oš, fil¡nfh£L kÅj® tiu xUt®
Tl ã‹j¤» Çl¡TlhJ eh« cWâbkhÊ V‰ngh«. x›bthU kÅj®fSila
f©Âa¤ijí« m¤ÈfÆ¥gij mo¥gilahf bfh©L e« F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ
mid¤J ehLfS¡fhd, mid¤J k¡fS¡fhd, mid¤J r_f¤fË‹ gFâfisí«
ñ®¤â brŒíkhW gh®¡f¥gL»wJ k‰W« eh« KjÈš milªj ïy¡if¤ jh©o
br‹wilaî« Ka‰á nk‰bfhŸs¥gL»wJ.
5. ïªj brašâ£l« K‹bd¥nghJ« ïšyhj neh¡f« k‰W« K¡»a¤Jt« thŒªjJ.
mid¤J ehLfS« V‰W¡bfh©l, midtU¡F« bghUªj¡Toa, gy ju¥g£l njr¤fË‹
vjh®¤j¤fŸ, jFâfŸ k‰W« ts®á¡fhd Ãiyfis¡ fz¡»š bfh©L«, njr¤â‹
bfhŸiffŸ k‰W« K‹DÆikfS¡F kâ¥gË¤J« cUth¡f¥g£lJ. ïit cyfshÉa
F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ, mJ KG cyf¤ijí« cŸsl¡»aJ, ts®ªj k‰W«
tsU« ehLfS¡F« x‹nwahdJ. mitfŸ xU¤»izªjJ, ãÆ¡f KoahjJ k‰W«
rkÃiyahd ts®¢á¡fhd K¥gÇkhz§fis¡ bfh©lJ.
6. flªj ïu©L M©Lfshf r_f cÆik bjhl®ghd bghJ k¡fË‹ ÔÇu Mnyhrid
k‰W« rªâ¥ã‹ Çisthf cUthdJjh‹ ïªj F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ. nkY«
btË¥òw g¤Fjhu®fŸ _y« ftd¤âš bfhŸs¥g£l Äfî« ghâ¡f¥g£l k‰W«
Vœikahd k¡fË‹ FušfŸ. ïªj rªâ¥òl‹ ïizªJ bghJrigÆ‹ btË¥òw gÂ¡FG

6 | P a g e
mË¤j Ãiyahd ts®¢á¡ F¿¡nfhŸfS¡fhd kâ¥òÄ¡f gÂfŸ, k‰W« I¡»a ehLfŸ
rigÆ‹ bghJ brayhs® or«g® 2௦14m‹W ek¡F mË¤j bjhF¥ò m¿¡if.
ekJ neh¡f«
7. ïªj¡ F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfËš, eh« nkyhd ïy£áa¤fisí« kh‰w¤â‰fhd
neh¡f¤fisí« mik¤J¡ bfhŸnth«. ekJ beLneh¡»š tWik, gá, nehŒ, k‰W«
njitfËš ïUªJ ÇLÇ¡f¥g£l, midtuJ thœî« brÊ¤j cyif cUth¡Fnth«.
ga« k‰W« t‹KiwÆš ïUªJ ÇLjiy bg‰w, fšÇa¿îŸs xU cyif eh«
beLneh¡»š bfhŸnth«. Ãahakhd k‰W« cyfshÇa jukhd fšÇia mid¤J¤ ju¥ò
k¡fS¡F¡ »il¡fî«, Rfhjhu¥ ghJfh¥ò k‰W« r_f¥ ghJfh¥ò, clš, kd k‰W« r_f
ešthœî M»at‰iw cWâ brŒnth«. e« kÅj cÆikfshd nk«gL¤j¥g£l ghJfh¥ghd
FoÚ®, Rfhjhu«, njitahd czî, ghJfh¥ò k‰W« C£l¢r¤J M»aitfS¡fhf kW
cWâ V‰w xU cyf¤ij c©lh¡Fnth«. kÅj ïd¤â‰fhd ghJfh¥ò, ÇÆthd M‰wš,
Úo¤j, cyfshÇa mQFKiwÆš kÈthd, e«gfkhd k‰W« Úo¤j r¡âia
»il¡f¥bgWnth«.
8. ekJ beLneh¡»š cŸs cyf«, cyfshÇa KiwÆš kÅj cÆikfŸ k‰W« kÅj
f©Âa«, r£lÇâfŸ, Úâ, ghFghošyhj rkÃiy, ïd¤fS¡fhd kÆahij, ïd« k‰W«
fyh¢rhu¤â‰fhd g‹Kf«, k‰W« rkkhd thŒ¥òfis mDkâ¤J KGikahd kÅj
M‰wiy czu it¤J k‰W« g¤»l¥g£l tsikÆš g¤nf‰f¢ brŒnth«. j‹
FHªijfS¡fhd KjäL brŒj xU cyif, k‰W« m¤F x›bthU FHªijí« t‹Kiw
k‰W« jh¡Fjš ïšyhJ tsU« NHiy eh« fh©ngh«. x›bthU kfË® k‰W«
bg©fS¡fhd KG ghÈd rkÃiy k‰W« mâfhu« bg‰w xU cyif¡ fh©ngh«.
mj‰fhd mid¤J¢ r£l, r_f k‰W« bghUshjhu jilfis Ú¡»l cWâ brŒnth«.
Äfî« ghâ¡f¥g£l k¡fË‹ njitfŸ »il¡f¥ bgw Ãahakhd, r»¥ò¤j‹ikíila,
btË¥gilahd r_f¤ij cŸsl¤fyhd cyif cUth¡Fnth«.
9. ekJ beLneh¡»š cŸs cy»š, x›bthU ehL« mDgÇ¡f nt©oa Úo¤j,
cŸsl¤fyhd k‰W« Ãiyahd bghUshjhu ts®¢áiaí«, midtU¡Fkhd
f©Âakhd ntiythŒ¥igí« eh« fh©ngh«. fh‰W, Ãy«, MWfŸ, Fs¤fŸ, k‰W« flš
rh®ªj Ú® gLiffŸ, ï›thwhd mid¤J ïa‰if ts¤fËš ga‹ghL k‰W« c‰g¤â
Kiwbfh©l xU cyif eh« fh©ngh«. ïâš x›bthU FoauR¡F«, ešy M£á, k‰W«
Çâ¡f¥g£l r£l¤fŸ _y« cUth¡f¡Toa R‰W¢NHš, njáa k‰W« g‹dh£L
ÃiyfËš Ãiyahd ts®¢á, k‰W« Úo¤j, cŸsl¤fyhd bghUshjhu ts®¢á, r_f
ts®¢á, R‰W¢NHš ghJfh¥ò, tWik k‰W« g£oÅ xÊ¥ò M»ait njitahdJ.
ekJ bfhŸiffŸ k‰W« flikfŸ
10. I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ njitfŸ k‰W« bfhŸiffŸ, cŸsl¤fshd KG f©Âa¤Jl‹
g‹dh£L ÇâfË‹ goí«, ïªj òâa brašâ£l« tÊfh£oahf mik»wJ. mj‹
mo¤js¤âš cyfshÇa kÅj cÆikfË‹ ãufld¤fŸ, g‹dh£L kÅj
cÆikfS¡fhd x¥gªj¤fŸ k‰W« ü‰wh©o‰fhd ãufld¤fŸ, k‰W« 2005 cyf
c¢ákheh£o‹ btË¥ghL« fyªJŸsd. ãw fUÉfshd ts®¢á¡fhd cÇik¥
ãufld¤fS« ïªj jftšfis ek¡fË¤jd.
11. eh« kW cWâ V‰w mid¤J I¡»a rig khehLfŸ k‰W« c¢á khehLfË‹ btË¥gh£o‹
_y« Ãiyahd ts®¢á¡F cWâahd mo¤js« mik¡f¥g£lJ k‰W« òâa
brašâ£l¤fis totik¡f cjÇfukhfî« ïUªjJ. ïJ R‰W¢NHš k‰W«
ts®¢á¡fhd Çnah ãufld¤fŸ, Ãiyahd ts®¢á¡fhd cyf c¢á khehL, r_f
ts®¢á¡fhd cyf c¢á khehL, k¡fŸ bjhif k‰W« ts®¢á¡fhd g‹dh£L kheh£o‹
braš â£l¤fŸ, ÕŒÍ¤ cyf kheh£o‹ braš â£l¤fŸ, k‰W« I¡»a ehLfŸ kheh£o‹
Ãiyahd ts®¢á¡fhd â£l¤fis cŸsl¡»aJ. Fiwªj ts®¢áíila ehLfS¡fhd
I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ eh‹fhtJ kheh£o‹ btË¥ghL, á¿a Ôîfshd tsU« ehLfis

7 | P a g e
g‰¿a _‹whtJ g‹dh£L khehL, ml®¤âahd Ãy¥gu¥òila ehLfis g‰¿a
ïu©lhtJ I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ khehL, k‰W« ngÆl® Mg¤ij¡ Fiw¥gJ g‰¿a
_‹whtJ I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ cyf khehL M»a‰iw eh« ã‹g‰Wnth«.
12. R‰W¢NHš k‰W« ts®¢á¡fhd Ænah ãufld¤fŸ, ïiz¤j cŸkhWjY¡fhd bghJ¡
bfhŸiffŸ, Mdhš ntWg£l bghW¥òfis, ekJ bfhŸif v©: 7š cŸsij eh« kW
cWâ brŒnth«.
13. ïªj khehLfŸ k‰W« c¢á khehLfŸ ïd« f©l rthšfŸ k‰W« bghW¥òfŸ ã‹Å¥
ãizªjJ k‰W« xU¤»izªj Ô®î¡fhd xU miH¥ghF«. òâa mQFKiw _y«
mj‰F eh« Ô®î fhz nt©L«. Ãiyahd ts®¢á¡fhf m¤ÈfÆ¤j mid¤J tot¤fŸ
k‰W« nfhz¤fËš tWik xÊ¥ò, cŸeh£L k‰W« btË ehLfS¡F ïilnaahd
rkÃiy ghFghLfS¡F vâuhd nghuh£l¤fŸ, nfhis¥ ghJfh¤jš, Úo¤j, cŸsl¤fshd
k‰W« Ãiyahd bghUshjhu ts®¢áia cUth¡Fjš, r_f g¤fË¥ig ts®¤jš v‹W
x‹nwhblh‹W ãizªJŸsJ k‰W« rh®ªJŸsJ.
ï‹iwa ekJ cyf«
14. eh« rªâ¡F« ïªj¤ jUz« Ãiyahd ts®¢á¡fhd kf¤jhd rthšfŸ ÃiwªjJ.
y£r¡fz¡fhd k¡fŸ bjhl®ªJ tWikÆ‹ bfhLikÆY«, kW¡f¥g£l f©Âa¤JlD«
thœ»‹wd®. ehLfS¡F cŸS«, btËÆY« ghFghLfŸ ts®ªJ bfh©oU¡»wJ.
thŒ¥òfŸ, tsik k‰W« r¡âfS¡FŸ kf¤jhd nt‰WikfŸ c©lh»wJ. ghÈd rkÃiy
ghFghL xU K¡»a rthyhf mik»wJ. ntiyÆ‹ik, F¿¥ghf ïisP®fË‹
ntiyÆ‹ik xU K¡»a¥ ãu¢ridahf cŸsJ. mo¡fo ÃfG« ÔÇukhd ïa‰if¥
ngÆl®fŸ, RH‹W tU« nkhjšfŸ, t‹Kiw, ga¤futhj«, k‰W« kÅjhãkhd«
r«gªjkhd beU¡fofŸ, k‰W« f£lhakhf btËna‰w¥g£l k¡fis m¢RW¤J« flªj
rfh¥j¤fS¡fhd ts®¢á K‹nd‰w¤fË‹ jil M»ait cyfshÇa Mnuh¡»a¤ij
m¢RW¤Jtd. ïa‰if ts¤fis áij¤jš, R‰W¢NHš ÓuÊî¡fhd ghjfkhd
jh¡f¤fŸ, ghiytdkh¡fš, tWik, Ãy ÓuÊîfŸ, R¤jkhd FoÚ® gŠr«, k‰W«
gšYÆ®¡fhd ïH¥ò k‰W« mâfÆ¤j rthšfË‹ g£oaiy kÅj ïd« vâ®bfhŸ»wJ.
gUtfhy kh‰w¤â‰fhd Äf¥bgÆa rthyhdJ ekJ jUz« k‰W« mj‹ ghjfkhd
jh¡f¤fË‹ âwid mid¤J ehLfS« Ãiyahd ts®¢á¡fhf Fiw¡f nt©L«.
cyfshÇa j£gbt¥g Ãiy mâfÆ¥ò, flš k£l« ca®jš, flš mÄykhjš, k‰W« ãw
gUtfhy kh‰w¤fË‹ jh¡f¤fŸ fl‰fiu rh®ªJŸs gFâfŸ k‰W« fl‰fiwÆ‹ Èœ
mikªJŸs ehLfŸ, gy Fiwªj ts®¢áailªj ehLfisí« k‰W« á¿a Ôîfshd
tsU« ehLfisí« ÔÇukhf ghâ¡»wJ. gy r_f¤fË‹ thœÇaiyí«, k‰W« ïªj
nfhË‹ cÆÆaY¡fhd Mjuî mik¥ò¡fS« Mg¤J¡FŸsh»wJ.
15. ïU¥ãD« ïJ ek¡bfhU kf¤jhd thŒ¥ghf mik»wJ. F¿¥ãl¤j¡f K‹nd‰w¤ij eh«
mila gy ts®¢á¡fhd rthšfŸ cŸsd. flªj jiyKiwÆš y£r¡fz¡fhd k¡fŸ
ÔÇukhd tWikÆ‹ ãoÆÈUªJ btË¥g£ld®. M©fŸ k‰W« bg©fS« bgÆa msÇš
fšÇ¡fhd thŒ¥òfis mQ»d®. guªj jftš k‰W« bjhÊšE£g ts®¢á k‰W«
cyfshÇa cŸËiz¥ò Äf¥bgÆa kÅj ts®¢á¡fhd ntfkhd rh¤âa¤ij
c©lh¡»aJ, k‰W« bjhÊšE£g ãÆÇidfS¡F ghykhf mikªjJ. r_f¤fËilna
m¿Ç‰fhd ts®¢áí«, m¿Çaš k‰W« bjhÊšE£g, kU¤Jt k‰W« M‰wY¡fhd
f©Lão¥òfËš cŸs òJikfis gšntW gFâfËš KGtJ« br‹wila¥ ghykhdJ.
16. Rkh® gâidªJ M©LfS¡F K‹d®, ü‰wh©o‰fhz ts®á¡fhd F¿¡nfhŸfŸ
V‰f¥g£ld. ts®¢á¡fhd K¡»akhd f£lik¥igí«, K¡»akhd ts®áfisí« gy
gFâfS¡F tH§f ïJ fhuzkhf mikªjJ. Mdhš rkÃiya‰w xU ts®¢á, F¿¥ghf
M¥ãÆfh, Fiwªj ts®¢áailªj ehLfŸ, ml®¤âahd Ãy¥gu¥òila tsU« ehLfŸ
k‰W« á¿a Ôîfshd tsU« khÃy¤fŸ, k‰W« áy ü‰wh©o‰fhd ts®¢á
F¿¡nfhŸfŸ jl« òu©ld, F¿¥ghf jhŒik r«gªj¥g£l, FHªij ãw¥ò, FHªij
Mnuh¡»a« k‰W« fU¤jÆ¥ã‰fhd Mnuh¡»a«. eh« e«ik Û©L« m®¥gÂ¤J

8 | P a g e
ü‰wh©o‰fhd ts®¢á¡ F¿¡nfhŸfË‹ KG cz®jYl‹, jl« òu©l ü‰wh©o‰fhd
ts®¢á F¿¡nfhŸfisí« nr®¤J, F¿¥ghf eh« mË¡fnt©oa ftdkhd k‰W«
ca®¤j¥g£l g¤fË¥ig Fiwªj ts®¢áailªj ehLfŸ k‰W« ãw ehLfS¡F áw¥ghd
NœÃiyfËY«, x¤âirªj Mjuî â£l¤fŸ cl‹ ü‰wh©o‰fhd ts®¢á¡
F¿¡nfhŸfË‹ nkš f£lik¡f¥g£l òâa braš â£l¤fŸ k‰W« Ãiwnt‰w¥glhj
â£l§fis, F¿¥ghf Äfî« ghâ¥gilªj k¡fis mila nt©L«.
17. ïj‹ neh¡»š, eh« m¿Ç¡F« ïªj f£lik¥ò ü‰wh©o‰fhd ts®¢á¡ F¿¡nfhŸfËš
eh« v£oa ôu¤ijí« jh©o¢ br‹wil»wJ. ïizªJ bjhlU« ts®¢á¡fhd
K‹DÆikfshd tWik xÊ¥ò, Mnuh¡»a«, fšÇ, k‰W« czî ghJfh¥ò k‰W«
C£l¢r¤J, mf©l tu«ãš bghUshjhu«, r_f«, k‰W« R‰W¢NHY¡fhd
F¿¡nfhŸfis cilaJ. xU¤»izªj r_f¤fË‹ rkhjhd¤ij ïJ cWâ brŒ»wJ.
ïJ ÔÇukhd brašKiwfis tiuaW¡»wJ. xU¤»izªj mQFKiwÆ‹
ãuâgÈ¥òl‹ eh« Koî¡F tªj, mªj cŸsh®ªj ãiz¥òfŸ k‰W« gy FW¡Fbt£L¡
TWfS« e« òâa F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfËš cŸsd.
òâa braš â£l«
18. eh« ï‹W m¿Ç¡F« 17 Ãiyahd ts®¢á¡fhd F¿¡nfhŸfSl‹ nr®ªj 169
bjhl®òila ïy¡FfŸ mid¤J« xU¤»idªjit k‰W« ãÆ¡fKoahjit. ïJtiu
cyf¤jiyt®fŸ xU bghJ elto¡if k‰W« Ka‰á¡fhd cWâbkhÊia V‰fÇšiy.
ïJ KGtJkhd mf©l k‰W« cyfshÇa F¿¡nfhŸfisíila braš â£l«. eh«
x‹¿izªJ Ãiyahd ts®¢á¡F©lhd ghijia mik¡»nwh«, k‰W« cyfshÇa
ts®¢á¡fhf e«ik KGikahf¡ T£lhf m®¥gÂ¤J«, k‰W« bt‰¿ bgU« x¤JiH¥ig
eš»í«, mid¤J ehLfS¡F« k‰W« cyf¤â‹ mid¤J gFâfS¡F« Äf¥bgÆa
gaidí« bfh©L nr®¥ngh«. eh« kW cWâ V‰W x›bthU khfhz¤fS¡fhd
Rjªâukhd gÆ‰áfŸ k‰W« KG Ãiyahd ïiwah©ikÆ‹ nkš mj‹ tsik, ïa‰if
ts¤fŸ, k‰W« bghUshjhu elto¡if M»a‰iw¡ »il¡f tÊ brŒnth«. eh«
brašgL¤j nt©oa brašâ£l¤âš, ï‹iwa jiyKiw k‰W« ehisa jiyKiwí«
nr®¤J midtU« KGikahf Mjha« mila nt©L«. ï›thW brŒtjdhš eh« kW
cWâ V‰w ekJ flikfis r®tnjr ÇâfË‹ goí« k‰W« tÈíW¤J« mªj
brašâ£l¤fŸ Óuhd cÆikfŸ k‰W« g‹dh£L ÇâfË‹ Èœ cŸs khfhz¤â‹
flikfË‹ go brašgL¤âl nt©L«.
19. cyfshÇa kÅj cÆik ãufld¤fŸ k‰W« ãw g‹dh£L kÅj cÆik rh®ªj fUÇfŸ
k‰W« g‹dh£L ÇâfË‹ K¡»a¤Jt¤ij eh« kW cWâ V‰ngh«. eh« tÈíW¤J«
mid¤J khfhz¤fS¡fhd bghW¥òfŸ I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ x¥òikíilaJ.
f©Âa«, ghJfh¥ò k‰W« kÅj cÆikfis ts®¡f¡ ToaJ k‰W« midtU¡Fkhd
mo¥gil Rjªâu«, vªj ïd, Ãw, ghÈd, bkhÊ, kj, muáaš ghFghošyhjJ, mšyJ ãw
e«ã¡iffŸ, njáa mšyJ r_f njh‰w«, tsik, ãw¥ò, ïayhik mšyJ ãwÃiy m‰wJ.
20. ghÈd rkÃiy k‰W« bg©fŸ k‰W« kfËU¡fhd mâfhu« M»at‰iw cz®ªJ mj‹
ÔÇu g¤fË¥ig KGikahd ts®¢á¡fhd mid¤J F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfS¡F
mË¡f nt©L«. rhjidahd KG kÅj M‰wš k‰W« Ãiyahd ts®¢á rh¤âak‰wJ,
xU ghâ k¡fŸ milant©oa kÅj cÆikfŸ k‰W« thŒ¥òfŸ mt®fS¡F
kW¡f¥gLtjhš bg©fŸ k‰W« kfËU¡F »il¡fnt©oa rkkhd jukhd fšÇ,
bghUshjhu ts¤fŸ k‰W« muáaš g¤fË¥ò m¤Jl‹ rkkhd M©fŸ k‰W«
ïisP®fS¡F Ãfuhd thŒ¥òfŸ, jiyik¤Jt«, k‰W« mid¤J ÃiyfËY« Koî
vL¡F« thŒ¥ò M»ait KGikahf »il¡f¥bgw nt©L«. F¿¥ãl¤j¡f KjäLfis
mâfÇ¤J eh« brašgl nt©oa ghÈd ôu¤ij Fiw¤jš, k‰W« ÃWtd¤fË‹
Mjuîl‹ ghÈd rkÃiy k‰W« bg©fS¡fhd mâfhu¤ij cyfshÇa, njr« jGÇa,
gFâfŸ rh®ªj ÃiyfS¡F¢ br‹wila nt©L«. bg©fS¡F vâuhd t‹Kiw k‰W«
ghFghL mid¤J tot¤fËY«, M©fŸ k‰W« ïisP®fS¡F thŒ¥gË¤J, kfË®

9 | P a g e
k‰W« bg©fis Ú¡Ftijí« Kiwahd ãujhd¥gLj¥g£l ghÈd f©nzh£l¤âš
brašgL¤Jjš braš â£l¤âš K¡»akhdjhF«.
21. ïªj¥ òâa F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ tU« 1 #dtÆ 2016 m‹W eilKiw¡F tU«
k‰W« ek¡F mL¤j gâidªJ M©LfS¡F ekJ KoîfË‹ tÊfh£oahF«. eh«
midtU« ïj‰fhf ciH¤J¢ brašgL¤j nt©oa braš â£l¤fis, ekJ brhªj
eh£o‰F cŸshfî«, gFâfŸ rh®ªjitfshfî«, k‰W« cyfshÇa ÃiyfËY«,
gyju¥g£l njr¤fË‹ vjh®¤j«, jFâfŸ k‰W« Ãiyfis¡ fz¡»š bfh©L«, njáa
bfhŸiffŸ k‰W« K‹DÆikfS¡F kâ¥gË¤J« Ãiwnt‰Wnth«. eh« njáa
bfhŸiffË‹ ïilbtË¡F kâ¥gË¤J«, Úo¤j, cŸsl¤fshd k‰W« Ãiyahd
bghUshjhu ts®¢á, F¿¥ghf tsU« khfhz¤fS¡fhd, ÛjKŸs Óuhd bjhl®ghd
g‹dh£L ÇâfŸ k‰W« flikfŸ.
eh« V‰F« K¡»a¤Jtkhd ãuhªâa k‰W« Jiz ãuhªâa¤â‹ nfhz¤fŸ, ãuhªâa
bghUshjhu xU¤»iz¥ò k‰W« cŸËiz¥ò¡fhd Ãiyahd ts®¢á. ãuhªâa k‰W«
Jiz¥ãuhªâa f£lik¥òfŸ _y« vËjh¡f Koªj gaDŸs bkhÊbga®¥òfŸ _y«
Ãiyahd ts®¢á¡fhd bfhŸiffis njáa msÇš cWâahf brašgL¤j nt©L«.
22. Ãiyahd ts®¢á¡fhd neh¡f¤fis mila x›bthU ehL« F¿¥ã£l rthšfis
vâ®bfhŸs nt©oíŸsJ. Äfî« ã‹j¤»a ehLfŸ, F¿¥ghf M¥ãÆ¡f ehLfŸ, Fiwªj
ts®¢áailªj ehLfŸ, ml®¤âahd Ãy¥gu¥òila tsU« ehLfŸ, k‰W« á¿a Ôîfshd
tsU« khfhz¤fŸ ÛJ áw¥ò ftd« brY¤j¥gL»wJ. ehLfË‹ r©ilfŸ k‰W«
r©ilfŸ Koªj ehLfis¥ nghy eL¤ju tUkhd« cŸs ehLfËY« ÔÇu rthšfŸ
ml¤»íŸsJ.
23. ghâ¡f¥g£l k¡fS¡F mâfhukË¤jš nt©L«. mid¤J FHªijfŸ, ïisP®fŸ,
FiwghLfŸ cŸst®fŸ (ït®fËš 80 rjåj k¡fŸ tWikÆš thœ»‹wd® bA¢.I.Ç /
vŒ£° nehnahL thœgt®fŸ, Kânah®fŸ, gH¤Fo k¡fŸ, mfâfŸ k‰W« cŸeh£oš
ïl«bga®ªj k‰W« òy«bga®ªj k¡fŸ M»nahuJ njitfŸ brašâ£l¤âš
ãuâgÈ¡»‹wd. eh« Ô®khÅ¤jgo âw‹gl vL¡f nt©oa elto¡iffŸ k‰W«
brašghLfŸ g‹dh£L ÇâfË‹ x¥òjÈ‹ goí«, jl¤fš k‰W« f£LghLfŸ Ú¡»í«
ïU¤jš nt©L«. eh« rªâ¡F« áw¥ò njitfS¡fhd k¡fŸ thG« gFâfËš
ghâ¡f¥g£l á¡fyhd, mtrukhd kÅjhãkhd« k‰W« ÔÇuthj¤jhš ghâ¡f¥g£l
gFâfË‹ k¡fS¡F tY¥gL¤âa Mjuthf mikjš nt©L«.
24. e« flikahd tWik xÊ¥ò mj‹ mid¤J tot¤fŸ k‰W« nfhz¤fËš,
cŸsl¤fshd ÔÇu tWik xÊ¥ò â£l« tU« 2௦30. r_f¥ ghJfh¥òl‹ Toa mo¥gil
thœ¡if¤ ju¤ij mid¤J k¡fS« mDgÇ¡f nt©L«. eh« Ô®khÅ¤j g£oÅia
Koî¡F bfh©L tuî«, czî ghJfh¥ã‰F K‹DÆikaË¤J«, k‰W« mid¤J
tot¤fËš C£lr¤J FiwghLfis fisnth«. cyf czî¥ ghJfh¥ò r¤f¤â‹
ïa‰ifahd g¤fË¥ò k‰W« C£l¢r¤â‰fhd nuh« ãufld¤fis tunt‰W«, k‰W«
f£lik¤J« brašgLnth«. ekJ ts¤fis m®¥gÂ¤J tsU« »uhk¥òw gFâfisí«,
k‰W« Ãiyahd Çtrha« k‰W« Û‹ts¤Jiw, áW Çtrha g¤Fjhu®fŸ, F¿¥ghf bg©
ÇtrhÆfŸ, tsU« ehLfË‹ nkŒ¢ršfhu®fŸ k‰W« Ûdt k¡fŸ, F¿¥ghf Fiwªj
ts®¢áailªj ehLfŸ M»at‰¿š kW cWâ V‰W K¡»a¥g¤F t»¥ngh«.
25. ekJ neh¡f¤â‹ go rkÃiyahd jukhd fšÇia mid¤J ÃiyfËY« mË¥ngh« -
FHªijÆ‹ Mu«g fšÇ, Kj‹ik¡ fšÇ, ca®fšÇ, ãunjr, bjhÊšE£g k‰W«
bjhÊšKiw gÆ‰áfŸ. mid¤J k¡fŸ, vªj ghÈd«, taJ, ïd« mšyJ be¿KiwfŸ,
k‰W« ïayhikíila k¡fŸ, ïl«bga®ªj k‰W« òy«bga®ªj k¡fŸ, FHªijfŸ k‰W«
ïisP®fŸ, F¿¥ghf ghâ¡f¥g£l gFâthœ k¡fŸ, mt®fS¡F »il¡F«goahd
thœehŸ fšÇ thŒ¥òfŸ _y« mt®fS¡F MjutË¤J k‰W« mt®fS¡F kW¡f¥g£l
thŒ¥òfS¡fhd m¿î k‰W« âwid nk«gL¤Jjš, k‰W« mt®fS¡F KG r_f
g¤fË¥ig c©L brŒjš. ekJ k¡fŸ bjhif¡ fz¡bfL¥ò Ç»jh¢rhu¤ijí«,

10 | P a g e
cŸsl¤fshd ghJfh¥ghd gŸËfŸ k‰W« xU¤»izªj r_f¤fŸ k‰W« FL«g¤fË‹
_y« e« FHªijfŸ k‰W« ïisP®fS¡fhd R_fkhd R‰W¢NHiyí«, mt®fË‹
cÆikfŸ k‰W« jFâfis KGikahf czu¢brŒJ mt‰iw mË¡f nghuhLnth«.
26. clš, kdey«, ešthœî k‰W« Ú£o¤j thœÇ‰fhd vâ®gh®¥òfis midtU¡F«
C¡FÉ¡f, eh« f©o¥ghf milant©oaJ cyfshÉa Rfhjhu¥ ghJfh¥ò. xUtiuí«
ã‹j¤» Ç£L Çlhkš midtU¡F« brašgL¤j nt©L«. ekJ neh¡f¤fis
KL¡»Ç£L brašKiwÆš, Fiw¥ãurt«, FHªij k‰W« f®¥gfhy cÆÆH¥òfŸ k‰W«
jL¡f¡Toa kuz¤fŸ mid¤ijí« tUl« 2030¡FŸshf KGikahf xÊ¥ngh«. eh«
Ô®khÅ¤j cWâ brŒa¥g£l cyfshÇa ghÈaš k‰W« f®¥gfhy Rfhjhu ghJfh¥ò
nritfŸ, FL«g¡f£LghL, mitfS¡fhd jftšfŸ k‰W« fšÇia mË¥ngh«. eh«
rkkhf, JÆjkhf,ntfkhd neh¡»š f£L¥gL¤j nt©oa knyÆah, bA¢.I.Ç. / vŒ£°,
fhrnehŒ, kŠrŸ fhkhiy, vnghyh k‰W« gut¡Toa ÇahâfŸ k‰W« bjh‰WnehŒfŸ,
itu° nehŒfS¡fhd ts®¢áia m¿jš k‰W« m¿ahj nehŒfshš V‰gL«
ãu¢ridfshš ghâ¡f¥gL« tsU« ehLfis fh¤jš. ekJ flikna‰w ghJfh¥ò k‰W«
bjh‰¿šyh nehŒfS¡fhz á»¢ir, el¤ij, ts®¢á k‰W« eu«ãaš nfhshWfŸ,
Ãiyahd ts®¢á¡fhd bgÇa rthyhf mik»wJ.
27. mid¤J ehLfËY« cWâahd bghUshjhu mo¤js¤ij eh« f£obaG¥g K‰gLnth«.
Úo¤j k‰W« cŸsl¤fshd Ãiyahd bghUshjhu ts®¢áÆ‹ njit tsik. tsikia¥
g»®jš k‰W« rkÃiya‰w tUkhd¤ij milahs« fhQjyhš k£Lnk ïJ rh¤âa«. eh«
brašg£L f£lik¡f nt©oa kh‰w¤â‰fhd Ãiyahd, òJikahd k‰W« k¡fis
ika¥gL¤âa bghUshjhu¤fŸ, ïisP®fŸ ntiy thŒ¥ig C¡FÇ¤jš k‰W«
bg©fS¡fhd bghUshjhu mâfhukË¤jš, F¿¥ghf f©Âakhd gÂia
midtU¡F« mË¤jš. moik¤jd«, kÅj Ru©lš, k‰W« FHªij bjhÊyhs®
mid¤J tot¤fËY« xÊ¡f¥gL«. mid¤J ehLfS« Ãiyahf gy‹bgW« tifÆš,
Mnuh¡»akhd k‰W« fšÇa¿î Ä¡fbjhU bjhÊyhs®fË‹ m¿î k‰W« âwikfŸ
c‰g¤â¡fhf k‰W« KGikahf gÂfŸ Ãiwnt‰¿l k‰W« KG rKjha g¤fË¥ã‰F
njit. Fiwªj ts®¢áailªj ehLfË‹ mid¤J JiwfËY« c‰g¤â âwid
tY¥gL¤j nt©oaJ e« mtáa« k‰W« cWâahd kh‰w¤â‰fhdJ« Tl. eh«
nj®ªbjL¡F« bfhŸiffŸ c‰g¤â jFâfis nk«gL¤Jtjhfî«, c‰g¤â âw‹ k‰W«
ntiythŒ¥ò c‰g¤â, Ãâ cŸsl¤F«, Ãiyahd Çtrha«, nkŒ¢ršfhu®fŸ k‰W«
Ûdt®fŸ ts®¢á, Ãiyahd bjhÊ‰rhiy ts®¢á, cyfshÇa mQFKiw _y« kÈthf,
vËâš »il¡f Toa, Ãiyahd k‰W« eådkhd M‰wš nritfŸ, Ãiyahd
ngh¡Ftu¤J KiwfŸ, k‰W« jukhd be»œâw‹ cŸs cŸf£lik¥ò.
28. ekJ flikna‰W mo¥gilahd kh‰w¤fis cUth¡Ftj‹ _y« ekJ r_f¤fŸ c‰g¤â
k‰W« ga‹gh£o‰fhd ru¡F k‰W« nritfS¡F cŸshF«. murh¤f¤fŸ, g‹dh£L
ÃWtd¤fŸ, bjhÊšJiw k‰W« ãwkhÃy brašgh£lhs®fŸ k‰W« jÅeg®fË‹
g¤fË¥ã‹ _y« kh‰w¤â‰fhd ÃiyÆšyhj Ef®î k‰W« c‰g¤â KiwfŸ, mÂâu£lš,
mid¤â‹ thÆyhfî«, bghUshjhu k‰W« bjhÊšE£g cjÇílD«, tsU« ehLfis
tY¥gL¤j, m¿Çaš, bjhÊšE£g« k‰W« òJikahd jFâfis neh¡» efu nkY«
Ãiyahd Kiw¥gL¤j¥g£l Ef®î k‰W« c‰g¤â mikí«. Ãiyahd Ef®î k‰W« c‰g¤â
Kiw v‹w ekJ 1௦-M©L f£lik¥ò cŸs xU brašâ£l¤ij brašKiw¥gL¤j eh«
C¡FÇ¤jš nt©L«. mid¤J ehLfS« ïj‰fhf brašg£L, ts®ªj ehLfŸ
K‹ndhofshf, mj‹ ts®¢á k‰W« jFâfis tsU« ehLfŸ fz¡»š bfhŸs
nt©L«.
29. òy«bga®ªj k¡fË‹ g¤fË¥ò¡F eh« m¤ÈfhukË¤J mt®fŸ cŸsl¤fshd xU
ts®¢á k‰W« Ãiyahd ts®¢áia fh©ngh«. ehLfË‹ ts®¢á¡F K¡»a fhuzkhd
r®tnjr òy«bga®it eh« m¤ÈfhukË¤J« kuòtÊ kh‰wK« bfsutâ‰F« njitahd
x¤âirªj k‰W« ÇÆthd gâyË¥ngh«. eh« r®tnjr T£Lwîl‹ cWâ brŒj ghJfh¥ò,
xG¤fhd k‰W« tH¡fkhd òy«bga®î¡F c£g£l KG òy«bga®ªnjh®, mfâfshfî«,

11 | P a g e
k‰W« ïlkh¿a k¡fshfî« cŸst®fis kÅj nea¤Jl‹ el¤jî« cWâaË¥ngh«.
F¿¥ghf tsU« ehLfis ÇÆâwDŸs r_f¤fËš mfâfË‹ mil¡fy« gy¥gL¤J«.
òy«bga®ªj k¡fŸ Û©L« ehL âU«òtj‰F c©lhd mt®fsJ eh£o‹ FoíÇikfS«,
k‰W« mt®fsJ tUifia khfhz¤fS¡F« âU«g mË¡f Ãidî Tw nt©L«.
30. khfhz¤fis gykhf jL¡fnt©L« v‹W KH¡fÄL« k‰W« xUjiy¥g£rkhf
ga‹gL¤J« bghUshjhu«, Ãâ k‰W« g‹dh£L ÇâfS¡F ïz¡f« mšyhj t®¤jf
msåLfŸ, tsU« ehLfËš I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ KG rhjidahd bghUshjhu k‰W«
ts®¢áia jhkj¥gL¤J«.
31. eh« x¥ò¡bfh©LŸs I¡»a ehLfŸ f£lik¥ò kheh£o‹ gUtfhy kh‰w¤â‹
K¡»a¤Jt« g‹dh£L, r®tnjr murh¤f¤fS¡F ïilnaahd cyfshÇa
ng¢Rth®¤ij _y« Ô®¡f¥gL»wJ. gUtfhy kh‰w« k‰W« R‰W¢NHš ÓuÊî¡fhd
m¢RW¤jš F¿¤J Ô®¡fkhf eh« btË¡bfhz®nth« v‹W Ô®khÅ¥ngh«. cyfshÇa
ïa‰ifahd gUtfhy kh‰w¤ij g‰¿a g‹dh£L r¤f¤fË‹ ÇÆthd rh¤âakhd
miH¥ã‹ neh¡fkhdJ Fiwªj cyfshÇa gRik vÆthí ga‹ghL k‰W« gUtfhy
kh‰w¤â‰fhd ghjfkhd jh¡f¤â‰F e«ik jah®gL¤Jjš MF«.
32. vâ®neh¡»íŸs 21-tJ Kiwahf ghÆáš el¡F« f£áfS¡FŸshd kheh£oš,
cyfshÇa gUtfhy kh‰w x¥gªj¤fŸ k‰W« brašgL¤j nt©oa khfhz¤fS¡fhd
ïy¡FfŸ g‰¿ ekJ neh¡f¤fis vL¤Jiu¥ngh«. eh« kW cWâ V‰w be¿KiwfŸ,
k‰bwhU r£l¡ fUÇ mšyJ kheh£oš mid¤J¡ f£áfshš x¥ò¡bfhŸs¥g£l r£l
r¡âÆ‹ btË¥ghL M»at‰iw eh« btË¡bfhz®ªJ rkkhd KiwÆš, cŸkhwhf
k£L¥gL¤Jjš, kh‰¿aik¤jš, Ãâ, bghUshjhu ts®¢á, k‰W« jFâfis f£lik¥gj‰F
c©lhd kh‰w« k‰W« btË¥gilahd brašghL k‰W« MjutË¤jš.
33. eh« m¤ÈfÆ¤j r_f k‰W« bghUshjhu ts®¢á ekJ nfhË‹ ïa‰if ts¤fË‹
Ãiyahd nkyh©ikia rh®ªJŸsJ. Mifahš eh« Ô®khÅ¤j ghJfh¥ò elto¡if
Úo¤j ga‹gh£o‰fhd flš k‰W« flš rh®ªj gFâfŸ, ôŒikahd Ú® ts¤fŸ, k‰W«
fhLfŸ, kiyfŸ k‰W« tw©l Ãy¥gu¥òfŸ k‰W« ghJfh¡f glnt©oa gšYÆ®,
R‰W¢NHš k‰W« td Çy¤FfŸ. eh« nkY« Ô®khÅ¤j R‰Wyh ts®¢áia C¡FÇ¤jš,
Ú®¡ FiwghLfis vâ®bfhŸsš k‰W« Ú® khRgLjš, cWâ brŒa¥g£l T£Lwîl‹
ghiytdkh¡fisí«, òSâ¥òašfŸ, Ãy Ó®nfL, k‰W« tWik, k‰W« be»œâw‹Ä¡f
ts®¢áia C¡FÇ¤jš, ngÆl® Mg¤Jfis Fiw¤jš. ïJ bjhl®ghf, bk¡ánfhÇš
el¡fîŸs cÆÆaš bgU¡f¤â‰fhd f£áfS¡F ïilnaahd gâ_‹whtJ kheh£oid
eh« vâ®neh¡»íŸnsh«.
34. eh« m¤ÈfÆ¤j Ãiyahd »uhk¥òw ts®¢á k‰W« nkyh©ik ekJ k¡fË‹ thœ¡if¤
ju¤ij ca®¤j K¡»akhdJ. cŸq® mâfhÆfSl‹ eh« brašg£L, òâa rKjha¤Jl‹
â£lÄ£l ekJ efu¤fŸ k‰W« kÅj Fona‰w¤fis rKjha¤Jl‹ x‹¿iz¤jš k‰W«
jÅ eg® ghJfh¥ò, òJikfis¤ ô©Ljš k‰W« ntiythŒ¥ò. »uhk¥òw elto¡iffŸ
k‰W« kÅj Mnuh¡»a¤â‰F¢ R‰W¢NHÈ‰F Ô¤»iH¡f¡Toa ïuhrhad¤fS¡fhd
vâ®kiwahd jh¡f§fis eh« Fiw¤J«, Ãiwthd R‰W¢NHš nkyh©ik, k‰W«
ghJfh¥ghf ïurhaz¤fis¥ ga‹gL¤Jjš, Fiw¤jš k‰W« F¥igfis kWRH‰á
brŒjš, j©Ü® k‰W« r¡âfis¤ njitahd msî ga‹gL¤Jjš, k‰W« gUtfhy
kh‰w¤â‰fhd jh¡f¤fis ef®¥òw¤âš Fiw¡F« Çjkhf eh« brašgLnth«. nkY«
k¡fŸ bjhifÆ‹ ngh¡if¡ fz¡»š bfh©L â£l¥go ekJ njáa »uhk¥òw k‰W«
ef®òw ts®¢á¡fhd jªâu¤fisí«, bfhŸiffisí« bfhŸnth«. ¡ó£nlhÇš
el¡fîŸs I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ å£Ltrâ k‰W« Ãiyahd ef®òw ts®¢á¡fhd
kheh£il eh« vâ®neh¡»íŸnsh«.
35. rkhjhd« k‰W« ghJfh¥ò ïšyhkš Ãiyahd ts®¢áia eh« czu KoahJ; rkhjhd
k‰W« ghJfh¥ã‰F Mg¤J ïU¡F«nghJ Ãiyahd ts®¢á »il¡fhJ. ekJ òâa braš
â£l¤âš eh« m¤ÈfÆ¤j rkhjhd¤â‰fhd f£lik¥ò, k‰W« r_f¤fis cŸsl¡»a
rkÃiy Úâ tH¤fš k‰W« mo¥gilahd kÅj cÆikfS¡fhd f©Âa« (ts®¢á¡fhd

12 | P a g e
cÆikfisí« nr®¤J), gaDŸs r£l ÇâfŸ k‰W« mid¤J ÃiyfËY« ešy
f£L¥ghLfŸ k‰W« btË¥gilahd, gaDŸs k‰W« bghW¥ò ÃWtd¤fŸ. t‹Kiw¡fhd
fhuÂfŸ, ghJfh¥ã‹ik, k‰W« mÚâfshd rkÃiy ghFghL, yŠr«, Ó®bf£l M£á
k‰W« r£lÇnuhj Ãâ ga‹ghL k‰W« Míj ga‹ghL M»aitfis ekJ brašâ£l¤âš
eh« btË¡bfhz®nth«. eh« ekJ Ka‰áia ïu£o¥gh¡» ehLfS¡F ïilnaahd
ãu¢ridfS¡F¤ Ô®îfŸ mšyJ r©ilÆÈUªJ ghJfh¥ò, k‰W« ãu¢ridfŸ Koªj
eh£o‰fhd Mjuit mË¤jš, rkhjhd¤ij cUth¡Ftj‰fhd bg©fË‹ cWâ
brŒa¥g£l g¤fË¥ò k‰W« khfhz¤fS¡fhd f£lik¥ò. eh« miH¥ò ÇL¤J nkY«
vL¡f¡ Toa gaDŸs elto¡iffŸ k‰W« brašghLfŸ _y«, g‹dh£L ÇâfË‹
x¥òjY¡F£g£l, fhyÅahâ¡f k¡fË‹ Rakhf Ô®khÅ¡F« cÆikfis cz®¤Jtâš
ïU¡F« jilfis Ú¡»í« k‰W« btËeh£L ntiyfŸ _y« bjhl®ªJ V‰gL«
vâ®kiwahd jh¡f¤fshd bghUshjhu, r_f ts®¢á k‰W« R‰W¢NHš jh¡f¤fisí«
cz®¤Jjš nt©L«.
36. eh« cWâbkhÊ V‰w c£fyh¢rhu¤ij¥ òÆªJz®it ts®¤jš, r»¥ò¤j‹ik, rkkhd
f©Âa« k‰W« cyfshÇa FoíÆik¡fhd be¿KiwfŸ k‰W« rk msÉshd
bghW¥òfŸ. eh« V‰W¡bfh©l ïa‰ifahd k‰W« fyh¢rhu g‹Kf¤j‹ik thŒªj cyf«
k‰W« m¤ÈfÆ¡F« mid¤J fyh¢rhu¤fŸ k‰W« ehfßf¤fË‹ g¤fË¥ã‹ _y«, k‰W«
mj‹ fhuzkhf V‰gL« Ãiyahd ts®¢á.
37. Çisah£L v‹gJ« Ãiyahd ts®¢á¡fhd xU K¡»akhd brašghL. eh« m¤ÈfÆ¡F«
ts®¢áÆš g¤fË¡F« Çisah£o‹ _y« ts®¢áia cz®¤jî« k‰W« rkhjhd«, _y«
ts®¡f¥gL« r»¥ò¤j‹ik, f©Âa« k‰W« mj‹ g¤fË¥òl‹ cUthF« kfËU¡fhd
mâfhukË¤jš k‰W« ïisP®fS¡fhd, r_f¤fS¡fhd Mnuh¡»a«, fšÇ, k‰W«
r_f cŸsl¤fshd neh¡f¤fŸ.
38. I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ x¥òjÈ‹ go, eh« kW cWâ brŒj njitahd ãuhªâa
xU¤»iz¥ã‹ kâ¥ò k‰W« khfhz¤fS¡fhd muáaš Rjªâu«.
brašgL¤J« tÊKiwfŸ
39. ïªj òâa brašâ£l¤fË‹ msåLfŸ k‰W« ïy¡FfS¡F njitahd ò¤Jz®î
ÄFªj cyfshÇa g¤Fjhu®fis eh« cWâ¥gL¤â mij brašKiw¥gL¤Jnth«. eh«
ïj‰fhf e«ik KGikahf m®¥gÂ¥ngh«. ïªj g¤Fjhu®fË‹ brašghLfS¡fhd
M‹khÇ‹ cyfshÇa x‰Wik, mâš F¿¥ghf Vœik k‰W« ghâ¡f¥g£l NœÃiyfËš
cŸs k¡fS¡fhd x‰Wik. ïJ gaDŸs ÔÇu cyfshÇa <LghL k‰W« Mjuití«
bfh©L brašKiwgL¤j nt©oa F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ, x‹Wg£l
murh¤f¤fŸ, jÅah® ãÆîfŸ, bghJ k¡fŸ, I¡»a ehLfË‹ KiwfŸ k‰W« ãw
brahšgh£lhs®fŸ k‰W« »il¤j mid¤J ts¤fŸ.
40. ïªj tÊKiwfS¡fhd brašgh£L ïy¡FfŸ F¿¡nfhŸ 17 Ë‹ Èœ mik»wJ.
x›bthU Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhisí« K¡»akhf cz®ªj ekJ brašâ£l« k‰W«
rkÃiyahd K¡»a¤Jt« thŒªj ãw F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ. ïªj brašâ£l«
Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfisí« nr®¤J, rªâ¡f Koªj f£lik¥ò¡F c£g£l
ò¤Jz®î ÄFªj Ãiyahd ts®¢á¡fhd cyfshÇa g¤Fjhu®fŸ, MjutË¤j
cWâahd bfhŸiffŸ, k‰W« brašghLfis mo¡nfho£L btËahd ts®¢á¡fhd
Ãâ¡fhd _‹whtJ r®tnjr kheh£o‹ Mtz¤fŸ, (#]iy 13 k‰W« 16, 2015 š mO°
mggh‟Çš eilbg‰wJ). eh« tunt‰F« mO° mggh‟Ç‹ bghJ rigÆ‹ x¥òjš bg‰w
brašâ£l¤fŸ, Ãiyahd ts®¢á¡fhd 2030 š xU¤»izªj gFâfsh»wJ. eh«
m¤ÈfÆ¤j KG brašKiw¡fhd mO° mggh‟Ç‹ brašâ£l¤fË‹ K¡»a¤Jt¤ij
Ãiyahd ts®¢á¡fhd F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ cz®¤J»‹wd.
41. x›bthU eh£o‹ jiyaha flikahd Ra bghUshjhu k‰W« r_f ts®¢áia eh«
m¤ÈfÆ¥ngh«. òâa brašâ£lâ‰fhd x¥gªj¤fËš cŸs tÊKiwfS¡F¤ njitahd
brayh¡f¤fŸ ekJ F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ. eh« m¤ÈfÆ¡F« ïªj mÂâu©l

13 | P a g e
bghUshjhu ts¤fis cgnahf¥gL¤Jjš nkY« âw‹ f£lik¤jš, k‰W«
R‰W¢NHÈ‰fhd áw¥ghd bjhÊšE£g¤â‰F khWjš k‰W« tsU« ehLfS¡F rhjfkhd
ÇâKiwfËš, rYifíl‹ k‰W« ÇU¥g¤nj®thd ÇâKiwfŸ, vd gu°gukhf
x¥ò¡bfh©lJ. bghJ Ãâ, cŸeh£L k‰W« r®tnjr« ïu©L«, bghJ ru¡F k‰W«
nritfS¡fhd K¡»a g¤fh‰W»wJ k‰W« ãw ts¤fS¡fhf Ãâia C¡FÇ¡»wJ.
eh« V‰Wbfh©l g¤fhd g‹Kf¤ j‹ikahd jÅah® ãÆîfŸ, áWbjhÊš tu«ãš ïUªJ
r®tnjr¡ T£Lwî ÃWtd¤fŸ tiu, k‰W« mj‹ bghJ #d r¤f¤fŸ, k‰W« kÅjnea
r¤f¤fË‹ brayh¡f¤fS¡fhd òâa braš â£l¤fŸ.
42. eh« MjutË¤j brayh¡f¤fS¡fhd bghU¤jkhd í¤âfŸ k‰W« brašKiw â£l¤fŸ,
ï°jh‹òš ãufld¤fŸ k‰W« braš â£l¤fisí« nr®¤J, KL¡»Çl¥g£l eilKiw
brašâ£l tÊKiwfŸ (SAMOA), ml®ªj Ãy¥gu¥òila tsU« ehLfŸ Ça‹dh
g¤jh©L braš â£l« 2014- 2௦24, k‰W« kW cWâ brŒa¥g£l K¡»a¤Jt« thŒªj
MjutË¡F« M¥ãÆ¡fh óÅa‹ 2063 braš â£l« k‰W« M¥ãÆ¡fh ts®¢áÆš òâa
g¤Fjhu®fS¡fhd â£l«, mid¤ijí« xU¤»iz¤jJ ekJ òâa braš â£l«. eh«
m¤ÈfÆ¤j ãujhd rthšfshd Úo¤j rkhjhd« k‰W« Ãiyahd ts®¢á¡F ehLfŸ
ïilna r©ilfŸ k‰W« r©ilfŸ Koªj NHšfŸ.
43. eh« tÈíW¤J« mªj r®tnjr bghJ Ãâ xU K¡»a g¤fh‰¿ ekJ bghJ ts¤fis
cŸeh£L¤ njit¡fhf F¿¥ghf Vœikahd k‰W« Äfî« ghâ¡f¥g£l tu«ã‰FŸ cŸs
cŸeh£L Ãâfis ga‹gL¤J« ehLfS¡fhd Ka‰áfis KGikah¡F»wJ. r®tnjr
bghJ ÃâÆ‹ K¡»akhd ga‹ghL, mâfhu ts®¢á cjÇ (ODA), C¡FÇ¥gj‰fhd
TLjyhd ts¤fis ãw ts¤fËÈUªJ mÂâu£lš, bghJ k‰W« jÅah® Jiw. ODA
mË¥gt®fŸ kW cWâ brŒa¥g£l mt®fË‹ f©Âakhd flikfŸ, gy ts®ªj
ehLfËš flikfshd rhjid ïy¡F 0.7 ÇG¡fhlhd mt®fË‹ bkh¤j njr
tUkhd¤âš tsU« ehLfS¡F mË¡f¥gL« mâfhu ts®¢á cjÇ (Xov / Ív‹I)k‰W«
0.15 ÇG¡fh£oÈUªJ 0.2 ÇG¡fhL Xov / Ív‹I Fiwªj ts®¢á milªj ehLfŸ.
44. eh« x¥ò¡bfhŸS« K¡»a¤Jt« thŒªj g‹dh£L Ãâ ÃWtd¤fË‹ Mjuî,
f£lisfS¡F ïz¤f, x›bthU eh£L bfhŸiffËš ïlkË¤JŸnsh«, F¿¥ghf
tsU« ehLfËš. e«ik m®¥gÂ¤J ÇÆthf k‰W« cWâahd Fuš bfhL¥ngh« k‰W«
tsU« ehLfis g§fË¡f brŒnth«. – M¥ãÆ¡fh ehLfŸ, Fiwªj ts®¢áailªj
ehLfŸ, ml®¤âahd Ãygu¥ò cila tsU« ehLfŸ, á¿a Ôîfshd tsU« khfhz¤fŸ
k‰W« eL¤ju tUkhd« cŸs ehLfisí« nr®¤J –r®tnjr bghUshjhu Koîfis vL¡f,
Çâfis mik¤jš k‰W« cyfshÇa bghUshjhu nkyh©ik.
45. eh« x¥ò¡bfhŸS« r®tnjr ghuhSk‹w¤fË‹ njitahd g¤fË¥ã‹ _y« mt®fŸ
r£l« ïa‰WtJ k‰W« tuî bryî¤ â£l¤â‹ jGtš k‰W« mt®fŸ g¤fË¥ãš
cWâahd bghW¥òfis gaDŸs eilKiwfËš e«ik m‰gÂ¥ngh«. murh¤f¤fŸ
k‰W« bghJ ÃWtd¤fS« ïz¡fkhf¢ brašgL« ãuhªâa eilKiwfŸ k‰W« cŸq®
mâfhu¤fŸ, Jiz¥ãuhªâa ÃWtd¤fŸ, r®tnjr ÃWtd¤fŸ, fšÇ¤Jiw, kÅjnea
ÃWtd¤fŸ, j‹dh®t bjh©L ÃWtd¤fŸ k‰W« ãw mik¥òfSl‹ ïizªJ ntiy
brŒtij eilKiw¥gL¤JtJ.
46. eh« mo¡nfho£l K¡»a g¤F k‰W« x¥Õ£L mDTy¤fË‹ njitahd ts¤fŸ,
bghU¤jkhd, x¤âirthd, âwikahd k‰W« gaDŸs I¡»a ehLfŸ mik¥ã‹ MjuÇš
rhjidahd Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfŸ k‰W« Ãiyahd ts®¢áia mila Koí«.
eh« tÈíW¤J« K¡»a¤Jt« thŒªj cWâahd njáa cilik k‰W« ehLfË‹ msÇš
jiyikÆš el¡F« ng¢Rth®¤ijahd bghUshjhu k‰W« r_f Ú©l fhy I¡»a ehLfŸ
ts®¢á Kiw, ïªj brašâ£l¤fis Ãiy¥gL¤JjY¡F eh« ekJ Mjuit
btË¥gL¤Jnth«.

14 | P a g e
ã‹g‰WtJ k‰W« ÛshŒî
47. ekJ murh¤fË‹ K¡»a g¤fË¥ig ã‹g‰WtJ k‰W« MŒÇ‹ _y« njáa, ãuhªâa,
k‰W« cyfshÇa ÃiyfËš mL¤j gâidªJ M©LfS¡F ts®¢á¡fhd
F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡Ffis eilKiw¥gL¤Jnth«. bghW¥ò thŒªj ekJ
Fokf‹fË‹ Mjuî«, eh« mË¡F« Kiwahd ã‹g‰wš k‰W« ÛshŒÇ‹ _y« gšntW
ÃiyfËš, ekJ brašâ£l¤fËš cŸsgo ca® Ãiy muáaš mik¥òfË‹ MjuÇ‹ Èœ
cŸs bghJ rig k‰W« bghUshjhu k‰W« r_f mik¥òfŸ k¤âÆš g¤fh‰¿
nk‰gh®itÆLnth«.
48. ïªj¥ gÂÆ‹ cjÇ¡fhf F¿fh£ofŸ cUth¡f¥g£LŸsd. ju«, mQFKiw, neu
nkyh©ik k‰W« e«gfkhd bjhF¡f¥g£l juîfS« ts®¢á msîfis fz¡»l
njitahdJ k‰W« vtU« ã‹ j¤fÇšiy v‹W cWâgL¤JtjhF«. m¤jifa juîfŸ
KoîfŸ vL¥gj‰F K¡»a g¤fh‰W«. juîfŸ k‰W« jftšfË‹ mo¥gilÆš
j‰nghJŸs m¿¡if KiwikfŸ rh¤âakhd neu¤âš eh« ga‹gL¤j nt©L«. eh«
x¥ò¡bfh©l ÔÇukhd Ka‰áfis tY¥gL¤J« tsU« ehLfË‹ òŸËÇtu¤ jFâfŸ,
F¿¥ghf M¥ãÆ¡f ehLfŸ, Fiwªj ts®¢áailªj ehLfŸ, ml®¤âahd Ãy¥gu¥òŸs
ts®ªj ehLfŸ, á¿a Ôîfshd tsU« khfhz¤fŸ k‰W« eL¤ju tUkhd« cŸs
ehLfŸ. eh« V‰W¡bfh©LŸs flikfË‹go guªj msÇyhd ts®¢á elto¡iffŸ
k‰W« bkh¤j cŸeh£L c‰g¤â¡F g¤fË¥ngh«.
cyif kh‰Wtj‰fhd xU miH¥ò
49. vGgJ tUl¤fS¡F Kªija cyf¤ jiyt®fŸ x‹W To I¡»a ehLfŸ rigia
cUth¡»dh®fŸ. ngh® k‰W« ãÆÇidthj rh«gÈÈUªJ cUthd ïªj ÃWtd« k‰W«
kâ¥òŸs rkhjhd«, ng¢Rth®¤ij k‰W« r®tnjr T£LwÇ‰F ngUjÇahf cŸsJ.
m¥go¥g£l kâ¥òŸs bkh¤j cUtf« ïªj I¡»a ehLfŸ rig.
50. ï‹W nkY« tuyh‰W K¡»a¤Jt« thŒªj Koîfis vL¤JŸnsh«. kW¡f¥g£l,
xG¡f¤Jl‹ thG« thŒ¥òfŸ, f©Âakhd k‰W« kdÃiwtË¡F« thœití«, KG
kÅj M‰wiy mila Koahkš ïU¡F« ïy£r¡fz¡fhd k¡fS¡F eh« Ô®khÅ¤j
áw¥ghd vâ®fhy¤ij f£lik¥ngh«. ïªj¡ nfhis tWik xÊ¥ãš bt‰¿ f©l Kjš
jiyKiw ehkhf ïU¥ngh«. eh« ekJ neh¡f¤fËš bt‰¿ f©lhš ïªj cyf« 2030
áw¥ghdjhF«.
51. eh« ï‹W m¿Ç¤JŸsJ – mL¤j 15 M©LfS¡F cyfshÇa brašghLfS¡fhd
braš â£l¤fŸ. k¡fŸ rh®ghf – k‰W« 21 M« ü‰wh©o‹ nfhË‰fhdJ. FHªijfŸ
k‰W« ïs« bg©fŸ k‰W« M©fË‹ kh‰w¤â‰fhd ÔÇu g¤fË¥ò k‰W« ešy
mo¤jsKŸs tiuaiwfŸ _y« mt®fË‹ všiya‰w jFâfŸ kh‰wKŸs cyif
cUth¡F«.
52. I¡»a ehLfŸ rh®ghd btË¥gilahd th®¤ijfŸ “eh« k¡fŸ” ï‹W nk‰bfhŸs
nt©oa ghij 2030¡fhdJ. ekJ gaz¤âš <LghLŸs murh¤f¤fŸ k‰W«
ghuhSk‹w¤fŸ, I¡»a ehLfŸ mik¥ò k‰W« ãw r®tnjr ÃWtd¤fŸ, cŸq® mâfhu
mik¥òfŸ k‰W« cŸeh£L k¡fŸ, bghJ #d r¤f¤fŸ, bjhÊš Jiw k‰W« jÅah® Jiw,
m¿Çaš k‰W« fšÇ r¤f¤fŸ, ÃWts¤fŸ k‰W« mid¤J k¡fŸ. ïªj braš â£l¤âš
K‹dnu ïy£r¡fz¡fhd k¡fŸ g¤fË¥ãš cŸsd® k‰W« ïU¥gh®fŸ. ïªj braš
â£l« k¡fshš MdJ, k¡fS¡fhdJ, k‰W« k¡fis¢ br‹wil»wJ. eh« ïj‹ nkš
e«ã¡if bfh©lhš mj‹ bt‰¿ cWâahdJ.
53. kÅj nea« k‰W« ekJ bfhŸiffS¡fhd tU¤fhy« ekJ iffËš cŸsJ. mJ nkY«
ekJ ï‹iwa ïs« jiyKiwÆ‹ iffËY« cŸsJ, mt®fŸ fh£L« btË¢r¤ij
neh¡» vâ®fhy jiyKiwÆd® cŸsd®. Ãiyahd ts®¢á¡fhd tiugl¤ij eh«
mik¤JŸnsh«. mJ e« midtU¡Fkhd cWâahd gaz¤â‹ _y« bt‰¿ailaî«
ÛsKoahj Mjha« milaî« brŒí«.

15 | P a g e
Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ
54. murh¤fS¡F ïilnaahd ng¢Rth®¤ij elto¡iffis¥ ã‹g‰¿ k‰W« Ãiyahd
ts®¢á F¿¡nfhŸfS¡fhd âwªj brašgh£L FGÇ‹ â£l¤ij mo¥gilahf
bfh©L« cŸsJ. mjDl‹ ïiz¡f¥g£l xU K‹Diu bghUsh¡f¥gL»‹w ïu©L
Çõa¤fŸ, ekJ F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfË‹ Èœ miktJ, mit eh«
x¥ò¡bfh©lJ.
55. Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfŸ mid¤J« xU¤»izªjJ k‰W«
ãÆ¡f KoahjJ. ïa‰ifÆnyna cyfshÇaJ k‰W« cyf¤â‰F bghUªâaJ, gyju¥g£l
njr vjh®¤j¤fŸ, jFâfŸ k‰W« ts®¢á Ãiyfis fz¡»š bfh©LŸsJ k‰W« njr
bfhŸiffŸ k‰W« K‹DÆikfS¡F kâ¥gË¥gJ. ïy¡FfŸ vâ®gh®¥ò¡F cÆaJ k‰W«
cyfshÇaJ. x›bthU murh¤f¤â‹ brhªj njáa ïy¡FfS¡F tÊfh£oahf mikªj
cyfshÇa ïy£áa msîfŸ, Mdhš njáa NœÃiyfis fz¡»š bfh©LŸsJ. ïªj
vâ®¥gh®¥ã‰F cÆa k‰W« cyfshÇa ïy¡Ffis xU¤»iz¤J njr â£l
elto¡iffŸ, bfhŸiffŸ k‰W« í¡âfis¥ ga‹gL¤JtJ g‰¿ x›bthU murh¤fK«
nkY« Koî brŒí«. Ãiyahd ts®¢á k‰W« ãw bghUªâa el¥ãš cŸs elto¡iffŸ
bghUshjhu, r_f k‰W« Jiwfis ïiz¤J eh« m¤ÈfÆ¥gJ K¡»akhdJ.
56. ïªj F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡Ffis eh« Koî brŒj ã‹d®, x›bthU ehL«
vâ®bfh©LŸs Ãiyahd ts®¢áia rhjid v£Ltj‰fhd F¿¥ã£l rthšfis eh«
m¤ÈfÆ¤J«, k‰W« eh« mo¡nfho£L rthšfis¡ F¿¥ã£l vâ®bfhŸS« Äfî«
ghâ¡f¥g£l ehLfŸ k‰W« F¿¥ghf, m¥ãÆ¡fh ehLfŸ, Fiwªj ts®¢áailªj ehLfŸ,
ml®¤âahd Ãy¥gu¥òila ehLfŸ, k‰W« á¿a Ôîfshd tsU« ehLfŸ nkY« F¿¥ã£l
rthšfis vâ®bfhŸS« eL¤ju tUkhd ehLfŸ. nghU¡fhd NœÃiy cŸs ehLfË‹
nkš áw¥ò ftd« vL¡f¥gL«.
57. gšntW ïy¡FfS¡fhd mo¥gil¤ juîfŸ »il¡fÇšiy v‹gij eh« m¤ÈfÆ¤J«,
mâfÆ¤j e« MjuîfS¡F eh« miH¥ò ÇL¤J juîfŸ nr®¡ifia tY¥gL¤jš k‰W«
âw‹ f£L¥ghLŸs cW¥ò ehLfŸ, njr k‰W« cyfshÇa mo¥gilfis ts®¡f
nt©L«. e« flikah»a ïªj juîfŸ nr®¡if ïilbtËia btË¡bfhz®jš _y«
ts®¢á K‹nd‰w¤ij g‰¿a áw¥ghd jftšfŸ »il¡f¥bg‰w nt©L«, F¿¥ghf
bjËthd v©Âaš msÇshd ïy¡FfŸ ïšiy.
58. khfhz¤fË‹ ãw FG¡fËš el¥ãš cŸs Ka‰áfË‹ K¡»a á¡fšfis
btË¥gL¤âl eh« C¡FÇ¤J, brašâ£l¤fis eilKiw¥gL¤Jtâš cŸs
jilfshd rthšfisí«, k‰W« mªj brašKiwfS¡fhd Rjªâukhd MizfS¡F
eh« kâ¥gË¥ngh«. ãw elto¡iffŸ k‰W« m¤F vL¤j KoîfS¡F ghug£r«
ïšyhkY« eh« fUJ« brašâ£l¤fŸ k‰W« mj‹ eilKiwfis MjÆ¡f nt©L«.
59. gyju¥g£l mQFKiwfŸ, gh®itfŸ, k‰W« fUÇfŸ X›bthU eh£oY« cŸsd
v‹gij eh« m¤ÈfÆ¥ngh« k‰W« mj‹ njáa NœÃiyfŸ k‰W« K‹DÆikfS¡F
V‰wthW, Ãiyahd rhjidia eh« miltj‰F, k‰W« eh« kW cWâ V‰w ñÄ, nfhŸ
k‰W« mj‹ R‰W¢NHš ekJ bghJ åL k‰W« “jhŒ åL” v‹gJ v©z‰w ehLfŸ k£L«
ãuhªâa¤fË‹ bghJthd btË¥ghL.
Ãiyahd ts®¢á¡ F¿¡nfhŸfŸ
1. mid¤J tot¤fŸ k‰W« mid¤J ïl¤fËš tWik xÊ¥ò.
2. g£oÅ xÊ¥ò, czî¥ ghJfh¥ò miljš k‰W« nk«gL¤j¥g£l C£l¢r¤J k‰W«
Ãiyahd Çtrha¤ij ts®¤jš.
3. Mnuh¡»akhd thœit cWâ brŒjš k‰W« mid¤J taâdU¡F« ešthœit cWâ
brŒjš.
4. ïizªj k‰W« rkkhd jukhd fšÇia cWâ brŒjš k‰W« thœehŸ KGtJ« f‰F«
thŒ¥òfis midtU¡F« ts®¤jš.
5. ghÈd rk cÆik miljš k‰W« mid¤J¥ bg©fŸ k‰W« kfË®¡F mâfhukË¤jš.

16 | P a g e
6. »il¡f¡Toa k‰W« Ãiyahd Ú® nkyh©ik k‰W« ôŒikia cWâ brŒjš.
7. mQf¡Toa kÈthd, e«gfkhd, Ãiyahd k‰W« eådkhd M‰wiy midt®¡F« cWâ
brŒjš.
8. midtiuí« cŸsl¡»a Ãiy¤j bghUshjhu ts®¢áia KGikahd ntiythŒ¥ò
k‰W« f©Âakhd ntiyÆ‹ _y« miljš.
9. be»œâw‹ cŸs mo¥gil trâfis f£lik¤jš, C¡FÇ¡f¥gL« ïizªj k‰W«
Ãiyahd bjhÊškakh¡fš k‰W« òJikfis¡ f©l¿jš.
10. cŸeh£L k‰W« ehLfS¡F ïilnaahd ghFghLfis¡ Fiw¤jš.
11. efu¤fŸ k‰W« kÅj¡ FoÆU¥òfŸ ïizªj, ghJfh¥ghd, be»œthd Ãiyia
cUth¡Fjš.
12. Ãiyahd ga‹ghL k‰W« c‰g¤â Kiwfis cWâ brŒjš.
13. gUtfhy kh‰w¤fŸ k‰W« mj‹ jh¡f¤fS¡F¥ ngh®¡fhy elto¡if vL¤jš.
14. nrÄ¥ò k‰W« Úo¤j ga‹gh£o‰fhf flš, flšrh® k‰W« Ú® ts§fis Ãiyahd
ts®¢á¡fhf¥ ga‹gL¤Jjš.
15. ghJfh¤J, Û£blL¤J, k‰W« C¡FÇ¤J ãuhªâa R‰W¢NHšfis¥ ga‹gL¤Jjš,
Ãiyahd fhLfŸ nkyh©ik, ghiytdkh¡fiy vâ®¤jš, k‰W« jil brŒjš, k‰W« Ãy
ÓuÊîfis k¿Ãiy gL¤jš, k‰W« gšYÆ® ïH¥òfis jL¤jš.
16. rkhjhd¤ij C¡FÇ¤jš k‰W« Ãiyahd ts®¢á¡fhf ïizªj r_f¤fŸ _y«
midtU¡Fkhd Úâ¡fhd mQfš k‰W« f£lik¡f nt©oa âw‹, bghW¥ò k‰W«
mid¤J ÃiyfËš, cŸsl¡»a ÃWtd¤fŸ.
17. tYthd eilKiwfË‹ brašKiwfŸ k‰W« Ãiyahd ts®¢á¡fhd ò¤Jz®thd
cyfshÇa T£LfŸ.
F¿¡nfhŸ 1: tWik xÊ¥ò, mj‹ mid¤J tot¤fËY«, všyh ïl¤fËY«
1.1. tU« 2030¡FŸ, mid¤J ïl¤fËY«, mid¤J k¡fË‹ mÔj tWikia xÊ¥ngh«,
j‰nghija kâ¥Õ£o‹go k¡fŸ xU ehŸ KGtJ« %.1.25¡F Fiwthf thœ¡if
el¤J»‹wd®.
1.2. tU« 2030¡FŸ M©fŸ, bg©fŸ k‰W« FHªijfŸ v‹W mid¤J taâdU«, tWik
k‰W« mj‹ gÆkhz¤fËš thG« Ç»jhrhu¤ij njáa tiuaiwÆ‹ go Fiwªj g£r«
ghâ msth¡Fnth«.
1.3. njáa msÇš r_f¥ ghJfh¥ig mj‰fhd eilKiwia¢ brŒnth« k‰W«
midtU¡Fkhd kâ¥ÕL, ïizªj js¤fŸ, k‰W« tU« 2030š milant©oa ViH
k‰W« ghâ¡f¥g£l k¡fS¡fhd fÂrkhd ghJfh¥ò.
1.4. tU« 2030¡FŸ, cWâbrŒj M©fŸ k‰W« bg©fŸ, F¿¥ghf tWik k‰W«
ghâ¡f¥g£nlh®, bghUshjhu ts¤fS¡fhd rk cÆik »il¡f¥bgWjš, mo¥gil
nritfis mQfš, Ra cilik, Ãy¡f£L¥ghL, ãw tot¤fshd tsikfŸ, ghu«gÆa«,
ïa‰if ts¤fŸ, mj‰fhd òJ bjhÊšE£g« k‰W« Ãâ nritfŸ, ïizªj áW
fl‹fŸ.
1.5. tU« 2030¡FŸ ViHfŸ k‰W« ghâ¡f¥g£nlh® beâœâwid ts®¤jš, k‰W« gUtfhy«
bjhl®ghd nguhg¤âš ïUªJ ghâ¡f¥g£nlh® jh¡f¥gLtij Fiw¤jš k‰W« ãw
bghUshjhu, r_f k‰W« R‰W¢NHš mâ®îfŸ k‰W« ngÆl®fŸ.
1.6. gyju¥g£l ts¤fËš ïUªJ mÂâu£l nt©oa ts¤fŸ K¡»a« v‹gij cWâ
brŒJ, cŸËizªj nk«gL¤j¥g£l ts®¢á¡ T£LFGk¤fŸ, MizÆ‹ go tsU«
ehLfŸ tH¤F« njitahd k‰W« vâ®bfhŸsnt©oa tÊKiwfŸ, F¿¥ghf Fiwªj
ts®ªj ehLfŸ, tWik xÊ¥ò¢ brašgh£o‰fhf eilKiw¥gL¤j nt©oa â£l¤fŸ
k‰W« bfhŸiffŸ.
1.7. cUth¡f nt©oa KGikahd bfhŸif f£lik¥òfŸ, njáa, ãuhªâa k‰W« r®tnjr
ÃiyfËš, ViH k¡fS¡F Mjuthfî«, k‰W« ghÈd mo¥gilÆš ts®¢á¡fhd
í¡âfŸ JÆj¥gL¤j nt©oa Mjuî KjäLfŸ _y« tWik xÊ¥ò¢ brašghLfŸ.

17 | P a g e
F¿¡nfhŸ 2: g£oÅ xÊ¥ò, czî¥ ghJfh¥ò mË¤jš k‰W« nk«gL¤j¥g£l C£lr¤J
k‰W« Ãiyahd Çtrha¤ij C¡FÇ¤jš
2.1 tU« 2030¡FŸ, g£oÅ xÊ¥ò, k‰W« mjid cWâ brŒa mid¤J k¡fS¡F« »il¡f
nt©oa, F¿¥ghf ViH k‰W« ghâ¡f¥g£l NHÈš thG« k¡fŸ, FHªijfS¡F
ghJfh¥ghd, C£l¢r¤JŸs k‰W« tUl« KGtJ« njitahd czî.
2.2 tU« 2030¡FŸ, mid¤J tot¤fËš C£l¢r¤J Ó®nfLfis xÊ¥ngh« v‹gJ
cŸsl¡»a milant©oa tU« 2௦25¡FŸ, r®tnjr msÇš x¥ò¡bfhŸs¥g£l
ïy¡Ffshd F‹¿a tÈikíila IªJ taâ‰F Èœ cŸs FHªijfŸ, k‰W« F¿¥ã£l
C£l¢r¤J njitíila tsÆs« bg©fŸ, f®¥gfhy k‰W« ghÿ£L« bg©fŸ k‰W«
tnahâf®fŸ.
2.3 tU« 2030¡FŸ, ïu£o¥ghd Çtrha c‰g¤â k‰W« áW bjhÊš czî c‰g¤âahs®fŸ,
F¿¥ghf bg©fŸ, cŸeh£L k¡fŸ, gu«giu ÇtrhÆfŸ, nkŒ¥ghs®fŸ, k‰W« Ûdt®fŸ,
ïizªj ghJfh¥ghd, k‰W« rkkhd Ãy¥gu¥ò »il¡f¥bgWjš, ãw c‰g¤â ts¤fŸ
k‰W« cŸth¤»fŸ, m¿î, Ãâ nritfŸ, rªijfŸ k‰W« kâ¥ò T£LjS¡fhd thŒòfŸ
k‰W« g©iz rhuh ntiythŒòfŸ.
2.4 tU« 2030¡FŸ, cWâ brŒj Ãiyahd czî c‰g¤â KiwfŸ k‰W« eilKiw
be»œâw‹ Çtrha¥ gÆ®fŸ _y« c‰g¤âia mâfÆ¤jš k‰W« c‰g¤â brŒjš, mJ
cjî« R‰W¢NHš guhkÆ¥ò, gUtfhy kh‰w¤â‰F c£gL« âwid tY¥gL¤J«, ÔÇu
thÅiy, tw£á, btŸs« k‰W« ãw ngÆl®fŸ k‰W« go¥goahf nk«g£l Ãy« k‰W«
k©Â‹ ju«.
2.5 tU« 2030¡FŸ, guhkÆ¡f nt©oa g‹Kf¤j‹ikíila ÇijfŸ, rhFgo¤ jhtu¤fŸ
k‰W« g©iz k‰W« ts®¥ò ÃWtd¤fŸ, k‰W« mitfŸ bjhl®ghd td cÆÆd¤fŸ,
ïizªj tÊahd KGikahd nkyh©ik, g‹Kf¥gL¤âa ÇijfŸ k‰W« jhtu
t¤»fŸ, njáa, ãuhªâa, k‰W« r®tnjr ÃiyfËš, k‰W« C¡f¥gL¤J« Óuhd rkkhf
k‰W« g»u¡Toa kugQ¥ ga‹gh£o‹ _y« c‰g¤âahF« ts¤fŸ k‰W« ïiz nr®ªj
ghu«gÇa m¿î..
* Kjä£il mâf¥gL¤Jjš, ïizjš tÊahd g‹dh£L¡ T£LwîfŸ, »uhk¥òw
f£lik¥ò, Çtrha MuhŒ¢á, k‰W« nritfis Úo¤jš, bjhÊšE£g ts®¢á, k‰W«
jhtu k‰W« fhšeil kugQ t¤»fŸ, tÆirÆš tsU« ehLfËš, F¿¥ghf Fiwªj
ts®¢áailªj ehLfËš gaDŸs Çtrha c‰g¤â¤ âw‹.
* rÆbrŒJ k‰W« ghJfh¡f nt©oa t®¤jf¤ jilfŸ k‰W« Ó®nfLfŸ cyf Çtrha
rªijfËš, ïizjš tÊahf ïiz Ú¡fnt©oa mid¤J tot¤fËyhd Çtrha
V‰Wkâ khÅa¤fŸ, k‰W« mid¤J V‰Wkâ msîfS¡F¢ rkkhd ghâ¥òfŸ,
x¤âirªj njhAh ts®¢á khehL Miz.
* cWâ brŒj, rÆahf ïa¤F« czî bghU£fŸ rªijfŸ k‰W« mt®fË‹ g¤FfŸ
k‰W« gaDŸs neu¤â‰fhd rªij jftš »il¡f brŒjš, ïizªj czî ïU¥ò,
Miz¥go cjî« msit ÄŠáa czî Çiy V‰w ïw¡f¤fŸ.
F¿¡nfhŸ 3: Mnuh¡»akhd thœit cWâ brŒjš k‰W« mid¤J taâdU¡F«
ešthœit cWâ brŒjš
3.1 tU« 2030¡FŸ, cyfyhÇa ãurt kuz¤fis jyh 1 ïy£r« ãw¥òfS¡F 70‰F¡ Èœ
Fiw¤jš.
3.2 tU« 2030¡FŸ, òâjhf ãwªj k‰W« IªJ taJ¡F¡ Èœ cŸs FHªijfË‹
jL¡f¡Toa kuz¤fis xÊ¥ngh«, mid¤J ehLfË‹ neh¡fkhd ãwªj FHªij
ïw¥òfis Fiwªjg£r« MÆu« ãw¥òfS¡F jyh 12 k‰W« IªJ taJ¡F Èœ Fiwªj
g£r« MÆu« ãw¥òfS¡F jyh 25.

18 | P a g e
3.3 tU« 2030¡FŸ, Koî¡F¡ bfh©L tunt©oa bjh‰WnehŒfshd vŒ£°, fhrnehŒ,
knyÆah, k‰W« òw¡fÂ¡f¥g£l bt¥g k©ly nehŒfŸ k‰W« kŠrŸfhkhiy vâ®¥ò,
ÚÆdhš guî« nehŒfŸ k‰W« ãw bjh‰W ÇahâfŸ.
3.4 tU« 2030¡FŸ, _‹¿š xU g¤fhf¡ Fiw¡f nt©oa ïw¥ò Ç»j«, bjh‰W mšyhj
nehŒfŸ tÊahf¤ jL¥ò k‰W« á»¢ir k‰W« C¡FÇ¡F« kd Mnuh¡»a« k‰W«
ešthœî.
3.5 tY¥gL¤âa jL¥ò k‰W« nghij¥ bghUŸ á»¢ir, nghij kh¤âiufŸ k‰W« kJÇdhš
V‰gL« Ô¤F.
3.6 tU« 2030¡FŸ, cyfshÇa kuz¤fŸ k‰W« rhiy Çg¤Jfshš V‰gL« fha¤fis ghâ
msth¡Fnth«.
3.7 tU« 2030¡FŸ, cWâ brŒJ cyfsÇš »il¡f nt©oa ghÈd k‰W« ãurt fhy
Rfhjhu ghJfh¥ò nritfŸ, ïizªj FL«g f£L¥ghL, jftš k‰W« fšÇ, k‰W«
xU¤»iz¡fg£l ãurtfhy Rfhjhu ghJfh¥ò, njr c¤âfŸ k‰W« â£l¤fŸ.
3.8 milant©oa cyfshÉa Rfhjhu ghJfh¥ò, ïizªj Ãâ Mg¤J ghJfh¥ò,
midtU¡F« »il¡f nt©oa jukhd Rfhjhu ghJfh¥ò nritfŸ k‰W«
»il¡fnt©oa ghJfh¥ghd, âwdhd, jukhd k‰W« kÈthd kUªJfŸ k‰W« jL¥ò
CáfŸ.
3.9 tU« 2030¡FŸ, fÂrkhf¡ Fiw¡f nt©oa ïw¥ò v©Â¡if k‰W« Ô¤fhd
ïurhad¤fŸ k‰W« fh‰W, Ú® k‰W« k© khRgLjš k‰W« fy¥gl¤fŸ.
* mid¤J ehLfS¡Fkhd òifÆiy f£LghLfŸ g‰¿a cyf Rfhjhu ÃWtd¤â‹
f£lik¥ò khehL, tY¥gL¤âa eilKiwfŸ.
* kUªJfŸ k‰W« jL¥ò CáfŸ g‰¿a MuhŒ¢á k‰W« ts®áfS¡F Mjuî mË¤J, guî«
k‰W« guth nehŒfŸ K¡»akhf jh¡F« tsU« ehLfŸ tH¤» mQf nt©oa kÈthd,
njitahd kUªJfŸ k‰W« jL¥ò CáfŸ, x¤âirªj njhAh ãufld¤fŸ x¥gªj¤fŸ
k‰W« bghJ Rfhjhu«, mJ kW cWâ brŒj tsU« ehLfË‹ cÆikahd x¥gªj¤âš
cŸs KG V‰gh£ilí« ga‹gL¤Jjš, t®¤jf« bjhl®ghd nfhz¤âš m¿îrh® brh¤J
cÆikfŸ bjhl®ghd mDruizfË‹ bghJ Rfhjhu¥ ghJfh¥ò k‰W« F¿¥ghf
midtU¡F« tH§» mQf nt©oa kUªJfŸ.
* fÂrkhf mâfÆ¤j Rfhjhu Ãâ k‰W« ntiythŒ¥ò, ts®áfŸ, gÆ‰á k‰W« tsU«
ehLfË‹ Rfhjhuâ‰fhd gÂ r¡âia mik¤jš, F¿¥ghf Fiwªj ts®¢á milªj
ehLfŸ k‰W« á¿a Ôîfshd tsU« khfhz¤fŸ.
* mid¤J ehLfS¡fhd âw‹ tY¥gL¤Jjš, F¿¥ghf tsU« ehLfËš, K‹ v¢rÆ¡if,
Fiwªj Mg¤J k‰W« njáa k‰W« cyfshÇa Rfhjhu Mg¤J nkyh©ik.
F¿¡nfhŸ 4:ïizªj k‰W« rkkhd jukhd fšÇia cWâ brŒjš k‰W« thœehŸ
KGtJ« f‰F« thŒ¥òfis midtU¡F« ts®¤jš
4.1 tU« 2030¡FŸ, cWâ brŒj mid¤J áWÄfŸ k‰W« áWtU¡fhd ïytr, g»®ªj k‰W«
jukhd bghUªâa KiwÆš k‰W« gaDŸs Mu«g fhy k‰W« nkš Ãiy¡ fšÇ.
4,2 tU« 2030¡FŸ, cWâ brŒj mid¤J áWÄfŸ k‰W« áWt®fŸ »il¤J mQf nt©oa
K‹ Mu«gfhy ts®¢á k‰W« ghJfh¥ò, k‰W« K‹ Mu«g fhy fšÇ mjdhš mt®fis
Mu«g fhy fšÇ¡F¤ jah® brŒa Koí«.
4.3 tU« 2030¡FŸ, mid¤J M©fŸ k‰W« bg©fS¡F kÈthf k‰W« jukhd
bjhÊšE£g«, bjhÊšrh® k‰W« ãuhªâa fšÇ, ïizªj gšfiy¡fHf« Máat‰iw
cWâ brŒjš.
4.4 tU« 2030¡FŸ, fÂrkhf mâfÆ¤JŸs ïisP®fŸ k‰W« thÈg®fŸ, mt®fË‹
bghUªâa âw‹fŸ, ïizªj bjhÊšE£g« k‰W« bjhÊšrh® âw‹fŸ, ntiythŒ¥ò,
g©ghd gÂfŸ k‰W« RabjhÊšKidnth®.

19 | P a g e
4.5 tU« 2030¡FŸ, fšÇÆš ghÈd nt‰Wikfis xÊ¥ngh«, mid¤J ÃiyfËyhd fšÇ
k‰W« bjhÊš fšÇia, ghâ¡f¥g£nlh®, CdK‰nwh®, cŸeh£L k¡fŸ k‰W«
ghâ¡f¥g£lNœÃiyÆš tsU« FHªijfŸ M»nah® vËâš mila cWâ brŒjš.
4.6 tU« 2030¡FŸ, cWâ brŒj mid¤J ïisP®fŸ k‰W« fÂrkhd Ç»j¤âš cŸs
thÈg®fŸ, M©fŸ k‰W« bg©fŸ ïUghyU« milant©oa vG¤j¿î k‰W«
v©z¿î.
4.7 tU« 2030, cWâ brŒj mid¤J f‰gt®fS¡F« »il¡f Toa m¿î k‰W« Ãiyahd
ts®¢áia C¡FÇ¡f njitahd âw‹, k¡fŸ k¤âÆš, Ãiyahd ts®¢á k‰W«
Ãiyahd thœ¡if Kiw, kÅj cÆikfŸ, ghÈd rk cÆik, C¡FÇ¡F« rkhjhd¡
fyh¢rhu«, k‰W« mÏ«ir, cyfshÇa FoíÆik k‰W« fyh¢rhu¥ g‹Kf¤ij
MjÆ¤jš, k‰W« Ãiyahd ts®¢á¡fhd fyh¢rhu¥ g¤fË¥ò.
F¿¡nfhŸ 5:ghÈd rkÃiy miljš k‰W« mid¤J bg©fŸ k‰W« kfË®¡F
mâfhukË¤jš
5.1 mid¤J kfË® k‰W« bg©fS¡F vâuhd ghFgh£oid mid¤J ïl¤fËY«
mid¤J tot§fËY« xÊ¥ngh«.
5.2 mid¤J tot¤fËš mid¤J¥ bg©fŸ k‰W« kfË®¡F vâuhd t‹Kiwfis¡
fisnth«, bghJ k‰W« jÅah® R‰wsîfËš, ïizªj fl¤jš k‰W« ghÈaš k‰W« ãw
tÊfËš ga‹gL¤Jjiy¤ jL¤jš.
5.3 mid¤J FHªijfS¡F vâuhd Ô¤fhd brašfŸ, áW taJ k‰W« f£lha âUkz«,
k‰W« bg© cW¥ò áij¤jš M»at‰iw xÊ¥ngh«.
5.4 å£o‰FŸ k‰W« FL«g¤âš, njr¤â‰F V‰wthW m¤ÈfÆ¤j k‰W« kâ¥òÄ¡f
f£lzÄšyh Rfhjhu k‰W« cŸeh£L¥ gÂfŸ tH¤F« bghJ nritfŸ, f£Lkhd«,
k‰W« r_f ghJfh¥ò bfhŸiffŸ k‰W« g»u¥g£l g¤fË¥ò.
5.5 bg©fË‹ KG k‰W« gaDŸs g¤fË¥ò k‰W« jiyik¤Jt« mid¤J ÃiyfËY«
Koîfis vL¤jš, muáaš, bghUshjhu« k‰W« bghJ thœ¡ifÆš rkkhd thŒ¥òfis
cWâ brŒjš.
5.6 cWâ brŒj cyfshÇa mQFKiwÆš ghÈaš k‰W« ãurt Rfhjhu« k‰W« ãurÇ¡F«
cÆikfŸ, x¥ò¡bfh©L x¤âirªj â£l¤fË‹ brašghLfshd r®tnjr k¡fŸ
bjhif k‰W« ts®¢á khehL, k‰W« ÕÍ¤ mo¥gil mo¤js brašghLfŸ k‰W«
mt®fË‹ ÛshŒî khehL x¥gªj¤fË‹ btË¥ghL.
F¿¡nfhŸ. 6: »il¡f¡Toa k‰W« Ãiyahd Ú® nkyh©ik k‰W« öŒikia cWâ
brŒjš.
6.1 cyfshÇa k‰W« g»®ªjË¤j mQFKiwÆš ghJfh¥ghd k‰W« kÈthd FoÚiu
midtU¡F« mË¥ngh«.
6.2 milant©oa mQFKiwÆš njitahd k‰W« g»®ªjË¤j Rfhjhu« k‰W« ôŒik
midtU¡F« k‰W« âwªj btË ky« fÊ¤jiy xÊ¤J, bg©fŸ k‰W« kfË®, k‰W«
ghâ¡f¥g£l NœÃiyfËš thG« k¡fË‹ njitfËš áw¥ò ftd« brY¤Jnth«.
6.3 nk«g£l Ú® ju« _y« khRgLjiy Fiw¤jš, nj¡f« k‰W« fáí« Ô¤»iH¡f¡ Toa
ïurhad¤fŸ k‰W« bghU£fŸ, nkyh©ika‰w ghjhs rh¡fil KjÈaitfis
xÊ¥ngh« k‰W« fÂrkhf mâfÆ¤J tU« kWRH‰á k‰W« cyf msÇš ghJfh¥ghd
kWRH‰á.
6.4 fÂrkhf mâfÇ¡F« njitahd j©Â® ga‹ghL mid¤J JiwfËY« k‰W« cWâ
brŒj Ãiyahd âU«g¥ bgWjš k‰W« R¤jkhd Úiu mË¤jš _y« milahs¥L¤â¤
j©Ü® j£L¥ghL k‰W« j©Ü® j£L¥ghLŸs k¡fis¡ fÂrkhf Fiw¡f nt©L«
6.5 xU¤»izªj Ú® ts¤fŸ nkyh©ik mid¤J ÃiyfËY«, mj‰F V‰g ïizªj
tÊahf všiy jh©oa T£Lwî.

20 | P a g e
6.6 ghJfh¥ò k‰W« Û£blL¥ò cila Ú® bjhl®ghd R‰W¢NHš, kiyfŸ, fhLfŸ, rJ¥ò
Ãy¤fŸ, MWfŸ, Fs¤fŸ k‰W« Ú® rh®ªj gFâfŸ.
F¿¡nfhŸ 7:kÈthd, e«gfkhd, Ãiyahd k‰W« eådkhd M‰wiy midt®¡F«
cWâ brŒjš.
7.1 cWâ brŒj mQFKiwÆš kÈthd, e«gfkhd, Ãiyahd k‰W« eådkhd r¡â
nritfŸ.
7.2 mâfÇ¤j fÂrkhd cyfshÇa r¡â fy¥ãš g»u¡Toa òJã¡f¤j¡f r¡â.
7.3 ïu£o¥gh¡f nt©oa cyfshÇa M‰wš âw‹.
F¿¡nfhŸ 8:midtiuí« cŸsl¡»a Ãiy¤j bghUshjhu ts®¢áia KGikahd
ntiythŒ¥ò k‰W« f©Âakhd ntiyÆ‹ _y« miljš.
8.1 ts®¢á Fiwªj ts®¢áailªj ehLfËš Ãiyahd jÅeg® tUkhd« bghUshjhu
ts®¢á¡F x¤âirªj njáa NœÃiyfŸ, F¿¥ghf, Fiwªjg£r« 7 rjÇ»j bkh¤j
cŸeh£L tUlhªâu c‰g¤â.
8.2 g‹Kf¤j‹ik _y« milant©oa ca®Ãiy bghUshjhu c‰g¤â, bjhÊšE£g
K‹nd‰w« k‰W« òJikfŸ, mnjhL ïizªj nkš kâ¥ÕL nr®¤jš k‰W« bjhÊyhs®
rh®ªj JiwfŸ.
8.3 C¡FÇ¡F« ts®¢á rh®ªj bfhŸiffŸ mj‹ Mjuî c‰g¤â brašghLfŸ, g©ghd
gÂ cUth¡f«, bjhÊš Kidnth®, cUth¡Fjš k‰W« òJikfŸ, k‰W«
xG¤FgL¤Jjš C¡FÇ¡f¥gL«, k‰W« ts®á¡fhd FW, áW k‰W« eL¤ju msîŸs
ÃWtd¤fŸ, cŸsl¡»a mQf¡Toa Ãâ Mjhu¤fŸ.
8.4 go¥goahd ts®¢á, tÊahf 2030¡FŸ, cyfshÇa ts¤fË‹ âwdhd ga‹ghL, k‰W«
c‰g¤â k‰W« bghUshjhu ts®¢á¡F jilnghl K‰gL« R‰W¢NHš Ó®nfLfŸ k‰W«
x¤âirªj g¤jh©L f£lik¥òŸs â£l¤fŸ, Ãiyahd ts®¢á¥ ga‹ghL k‰W«
c‰g¤â.
8.5 milant©oa KG k‰W« c‰g¤â¡fhd ntiy thŒ¥ò k‰W« mid¤J bg©fŸ k‰W«
M©fS¡F f©Âakhd gÂfŸ, ïisP®fŸ, k‰W« FiwghL cŸs k¡fŸ k‰W«
rkkhd ntiy¡F rk Câa«.
8.6 fÂrkhf Fiw¡f nt©oa ïisP®fŸ ntiy thŒ¥ã‹ik, fšÇÆ‹ik mšyJ
gÆ‰áÆ‹ik.
8.7 cldoahf k‰W« gaDŸs kâ¥Õ£oš moik bjhÊyhs® Kiwia xÊ¥ngh«, eådkhd
moik Kiw k‰W« kÅj JZãunahf« k‰W« nkhrkhd tot¤fËYŸs FHªij
bjhÊyhs®fis¤ jil brŒjš k‰W« gÂak®¤jiy xÊ¤jš k‰W« FHªijfis
ÔÉuthj¤â‰F ga‹gL¤Jjš k‰W« tU« 2025¡FŸ, mid¤J tot¤fËY« FHªij¤
bjhÊyhs®is KGikahf xÊ¥ngh«.
8.8 bjhÊyhs® cÆikfis¥ ghJfh¤jš k‰W« ghJfh¥ig C¡FÇ¤jš k‰W« ghJfh¥ghf
gÂòÆí« NœÃiyfis cUth¡Fjš, cŸsl¡»a òy«bga®ªj gÂahs®fŸ, F¿¥ghf
òy«bga®ªj bg©fŸ k‰W« Ãiya‰w ntiyfËš ïU¥gt®fŸ.
8.9 tU« 203௦¡FŸ, â£lÄ£L k‰W« eilKiw¥gL¤j nt©oa nfh£ghLfis C¡FÇ¡F«
Ãiyahd R‰Wyh¤JiwÆ‹ ntiy thŒ¥òfŸ k‰W« C¡f¥gL¤J« cŸq® fyh¢rhu«
k‰W« bghUŸfŸ.
8.10 cŸeh£L Ãâ ÃWtd¤fŸ MjuÇš midtU¡F« tY¥gL¤âa âw‹fŸ k‰W« ÇÆthd
mQFKiwÆš t¤», fh¥ÕL k‰W« Ãâ nritfŸ.
F¿¡nfhŸ 9:be»œâw‹ cŸs mo¥gil trâfis f£lik¤jš, C¡FÇ¡f¥gL«
ïizªj k‰W« Ãiyahd bjhÊškakh¡fš k‰W« òJikfis¡ f©l¿jš
9.1 midtU¡F« jukhd, e«gfkhd, Ãiyahd k‰W« be»œâwDŸs f£Lkhd¤ij
ts®¥ngh«, ïizªj ãuhªâa k‰W« všiy jh©oa f£Lkhd¤fŸ, MjuÇš

21 | P a g e
bghUshjhu ts®¢á k‰W« kÅj ešthœî, ftd¤Jl‹ kÈthd k‰W« g»®ªj
mQFKiwfŸ.
9.2 ïizªj k‰W« Ãiyahd bjhÊškakh¡fiy C¡FÇ¤J«, tU« 2030¡FŸ, K¡»akhd
vG¢áahfîŸs bjhÊ‰rhiy gÂahs®fŸ g¤F k‰W« bkh¤j cŸeh£L c‰g¤â, njáa
NœÃiyfËš, k‰W« Fiwªj ts®¢á milªj ehLfËš ïu£o¥ghd mj‹ g¤F.
9.3 mâfÆ¤j mQfÈš áW KjäL bjhÊ‰rhiyfŸ k‰W« ãw ÃWtd¤fŸ, F¿¥ghf tsU«
ehLfË‹ Ãâ nritfŸ, ïizªj kÈthd fl‹ k‰W« xU¤»izªj kâ¥òŸs r¤»È
bjhl®fŸ k‰W« rªijfŸ.
9.4 f£Lkhd nk«ghL, k‰W« jh¤ftšy bjhÊ‰rhiyfis cUth¡Fjš _y« Ãiyahd,
ts¤fis ga‹gL¤J« âw‹ mâf¥gL¤Jjš, k‰W« mâfkhf nk‰bfhŸsš _y«
R¤jkhd k‰W« R‰W¢NHÈ‰fhd KGikahd bjhÊšE£g« k‰W« bjhÊ‰rhiy
brašKiwfŸ, mtut®fŸ âw‹fS¡nf‰g mid¤J ehLfSl‹ ïizªJ x¤âirªJ
brašgLjš.
9.5 gaDŸs m¿Çaš MuhŒ¢áfŸ, nk«gL¤âa bjhÊšE£g âw‹fËš mid¤J ehLfË‹
bjhÊ‰rhiy ãÆîfŸ, F¿¥ghf tsU« ehLfËš, tU« 2030¡FŸ ts®¡f¡ Toa
òJikfŸ, k‰W« fÂrkhf mâfÆ¤j MŒîfË‹ v©Â¡if k‰W« ts®¢á
gÂahs®fŸ, jyh 1 ÄšÈa‹ k¡fŸ k‰W« bghJ k‰W« jÅah® MŒîfŸ k‰W« ts®¢á
bryåd¤fŸ.
F¿¡nfhŸ 1௦: cŸeh£L k‰W« ehLfS¡F ïilnaahd ghFghLfis¡ Fiw¤jš
10.1 tU« 2030¡FŸ, bkh¤j k¡fËš 40 rjåj mo¤j£L k¡fis go¥goahf njáa Ç»j¤ij
Çl mâfkhd tUkhd ts®¢á mila brŒjš.
10.2 tU« 2030¡FŸ, midtU« taJ, ghÈd«, ïayhik, ïd«, e«ã¡if, ghu«gÆa«, kj«
mšyJ bghUshjhu mšyJ ãw jFâfis¥ ghuhkš mt®fsJ r_f, bghUshjhu k‰W«
muáaš Ãiyfis nk«gl¢ brŒtJ.
10.3 ghFghLŸs r£l¤fŸ, bfhŸiffis¡ fisªJ rÆahd r£l¤fŸ bfhŸiffŸ k‰W«
brašghLfŸ _y« rkkhd thŒ¥gË¤jš, k‰W« ghFgh£il¡ Fiw¤jš.
10.4 Câa« k‰W« r_f ghJfh¥ò bfhŸiffŸ k‰W« go¥goahf mila nt©oa mÔj
rkÃiy bfhŸiffis V‰W¡bfhŸjš.
10.5 cyfshÇa Ãâ rªijfŸ k‰W« ÃWtd¤fis xG¤FgL¤J« f©fhÂ¥ig
nk«gL¤Jjš k‰W« mit eilKiw¥gL¤jiy gy¥gL¤JtJ.
10.6 cyfshÇa r®tnjr, bghUshjhu k‰W« Ãâ ÃWtd¤fË‹ KobtL¤jÈš tsU«
ehLfË‹ ãuâÃâ¤Jt¤ij cWâ brŒjš.
10.7 â£lÄ£l eilKiwfŸ k‰W« e‹F tF¡f¥g£l òy«bga® bfhŸiffŸ _y«
ghJfh¥ghd, xG¤fikîila òy«bga®it cWâ brŒjš.
F¿¡nfhŸ 11: midtiuí« cŸsl¡»a, ghJfh¥ghd, be»œâwDila Ãiy¤j
efu¤fŸ k‰W« kÅj FoÆU¥òfis cUth¡Fjš.
11.1 tU« 2030¡FŸ, midtU¡Fkhd nghâa, ghJfh¥ò k‰W« kÈthd å£L trâ k‰W«
mo¥gil nritfŸ k‰W« nk«g£l Foir¥ gFâfS¡fhd mQFkiwia cWâ brŒtJ.
11.2 tU« 2030¡FŸ, midtU¡F« ghJfh¥ghd, kÈthd, »il¡f Toa k‰W« Ãiyahd
ngh¡Ftu¤J KiwfŸ nk«g£l rhiy ghJfh¥ò, F¿¥ghf ÇÆthd bghJ ngh¡Ftu¤J,
ghâ¡f¥g£l NœÃiyÆš cŸst®fË‹ njitfis áw¥ò ftd« vL¤jš, bg©fŸ,
FHªijfŸ, k‰W« Kânah®fS¡fhd mQFKiwfis tH¤FtJ.
11.3 tU« 2030¡FŸ, Ãiyahd efukakh¡fš k‰W« âw‹ g¤fË¥ò, xU¤»izªj k‰W«
kÅj FoÆU¥òfŸ â£l« k‰W« mid¤J ehLfË‹ nkyh©ik mâfÆ¥ò.
11.4 cyf¡ fyh¢rhu« k‰W« ïa‰if ghu«gÆa¤ij ghJfh¡F« Ka‰áia tY¥gL¤JtJ.
11.5 tU« 2030¡FŸ, ïw¥òfË‹ v©Âif k‰W« ghâ¡f¥g£l k¡fË‹ v©Â¡ifia
Fiw¤jš, k‰W« fÂrkhf Fiw¡f nt©oa neuo bghUshjhu ïH¥òfŸ bjhl®ghd

22 | P a g e
cyfshÇa bkh¤j cŸeh£L c‰g¤â V‰gL¤J« ngÆl®fŸ, Ú® bjhl®ghd ngÆl®fŸ,
ngh‹w NHšfËš ftdkhf ghJfh¡f nt©oa Vœik k‰W« ghâ¡f¥g£l k¡fis¥
ghJfh¤jš.
11.6 tU« 2030¡FŸ, jÅ egU¡F ghjfkhd R‰W¢NHš efu ghâ¥òfËš áw¥ò ftd« brY¤â
khR f£L¥ghL k‰W« efuh£á k‰W« ãw fÊî nkyh©ikfis nk«gl¢brŒjš.
11.7 tU« 2030¡FŸ, midtU¡F F¿¥ghf bg©fŸ k‰W« FHªijfŸ, Kânah®fŸ k‰W«
ïayhikÆYŸs k¡fS¡F cyfshÇa mQFKiwfŸ _y« ghJfh¥ò, gRik k‰W«
ga‹gL¤j¡ Toa bghJ ïl¤fis tH¤fš.
F¿¡nfhŸ 12: cWâ brŒj Ãiyahd ga‹ghL k‰W« c‰g¤â KiwfŸ
12.1 Ef®î, c‰g¤â Kiw k‰W« â£l¤fis¡ F¿¤J 10 m©LfS¡fhd f£lik¥ig
brašgL¤JtJ, mid¤J ehLfËY« vL¤j elto¡iffŸ, tsU« ehLfŸ vL¤j
jiyik k‰W« mt‰¿‹ âwik, ts®¢áia¡ fz¡»š vL¤J¡bfhŸtJ.
12.2 tU« 2030¡FŸ, Ãiyahd nkyh©ik k‰W« âwikahd ïa‰if ts¤fŸ ga‹gh£il
miljš.
12.3 ášyiw Ç‰gid k‰Wk Ef®nth® k£l¤âš cyc czî¥ bghU£fŸ åœ¢á, c‰g¤â,
ÇÃnahf¢ r¤»È k‰W« mWtil¡F¥ã‹ c‰g¤â ïH¥ig Fiw¥gJ.
12.4 tU« 2020¡FŸ, R‰W¢NHÈ‹ KGikahd ïurhad nkyh©ik k‰W« mitfË‹
thœehŸ RH‰á tiu, x¤âirªJ x¥ò¡bfh©l g‹dh£L f£lik¥òfŸ, k‰W« K¡»akhf
Fiw¡f nt©oa mitfŸ btËÆL« fh‰W, Ú® k‰W« k© jh¡f¤f kÅj Mnuh¡»a«
k‰W« R‰W¢NHš Ûjhd jh¡f¤fis¡ Fiw¤jš.
12.5 tU« 2030¡FŸ, f©Âakhf¡ Fiw¡f nt©oa fÊîfŸ c‰g¤â thÆyhf jL¤jš,
Fiw¤jš, kW RH‰á k‰W« kW ga‹ghL.
12.6 C¡f¥gL¤J« ÃWtd¤fŸ, F¿¥ghf bgÆa k‰W« g‹dh£L ÃWtd¤fŸ, ã‹g‰w
nt©oa Ãiyahd gÆ‰áfŸ k‰W« x‹¿iza nt©oa jftšfis xU¤»iz¡f
C¡f¥gL¤Jjš.
12.7 njáa bfhŸiffŸ k‰W« K‹DÆikf¡F V‰g eilKiwfis C¡FÇ¥gJ.
12.8 tU« 2030¡FŸ, mid¤J gFâthœ k¡fS¡F njitahd bjhl®ghd jftšfŸ k‰W«
ÇÊ¥òz®î¡fhf Ãiyahd ts®¢á k‰W« ïa‰ifíl‹ ïirªj thœ¡if Kiw.
F¿¡nfhŸ 13: gUtfhy kh‰w¤fŸ k‰W« mj‹ jh¡f¤fS¡F¥ ngh®¡fhy elto¡if
vL¤jš.
13.1 mid¤J ehLfËY« ïa‰if¥ ngÆl®fŸ, fhyÃiy kh‰w¤fËdhš V‰gL«
Mg¤Jfis¡ ifahS« Kiwfis V‰gL¤Jjš.
13.2 xU¤»izªj gUtfhy kh‰w kâ¥ÕLfŸ, njáa bfhŸiffŸ, í¡âfŸ k‰W« â£l¤fŸ.
13.3 nk«g£l fšÇ, ÇÊ¥òz®î, kÅj®fŸ k‰W« ÃWtd¤fË‹ âw‹fŸ _y« gUtfhy
kh‰w¤ij k£LgL¤Jjš, V‰W¡bfhŸsš, jh¡f¤fis Fiw¤jš k‰W« K‹bd¢rÆ¡if.
F¿¡nfhŸ 14: ghJfh¥ò k‰W« Ãiyahf ga‹gh£oš flš, bgU¤flš, k‰W« flšrh®
ts¤fË‹ Ãiyahd ts®¢á
14.1 tU« 2025, Ú® ÃiyfŸ khR gLjš, F¿¥ghf Ãy¤â‹ mo¥gilahd brašghLfŸ, flš
rh®ªj F¥igfŸ, k‰W« r¤J¡fŸ khRgLjiy mid¤J tifÆY« fÂrkhf¡ Fiw¤jš.
14.2 tU« 2020¡FŸ, flšrh® k‰W« fl‰fiu R‰W¢NHš ghJfh¥ã‹ _y« jL¡f¡Toa
vâ®ÉisîfŸ, tY¥gL¤âa tiffË‹ be»œâw‹ k‰W« Û£blL¥ò brašghLfË‹
Miz¥go milant©oa Mnuh¡»akhd k‰W« c‰g¤âahd flšts¤fŸ.
14.3 flš mÄykhjiy milahs¥gL¤â, mj‹ jh¡f¤ij¡ Fiw¡f gaDŸs m¿Çaš
T£Lwîfis mid¤J ÃiyfËY« V‰gL¤Jjš.
14.4 tU« 2020¡FŸ, âwikahd xG¤Fila mWtilfŸ k‰W« xÊ¡f¥gl nt©oa mâf
Û‹ ão¤jš, r£l Çnuhj, m¿Ç¥ãšyhj k‰W« Kiw¥gL¤jhj Û‹ ão¤jš, k‰W« Û‹

23 | P a g e
ão¡F« bjhÊiy mË¤jš k‰W« eilKiwÆš cŸs nkyh©ik â£l¤fŸ, âU¥ã
mË¡f nt©oa Û‹ ïU¥òfŸ FW»a fhy rh¤âa¤fŸ, Fiwª¤ g£r msîfËš
c‰g¤âia mâf¥gL¤â mâfkhd Ãiyahd tUthŒ cWâ brŒa¥g£l cÆÆaš
áw¥ãašòfŸ.
14.5 tU« 2020¡FŸ, Fiwªjg£r g¤J rjÇ»j flšfiu k‰W« flšrh® gFâfŸ, x¤j
njr¤fŸ k‰W« g‹dh£L ÇâfŸ k‰W« mj‹ mo¥gilahf bfh©l j‰nghJŸs áwªj
m¿Çaš jftšfŸ M»at‰iw¥ guhkÆ¤jš.
14.7 flš ts¤fis Ãiyahd KiwÆš ga‹gL¤Jtj‹ _y« á¿a îfŸ, tsU« khÃy¤fŸ
k‰W« Fiwªj ts®¢áailªj ehLfS¡F Û‹ão, Û‹ ts®¥ò k‰W« R‰Wyh cŸË£l
bghUshjhu ey‹fis mâfÆ¥gJ.
F¿¡nfhŸ 15: ãuhªâa NHš mik¥òfis ghJfh¤J, mÊÇÈUªJ Û£L Ãiyahd
ga‹gh£il C¡FÇ¡f nt©L«. fhLfis KGtJ« mÊ¡fhkš Ãiyahf ïU¡F«
tifÆš ga‹gL¤j nt©L«, ku¤fis mÊ¤J ghiytdkh¡Fjiy jL¡f nt©L«,
Ãy« ghœgLtij ÃW¤â ghœg£l Ãy¤ij ešy Ãykhf jiyÈHhf kh‰w nt©L«, cÆ®
NHš ïH¥ig ÃW¤j nt©L«.
15.1 tU« 2020¡FŸ, guhkÆ¥ò, Û£blL¥ò, k‰W« Ãiyahd g©gh£o‰fhd ñÄ, k‰W« mJ
rh®ªj ôa Ú® R‰W¢NHšfŸ k‰W« mj‹ nritfŸ, F¿¥ghf fhLfŸ, rJ¥ò Ãy¤fŸ,
kiyfŸ, k‰W« tw©l Ãy¤fŸ, r®tnjr x¥gªj¥go e« flikfis cWâ brŒtJ.
15.2 tU« 2020¡FŸ Ãiyahd nkyh©ik eilKiwfŸ mid¤J tifahd fhLfS¡F«,
fhLfŸ mÊ¥ig jL¤jš, fhLfis Ó®nf£oš ïUªJ Û£Ljš, k‰W« fÂrkhf mâfÆ¡f
nt©oa cyfshÇa fhL ts®¥ò k‰W« kW Óuik¥ig C¡f¥gL¤JtJ
15.3 tU« 2030¡FŸ, ghiytdkh¡fiy vâ®¤jš, Ó®nflhd k© k‰W« Ãy¥gu¥ig Û£Ljš,
ghiytdkh¡fyhš ghâ¥gilªj Ãy¥gFâ c£gl, tw£á k‰W« btŸs«, k‰W« nghuho
mila nt©oa Ãy ÓuÊî m‰w cyf¤ij mila brŒtJ.
15.4 tU« 2030¡FŸ, kiyfË‹ R‰W¢NHš ghJfh¥ò, mitfË‹ gšYÆ®fŸ cŸË£L
mitfË‹ âwid ga‹gL¤â tH¤f¥gL« Ãiyahd ts®¢á¡F¤ njitahd
e‹ikfis cWâ brŒtJ.
15.5 ïa‰if thœÇl¤fŸ ÓuÊit¡ Fiw¥gJ, gšYÆ® ïH¥òfis¤ jL¤jš, k‰W« tU«
2௦20¡FŸ mÊî ÃiyÆš cŸs cÆÆd¤fis¥ ghJfh¤J k‰W« guhkÆ¡f nt©oa
K¡»a elto¡iffŸ vL¥gJ.
15.6 kugh®ªj ts¤fis¥ ga‹gL¤Jtjhš V‰gl¡Toa e‹ikfis r®tnjr msÇš
x¥ò¡bfh©lJ ngh‹W Ãahakhd k‰W« rkkhd g»®it C¡FÇ¤jš k‰W« m¤jifa
Mjhu§fS¡fhd bghU¤jkhd mQFKiwia nk«gL¤JtJ.
15.7 nt£ilahLjš, ghJfh¡f¥g£l jhtu¤fË‹ ïd¥bgU¡f«, Çy¤»d¤fŸ, r£l Çnuhj
td c‰g¤âfŸ njit k‰W« ÇÃnahf« M»a ïu©ilí« btË¡bfhz®ªJ mtrufhy
elto¡if vL¥gJ.
15.8 tU« 2020¡FŸ, Ãy k‰W« Ú® NHyik¥òfËš mªÃa r¡âfŸ CLUtÈ‹ jh¡f¤ij¡
Fiw¥gJ k‰W« K‹DÆik ïd¤fŸ f£L¥gL¤j mšyJ mÊ¥gj‰fhd jL¥ò
elto¡iffis m¿Kf¥gL¤JtJ.
15.9 tU« 2020¡FŸ, R‰W¢NHš k‰W« gšYÆÆ‹ kâ¥òfŸ, njr k‰W« cŸq® â£l¤fŸ,
ts®¢á brašghLfŸ, tWik¡ Fiw¥ò c¤âfŸ k‰W« fz¡FfËš xU¤»iz¥gJ.

24 | P a g e
F¿¡nfhŸ 16: Úo¤j ts®¢á¡fhf mid¤J ju¥ãdiuí« cŸsl¡»a mikâahd
r_f§fis C¡FÉ¡f nt©L«. mid¤J ju¥ãdU¡F« Úâ »il¡f¢ brŒa
nt©L«, mid¤J k£l¤fËY« âw‹gil¤j, bghW¥òil¤j‹ikíl‹ Toa
midtiuí« cŸsl¡»a ÃWtd¤fis cUth¡f nt©L«.
16.1 mid¤J ïl¤fËY« t‹Kiw k‰W« bjhl®òila ïw¥ò Ç»j¤fis F¿¥ãl¤j¡f
msî Fiw¤jš.
16.2 FHªijfŸ Ûjhd cÆik Ûwš, ghÈaš t‹Kiw, jtwhf¥ ga‹gL¤JtJ, fl¤jš, k‰W«
mid¤J tot¤fËY« t‹KiwfŸ k‰W« á¤âutijfis xÊ¥ngh«.
16.3 njáa k‰W« r®tnjr ÃiyfËš r£l Çâfis nk«gL¤â midtU¡F« rkkhd
Úâ¡fhd mQFKiwia cWâ¥gL¤JtJ.
16.4 tU« 2030¡FŸ, K¡»a r£l Çnuhj Ãâ k‰W« Míj¥ ga‹gh£il¡ fÂrkhf¡
Fiw¥gJ, Û£ò k‰W« fsî nghd brh¤J¡fis¤ âU«g¥ bgWjš k‰W«
xG§fik¡f¥g£l mid¤J tifahd F‰w« M»at‰W¡F vâuhf¥ nghuhLtJ.
16.5 mid¤J tot¤fËY« CHš k‰W« Ru©liy¡ Fiw¡f nt©L«.
16.6 ÃWtd¤fËš mid¤J k£l¤fËY« btË¥gil¤j‹ik k‰W« bghW¥òilikia
cUth¡FtJ.
16.7 mid¤J k£l¤fËY« midtU« g¤F bgWtJ, ãuâÃâ¤Jt¤âš KobtL¥gJ,
gâyË¥gij cWâ brŒtJ.
16.8 cyfshÇa MSik ÃWtd¤fËš tsU« ehLfË‹ g¤nf‰ig ÇÆîgL¤JtJ k‰W«
tY¥gL¤JtJ.
16.9 tU« 2030¡FŸ ãw¥ò gâîfŸ c£gl midtU¡F« r£l¥ñ®t milahs¤fis
tH§FtJ.
16.10 njáa r£l« k‰W« r®tnjr cl‹go¡iffS¡F ïz¤f bghJk¡fS¡F jftšfŸ
»il¥gJ k‰W« mo¥gil Rjªâu« ghJfh¡f¥gLtij cWâ brŒtJ.
brašgL¤J« tÊKiwfŸ k‰W« r®tnjr g¤fË¥ò
60. ekJ cWâahd flikahd ïªj brašâ£l¤âš KG eilKiw¥gL¤jiy eh« kWcWâ
V‰ngh«. ekJ ïy£áa F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡Ffis eh« ò¤Jz®¢áÆšyhkY« k‰W«
nk«gL¤j¥g£l cyfshÇa g¤fË¥ò k‰W« x¥ãl¤j¡f brašKiwfis
eilKiw¥gL¤JtJ ïšyhkY« eh« milaKoahJ v‹gij m¤ÈfÆ¥ngh«.
ò¤Jz®îÄ¡f cyfshÇa g¤fË¥ò V‰gL¤J« trâahd cyfshÇa <Lgh£o‹
cjÇíl‹ ekJ F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡Ffis brašgL¤Jnth«. x‹W âu£l¥g£l
murh¤f¤fŸ, bghJ #d r¤f¤fŸ, jÅah® Jiw, I¡»a ehLfŸ rig k‰W« ãw
brašgh£lhs®fŸ k‰W« cŸs mid¤J ts¤fisí« mÂâu£Lnth«.
61. brašâ£l¤fË‹ F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfË‹ x¥gªj¥go T£L ïy£áa¤fS¡F¤
njitahd tÊKiwfis eh« czunt©L«. x›bthU Ãiyahd ts®¢á¡ F¿¡nfhŸfŸ
k‰W« F¿¡nfhŸ 17 ‹ Èœ, ïy¡Ffis brašgL¤J« tÊKiwfŸ, braš â£l¤fis
czu K¡»akhdJ. ãw F¿¡nfhŸfŸ k‰W« ïy¡FfS¡F rkkhd K¡»a¤Jt«
mË¥gJ. eh« x¤âirªj mªj rkkhd K‹DÆik _y« ekJ brašKiwfis Ka‰á¤jš
k‰W« cyfshÇa F¿pLfis f£lik¤J ekJ ts®¢áia f©fhÂ¤jš.
62. ïªj brašâ£l« k‰W« Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfŸ ò¤Jz®î Ä¡f r®tnjr
g¤fË¥ò f£lik¥ã‹ _y« eh« milant©oa Ãiyahd ts®¢á. mo¡nfho£l mO°
mggh brašâ£l¤fŸ, Ãiyahd ts®¢á¡fhd tU« 2030 cl‹ x‹¿izªj
MjutË¡F« âlkhd bfhŸiffŸ k‰W« brašfŸ. mO° mggh brašâ£l¤â‹ Mjuî,
k‰W« tU« 2030 brašâ£l¤fS¡fhd tÊKiwfŸ _y« brašgL¤j¥gL«
ïy¡FfS¡F cjÇfukhf mik»wJ. ïJ bjhl®òila cŸeh£L bghJ ts¤fŸ,

25 | P a g e
cŸeh£L k‰W« r®tnjr jÅah® ÃWtd¤fŸ k‰W« ÃâfŸ, r®tnjr ts®¢á T£LwîfŸ,
ts®¢á¡fhd ïaªâukhd r®tnjr t®¤jf«, fl‹ k‰W« Úo¤j fl‹ á¡fšfis
milahs¥gL¤Jjš. m¿Çaš, bjhÊšE£g«, òJikfŸ k‰W« âwid¡ f£lik¤jš,
k‰W« juîfis¡ f©fhÂ¤jš k‰W« ã‹g‰WtJ .
63. njr¤â‰F¿a Ãiyahd ts®¢á¡fhd í¡âfSl‹ x¤âirªj, xU¤»izªj njáa Ãâ
Mjhu¤fŸ f£lik¥ã‹ Mjuîl‹, ekJ beŠrh®ªj Ka‰áfis¢ brŒnth«. x›bthU
eh£o‰fhd mj‹ Ra bghUshjhu k‰W« r_f ts®¢á¡fhd jiyaha bghW¥òfis njáa
bfhŸiffŸ k‰W« ts®¢á¡fhd í¡âfis eh« nkY« tÈíW¤j KoahJ. x›bthU
eh£o‹ bfhŸiffË‹ ïilbtË¡F k‰W« Ãiyahd ts®¢á k‰W« tWik xÊ¥ã‰fhf
bfhŸiffis brašgL¤j jiyik¡F eh« kâ¥gË¥gJ«, bjhl®ªJ Ãiy¤âU¡F«
bjhl®ghd g‹dh£L ÇâfŸ k‰W« flikfŸ.mnj neu«, njr ts®¢á¡fhd
Ka‰áfS¡F¤ njitahd Mjuit c©lh¡F« g‹dh£L bghUshjhu R‰W¢NHš,
nr®¤J x¤âirªj k‰W« gu°gu cyf t®¤jf«, bghUshjhu k‰W« Ãâ mik¥òfŸ, k‰W«
cWâ brŒa¥g£l k‰W« nk«g£l cyfshÇa bghUshjhu Kiw. bghU¤jkhd m¿î k‰W«
cyfshÇa bjhÊšE£g¤fS¡fhd trâ k‰W« thŒ¥òfis brašKiw gL¤Jjš, nkY«
âwid nk«gL¤JjY« K¡»akhdJ. e« flikah»a ã‹g‰W« x¤âirªj bfhŸiffŸ
k‰W« Ãiyahd ts®¢áia brašgL¤j c©lhd R‰W¢NHš mid¤J ÃiyfËY«,
k‰W« miz¤J brašgh£lhs®fŸ, k‰W« juKa®¤j¥g£l Ãiyahd ts®¢á¡fhd
cyfshÉa g§fË¥ò.
64. bghU¤jkhd í¡âfis¢ brašKiw¥gL¤Jtj‰F eh« MjutË¤J k‰W«
â£l¤fS¡fhd brašghLfŸ, ï°jh‹òš ãufld¤fŸ k‰W« braš â£l¤fisí«
nr®¤J, KL¡»Çlg£l eilKiw brašâ£l tÊKiwfŸ (SAMOA), ml®ªj Ãy¥gu¥òila
tsU« ehLfŸ Ça‹dh g¤jh©L braš â£l« 2014– 2024, k‰W« kW cWâ brŒa¥g£l
K¡»a¤Jt« thŒªj MjutË¡F« M¥ãÆ¡fh óÅa‹ 2063 braš â£l« k‰W«
M¥ãÆ¡fh ts®¢áÆš òâa g¤Fjhu®fS¡fhd â£l«, mid¤ijí« xU¤»iz¤jJ
ekJ òâa braš â£l«. nghU¡FŸshd ehLfŸ k‰W« ngh® Koî¡F tªj NHš cŸs
ehLfŸ M»at‰¿‹ Ãiyahd ts®¢á k‰W« gu°gu rkhjhdK« e« rhjid¡F K¡»a
rthyhf cŸsJ v‹gij eh« m¤ÈfÆ¥ngh«.
65. eL¤ju tUkhd« cŸs ehLfŸ ï‹D« vâ®bfhŸS« Ãiyahd ts®¢á mila cŸs
K¡»a rthšfis eh« m¤ÈfÆ¥ngh«. ïJtiu eh« brŒj cWâ¥gL¤âa rhjidfis,
Úo¤J, Ka‰áfis milahs¥gL¤â eilKiwÆš cŸs rthšfis, mDgt gÆkh‰w¤fŸ
_y« tY¥gL¤âlî«, nk«gL¤j¥g£l xU¤»iz¥ò«, k‰W« I¡»a ehLfŸ ts®¢á
rigÆ‹ áwªj k‰W« ftdkhd Mjuîl‹, g‹dh£L Ãâ ÃWtd¤fŸ, ãuhªâa
ÃWtd¤fŸ k‰W« ãw g¤Fjhu®fŸ.
66. eh« monfho£l mªj mid¤J ehLfS¡fhd bghJ¡ bfhŸiffŸ k‰W« mÂâu£lš
k‰W« cŸeh£L ts¤fis¢ rÆahd KiwÆš ga‹gL¤Jjš, monfho£l njr
cilikÆ‹ nfh£ghLfŸ, mid¤ijí« ika¥gL¤âa ekJ bghJ Ãiyahd ts®¢á
neh¡f¤fŸ, milant©oa Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfisí« nr®¤J bghUshjhu
ts®¢á¡F KjyhtJ k‰W« Kj‹ikahdJ cŸeh£L ts¤fŸ v‹gij eh«
m¤ÈfÆ¥ngh«. Mj‰fhd R‰W¢NHiy mid¤J ÃiyfËY« c©lh¡Fjš.
67. bghUshjhu ts®¢áí«, ntiythŒ¥òfis cUth¡Ftijí« nr®¤J jÅah® bjhÊš
elto¡if, KjäL k‰W« òJikfŸ mid¤J« c‰g¤âia mâfÆ¡F« K¡»a fhuÂfŸ.
eh« x¥ò¡bfhŸS« g‹Kf¤j‹ik thŒªj jÅah® ãÆîfŸ, tu«ãš cŸs áWbjhÊš
ïUªJ r®tnjr T£Lwî ÃWtd¤fŸ tiu Ãiyahd ts®¢á rthšfis Ô®¡f òJikfŸ
k‰W« gil¥gh‰wiy ga‹gL¤j mid¤J bjhÊš JiwÆdU¡F« eh« miH¥ò ÉL¥ngh«.

26 | P a g e
khWjY¡fhd k‰W« áwªJ Çs¤F« bjhÊš Jiwia eh« ts®¤bjL¥ngh«.
bjhÊyhs®fŸ cÆikfis ghJfh¤J«, NHiy V‰gL¤âí« k‰W« Mnuh¡»a ju¤â‰F
V‰g bghU¤jkhd r®tnjr ju« k‰W« x¥gªj¤fŸ k‰W« ïJ bjhl®ghf el¥ãš cŸs ãw
Ka‰áfŸ ngh‹w tÊfh£ofshd bjhÊš k‰W« kÅj cÆikfS¡fhd nfh£ghLfŸ,
k‰W« r®tnjr bjhÊyhs® ÃWtd¤â‹ bjhÊyhs® mo¥gilfŸ, FHªij
cÆikfS¡fhd cl‹go¡if k‰W« K¡»akhd g‹Kf¤j‹ik cila R‰W¢NHš
x¥gªj¤fŸ, f£áfS¡fhd mªj x¥gªj¤fŸ.
68. ïizªj bghUshjhu ts®¢á¡F r®tnjr t®¤jf« xU ïaªâu«. tWik Fiw¥ò k‰W«
Ãiyahd ts®¢á¡F bfh©L brštj‰fhd g¤fË¥ò. eh« bjhl®ªJ C¡FÇ¤J
cyfshÉa, ÉâKiwfS¡F c£g£l, âwªj, btË¥gilahd, ô»¡f¡Toa, ïizªj,
ghFghl‰w, k‰W« rkkhd g‹Kf¤ijíila cyf t®¤jf ÃWtd¤â‹ Èœ mikí«
t®¤jf Kiw k‰W« m®¤jKila t®¤jf jhuhskakh¡fš. nlhAh ts®¢á
brašâ£l¤â‹ ng¢Rth®¤ij Koîfis cyf t®¤jf ÃWtd¤â‹ mid¤J
cW¥ãd®fisí« eh« miH¤J ekJ Ka‰áfis ïu£o¥gh¡» rÆahd Ô®î fh©ngh«.
M¥ãÆ¡fh ehLfisí« nr®¤J eh« ïiz¤J tH¤»íŸs K¡»akhd tsU«
ehLfS¡fhd t®¤jf« bjhl®ghd âw‹ f£lik¤jš, Fiwªj ts®¢áailªj ehLfŸ,
ml®¤âahd Ãy¥gu¥òila tsU« ehLfŸ, á¿a Ôîfshd tsU« ehLfŸ k‰W« eL¤ju
tUkhd« cila ehLfŸ, tH¤F« ãuhªâa bghUshjhu xU¤»iz¥ò k‰W« ïil
ïiz¥òfŸ.
69. tsU« ehLfŸ mila nt©oa Ú©l fhy Úo¤j flid miltj‰F eh« Jiz Ã‰f
nt©oa njitia m¤ÈfÆ¤J«, xU¤»izªj bfhŸiffis neh¡fkhf¡ bfh©L
fl‹ Ãâ ts®¡f¥gLtj‰F«, fl‹ Ãthuz¤fŸ, fl‹ kWÓuik¥ò, k‰W« br«ikahd
fl‹ nkyh©ik, bghU¤jkhd tifÆš. gy ehLfËš vŠáíŸs fl‹ beU¡fofË‹
ghâ¥ò, k‰W« áy ehLfŸ beU¡fofË‹ k¤âk ÃiyÆš cŸsd. nr®¡f¥g£l v©z‰w
Fiwªj ts®¢áailªj ehLfŸ, á¿a Ôîfshd tsU« khfhz¤fŸ k‰W« áy ts®ªj
ehLfŸ. Úo¡f Koahj NHÈÈUªJ ÇLgl k‰W« ghJfh¡f fldhËfŸ k‰W«
fldË¤jt®fŸ x‹¿izªJ gÂah‰w eh« tÈíW¤Jnth«. fl‹ bgW« ehLfŸ
Ãiyahd fl‹ msîfis¥ guhkÆ¤jš v‹gJ xU K¡»a bghW¥ghF«; vÅD« eh«
x¥ò¡bfh©l tifÆš fl‹ mË¥gt®fË‹ bghW¥ghd ehLfË‹ fl‹ Ãiy¤j‹ikia
cz®ªJ fl‹ tH¤F« Kiw. fl‹ Ãthuz¤fŸ k‰W« mila nt©oa Ãiyahd fl‹
msîfŸ bg‰w m¤jifa ehLfË‹ fl‹ Ãiy¤j‹ik guhkÆ¥ig eh« MjÆ¥ngh«.
70. ïj‰fhf eh« btËÆ£LŸs bjhÊšE£g trâKiw, Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfS¡F
MjutË¡F« tifÆš mO° mggh brašâ£l¤fis ÇÆth¡F»wJ. bjhÊšE£g trâ
bgh¿Kiw ïa§F« mo¥gil cW¥ò ehLfS¡F ïilnaahd gy g§Fjhu®fis
xU§»izªjJ - bghJ #d r¤f¤fŸ, jÅah® Jiw, m¿Çaš r_f¤fŸ, I¡»a ehLfŸ
ÃWtd¤fŸ, k‰W« ãw g¤Fjhu®fŸ k‰W« bjhF¡f¥g£l I¡»a ehLfË‹ cŸ
ÃWtd¤fË‹ Ãiyahd ts®¢á bfhŸiffË‹ gÂahs®fshd FGthd m¿Çaš,
bjhÊšE£g« k‰W« f©Lão¥ò òJikfŸ, xU¤»izªj gy g¤Fjhu®fË‹
ÃWtd¤fË‹ Ãiyahd ts®¢á bfhŸiffË‹ FGthd m¿Çaš, bjhÊšE£g« k‰W«
f©Lão¥ò òJikfŸ k‰W« ïizajs«.
 I¡»a ehLfË‹ cŸ ÃWtd gÂ¡FGk« rh®ªj Ãiyahd ts®¢á¡ FGÇ‰fhd
m¿Çaš, bjhÊšE£g k‰W« f©Lão¥ò Jiw xU¤»iz¥ig ts®¤J«, x¤âirªj
k‰W« T£Lwthd I¡»a ehLfŸ rigÆ‹ m¿Çaš bjhÊšE£g k‰W« òJikfŸ
bjhl®ghd Çõa¤fŸ mâfÆ¡F« T£Lwî k‰W« âw‹, F¿¥ghf âw‹ ts®¥ò
Ka‰áfis nk«gL¤J«. K‹ÅU¡F« ts¤fis¥ gÂFGk« tiubtL¤J k‰W«
bghJ #d r¤f¤fŸ, jÅah® ãÆî, k‰W« m¿Çaš r¤f¤âÈUªJ g¤J ãuÃâfŸ
rªâ¥òfS¡F¤ jah® brŒJ gšKid g¤Fjhu®fŸ k‹wkhd Ãiyahd ts®¢á

27 | P a g e
F¿¡nfhS¡fhd m¿Çaš, bjhÊšE£g k‰W« òJikfŸ, mnj nghš ts®¢á k‰W«
ïizajs brayh¡F Éj¤âY«, ïizªj ïizajs k‰W« K‹bkhÊî¡fhd
khâÆfis jah® brŒí«. ïªj g¤J ãuâÃâfŸ bghJ brayhsuhš nj®î brŒa¥g£L
ïu©L M©L fhy¤â‰F gÂak®¤j¥gLth®fŸ. gÂ¡FGk¤â‹ âwªj g¤fË¥ãš
mid¤J I¡»a ehLfË‹ ÃWtd¤fŸ, ÃâfŸ k‰W« â£l¤fŸ k‰W« bghUshjhu
k‰W« r_f rigÆ‹ brašgh£L Miz¡FG, k‰W« mJ ïa‰w¥g£l ÃWtd¤fË‹
ï‹iwa xU¤»izªj Kiwrhuh gÂ¡FGk« bjhÊšE£g trâ¡fhdJ, mjhtJ,
bghUshjhu k‰W« r_f Çtfhu¤fŸ JiwÆ‹ brayf«, I¡»a ehLfŸ R‰W¢NHš
â£l«, I¡»a ehLfŸ bjhÊ‰rhiy ts®¢á ÃWtd«, I¡»a ehLfŸ fšÇ, m¿Çaš,
k‰W« fyh¢rhu ÃWtd¤fŸ, I¡»a ehLfË‹ t®¤jf k‰W« ts®¢á¡fhd khehL,
r®tnjr bjhiy¤bjhl®ò r¤f«, cyf m¿îrh® brh¤J ÃWtd¤fŸ, k‰W« cyf t¤».
ïizajs ga‹gh£o‹ _y« ÇÆthd tiuaW¡f¥g£l k‰W« EiHthÆyhf,
j‰nghJŸs m¿Çaš, bjhÊšE£g k‰W« òâa Ka‰áfŸ, bgh¿KiwfŸ k‰W«
â£l¤fis g‰¿a jftšfŸ, I¡»a ehLfS¡F cŸshfî« k‰W« mij jh©oí«.
ïizajs ga‹gh£L trâahdJ jftšfŸ, m¿î, k‰W« mDgt¤fŸ. nkY« áwªj
gÆ‰áfŸ k‰W« gÆ‹w ghl¤fŸ, m¿Çaš, bjhÊšE£g k‰W« òâa Ka‰áfŸ trâfË‹
bjhl¡f¤fŸ k‰W« bfhŸiffŸ. ïizajs trâ _y« bghU¤jkhd âwªj
cyfshÇa m¿Çaš gâ¥òfË‹ btËpLfis gut¢brŒí«. Rjªâu¤ bjhÊšE£g
kâ¥Õ£o‹ mo¥gilÆš ts®ªj ïizajs trâ, áwªj gÆ‰áfŸ k‰W« ãw
bjhl¡f¤âš ïUªJ gÆ‹w ghl¤fis fz¡»š bfh©L, I¡»a ehLfS¡F
cŸshfî«, btËahfî«, cWâ brŒí« bghU£L mJ KGikahf Ãiwnt‰W«.
mQFKiwfis vËjh¡» k‰W« bghUªâa njitahd jftšfis j‰nghJŸs
m¿Çaš, bjhÊšE£g« k‰W« òJik JiwÆš, nghÈfis Çs¡» it¡F« k‰W«
xU§»iz¥ò mâfÇ¡F«.
Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhË‹ gšKid g¤Fjhu®fŸ k‹wkhd m¿Çaš,
bjhÊšE£g«, k‰W« òJikfŸ Xuh©L¡F xUKiw ïu©L eh£fŸ T£l¥gL«.
m¿Çaš bjhÊšE£g« k‰W« òJikfŸ Jiwia fU¥bghUshf¡ bfh©L Çthâ¡fî«,
Ãiyahd ts®¢á F¿¡nfhŸfis eilKiw brŒtJ g‰¿í«, mid¤J bghUªâa
xU¤»izªj g¤Fjhu®fŸ rigÆ‹ Jo¥ghd g¤fË¥ig mt®fŸ Ãòz¤Jt« thŒªj
JiwfS¡F mË¡f¥gL»wJ. ïªj k‹w« tH¤F« Ãfœ¢á ïl« gu°gu trâ¡fhdJ,
bghU¤jâ‰fhdJ, k‰W« ÇÆthd ãiza¤âš cŸs bghUªâa g¤Fjhu®fŸ k‰W«
gšKid g¤Fjhu®fis milahs« fhzî«, k‰W« bjhÊšE£g njitfis
gÆnrhâ¡fî«, k‰W« ïilbtËfisí«, m¿Çaš x¤JiH¥ò k‰W« òJikfŸ k‰W«
âw‹ f£lik¥igí« ïiz¤J, k‰W« nkY« cjÇL« trâ¡fhd ts®áfŸ, ïlkh‰w«
k‰W« bjhl®ghd bjhÊšE£g¤â‹ gutš Ãiyahd ts®¢á¡ F¿¡nfhS¡fhf. ïªj
k‹w¤fË‹ rªâ¥ãš T£l¥g£l bghUshjhu« k‰W« r_f r¤f¤â‹ jiyt® nkšÃiy
muáaš k‹w¤â‹ Èœ cŸs fî‹áÈ¤ cjÇ mšyJ kh‰whf, ãw k‹w¤fŸ mšyJ
khehLfËš ïizªJ, mj‰fhd, fUJ¥bghUis fz¡»š bfh©l, xU¤»izªj
mo¥gilÆš, ãw k‹w¤fŸ k‰W« khehLfis el¤Jgt®fŸ. ïªj k‹w¤fË‹
rªâ¥òfËš ïu©L khfhz cW¥ãd®fŸ ïiz eh‰fhÈÆ£L k‰W« RU¡fkhd
Çõa¤fis ÇÆth¡», ïu©L ïizeh‰fhÈ cW¥ãd®fS«, nkšÃiy muáaš k‹w
rªâ¥òfS¡F¡ bfh©L bršt®, k‰W« ã‹g‰W« NHš k‰W« brašKiwfŸ ÛshŒî
2015¡F ã‹dhd ts®¢á¤ â£l¤fŸ.
71. eh« tÈíW¤âa ïªj brašâ£l¤fŸ k‰W« Ãiyahd ts®¢á¡ F¿¡nfhŸfŸ k‰W«
ïy¡FfŸ, nr®¤j tÊKiwfË‹ eilKiwfŸ cyfshÇaJ, ãÆ¡f KoahjJ k‰W«
ã‹Å¥ ãizªjJ.
*****

28 | P a g e
Ãiyahd ts®¢á ïy¡FfŸ braš â£l«: 2030,
ïªâah- 2017, Foik¢ r_f m¿¡if
- Wada Na Todo Abhiyan
ïy¡F 01: tWik xÊ¥ò, mj‹ mid¤J tot¤fËY« všyh ïl¤fËY«
ïªâahÇš 30%¡F« mâfkhd k¡fŸ tWik ÃiyÆš ïU¡»wh®fŸ. r_f¥ ghFghL k‰W«
r_f xL¡FKiwfŸ mt®fis tWikia neh¡»¤ jŸS»wJ. tWikÆ‹ f£lik¥ã‰fhd
tuyhW v‹gJ r_f¥ ghFghL, òwªjŸSjš, mo¥gil nritfS¡fhd j£L¥ghL k‰W«
KobtL¥gâš g¤F bgWtj‰fhd jilfŸ ngh‹w MHkhd rk¤JtÄ‹ik
elto¡iffËÈUªJ njh‹W»wJ. ïªâahÇš Çtrha« gy fhy¤fshfnt
beU¡fo¡FŸsh»Ç£lJ. mjdhš Çu¡âailªj k¡fŸ ï‹D« Mg¤jhd ntiyfis
neh¡» ef®»‹wd®. bkh¤j cŸeh£L c‰g¤â (GDP)mâfkhf ïUªj nghâY«Tl Kiwahd
ntiy cUth¡f« v‹gJ åœ¢á milªJbfh©nl ïU¡»wJ. rªijfis¡ iftr¥gL¤Jjš,
bjhÊšE£g« k‰W« bjhÊšJiw fl‹fŸ c£gl brŒa¥gL« mid¤J KjäLfŸ k‰W« ÔÇu
gUtÃiy bjhl®ghd ÃfœîfË‹ btË¥ghL M»ait TLjyhd rthšfshf mik»wJ.
ïJ bg©fŸ k‰W« xJ¡f¥g£l k¡fË‹ c‰g¤â¤âwid fLikahf ghâ¡»wJ. kj«, rhâ,
ghÈd« M»at‰iw mogilahf¡ bfh©oU¡F« gutyhd ãÆÇidfshš t‹Kiw k‰W«
m£^Êa¤fŸ mâfÆ¤JŸsd. nkY« ït‰¿‹ ghâ¥ò« mâfkhfnt cŸsd.
ÔÇu tWikia xÊ¡f, ïªj¡ f£lik¥ò á¡fšfis¤ Ô®¡F« xU KGikahd mQFKiw
njit¥gL»wJ. ïâš Çtrha¤â‰fhd ò¤JÆuË¥gâš ftd« brY¤JtJ, r_f
elto¡iffis nk«gL¤jtJ k‰W« tY¥gL¤jtJ M»at‰¿‹ _y« »uhk¥òw¥
bghUshjhu¤ij kWÓuik¥gJ k‰W« ViHfS¡F«, xJ¡f¥g£nlhU¡F« thŒ¥òfis
mâfÆ¥gJ, ts¤fis¥ g»®ªjË¥gJ, r_f¥ ghJfh¥ãid C¡f¥gL¤jtJ k‰W«
tÈik¥gL¤JtJ, gutyh¡f¥g£l â£lÄliyí«, midtuJ g¤fË¥òl‹ Toa ÃâÃiy¤
â£l¤fisí« cWâ brŒtJ M»aití« ml§F«.
F¿¡nfhŸfŸ (Targets) 1 :
tU« 2030¡FŸ
1.1 tU« 2030¡FŸ, mid¤J ïl¤fËY«, mid¤J k¡fË‹ mÔj tWikia
xÊ¥ngh«, j‰nghija kâ¥Õ£o‹go k¡fŸ xU ehŸ KGtJ« %.1.25¡F Fiwthf
thœ¡if el¤J»‹wd®.
1.2 tU« 2030¡FŸ M©fŸ, bg©fŸ k‰W« FHªijfŸ v‹W mid¤J taâdU«,
tWik k‰W« mj‹ gÆkhz¤fËš thG« Ç»jhrhu¤ij njáa tiuaiwÆ‹ go
Fiwªj g£r« ghâ msth¡Fnth«.
1.3 njáa msÇš r_f¥ ghJfh¥ig mj‰fhd eilKiwia¢ brŒnth« k‰W«
midtU¡Fkhd kâ¥ÕL, ïizªj js¤fŸ, k‰W« tU« 2030š milant©oa
ViH k‰W« ghâ¡f¥g£l k¡fS¡fhd fÂrkhd ghJfh¥ò.
1.4 tU« 2030¡FŸ, cWâbrŒj M©fŸ k‰W« bg©fŸ, F¿¥ghf tWik k‰W«
ghâ¡f¥g£nlh®, bghUshjhu ts¤fS¡fhd rk cÆik »il¡f¥bgWjš,
mo¥gil nritfis mQfš, Ra cilik, Ãy¡f£L¥ghL, ãw tot¤fshd
tsikfŸ, ghu«gÆa«, ïa‰if ts¤fŸ, mj‰fhd òJ bjhÊšE£g« k‰W« Ãâ
nritfŸ, ïizªj áW fl‹fŸ.
1.5 tU« 2030¡FŸ ViHfŸ k‰W« ghâ¡f¥g£nlh® beâœâwid ts®¤jš, k‰W«
gUtfhy« bjhl®ghd nguhg¤âš ïUªJ ghâ¡f¥g£nlh® jh¡f¥gLtij
Fiw¤jš k‰W« ãw bghUshjhu, r_f k‰W« R‰W¢NHš mâ®îfŸ k‰W«
ngÆl®fŸ.

29 | P a g e
1.6 gyju¥g£l ts¤fËš ïUªJ mÂâu£l nt©oa ts¤fŸ K¡»a« v‹gij
cWâ brŒJ, cŸËizªj nk«gL¤j¥g£l ts®¢á¡ T£LFGk¤fŸ, MizÆ‹
go tsU« ehLfŸ tH¤F« njitahd k‰W« vâ®bfhŸsnt©oa tÊKiwfŸ,
F¿¥ghf Fiwªj ts®ªj ehLfŸ, tWik xÊ¥ò¢ brašgh£o‰fhf
eilKiw¥gL¤j nt©oa â£l¤fŸ k‰W« bfhŸiffŸ.
1.7 cUth¡f nt©oa KGikahd bfhŸif f£lik¥òfŸ, njáa, ãuhªâa k‰W«
r®tnjr ÃiyfËš, ViH k¡fS¡F Mjuthfî«, k‰W« ghÈd mo¥gilÆš
ts®¢á¡fhd í¡âfŸ JÆj¥gL¤j nt©oa Mjuî KjäLfŸ _y« tWik
xÊ¥ò¢ brašghLfŸ.
njáa msÇyhd â£l¤fŸ k‰W« bfhŸiffŸ
bghW¥òila mik¢rf« - Cuf ts®¢á mik¢rf«, ïªâa muR
ika ÃâíjÇ¤ â£l¤fŸ bjhl®òila FW¡ÈLfŸ F¿¡nfhŸ ïju bjhl®òila
mik¢rf« k‰W«
JiwfŸ
1
njáa ef®¥òw
thœthjhu¤ â£l«
(Core)
1
ãujh‹ kªâÆ #‹
jh‹ nah#dh
F¿¡nfhŸ 1.1 Cuf ts®¢á, å£L trâ
k‰W« ef®¥òw tWik
xÊ¥ò, âw‹ nk«ghL
k‰W« bjhÊš
Kidnth®
2 njáa Cuf
ntiythŒ¥ò cWâ¤
â£l« (MGNREGA)
(Core Of the Core)
2 ãujh‹ kªâÆ ét‹
n#hâ Õkh nah#dh
F¿¡nfhŸ 1.2 Cuf ts®¢á, å£L trâ
k‰W« ef®¥òw tWik
xÊ¥ò, âw‹ nk«ghL
k‰W« bjhÊš
Kidnth®
3 njáa »uhk¥òw
thœthjhu¤ â£l«
(NRLM) (Core)
3 mlš bg‹r‹
nah#dh
(APY)
F¿¡nfhŸ 1.3 r_f Úâ k‰W« nk«ghL,
Cuf ts®¢á,
bjhÊyhs®, bg©fŸ
k‰W« FHªijfŸ
nk«ghL, gH§FoÆd®
Étfhu«
4 njáa r_f cjÉ¤
â£l« (NSAP) (M/o
RD/M/o Finance)
(Core Of the Core)
F¿¡nfhŸ 1.4 ntsh©ik k‰W«
T£Lwî, Ãy ts¤fŸ,
FoÚ® k‰W« Rfhjhu«,
å£L trâ k‰W«
ef®¥òw tWik xÊ¥ò,
Cuf ts®¢á, gŠrha¤J
uh{, ef® nk«ghL
5 njáa Ãy¥gâî
nkyh©ik¤ â£l«
F¿¡nfhŸ 1.5 cŸJiw Çtfhu«
F¿¡nfhŸ 1.a Cuf ts®¢á, å£L trâ
k‰W« ef®òw tWik
xÊ¥ò
F¿¡nfhŸ 1.b btËíwî Étfhu«, RD
Source: - http://niti.gov.in/writereaddata/files/SDGsV20-Mapping080616-DG_0.pdf
ïilbtËfŸ k‰W« rthšfŸ
MDG 2015 m¿¡ifÆ‹go 2011-12š ïªâahÇš tWik¡ nfh£o‰F Èœ thG« (2010 š
ehbsh‹W¡F USD 1 tUkhd«) jÅeg® v©Â¡if Ç»j« Èœ¡f©lthW
kâ¥ãl¥g£LŸsJ.

30 | P a g e
 25.7 % »uhk¥òw¥ gFâfËš
 13.7 % ef®¥òw gFâfËš
 21.9 % x£Lbkh¤jkhf.
tWik msî
 g£oaš rhâÆd® 30 % k‰W«
 g£oaš gH¤FoÆd® 33 %
njáa Ç»jh¢rhu¤ijÇl tWikÆYŸs jÅeg® v©Â¡if Ç»j« mâf« cŸs 9
khÃy¤fŸ (Mjhu« : ïy¡F 2015)
 c¤juãunjr« (29.43%), k¤âa ãunjr« (31.65%), m°[h« (31.98%), xÇ[h (32.59%), Õfh®
(33.74%), mUzh¢rš ãunjr«(34.67%), kÂ¥ó® (36.89%), #h®f©£ (36.96%) k‰W«
r£O°f® (39.93%).
tWik mså£o‰F, c£bfhŸS« fnyhÆ msit xU F¿plhf V‰W¡bfh©lhš (Fiwªjg£r
fnyhÆ msî »uhk¥òw thœ k¡fS¡F 2400 Kcal, ef®¥òw thœ k¡fS¡F 2100kcal) 2010š
tWik¡nfh£o‰F Èœ thG« k¡fË‹ Ç»jh¢rhu« Èœf©lthW ïUªjJ.
 »uhk¥òw gFâfËš 75.5% k‰W«
 ef®¥òw gFâfËš 73 % (g£ehŒ¡, 2012)
njáa khâÆ MŒî m¿¡if 2011‹ go tWik¡nfhL mËåL ehbsh‹¿‰F %.45 mšyJ
mj‰F Fiwî vd¡ fz¡»l¥g£lhš 2010š »uhk¥òw¤âš 75% k¡fS« ef®¥òw¤âš 48 %
k¡fS« tWik¡nfh£o‰F Èœ cŸsh®fŸ.
njáa khâÆ MŒî mYtyf« 2013š el¤âa njáa fl‹ k‰W« KjäL MŒÇ‹ go 26 %
ã‰gL¤j¥g£l k¡fŸ, 22 % g£oaš rhâÆd®, 16.9 % g£oaš gH¤FoÆd® k‰W« 19 %
bghJ¥ãÆÇd® fl‹g£l ÃiyÆš cŸsd®.
gÆªJiufŸ:
k¤âa murhš gÆªJiu¡f¥g£l â£l¤fŸ, gšntW r£l¤fŸ k‰W« bfhŸiffŸ
M»at‰iw¢ brašgL¤j¥gLtij¡ f©fhÂ¡F« tifÆš CBOfS¡F R‰W¢NHiy
cUth¡Fjš bjhÊšE£g ßâahfî«, muáaÈY« CBO fS¡fhd E©z¿î¤ â£lÄlš
brŒtj‰F ghug£rk‰w mQfš, rkg¤F k‰W« Ãiy¤j‹ik k‰W« cŸq® t£l¤âš cŸs
mid¤J¥ gFâfisí« nr®¥gij cWâ¥gL¤Jjš CBOfS¡fhf muáayik¥ã‹ _y«
f£lhakh¡f¥g£lJnghš cŸsh£á mik¥òfS¡fhd brašghLfŸ, bray®fŸ k‰W«, Ãâ
M»at‰iw¥ bghW¥ng‰gjhš cŸq® gFâfËš rkÃiy k‰W« Ãiyahd ts®¢áia¡
bfh©L tUtj‰fhf xG¤fik¡f¥g£l tÈikia¥ ga‹gL¤j Koí«. nkY« ïJ
xJ¡f¥g£l r_f¤fŸ k‰W« F¿¥ghf bg©fS¡fhd ïa‰if k‰W« cŸf£lik¥ò
ts¤fËš bgÆa msÇyhd f£L¥gh£oid¡ bfh©oU¡F«.
c¤njr xJ¡ÈLfis eilKiw¥gL¤Jtj‰fhd c©ikahd â£l¤fS¡F SCSP, TSP k‰W«
MsDP M»at‰¿š Kiwahd xJ¡ÈLfis cWâ brŒJ, ntiythŒ¥ò k‰W« tUthŒ
c‰g¤âia K‹bdL¤J¢ brštj‰fhd c©ikahd â£l¤fis cUth¡Fjš.
áwªj tÆ Ã®thf« k‰W« fU¥ò¥ gz¤ij¡ f£L¥gL¤Jtj‰fhd r£l¤fŸ M»at‰¿‹
_y« bkh¤j cŸeh£L c‰g¤â¡F« tÆ¡Fkhd Ç»j¤fŸ k‰W« bkh¤j cŸeh£L
c‰g¤â¡F« muR bryÇd¤â‰Fkhd Ç»j¤fŸ M»a ïu©ilí« mâfÆ¤jš.

CEO forum and launch of the SDGWatch Tamil Nadu - Source Book

CEO forum and launch of the SDGWatch Tamil Nadu - Source Book

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from hrf chennai

More from hrf chennai (20)

CEO forum and launch of the SDGWatch Tamil Nadu - Source Book