Η ΦΛΩΡΙΝΑ ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑ - Η ιστορία των σιδηρών Συνταγμάτων της

1. H º§øƒπ¡∞
™Δ√ ∂¶√™
Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
π™Δ√ƒπ∞ Δø¡ ™π¢∏ƒø¡ ™À¡Δ∞°ª∞Δø¡ Δ∏™
UNIVERSITY STUDIO PRESS

2. ∂Δ∞πƒ∂π∞ ª∞∫∂¢√¡π∫ø¡ ™¶√À¢ø¡
¢π√π∫∏Δπ∫√ ™Àªμ√À§π√ 2006-2009
¶Úfi‰ÚÔ˜
∞ÓÙÈÚfi‰ÚÔ˜
°ÂÓ. °Ú·ÌÌ·Ù‡˜
Δ·Ì›·˜
ŒÊÔÚÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹Î˘
™‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ
¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ª¤ÚÙ˙Ô˜
÷ڿϷÌÔ˜ ¡¿ÛÏ·˜
ΔÂÚ¤˙· ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡ÏÔ˘-μ·Ï·Ï¿
£Âfi‰ˆÚÔ˜ ¢·Ú‰·‚¤Û˘
πˆ¿ÓÓ˘ ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ μ·‚Ô‡ÛÎÔ˜
∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ μÚ›ÙÛÈÔ˜
∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫·Ú·ı·Ó¿Û˘
μ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¶¿·˜
∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÂÔÙ›·
πˆ¿ÓÓ˘ ™. ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜
∂È̤ÏÂÈ·
™ÙÚ¿ÙÔ˜ ¡. ¢ÔÚ‰·Ó¿˜, ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫·ÏÏÈ·ÓÈÒÙ˘, π¿Îˆ‚Ô˜ ¢. ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜
∂Ú¢ÓËÙÈ΋ ÔÌ¿‰·
¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜ μ·Û›ÏÂÈÔ˜
£ÂÔ‰ÔÛ›Ô˘ ¡›ÎË
ªËÓ·Û›‰Ë˜ ÷ڿϷÌÔ˜
ªÂÏÂÁ¿ÎË ŸÏÁ·
ªÚ¤ÙÛ· ª·Ú›·
™Ù·Ì·ÙÈ¿‰Ô˘ ∂ϤÓË
÷ڷϷÌ›‰Ô˘ ¶ÂÏ·Á›·
∂˘¯·ÚÈÛÙԇ̠ıÂÚÌ¿ ÙÔ °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ™ÙÚ·ÙÔ‡-¢È‡ı˘ÓÛË πÛÙÔÚ›·˜
™ÙÚ·ÙÔ‡, ÙÔ ¶ÔÏÂÌÈÎfi ªÔ˘Û›Ô, ηıÒ˜ Î·È fiÛÔ˘˜ ÚfiÛÊÂÚ·Ó ·Ú¯ÂÈ·Îfi
˘ÏÈÎfi, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ÔχÙÈÌË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ù‹ Ë
¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ·Ó¿ ¯Â›Ú·˜ ¤ÚÁÔ˘.
¶ËÁ‹ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜ ÂÍÒÊ˘ÏÏÔ˘: π‰ÈˆÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ∞Ó·ÛÙ·Û›·˜ ª›Ûη
¶ËÁ‹ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜ ÔÈÛıfiÊ˘ÏÏÔ˘: π‰ÈˆÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ∞ÓÙÈÁfiÓ˘ ΔÛ¿ÌË

3. EΔ∞πƒ∂π∞ ª∞∫∂¢√¡π∫ø¡ ™¶√À¢ø¡
H º§øƒπ¡∞
™Δ√ ∂¶√™
Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
π™Δ√ƒπ∞ Δø¡ ™π¢∏ƒø¡ ™À¡Δ∞°ª∞Δø¡ Δ∏™
UNIVERSITY STUDIO PRESS
EΉfiÛÂȘ EÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ BÈ‚Ï›ˆÓ Î·È ¶ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ
£E™™A§ONIKH 2008

4. UNIVERSITY STUDIO PRESS
EΉfiÛÂȘ EÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ BÈ‚Ï›ˆÓ & ¶ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ
¶ÚÒÙË ¤Î‰ÔÛË: £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2008
ISBN 978-960-12-1755-0
H ÌÂÚÈ΋ ‹ ÔÏÈ΋ ·Ó·Ù‡ˆÛË Â›ÙÂ Ë Î·ı' ÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÙÚfiÔÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘
‚È‚Ï›Ô˘, ηıÒ˜ Î·È Ë ÊˆÙÔÙ‡ËÛË ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ‹ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ¯ˆÚ›˜
ÙËÓ ¤ÁÁÚ·ÊË ¿‰ÂÈ· ÙˆÓ ÂΉÔÙÒÓ, ÙÈ̈ÚÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ÓfiÌÔ.
© ∂Δ∞πƒ∂π∞ ª∞∫∂¢O¡π∫ø¡ ™¶OÀ¢ø¡
© UNIVERSITY STUDIO PRESS A.E.
AÚÌÂÓÔÔ‡ÏÔ˘ 32, 546 35 £∂™™∞§ONIKH
TËÏ. 2310 208731, 2310 209637, 2310 209837, Fax 2310 216647
e-mail: info@universitystudiopress.gr
HÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi ‚È‚ÏÈÔˆÏ›Ô: www.universitystudiopress.gr
™TOA TOY BIB§IOY – ¶ÂÛÌ·˙fiÁÏÔ˘ 5, 105 64 A£HNA
TËÏ. & Fax 210 3211097

5. ¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡∞
¶ƒ√§√°√™
Δ√À ¶ƒ√∂¢ƒ√À Δ∏™ ∂ª™ ¡π∫√§∞√À ª∂ƒΔ∑√À ............................ 7
¶ƒ√§√°√™
Δ√À πø∞¡¡∏ ∫√§π√¶√À§√À .............................................................. 11
∂π™∞°ø°∏ ............................................................................................... 13
∏ª∂ƒ√§√°π√ 28Ô˘ ™À¡Δ∞°ª∞Δ√™ ¶∂∑π∫√À .................................. 27
∏ª∂ƒ√§√°π√ 33Ô˘ ™À¡Δ∞°ª∞Δ√™ ¶∂∑π∫√À ................................ 143
∏ª∂ƒ√§√°π√ 90Ô˘ ™À¡Δ∞°ª∞Δ√™ ¶∂∑π∫√À ................................ 209
¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞ ........................................................................................ 265
Ã∞ƒΔ∂™ ................................................................................................. 343
¶∏°∂™ – μπμ§π√°ƒ∞ºπ∞ ..................................................................... 357
∂Àƒ∂Δ∏ƒπ√ ........................................................................................... 363
5

6. ¶ƒ√§√°√™
ªÂ ·›ÛıËÌ· ¢ı‡Ó˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ·Î›‚‰ËÏË πÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ª·Î‰fiÓˆÓ
Î·È Ì ‚·ıÂÈ¿ Û˘ÁΛÓËÛË, Ë ∂Ù·ÈÚ›· ª·Î‰ÔÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ ·Ú·‰›‰ÂÈ
ÛÙÔ ∫ÔÈÓfiÓ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙËÓ ·Ó¿ ¯Â›Ú·˜ ¤Î‰ÔÛË. ªÂ ·˘ÛÙËÚ‹ ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÂÍÈÛÙÔÚ› ÏÈÙ¿ ·ÏÏ¿ ‰Ú·Ì·ÙÈο ÙÔÓ ÂÈÎfi ·ÁÒÓ· Ô˘ ¤‰ˆÛ·Ó ‚‹Ì· ÚÔ˜ ‚‹Ì·
Î·È ·fi Ó›ÎË ÚÔ˜ Ó›ÎË ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ™È‰ËÚÒÓ ™˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ Ù˘
ºÏˆÚ›Ó˘ ˘ÂÚ·ÛÈ˙fiÌÂÓÔÈ ¿¯ÚÈ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Ì ·ÎÚ¿‰·ÓÙË ·ÊÔÛ›ˆÛË ÛÙÔ ã∂ıÓÔ˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ì ı·˘Ì·ÛÙ‹ ·Ó‰Ú›· ÛÙ· ·ÏÏÂ¿ÏÏËÏ· ‰›· ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ ã∂Ô˜ 1940-1941. ∂› ¤ÓÙÂ Û˘Ó¯›˜ Ì‹Ó˜, ·fi ÙËÓ 28Ë √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940 ̤¯ÚÈ Î·È ÙËÓ 23Ë ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1941, ÔÏÂÌÔ‡Û·Ó Ó‡¯Ù·-̤ڷ ·Ó‡ÛÙ·ÎÙÔÈ Î·È ·‹ÙÙËÙÔÈ Ì¤Û· ÛÙ· ¯ÈfiÓÈ· ˘fi ‰ÚÈ̇ٷÙÔ „‡¯Ô˜ Î·È ˘fi ηٷÈÁÈÛÌfi ¯ıÚÈÎÔ‡ ˘Úfi˜, ¯ˆÚ›˜ Â·Ú΋ ÂÊfi‰È·
Ô‡Ù ۇÁ¯ÚÔÓ· fiÏ·, ÛÙȘ ˘„ËÏfiÙÂÚ˜ ÎÔÚ˘ÊÔÁÚ·Ì̤˜ ·ÚÔÛ›ÙˆÓ ‚Ô˘ÓÒÓ
·¤Ó·ÓÙÈ Û ·›ڈ˜ ÔÏ˘·ÚÈıÌfiÙÂÚÔ Î·È ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ Â¯ıÚfi. øÛÙfiÛÔ, ηÙÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÙȘ ÎÔÚ˘ÊÔÁÚ·Ì̤˜ ÙËÓ ÌÈ· ›Ûˆ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Î·È Û˘Ó¤ÙÚÈ‚·Ó
·ÓÙÔ‡ ÙÔÓ Â¯ıÚfi. ∞‹ÙÙËÙÔÈ ÂÈÛ‹Ïı·Ó ÚÒÙÔÈ ÛÙË ÊˆÙÈ¿ Î·È ÂÍ‹Ïı·Ó ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ. ∞ÏÏ’ fi¯È fiÏÔÈ. ∞ÁfiÁÁ˘ÛÙÔÈ ‰ÂηٛÛıËηÓ.
™˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ı˘Û›· ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ∞Ì˘ÓÙ·›Ô˘. ∞fi
ÙÔ˘˜ 4.250 Ôϛ٘ ÙÔ˘ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ‹ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛıËÎ·Ó ÔÈ 2.102 Î·È ·fi ÙÔ˘˜
72 Âʤ‰ÚÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÔÈ 49! ¶ÚÔ‹¯ıËÛ·Ó Â› ÙÔ˘ ‰›Ô˘ Ù˘ Ì¿¯Ë˜ 53 ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ›, ¤Ï·‚·Ó ÙÔ ∞ÚÈÛÙ›ÔÓ ∞Ó‰Ú›·˜ 45 Î·È ÙÔÓ ¶ÔÏÂÌÈÎfi
™Ù·˘Úfi 31. ∞Ó¿ÏÔÁÔ ÊfiÚÔ ·›Ì·ÙÔ˜ η٤ıÂÛ·Ó Î·È ·Ó¿ÏÔÁ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ η٤ÎÙËÛ·Ó Â› ÙÔ˘ ‰›Ô˘ Ù˘ Ì¿¯Ë˜ ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ¿ÏÏˆÓ ™˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ,
33Ô˘ Î·È 90Ô˘. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Â›Ó·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ, fiÙ·Ó, ¯Ù˘ÒÓÙ·˜ ÈÛÒÏ·Ù· ÙËÓ ÓÈÎËÊfiÚÔ ∂ÏÏ¿‰·, Ë ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ μ¤ÚÌ·¯Ù ›¯Â ηٷϿ‚ÂÈ ÙËÓ
ºÏÒÚÈÓ·, ÙËÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È fiÏË ÙËÓ ª·Î‰ÔÓ›·, ÙËÓ £ÂÛÛ·Ï›·, ÙËÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ã∏ÂÈÚÔ Î·È ÙËÓ ƒÔ‡ÌÂÏË, Ù· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· Ù˘ ºÏˆÚ›Ó˘ ηı‹ÏˆÓ·Ó ·ÎfiÌË ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ÛÙËÓ ∞Ï‚·Ó›·! ª¿ÏÈÛÙ·, ·ÊÔ‡ ÙËÓ 21Ë ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1941 ›¯Â ˘ÔÁÚ·Ê› Ë Û˘ÓıËÎÔÏfiÁËÛË, ÙÔ 90Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ¤‰ˆÛ ÂΛ
ÛÎÏËÚ‹ Ì¿¯Ë Ì ÈÛ¯˘Ú‹ ÈÙ·ÏÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Î·È ‰ÂÓ Ù˘ Â¤ÙÚ„ ӷ ÂÚ¿ÛÂÈ.
7

7. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
¶¤Ú·Ó Ù˘ ·Ó‰Ú›·˜ Î·È Ù˘ ·˘ÙÔı˘Û›·˜, Ô˘ ‰È¤ÎÚÈÓ ÎÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ã∂Ô˜, ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÙˆÓ ™È‰ËÚÒÓ ™˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ
ºÏˆÚ›Ó˘ ›¯·Ó οÙÈ ÙÔ Í¯ˆÚÈÛÙfi. ™ÙËÓ ÌÂÁ¿ÏË ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙÔ˘˜ ‹Û·Ó
ÛÏ·‚fiʈÓÔÈ ª·Î‰fiÓ˜ Î·È Â›¯·Ó «ÙÔ Ï˘ÎÔÙfiÌ·ÚÔ». ¶·Ú’ fiÙÈ ÔÈ ·Ù¤Ú˜
ÙÔ˘˜ ÂÓˆÚ›ÙÂÚ· ›¯·Ó ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙËÓ Ú·¯ÔÎÔÎηÏÈ¿ ÙÔ˘ ª·Î‰ÔÓÈÎÔ‡ ∞ÁÒÓÔ˜ Î·È ÙÔ πÂÚfiÓ ™Ê¿ÁÈÔÓ ÙÔ˘ ã∂ıÓÔ˘˜, Ë ¶·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜ ˘ÔÙ‡ÔÓÙ·Ó! ∫·È
fi¯È ÌfiÓÔÓ ·˘Ùfi. ΔÔ˘˜ ‰È¤ÎÚÈÓ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ã∂ÏÏËÓ˜. π‰È·›ÙÂÚ· Ì¿ÏÈÛÙ· ÂΛӷ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù· ¯ÚfiÓÈ·, ·fi ÙÔ 1936, Ë ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›· ÙÔ˘˜ ηÙÂ›Â˙Â
Î·È ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ê˘Ï¿ÎÈ˙ ‹ ÙÔ˘˜ ÂÍfiÚÈ˙ ‰›¯ˆ˜ ÏfiÁÔ Ô‡Ù ÓfiÌÔ. ∞˘ÙÔ›,
fï˜, ηٿ £Â›·Ó ¢›ÎËÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÚÒÙÔÈ, ·fi ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ 1940,
ÙËÓ ÚÒÙË ÂÏÏËÓÈ΋ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Â› ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ Ù˘ ∞Ï‚·Ó›·˜
·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÎÚ·Ù·È¿ πÙ·ÏÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ∞˘ÙÔ‡˜ ·Ú¤Ù·ÛÛÂ Ë ∂ÏÏ¿‰· Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙÔ˘˜ ÊÔ‚fiÙ·Ó! ªÈÎÚÔÂÏÏ·‰›ÙÈÎË Û¯È˙ÔÊÚ¤ÓÂÈ·!
√ ıÚ˘ÏÈÎfi˜ ¶·Ô‡˜, Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ∞Ì˘ÓÙ·›Ô˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ·ÔÎ·Ï˘ÙÈο ÛÙÔ ¶ÔÏÂÌÈÎfi ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈfi ÙÔ˘: «ã√ÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂıÓÔÏÔÁÈÎ‹Ó Û‡ÓıÂÛÈÓ ÙÔ˘ ·Ú·ÌÂıÔÚ›Ô˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘, ÔÏÏ·› ›¯Â ÂÁÂÚı‹ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·È ‰È¿ ÙËÓ Ì·¯ËÙÈÎfiÙËÙ· ªÔÓ¿‰Ô˜
·ÔÙÂÏÂÛıËÛÔ̤Ó˘ ηٿ ·ÚÎÂÙfiÓ ÔÛÔÛÙfiÓ ·Ú’ ·Ó‰ÚÒÓ ÔÌÈÏÔ‡ÓÙˆÓ ÁψÛÛÈÎfiÓ È‰›ˆÌ· ÙÔ ÔÔ›ÔÓ Î·ÎÒ˜ ·ÔηÏÂ›Ù·È ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚÔÓ ÛÏ·‚Ô̷ΉÔÓÈÎfiÓ».
À’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ fiÙÈ, Û ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÙˆÓ
‰ÈˆÁÌÒÓ Î·È ÓÈÁ̤ÓÔÈ ·fi ÙÔ ‰ÈηÈÔÏÔÁË̤ÓÔ ·›ÛıËÌ· Ù˘ ·ÊfiÚËÙ˘ ·‰ÈΛ·˜ Î·È Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ·¯·ÚÈÛÙ›·˜, ÂÏ¿¯ÈÛÙÔÈ ÙÚfiÌ·Í·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ Î·È ÂÁη٤ÏÂÈ„·Ó ÙËÓ ÁÚ·ÌÌ‹ ÙÔ˘ ˘Úfi˜ ÁÈ· Ó· ÁÏ˘ÙÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÂΉÈÎËıÔ‡Ó ÙËÓ ¿ÛÙÔÚÁË ª¿Ó· Ô˘ ··ÚÓ‹ıËΠٷ ·È‰È¿ Ù˘. ã∞ÏψÛÙÂ, ÏÈÔٷ͛˜, ÚÔ ¿ÓÙˆÓ ‰›¯ˆ˜ Ù¤ÙÔÈ· ·ÈÙ›·, ›¯·Ó ÛËÌÂȈı› Î·È Û ·ÌÈÁÒ˜
ÂÏÏËÓfiʈÓ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜. ΔÔ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ fiÛÔ Î·È ı·˘Ì·ÛÙfi Â›Ó·È fiÙÈ ÂΛӘ ÙȘ ·Û‡Ûٷ٘, ‚Ï·ÎÒ‰ÂȘ Î·È ÚÔ ¿ÓÙˆÓ ˘‚ÚÈÛÙÈΤ˜ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ÙˆÓ
Ó˘¯ÙˆÌ¤ÓˆÓ ‚·ıÂÈ¿ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÂıÓÔηٷÛÙÚÔÊÈÎÒÓ «μÚ·¯Ì¿ÓˆÓ» Ù˘
∞ı‹Ó·˜ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· Û·ÚÒÛÔ˘Ó ‰È· Ù˘ ÏfiÁ¯Ë˜ ÔÈ ÛÏ·‚fiʈÓÔÈ ª·Î‰fiÓ˜.
√ ¶·Ô‡˜, Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÌÈÛÙ‡ıËÎÂ, ÙÔ˘˜ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ Ì¿¯Ë Î·È ÙÔ˘˜
Âı·‡Ì·ÛÂ, ÂÈϤÁÂÈ ÛÙÔ ¶ÔÏÂÌÈÎfi ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘˜: «∏
ÔÏÂÌÈ΋ ‰Ú¿ÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÓ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ‚·ı¤ˆ˜ ÚÈ˙ˆÌ¤ÓÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÂȘ Ù·˜ ηډ›·˜ ÙˆÓ ÂÙÂÚÔÊÒÓˆÓ
ÌÂÓ ·ÏÏ’ ·Ú›ÛÙˆÓ ·˘ÙÒÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ».
™’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ·ÊÈÂÚÒÓÂÙ·È Ì ¢ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË Ë ·Ó¿ ¯Â›Ú·˜ ¤Î‰ÔÛË. ∂›Ó·È ¯Ú¤Ô˜ ÙÈÌ‹˜. ∫·È Â›Ó·È Î·Ì¿ÚÈ Ì·˜. ∂›Ó·È, Â›Û˘, ÌÈ· Û˘ÓÂÈ8

8. ¶ƒ√§√°√™
ÛÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂıÓÈ΋ Ì·˜ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·.
Δ· ‰‡Ô ÚÒÙ· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù·, ÙÔ 33Ô Ù˘ ºÏˆÚ›Ó˘ Î·È ÙÔ 28Ô ÙÔ˘ ∞Ì˘ÓÙ·›Ô˘, Û˘ÁÎÚfiÙËÛ·Ó Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ¡ÔÌÔ‡ Î·È Ù˘ ∂·Ú¯›·˜ ∂ÔÚ‰·›·˜. ™ÙËÓ
Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ‹Û·Ó ·ÏÏfiʈÓÔÈ ª·Î‰fiÓ˜-ÛÏ·‚fiʈÓÔÈ,
‚Ï·¯fiʈÓÔÈ, ·Ú‚·ÓÈÙfiʈÓÔÈ ÁËÁÂÓ›˜ Î·È ÙÔ˘ÚÎfiʈÓÔÈ ÚfiÛÊ˘Á˜ ·fi ÙÔÓ
¶fiÓÙÔ Î·È ÙËÓ ªÈÎÚ¿ ∞Û›·. ™ÙÔ 90Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ºÏˆÚ›Ó˘, Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿, ÂÓۈ̷ÙÒıËÎ·Ó Û ‰‡Ô Ù¿ÁÌ·Ù· ÛÏ·‚fiʈÓÔÈ ª·Î‰fiÓ˜ ·fi ÙËÓ ∞Úȉ·›· Î·È ·fi Ù· °È·ÓÓÈÙÛ¿ ηıÒ˜ ÎÈ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ Ù¿ÁÌ· ·fi
ÙË μ¤ÚÔÈ·. ª·Î‰fiÓ˜ ‹Û·Ó ÔÈ Ï›ÛÙÔÈ ¤Ê‰ÚÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› Î·È ˘·ÍȈ̷ÙÈÎÔ›, ÌÂÚÈÎÔ› ÌfiÓÈÌÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ηıÒ˜ Â›Û˘ È·ÙÚÔ›, Ù¯ÓÈÎÔ› Î.·.
∞ÚÎÂÙÔ›, ȉ›ˆ˜ ÙÔ˘ 28Ô˘, ›¯·Ó ˘Âڂ› Ù· 35 ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÈ· Î·È ‹Û·Ó ÁÔÓ›˜
Ì ·È‰È¿. √È ·ÓÒÙÂÚÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› Î·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ Ôϛ٘, ΢ڛˆ˜ ÂȉÈÎÔًوÓ, ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ¿ÏÏ· ̤ÚË.
™ÙÔÓ ·ÎÚÈ‚‹ ηٿÏÔÁÔ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Î·È ÙˆÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÒÓ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È
Ô ÙfiÔ˜ ηٷÁˆÁ‹˜ ηıÂÓfi˜ Î·È ÙÔ ‰›Ô Ù˘ Ì¿¯Ë˜ fiÔ˘ ¤ÂÛÂ. ∞ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ™˘Ó·Í¿ÚÈ ÙÔ˘ ã∂ıÓÔ˘˜, ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÈÌ‹˜ — Î·È ÏËÁ‹˜ — ÙˆÓ ·ÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘˜. ∂›Ó·È ÔÈ √‰ËÁÔ› Ì·˜.
∏ ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹ η٤ÛÙË ‰˘Ó·Ù‹ ¯¿ÚȘ ÛÙËÓ ·Ì¤ÚÈÛÙË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ Ù˘ ¢È¢ı‡ÓÛˆ˜ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ¶ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ ∂ÈÙÂÏ›Ԣ
™ÙÚ·ÙÔ‡, ÛÂ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ‹ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÛÙÒÓ, ÛÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘
ÂΉÔÙÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘ University Studio Press Î·È ÛÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ˙‹ÏÔ ÙˆÓ
ÂÚ¢ÓËÙÒÓ Ù˘ ∂Ù·ÈÚ›·˜ Ì·˜.
ΔÔ˘˜ ¢¯·ÚÈÛÙԇ̠fiÏÔ˘˜ ıÂÚÌ¿.
√ ¶Úfi‰ÚÔ˜
Ù˘ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ª·Î‰ÔÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ
¡ÈÎfiÏ·Ô˜ π. ª¤ÚÙ˙Ô˜
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, √ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 2008
9

9. ¶ƒ√§√°√™
OÈ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ Ù˘ ·ÎÚÈÙÈ΋˜ ºÏˆÚ›Ó˘, fiˆ˜ Î·È ·˘Ù¤˜ ÙˆÓ
¿ÏÏˆÓ ·ÎÚÈÙÈÎÒÓ Â·Ú¯ÈÒÓ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜, ÚÒÙ˜ ¤ÂÛ·Ó ÛÙËÓ ÊˆÙÈ¿ ÙÔ˘
ÔϤÌÔ˘ ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1940 Î·È ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ η٤ıÂÛ·Ó Ù· fiÏ·. TÔÓ
ÛÎÏËÚfi ÂΛÓÔ AÚ›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1941, fiÙ·Ó Ë EÏÏ¿˜ Ê·ÈÓfiÙ·Ó Ó· ¯¿ÓÂÙ·È, ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈÎÒ˜ ˆ˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÂıÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, Ë Î·Ú‰È¿ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ¯Ù˘Ô‡Û ·ÎfiÌË ÛÙËÓ ·ÈÌ·ÙÔ‚·Ì̤ÓË ·fiÏËÍË Ù˘ ÁÚ·ÌÌ‹˜ AÏÈ¿ÎÌÔÓÔ˜, ÛÙÔ
KÏÂȉ› Ù˘ ºÏˆÚ›Ó˘. EΛ, ÂÁηٷÏÂÏÂÈÌ̤Ó˜ ÔÈ ÌÔÓ¿‰Â˜ Ù˘ ºÏˆÚ›Ó˘
·fi ÙÔ˘˜ BÚÂÙ·ÓÔ‡˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜, ÛÙËÓ ÂÛ¯·ÙÈ¿ ·˘Ù‹Ó Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜, ·ÓÙÈÙ¿¯ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÛÊÔ‰Ú‹ Î·È ÂÍÔÓÙˆÙÈ΋ Â›ıÂÛË ÙˆÓ ÛȉËÚfiÊÚ·ÎÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÈÒÓ
Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ·ÈÌ¿ÙˆÛ·Ó Â·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ ÙˆÓ Î·È ÂÏ‹ÚˆÛ·Ó ‚·Ú‡Ù·ÙÔ Ù›ÌËÌ· Û ÓÂÎÚÔ‡˜, ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ Î·È ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜. EÏ¿¯ÈÛÙ˜
¿ÏϘ ÌÔÓ¿‰Â˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ˘¤ÛÙËÛ·Ó ÙfiÛ˜ ·ÒÏÂȘ fiˆ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÔÈ
·ÚÈıÌÔ› ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ.
OÈ ÌfiÓÈÌÔÈ Î·È ÂÈÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤ÓÔÈ ¿Ó‰Ú˜ Ù˘ ºÏˆÚ›Ó˘ ·Ë¯Ô‡Û·Ó ÌÂ
ÙËÓ Î·ÚÙÂÚÈÎfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÙËÓ ÛÊ·Á‹ ÙÔÓ AÚ›ÏÈÔ ÙÔ˘
1941 ÙËÓ ÁÂÓÓ·›· ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ IÙ·Ïfi Û˘Ó¿‰ÂÏÊfi ÙÔ˘, ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘
ÂΛÓÔ˘ ŒÏÏËÓ· ‰Èψ̿ÙË, ·ÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˘ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜ ÛÙËÓ KÔÈÓˆÓ›·
ÙˆÓ EıÓÒÓ Aı·Ó·Û›Ô˘ AÁÓ›‰Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘
ÙÔ˘ fiÙÈ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÎÈÓ‰‡Ó¢·Ó Â¿Ó ‰ÂÓ Û˘ÓıËÎÔÏÔÁÔ‡Û·Ó ÂÁη›Úˆ˜, Ó· ·Ê·ÓÈÛıÔ‡Ó ˆ˜ ¤ıÓÔ˜, fiÙÈ ı· ‹Ù·Ó ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ó·
·Ê·ÓÈÛıÔ‡Ó ˆ˜ ¤ıÓÔ˜ ·Ú¿ Ó· ˘Ô·„Ô˘Ó ·Ì·¯ËÙ› ÛÙÔÓ ÈÙ·Ìfi ÂÈÛ‚ÔϤ·, ÒÛÙÂ
ÂΛÓÔÈ ÔÈ ÔÏ›ÁÔÈ Ô˘ ı· ¤ÌÂÓ·Ó ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ˘fi‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜
¯ÂÈÌ·˙fiÌÂÓÔ˘˜ Ï·Ô‡˜, ˘fi‰ÂÈÁÌ· Ï·Ô‡ Ô˘ ›¯Â Ú¿ÍÂÈ ÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ ÙÔ˘ ÛÙÔ
·Î¤Ú·ÈÔ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Ï·Ô‡˜.*
Iˆ¿ÓÓ˘ ™. KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜
K·ıËÁËÙ‹˜ IÛÙÔÚ›·˜ NÂˆÙ¤ÚˆÓ XÚfiÓˆÓ A.¶.£.
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, OÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 2008
* John S. Koliopoulos, Greece and the British connection 1935-1941, Oxford
University Press 1977, Û. 263-64.
11

10. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
12

11. ∂π™∞°ø°∏
«[…] ∏ ÂÓ Û˘ÓÙÔÌ›· ÈÛÙÔÚËıËÛÔ̤ÓË ÔÏÂÌÈ΋ ‰Ú¿ÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘
™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÓ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ‚·ı¤ˆ˜
ÚÈ˙ˆÌ¤ÓÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÂȘ Ù·˜ ηډ›·˜ ÙˆÓ ÂÙÂÚÔÊÒÓˆÓ ÌÂÓ, ·ÏÏ’
·Ú›ÛÙˆÓ ·˘ÙÒÓ EÏÏ‹ÓˆÓ […] Ÿˆ˜ ÚÔÂϤ¯ıË Î·Ù¿ ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛÈÓ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ›¯ÔÓ ÂÎÊÚ·Ûı‹ ·ÌÊÔ‚ÔÏ›·È ÙÈÓ˜ Â›
Ù˘ Èı·Ó‹˜ Ì·¯ËÙÈÎfiÙËÙfi˜ ÙÔ˘. Δ· ÁÂÁÔÓfiÙ· fi¯È ÌfiÓÔÓ ‰È¤„Â˘Û·Ó
Ù·˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·˜ ·˘Ù¿˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ ¤ÊÂÚÔÓ ÙÔ 28ÔÓ ™‡ÓÙ·ÁÌ·
ÂȘ ÙËÓ ÚÒÙËÓ ÛÂÈÚ¿Ó ÙˆÓ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ
Ë ÂÎ Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ‰Ú¿Ûˆ˜ ÎÙËı›۷ ‰fiÍ·, ʤÚÂÈ ·˘Ù¿˜ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÚÔ˜ Ì›ÌËÛÈÓ ‰È· ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤ÚÔ˘˜».1
ªÂ Ù· ÏfiÁÈ· ·˘Ù¿ Ô ∞ÓÙÈÛ˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ (¶·Ô‡˜), ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ηٿ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎfi fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡, ÂÍ‹Ú ÙÔÓ ··Ú¿ÌÈÏÏÔ ËÚˆÈÛÌfi Ô˘ ›¯·Ó Âȉ›ÍÂÈ ÔÈ
ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ÙÔ˘ ηٿ ÙËÓ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ∞Ï‚·ÓÈÎÔ‡ ŒÔ˘˜. ◊Ù·Ó ·Ôχو˜
·Ó·Áη›Ô ÁÈ· ÙÔÓ ·ÓÒÙÂÚÔ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi Ó· ÂÚÈÏ¿‚ÂÈ ÛÙÔ ÚÔÔ›ÌÈÔ Ù˘ Û‡ÓÙÔÌ˘ ÂÍÈÛÙfiÚËÛ˘ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Â·›ÓÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ôϛ٘
ÙÔ˘, ‚ÔËıÒÓÙ·˜ ÙÔ °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ™ÙÚ·ÙÔ‡ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÌÈ· ·ÎÚÈ‚‹
ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· ÙËÓ Ì·¯ËÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· Ô˘ ›¯Â Âȉ›ÍÂÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Û‡ÓÙ·ÁÌ·. ∏ “ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ·” ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ¤ÁÎÂÈÙÔ ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜
ÙÔ Û‡ÓÙ·ÁÌ· ›¯Â Û˘ÁÎÚÔÙËı› ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛË Âʤ‰ÚˆÓ ÔÏÈÙÒÓ
·fi ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ºÏÒÚÈÓ·˜, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ó· ÂÁÂÚıÔ‡Ó «·ÌÊÈ‚ÔÏ›·È ‰È· ÙËÓ Ì·¯ËÙÈÎfiÙËÙ· ÌÔÓ¿‰Ô˜, ·ÔÙÂÏÂÛıËÛÔ̤Ó˘ ηٿ ·ÚÎÂÙfiÓ ÔÛÔÛÙfiÓ ·Ú’ ·Ó‰ÚÒÓ ÔÌÈÏÔ‡ÓÙˆÓ ÙÔ “ÛÏ·˘ÔÌ·ÎÂ-
1. °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ™ÙÚ·ÙÔ‡-¢È‡ı˘ÓÛË πÛÙÔÚ›·˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ [ÛÙÔ ÂÍ‹˜ °∂™/¢π™], Ê¿Î.
708/∞/3: √ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ∞ÓÙÈÛ˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, «™˘ÁÎÚfiÙËÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È ÚԤϢÛȘ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÙÔ˘», ∞ı‹Ó· (Ë
ÎÂÊ·Ï·ÈÔÁÚ¿ÌÌ·ÙË ÁÚ·Ê‹ ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ).
13

12. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
‰ÔÓÈÎfiÓ” ÁψÛÛÈÎfiÓ È‰›ˆÌ·». ŸÌˆ˜ ÛÙÔ ‰›Ô Ù˘ Ì¿¯Ë˜ ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘ 28Ô˘
‹Úı·Ó Ì ÙËÓ ÛÙ¿ÛË Î·È ÙËÓ ·˘ÙÔı˘Û›· ÙÔ˘˜ Ó· ‰È·Ï‡ÛÔ˘Ó ÙȘ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ÁÈ·
ÙÔÓ ·ÙÚȈÙÈÛÌfi ÙÔ˘˜, ÎÂÚ‰›˙ÔÓÙ·˜ Â·Í›ˆ˜ ÙÔ ÌÂÚ›‰ÈÔ Ù˘ ‰fiÍ·˜ Ô˘ ÙÔ˘˜
·Ó·ÏÔÁÔ‡ÛÂ. ◊Ù·Ó ÙÔ 28Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜
ÔÏÂÌÈ΋˜ ·ÚÂÙ‹˜, ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÂıÓÈÎÔ‡ ÎÔÚÌÔ‡, Ô˘ ÙËÓ ÎÚÈÛÈÌfiÙÂÚË ÛÙÈÁÌ‹ ·¤‰ÂÈÍ Ì ÙÔÓ ÈÔ ÂÚ›ÙÚ·ÓÔ ÙÚfiÔ ÛÙ· ÛÎÏËÚ¿ ‰›· ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ Ù˘
·Ï‚·ÓÈ΋˜ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ·˜ fiÙÈ ÁÈ· ÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi ÙÔ˘ ªÂÓ›ÙÔ ªÔ˘ÛÛÔÏ›ÓÈ (Benito
Mussolini) ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ηıfiÏÔ˘ ‡ÎÔÏÔ ¤ÚÁÔ Ó· ηٷ‚¿ÏÏÂÈ Û ۇÓÙÔÌÔ
¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, fiˆ˜ ‹ıÂÏ·Ó ÔÈ ÚԂϤ„ÂȘ Ó· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ, ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.2
¢ÂÓ ˘ÛÙÂÚÔ‡Û·Ó Û ·Ó‰Ú›·, ˘„ËÏfi ÊÚfiÓËÌ· Î·È Â›‰ÂÈÍË ·˘ÙÔı˘Û›·˜
ÛÙËÓ Ì¿¯Ë ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡ ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ‰‡Ô ¿ÏÏˆÓ Û˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÔÚ‡ÙËÎ·Ó Ì·˙› Ì ÙÔ 28Ô ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ¤Ú·Û·Ó ÙȘ ›‰È˜ ηÎÔ˘¯›Â˜ Î·È ÛÙÂÚ‹ÛÂȘ, Û˘ÓˆÛÙ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙ· ›‰È·
ÌÈÎÚ¿ ¯ˆÚÈ¿ ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÚÔÛÙ·Û›· ·fi ÙËÓ ‚·Ú˘¯ÂÈ̈ÓÈ¿ Î·È ÙÔ ‰ÚÈ̇
„‡¯Ô˜, ‚Ú¤ıËÎ·Ó Ó· ‰È·Û¯›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ Ï·ÛˆÌ¤ÓÔ˘˜, ¯ÈÔÓÈṲ̂ÓÔ˘˜ ηÈ
ηÎÔÙÚ¿¯·ÏÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜, ÔϤÌËÛ·Ó ‰›Ï·-‰›Ï· ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿, ΤډÈÛ·Ó ÌÂ
ÌÂÁ¿Ï˜ ı˘Û›Â˜ Î·È ‚·ÚȤ˜ ·ÒÏÂȘ οı ÛÈı·Ì‹ ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜, Á‡ÙËηÓ
ÙȘ ›‰È˜ ¯·Ú¤˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ Î·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ‚›ˆÛ·Ó Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ·‹ÙÙËÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡. °È· Ù· 28Ô, 33Ô Î·È 90Ô ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ¶Â˙ÈÎÔ‡ Ë ºÏÒÚÈÓ· ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ Ë ·ÊÂÙËÚ›· ÂÓfi˜ ‰‡ÛÎÔÏÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÎÏ‹ıËÎ·Ó Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó Ì ·˘Ù·¿ÚÓËÛË, fiÙ·Ó Ô fiÏÂÌÔ˜ η٤ÛÙË Ë ÌfiÓË ¤ÓÙÈÌË ÂÈÏÔÁ‹ ÁÈ· ÙËÓ ‰È·Ê‡Ï·ÍË Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ·˜.
¶·Ú¿ ÏÔÈfiÓ ÙȘ “ηıËÛ˘¯·ÛÙÈΤ˜” ÈÙ·ÏÈΤ˜ ‰È·‚‚·ÈÒÛÂȘ fiÏÔ˘ ÙÔ˘
ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ‰È·ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÚ› Û‚·ÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ‰·ÊÈ΋˜ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜, fiÙ·Ó Ù· Û‡ÓÓÂÊ· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ›¯·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ ‹‰Ë Ó· ˘ÎÓÒÓÔ˘Ó ¿Óˆ
·fi Ù· μ·ÏοÓÈ·, Ô πˆ¿ÓÓ˘ ªÂÙ·Í¿˜ ‹Ù·Ó ·ÔÊ·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ Û οı ÂÚ›ÙˆÛË Ó· ÌËÓ ·Ú·‰ÒÛÂÈ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙȘ ÔÚ¤ÍÂȘ ÙÔ˘ ÕÍÔÓ·, ·ÏÏ¿ Ó·
·ÓÙÈÛÙ·ı› ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó ·˘Ùfi ı· Ô‰ËÁÔ‡Û ÙËÓ ¯ÒÚ· ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹. ∞Ó
Î·È ¤ˆ˜ ÙfiÙ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ·Ì˘ÓÙÈÎfi ‰fiÁÌ· ‹Ù·Ó ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂ÓÔ ÛÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ÂÎ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜, ÔÈ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ÚÔÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1940 η٤-
2. °È· ÙȘ ·ÈÛÈfi‰Ô͘ ·˘Ù¤˜ ÚԂϤ„ÂȘ ÙÔ˘ ªÔ˘ÛÛÔÏ›ÓÈ Î·È Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ËÁÂÛ›·˜ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÏËÍË Ù˘ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ¯ˆÚÒÓ ‚Ï. ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο
Heinz A. Richter, ∏ ÈÙ·ÏÔ-ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ Â›ıÂÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ÌÂÙ¿ÊÚ. ∫ÒÛÙ·˜
™·ÚÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∂ΉfiÛÂȘ °ÎÔ‚fiÛÙË, ∞ı‹Ó· 1998, Û. 88 Î·È passim.
14

13. ∂π™∞°ø°∏
ÛÙËÛ·Ó ϤÔÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÔÚ·Ù‹ ÌÈ· ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈ΋ Û‡ÚÚ·ÍË.3 ∞fi ÙÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ÂΛÓÔ ÛËÌÂ›Ô Ù¤ıËΠÛÂ Û˘Ó·ÁÂÚÌfi Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÔÏÂÌÈ΋ Ì˯·Ó‹ ηÈ
ÍÂΛÓËÛÂ Ë ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛË ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÁηÈÚË ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ¿Ì˘Ó·˜
ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ Î·È ÙËÓ ¢˘ÙÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›· Ô˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ï›·Ó Û˘ÓÙfï˜ Ó·
ÌÂÙ·ÙÚ·Ô‡Ó Û ı¤·ÙÚÔ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛˆÓ.4
™ÙËÓ ¢˘ÙÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›· Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ºÏÒÚÈÓ·˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ·fi ÙÔÓ ¢ÂΤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1939 ÙÔ 8Ô ∫¤ÓÙÚÔ ∂ÈÛÙÚ¿Ù¢Û˘ Ù˘
9˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡, Ì ¤‰Ú· ÙÔ ∞̇ÓÙ·ÈÔ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·È ÙÔ˘
ÀÔÙÔ̤· μ‡˘. ø˜ ÂÈÛÙÚ·Ù¢ÙÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ›¯Â ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË:
·) ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ Ì ¿ÓÙÚ˜ ·fi ÙÔÓ ÓÔÌfi ºÏÒÚÈÓ·˜, ‚)
ÙÔ˘ 9Ô˘ √ÚÂÈÓÔ‡ ÃÂÈÚÔ˘ÚÁ›Ԣ Î·È ÙÔ˘ 9Ô˘ ¡ÔÛËÏ¢ÙÈÎÔ‡ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜ ÌÂ
¿ÓÙÚ˜ ·fi ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜, ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ Á) ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛË ÙÔ˘ ÀÔÙÔ̤·
μ‡˘. ™ÙȘ 23 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1940, ηÙfiÈÓ ‰È·Ù·Á‹˜ ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ÙˆÓ
™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ, ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛË ÙˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙÔ 8Ô ∫¤ÓÙÚÔ
∂ÈÛÙÚ¿Ù¢Û˘. ΔÔ 1Ô Î·È ÙÔ 2Ô Δ¿ÁÌ· ÙÔ˘ 28Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎ·Ó ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ∫ÏÂȉ› Î·È •ÈÓfi ¡ÂÚfi ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·, ÂÓÒ ÙËÓ ›‰È· Ë̤ڷ ÂÈÛÙÚ·Ù‡ıËÎÂ
Î·È Ô ÀÔÙÔ̤·˜ μ‡˘. ¶·Ú¿ Ù· ·Ú¯Èο Û¯¤‰È· ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘
ÂÈÛÙÚ¿Ù¢Û˘ ÙËÓ ÂÔ̤ÓË, 24 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ‰‡Ô Ù·ÁÌ¿ÙˆÓ ÔÏÔÎÏËÚÒıËΠÌfiÏȘ ÛÙȘ 25 ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ Ì‹Ó·, ·ÊÔ‡ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ÍÂÂÚ·ÛÙÔ‡Ó ÂÌfi‰È· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó Ì ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ
ÌÂÙ·ÁˆÁÈÎÒÓ ÙˆÓ Ù·ÁÌ¿ÙˆÓ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ë ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛË ÙÔ˘ ÀÔÙÔ̤· μ‡˘ ÔÏÔÎÏËÚÒıËΠ·˘ıËÌÂÚfiÓ. ΔÔ ·fiÁÂ˘Ì· Ù˘ 25˘ ÙÔ 1Ô Δ¿ÁÌ· ·Ó·¯ÒÚËÛ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ §·ÈÌÔ‡, ÂÓÒ ÙÔ 2Ô ÁÈ· ÙËÓ ∫Ú˘ÛÙ·ÏÏÔËÁ‹. ◊‰Ë
·fi ÙȘ 24 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ˘‹¯ıË ÛÙËÓ 4Ë Δ·ÍÈ·Ú¯›· Ô˘ ¤‰Ú¢Â
ÛÙËÓ ºÏÒÚÈÓ· ˆ˜ «μã ¢ÈÔ›ÎËÛȘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ πà ªÂÚ·Ú¯›·˜».
ΔÔÓ ÂfiÌÂÓÔ Ì‹Ó· Û˘Ó¯›ÛÙËÎ·Ó ÔÈ ÚÔ·Ú·Û΢·ÛÙÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÁÈ·
ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜. ŒÙÛÈ, ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÂÓı‹ÌÂÚÔ ÙÔ˘ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠÛÙÔ ∞̇ÓÙ·ÈÔ Ë √Ì¿‰· ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È Ô §fi¯Ô˜ ŸÏ̈Ó. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙÔ ∞̇ÓÙ·ÈÔ ¤ÊÙ·-
3. °È· ÙȘ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ‰È·ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‚Ï. ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ· Ù· ·ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÔ‡ Ú¤Û‚Ë ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÁÚ·Ì̤ӷ Ì ÌÈ· ¤ÓÙÔÓ· ÂÈÎÚÈÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË, ÛÙÔ ∂ÌÌ·ÓÔ˘¤Ï °ÎÚ¿ÙÛÈ, ∏ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜. ∏
Âȯ›ÚËÛË Î·Ù¿ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ÌÂÙ¿ÊÚ. ÃÚ˘ÛÒ °Î›Î·, Á㠤Ή., ∂ÛÙ›·, ∞ı‹Ó· 2007, Û. 53
Î.Â.
4. πˆ¿ÓÓ˘ ™. ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, ∏ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›· ÙÔ˘ ªÂÙ·Í¿ Î·È Ô fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ ’40, ∂ΉfiÛÂȘ μ¿ÓÈ·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1994, Û. 161 Î.Â.
15

14. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
Û·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1200 Ôϛ٘ ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÔ˘Ó ÙËÓ ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ·fi Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ∞ã ™ÒÌ·ÙÔ˜
™ÙÚ·ÙÔ‡. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ Ô ÀÔÙÔ̤·˜ μ‡˘ ˘‹¯ıË ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÒ˜
Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒ˜ ÛÙÔ 8Ô ∫¤ÓÙÚÔ ∂ÈÛÙÚ¿Ù¢Û˘, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ‰ÈÂÙ¿¯ıË
Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ 3Ô˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÙÔ˘ √ÚÂÈÓÔ‡ ÃÂÈÚÔ˘ÚÁ›Ԣ Î·È ÙÔ˘ ¡ÔÛËÏ¢ÙÈÎÔ‡ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜. ΔÔ Ù¿ÁÌ· ·˘Ùfi ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ıËΠÛÙȘ 6 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ÛÙÔ
ª¿ÏÈ ª¿‰È, Ì ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ §fi¯Ô˘ ŸÏ̈Ó. ◊‰Ë, Ë ¢ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Ì ÙËÓ √Ì¿‰· ¢ÈÔ›ÎËÛ˘, ÌÂÙ·ÛÙ¿ıÌÂ˘Û·Ó ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi
°¿‚ÚÔ˜ Î·È ·Ó¤Ï·‚·Ó ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ÀÔÙÔ̤· ª¿ÏÈ ª¿‰È. ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜
ÙÔÔıÂÙ‹ıËÎÂ Ô ∞ÓÙÈÛ˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜
Î·È ˘Ô‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ Ô Δ·Á̷ٿگ˘ ™˘Ú›‰ˆÓ ª·Ï·Û›Ó·˜.
™ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ·Ó·Ù¤ıËÎÂ Ë Â˘ı‡ÓË Ù˘ ¿Ì˘Ó·˜ Ù˘ ÌÔÓ·‰È΋˜ Ô‰È΋˜
·ÚÙËÚ›·˜ ∫ÔÚ˘ÙÛ¿˜-ºÏÒÚÈÓ·˜, Ì ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ‰È¿Ù·ÍË: ·) ÙÔ 2Ô Δ¿ÁÌ·
Ì ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔÓ Δ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ™ÒÎÔ ·Ó¤Ï·‚ ӷ ηχ„ÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ∫Ú˘ÛÙ·ÏÏÔËÁ‹˜-μ·ÙÔ¯ˆÚ›Ô˘, Ì ¤‰Ú· ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ÙÔ μ·ÙÔ¯ÒÚÈ, ‚)
ÙÔ 3Ô Δ¿ÁÌ· ˘fi ÙÔÓ Δ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë °ÂÒÚÁÈÔ ∫·Ú·ÓÈÎÔÏfi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ª¿ÏÈ
ª¿‰È-™·Ìfi‚ÈÙÛ·-°Îڤη-ÕÁÈÔÈ ∞Ó¿ÚÁ˘ÚÔÈ, Ì ¤‰Ú· ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ÙÔ ª¿ÏÈ
ª¿‰È, Á) ÙÔ 1Ô Δ¿ÁÌ· ˘fi ÙÔÓ Δ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë °ÂÒÚÁÈÔ ªÔ˘ÏÔ‡ÎÔ, Ô˘ ̤¯ÚÈ ÙȘ 19 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ §·ÈÌÔ‡, ÚÔÛÎÔÏÏ‹ıËΠηÈ
¿ÏÈ ÛÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÛÙȘ 22 ÙÔ˘ ÌËÓfi˜ Î·È ÛÙ¿ıÌ¢Û ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡
°¿‚ÚÔ˜ ˆ˜ Âʉڛ·. √ °¿‚ÚÔ˜ ÂÈϤ¯ıËΠÂ›Û˘ ˆ˜ ¤‰Ú· Ù˘ ‰ÈÔÈ΋Ûˆ˜
ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÓÈÛ¯‡ıËΠÂÈϤÔÓ Î·È Ì ÌÔÓ¿‰Â˜ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡. ª¤¯ÚÈ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ÙÔ 28Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙËÓ
·Ì˘ÓÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÀÔÙÔ̤· ª¿ÏÈ ª¿‰È, ηıÒ˜ ηÈ
Ì ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ·ÓÙÚÒÓ, Ô˘ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó Â›Û˘ Ì·ı‹Ì·Ù· ËıÈÎÔÏ·ÛÙÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ Â͇„ˆÛË ÙÔ˘ ÊÚÔÓ‹Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘˜.
ΔÔ 33Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÂȉfiıËΠ̠ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÂÓÙ·ÙÈÎfi Ú˘ıÌfi ·fi ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1940 ÛÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË
·Ó·ÛÙÔÏ‹˜ ·fiÏ˘Û˘ ÙˆÓ Âʤ‰ÚˆÓ Î·È ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ
Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Ó¤Ô ÔÚÁ·ÓfiÁÚ·ÌÌ·. √ ™˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ¶·ÓÙÂÏ‹˜ ¶··ÁˆÚÁ›Ô˘ ›¯Â Ó· ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ·Ó·ÏfiÁÔ˘ ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ·˜ Î·È ·ÚÈıÌÔ‡
Û ۯ¤ÛË Ì ٷ ¿ÏÏ· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ÚÈÓ Ï¿‚ÂÈ ÙȘ ηıÔÚÈṲ̂Ó˜ ı¤ÛÂȘ ÛÙËÓ
Û˘ÓÔÚȷ΋ ÁÚ·ÌÌ‹, ·Ó·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ‰È·Ù·Á¤˜. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË
fï˜ ÙÔ Û‡ÓÙ·ÁÌ· ‹Ù·Ó ÙËÓ ÎÚ›ÛÈÌË ÛÙÈÁÌ‹ ÂÙÔÈÌÔfiÏÂÌÔ Î·È Ë Â›‰ËÛË Ù˘
΋ڢ͢ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ÙÔ ‚ڋΠÛÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘. ΔËÓ 28Ë √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ fiÏ· Ù·
ÛÙÂϤ¯Ë ¤Ï·‚·Ó ÁÓÒÛË Ù˘ ·ÎfiÏÔ˘ı˘ ‰È·Ù·Á‹˜: «ΔËÓ ÛÙÈÁÌ‹Ó Ù·‡ÙËÓ, ηı’
ËÓ Â˘Ú›ÛÎÂÛı ÂȘ Ù·˜ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ηı‹ÎÔÓÙÔ˜, ÂÈı˘ÌÒ Î·È ·ÍÈÒ ·fi fiÏÔ˘˜
16

15. ∂π™∞°ø°∏
ÙÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Ôϛٷ˜ Ó· ÂȉÂȯıÔ‡Ó ·ÓÙ¿ÍÈÔÈ ÙˆÓ ÚÔÛ‰ÔÎÈÒÓ Ù˘
¶·ÙÚ›‰Ô˜ Î·È ÙÔ˘ μ·ÛÈϤˆ˜. ÀÂÚ·Û›Û·Ù ÁÂÓÓ·›ˆ˜ ÙÔ ÂıÓÈÎfiÓ ¤‰·ÊÔ˜ ÙÈ̈ÚÔ‡ÓÙ˜ ηٿ ÙÚfiÔÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎfiÓ ÙÔÓ ıÚ·Û‡Ó ·ÓÙ›·ÏÔÓ. ∞ÍÈÒ ¿ÌÈÏÏ·Ó ÂÓ ÙË ÂÎÙÂϤÛÂÈ ÙÔ˘ ηı‹ÎÔÓÙÔ˜ ÌÂٷ͇ ¿ÓÙˆÓ. ∏ ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ÂÎÙÂϤÛˆ˜ ÙÔ‡ÙÔ˘ ¤Êı·ÛÂÓ. ∏ ¶·ÙÚ›˜ Û·˜ ηÏ› Ó· ÙËÓ ˘ÂÚ·ÛÈÛı›ÙÂ! ¢Âȯı‹Ù ·ÓÙ¿ÍÈÔÈ ÙˆÓ ÂÏ›‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÚÔÛ‰ÔÎÈÒÓ Ù˘. ∞È ÈÂÚ·› ÛÎÈ·› ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ Ì·˜ ı· Û·˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÂȘ οı ۷˜ ‚‹Ì· Î·È ÂȘ οı ۷˜ Ú¿ÍÈÓ. √ £Âfi˜ Î·È ÙÔ ¢›Î·ÈÔÓ Â›Ó·È ÌÂı’ ËÌÒÓ Î·È ¤ÛÙ ‚¤‚·ÈÔÈ fiÙÈ Î·È Ë ¡›ÎË
ı· Â›Ó·È ÌÂı’ ËÌÒÓ. ∑‹Ùˆ Ë ∂ÏÏ¿˜! ∑‹Ùˆ Ô μ·ÛÈχ˜!».5
ŸÛÔ ÁÈ· ÙÔ 90Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ·, Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛ‹ ÙÔ˘ ¤ÁÈÓ ÙfiÛÔ ‚È·ÛÙÈο ÌÂÙ¿
ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, ÒÛÙÂ Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˜
°ÂڷΛÓ˘, ̤¯ÚÈ ÚfiÙÈÓÔ˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ 9Ô˘ ™˘ÓÔÚÈ·ÎÔ‡ ΔÔ̤· Ì ¤‰Ú· ÙËÓ
ºÏÒÚÈÓ·, ÌfiÓÔ ÌÂÙ¿ ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÛÎÏËÚ¤˜ Ì¿¯Â˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙÔ˘
fiÚÔ˘˜ π‚¿Ó ÛÙ¿ıËΠ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘. ¶·Ú¿ ÙȘ
fiÔȘ ·ÓÙÈÍÔfiÙËÙ˜ Î·È ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÏÏ›„ÂȘ ÛÙÂϤ¯ˆÛ˘ Î·È ÂÍÔÏÈÛÌÔ‡
Ô˘ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙÔ Ô °ÂڷΛÓ˘ ηÙfiÚıˆÛ ӷ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ÙÔ Û‡ÓÙ·ÁÌ· ÂÓÙfi˜
ÔÏ›ÁˆÓ ËÌÂÚÒÓ ·fi ÙÔ ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ÙÔ˘ 9Ô˘ ™˘ÓÔÚÈ·ÎÔ‡ ΔÔ̤· (ºÏÒÚÈÓ·),
Î·È ÙÚ›· Ù¿ÁÌ·Ù· Ù˘ 10˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜, ÙÔ 1Ô Δ¿ÁÌ· ÙÔ˘ 16Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ (μÂÚÔ›·˜) ˘fi ÙÔÓ Δ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ ÃÔÓ‰ÚfiÔ˘ÏÔ, ÙÔ 2Ô ÙÔ˘
65Ô˘ (°È·ÓÓÈÙÛÒÓ) ˘fi ÙÔÓ Δ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ æ·ÚÔÌËÏ›ÁÎÔ Î·È ÙÔ 3Ô
ÙÔ˘ 68Ô˘ (∞Úȉ·›·˜) ˘fi ÙÔÓ Δ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ¶··Î˘ÚÈ·˙‹. ™ÙȘ
·Ú¯¤˜ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ Û‡ÓÙ·ÁÌ· ‹Ù·Ó ¤ÙÔÈÌÔ Ó· ÂÈÙÂı› Û ¤Ó· ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓÔ
̤وÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Â‰¿ÊÔ˘˜ ηÙ¯Ô̤ÓÔ˘ ·fi ÙÔÓ Â¯ıÚfi. ∏ ·Ú¯È΋
«¤ÏÏÂÈ„Ë „˘¯È΋˜ ÂÓfiÙËÙÔ˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ªÔÓ¿‰ˆÓ» ÁÚ‹ÁÔÚ· ¤‰ˆÛ ÙËÓ ı¤ÛË Ù˘ ÛÙËÓ Û˘ÓÙÚÔÊÈÎfiÙËÙ·, ÛÙËÓ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È ÛÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÎÙÈÎÔ‡˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ „˘¯‹˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ Î·È ÙˆÓ
·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÒÚ· Ù˘ Ì¿¯Ë˜ Î·È ÙˆÓ ˘¤ÚÙ·ÙˆÓ ‰ÔÎÈÌ·ÛÈÒÓ ¤Ó·ÓÙÈ ÂÓfi˜ ¯ıÚÔ‡ Ô˘ ÂÈ‚Ô˘Ï¢fiÙ·Ó Ù· ¿ÙÚÈ· ‰¿ÊË.6
∞fi ÙȘ ÚÒÙ˜ Ë̤Ú˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Ù· ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓ· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· η٤ÁÚ·„·Ó ÛÙÔ ÂÓÂÚÁËÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÂÈÙÈı¤-
5. °∂™/¢π™, Ê¿ÎÂÏÔÈ 708/μ/1, 708/μ/2: «∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ 33Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡» Î·È «ŒÎıÂÛȘ Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ‰Ú¿Ûˆ˜ ÙÔ˘ 33Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ·fi
Ù˘ ÂÓ¿Ú͈˜ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ 28.10.1940 ̤¯ÚÈ Ù˘ ‰È·Ï‡Ûˆ˜ ÙÔ‡ÙÔ˘».
6. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/°/1Á: √ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ™˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ °ÂڷΛÓ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˜, ÃÀ ªÂÚ·Ú¯›·, 90Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ¶Â˙ÈÎÔ‡, «ŒÎıÂÛȘ ÂÚ·ÁÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘
Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜», ÷ÏΛ‰·, 25 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1942.
17

16. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
ÌÂÓˆÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ, ηٷʤÚÓÔÓÙ·˜ fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÙÔÔıÂۛ˜, fiˆ˜
‹Ù·Ó ÙÔ ÔÚfiÛËÌÔ ™Ì·Ú‰¤ÛÈ, ·fi fiÔ˘ Ê·ÈÓfiÙ·Ó fiÏË Ë ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ÕÓˆ ¢Â‚fiÏË, ηıÒ˜ Î·È Ù· fiÚË ªÔÚ¿‚·˜ Î·È π‚¿Ó. ™ÙȘ ÚÒÙ˜ ‰Â ÂÈıÂÙÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ·Ï‚·ÓÈÎÔ‡ ‰¿ÊÔ˘˜, ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ 33Ô Î·È
ÙÔ 90Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ¶Â˙ÈÎÔ‡, ‰È·Ê¿ÓËΠfiÙÈ Ë ÔÏÂÌÈ΋ ˘ÂÚÔÏ›· ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ÂΛÓË Ô˘ ı· ¤ÎÚÈÓ ÙÂÏÈο ÙËÓ ¤Î‚·ÛË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ·ÏÏ¿
«Ë ›ÛÙȘ Â› ÙÔ ‰›Î·ÈÔÓ ÙÔ˘ ·ÁÒÓÔ˜». ∏ ηٿÏË„Ë ÙÔ˘ ˘„ÒÌ·ÙÔ˜ Δ·Ï›Î
Î·È ¿ÏÏˆÓ ˘„ˆÌ¿ÙˆÓ ÂÓÙfi˜ Ù˘ ∞Ï‚·Ó›·˜ Ï›Á˜ ÌfiÓÔ Ë̤Ú˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ‹Ù·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÁÈ· ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ·ÓÙÚÒÓ ·ÏÏ¿
‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ·˘ÙÔÓfiËÙ˜ ÔÏÂÌÈΤ˜ Ú¿ÍÂȘ, fiˆ˜ ‡ÛÙÔ¯·
·Ú·ÙËÚÔ‡Û ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜: «™‹ÌÂÚÔÓ, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú¤Ï¢ÛÈÓ ÙfiÛˆÓ ÂÙÒÓ, ›Ûˆ˜ ·˘Ù‹ Ë Â›ıÂÛȘ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ
ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÈÙ·ÏÒÓ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ οÙÈ ÙÔ ·Ôχو˜ Ê˘ÛÈÎfiÓ. ΔËÓ
ÂÔ¯‹Ó fï˜ ÂΛÓËÓ Â›ıÂÛȘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÌË ‰È·ı¤ÙÔÓÙÔ˜ ¿ÚÌ·Ù· Î·È ·ÂÚÔÔÚ›·Ó, ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ‰È·ı¤ÙÔÓÙÔ˜ ÙÔÈ·‡Ù· ÂÓ ·ÊıÔÓ›·, ı· ˉ‡Ó·ÙÔ Ó·
·ÚÔÌÔÈ·Ûı‹ Ì ÛËÌÂÚÈÓ‹Ó Â›ıÂÛÈÓ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ‰È·ı¤ÙÔÓÙÔ˜ ÌfiÓÔÓ ÎÏ·ÛÈο
fiÏ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Â͈ÏÈṲ̂ÓÔ˘ Ì ·ÙÔÌÈο Î·È ıÂÚÌÔ˘ÚËÓÈο
̤۷».7
ŒÎÙÔÙÂ Ë ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙˆÓ ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ ¤Ú·Û ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ
·Ì˘ÓfiÌÂÓˆÓ Î·È Ë ÈÙ·ÏÈ΋ ÂÈıÂÙÈ΋ ÔÚÌ‹ ¤‰ˆÛ ÙË ı¤ÛË Ù˘ ÛÙÔÓ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÂÈıÂÙÈÎÒÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ ·fi ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏ›Ô. ™Ù· ̤۷ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1940 ÂΉËÏÒıËÎÂ Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂ÓË Â›ıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘
∫ÔÚ˘ÙÛ¿˜ ·fi ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ °ã ™ÒÌ·ÙÔ˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ (14-23 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘
1940), Ì ÙËÓ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Î·È ÙˆÓ 28Ô˘, 33Ô˘, 90Ô˘ ™˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ ¶Â˙ÈÎÔ‡. Δ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ‹Ù·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·ÏÏ¿ ‚·Ú‡˜ Ô ÊfiÚÔ˜
ÙÔ˘ ·›Ì·ÙÔ˜Ø ¿Óˆ ·fi 80 ÓÂÎÚÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ Î·È ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› Î·È ÂÚ›Ô˘
200 ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ ‹Ù·Ó ÙÔ Ù›ÌËÌ· Ù˘ ӛ΢ ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ 28Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· Ô˘
›¯Â ηٷʤÚÂÈ ¤Ú·Ó οı ÚÔÛ‰ÔΛ·˜ Ó· ˘ÂÚÎÂÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ Â¯ıÚÈ΋ ·Ì˘ÓÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ π‚¿Ó-ªÔÚ¿‚·. Œ¯ÔÓÙ·˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ ·˘Ùfi
7. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/∞/3: √ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ∞ÓÙÈÛ˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, «™˘ÁÎÚfiÙËÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È ÚԤϢÛȘ ÙˆÓ
ÔÏÈÙÒÓ ÙÔ˘». °È· ÙȘ ··ÈÛÈfi‰Ô͘ ÚԂϤ„ÂȘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ °ÂÓÈÎÔ‡ ∂ÈÙÂÏ›Ԣ Ó· ÔÚÁ·Óˆı› ÌÈ· ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ·ÓÙÂ›ıÂÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ ÛÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ¤‰·ÊÔ˜, ÒÛÙÂ
Ó· ÂÌÔ‰ÈÛÙ› Ë Ï‹Ú˘ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ì ÙËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ¢ڤˆ˜
ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ÌÂÙÒÔ˘ ‚Ï. ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, fi.., ÛÛ. 205-206.
18

17. ∂π™∞°ø°∏
ÙÚÂȘ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ÌÂÚ·Ú¯›Â˜ («¶¿ÚÌ·», «μÂÓ¤ÙÛÈ·», «¶ÈÂÌfiÓÙ»), Ë Ì¿¯Ë ÁÈ·
ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ Ô¯˘ÚÔ‡ π‚¿Ó-ªÔÚ¿‚·, Ô˘ Î¿Ï˘Ù ÙÔÓ Ô‰ÈÎfi
¿ÍÔÓ· Ù˘ ∫ÔÚ˘ÙÛ¿˜, ÛÙÔ›¯ÈÛ ÙË ˙ˆ‹ Û‡Ìʈӷ Ì ̤ÙÚÈÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜
Û 34 ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ Î·È 590 Ôϛ٘, ÂÓÒ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËÎ·Ó 82 ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ›
Î·È 2.266 Ôϛ٘.8
ªÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ∫ÔÚ˘ÙÛ¿˜ ÙÔ 28Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ˆ˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜
Ù˘ 15˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜, ‰È·Ù¤ıËΠÛÙÔ μã ™ÒÌ· ™ÙÚ·ÙÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚΤڷÛË
Ù˘ Ô¯˘ÚˆÌ¤Ó˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ΔÂÂÏÂÓ›Ô˘ ‰È· Ù˘ ‰È·Óԛ͈˜ Ù˘ ÛÙÂÓˆÔ‡
Ù˘ ∫ÏÂÈÛÔ‡Ú·˜. ∞ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ Âȯ›ÚËÛ˘ ·˘Ù‹˜ ‹Ù·Ó Ë Î·Ù¿ÏË„Ë ÙÔ˘ ÏÈ̤ӷ Ù˘ ∞˘ÏÒÓ·˜ Ô˘ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Û˘ÓÙÚÈÙÈÎfi ¯Ù‡ËÌ·
ÛÙÔÓ ·ÓÙ›·ÏÔ, ηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ‰˘Û¯ÂÚ‹ ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∞Ï‚·Ó›·. ∏
Ó¤· ·˘Ù‹ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÍÂΛÓËÛ Ì ÙËÓ ÔÚ›· ÚÔ˜ ÙÔ ºÚ¿ÛÂÚÈ Ô˘ ‹Ù·Ó ·fi
ÙȘ ϤÔÓ ‰Ú·Ì·ÙÈΤ˜, ηıÒ˜ ¤ÁÈÓ οو ·fi ‰˘ÛÌÂÓ¤Ûٷ٘ ηÈÚÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜, ÂÓÒ ÔÈ ·ÒÏÂȘ Û ˙Ò· ÔÏÔ¤Ó· Î·È ·˘Í¿ÓÔÓÙ·Ó Î·È ÙÔ Ê¿ÛÌ· Ù˘
›ӷ˜ ‹Ù·Ó Ë ¿ÌÂÛË Û˘Ó¤ÂÈ· ÙˆÓ Û˘¯Ó¿ ·Ó˘¤Ú‚ÏËÙˆÓ ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ ·ÓÂÊԉȷÛÌÔ‡ Û ÙÚfiÊÈÌ·. ªÂ ÙËÓ ‰Ú¿ÛË Ù˘ ¯ıÚÈ΋˜ ·ÂÚÔÔÚ›·˜ Ó· ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È Û ηıËÌÂÚÈÓ‹ ‚¿ÛË Î·È ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ÂÚÈÁÚ·ÊfiÌÂÓ˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ó·
·Ô‰˘Ó·ÌÒÓÔ˘Ó ÛÙ·‰È·Î¿ ۈ̷ÙÈο Î·È „˘¯Èο ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ¤Î·Ó·Ó
·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜ Ù· ÚÒÙ· ÎÚ˘Ô·Á‹Ì·Ù·, ÔÈ ı¿Ó·ÙÔÈ ·fi
ÙÔ „‡¯Ô˜, ηıÒ˜ Î·È ÛÔÚ·‰Èο ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ÂÁηٿÏÂȄ˘ ı¤ÛˆÓ: «ΔËÓ
Úˆ›·Ó Ù˘ 3˘ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÂÍÂÙÂϤÛıËÛ·Ó ÂÓ Ùˆ ¯ˆÚ›ˆ ª¶π§π√ÀƒΔ∞ ÔÎÙÒ
ÔÏ›Ù·È ÙÔ˘ ™˘Ó/ÙÔ˜, ηٷ‰ÈηÛı¤ÓÙ˜ ÂȘ ı¿Ó·ÙÔÓ ˘fi ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‰ÈΛԢ
Â› ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ı¤Ûˆ˜ ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡» ÛËÌÂȈÓfiÙ·Ó ÙËÓ Ë̤ڷ ÂΛÓË ÛÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Û˘Ì‚¿ÓÙˆÓ ÙÔ˘ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¯ˆÚ›˜ ¿ÏÏ· Û¯fiÏÈ·.9
°È· Ó· ˘ÂÚÎÂÚ·ÛÙ› Ë ÛÙÂÓˆfi˜ Ù˘ ∫ÏÂÈÛÔ‡Ú·˜ ‹Ù·Ó ··Ú·›ÙËÙË Ë
ηٿÏË„Ë Ì›·˜ ηϿ Ô¯˘ÚˆÌ¤Ó˘ ÎÔÚ˘ÊÔÁÚ·ÌÌ‹˜ Ì‹ÎÔ˘˜ 25 ÂÚ›Ô˘ ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ Î·È ˘„Ô̤ÙÚÔ˘ ¿Óˆ ÙˆÓ 1000 Ì., Ë ÔÔ›· ÍÂÎÈÓÔ‡Û ·fi ÙÔ ‡„ˆÌ· 1292 Î·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ÎÔÚ˘ÊÒÓ ™Â‚Ú¿ÓÈÙ, ΔÔÔÁÈ¿ÓÓÈÙ, °·ÚÔÓ›Ó, Δ·Ì·-
8. °È· ÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ‚Ï. ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ·, °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ™ÙÚ·ÙÔ‡-¢È‡ı˘ÓÛË
πÛÙÔÚ›·˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ (¤Î‰.), ∂›ÙÔÌË ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎÔ‡ Î·È ÂÏÏËÓÔÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, 1940-1941 (ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÍËÚ¿˜), ∞ı‹Ó· 1985, ÛÛ. 76-82. ∂›Û˘, °ÂÓÈÎfi
∂ÈÙÂÏÂ›Ô ™ÙÚ·ÙÔ‡-¢È‡ı˘ÓÛË πÛÙÔÚ›·˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ (¤Î‰.), √ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜, 19401941. ∏ ÈÙ·ÏÈ΋ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ (28 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ̤¯ÚÈ 13 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1940), ∞ı‹Ó· 1960, Û. 204
Î.Â.
9. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/∞/2: ŒÎıÂÛȘ Â› ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ÂÓ ∞Ï‚·Ó›· ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡, ∏ÌÂÚÔÏÔÁȷ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ ·fi 30 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘-4 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1940.
19

18. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
ÁÈ¿Ó Î.·. ¯·Ì‹ÏˆÓ ÛÙÔÓ ·˘¯¤Ó· §ÈÔ‡ÏÂ˚. ΔÔ 28Ô ÔÚ›ÛÙËΠˆ˜ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ΢ڛ·˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Î·È ·Ó¤Ï·‚ ÙËÓ ‰‡ÛÎÔÏË ·ÔÛÙÔÏ‹ Ù˘ ηٿÏ˄˘
ÙÔ˘ ˘„ÒÌ·ÙÔ˜ °·ÚÔÓ›Ó (1248), ÂÓÈÛ¯˘Ì¤ÓÔ ·fi ‰‡Ô Ù¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ 33Ô˘ ηÈ
ÙÔ˘ 5Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜. ∏ Ì¿¯Ë ÙÔ˘ °·ÚÔÓ›Ó (30 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1940-10 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1941) ‹Ù·Ó ·fi ÙȘ ÈÔ ÛÎÏËÚ¤˜ Î·È ›ÛÌÔÓ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÎÏ‹ıËÎ·Ó Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó Ù· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù·Ø ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ ÔÈ ‰˘ÛÌÂÓ›˜ ηÈÚÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Î·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·ÓÂÊԉȷÛÌÔ‡ Ô˘ ¤ÚÂ ӷ ÍÂÂÚ·ÛÙÔ‡Ó
·ÏÏ¿ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ó· ˘ÂÚÓÈÎËıÔ‡Ó Ë ÂÈÛÌ·ÙÈ΋ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ (‰˘Ó¿ÌÂȘ ∞ÏÈÓÈÛÙÒÓ Ù˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ «¶Ô˘ÛÙ¤ÚÈ·»), Ô ¿ÚÙÈÔ˜ ÂÍÔÏÈÛÌfi˜ ÙÔ˘, ÙÔ ÔÚÂÈÓfi ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ Î·È Ë Î·Ï‹ Ô¯‡ÚˆÛ‹ ÙÔ˘. ¢ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·˜
·ÎfiÌ· Î·È ·ÁÒÓ· ÂÎ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ¿‰ËÓ, ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ Î·È Ù˘
ËÁÂÛ›·˜ ÙÔ˘˜ ηÚÔÊfiÚËÛ·Ó Î·È ÛÙȘ 10 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘, ÂÓ Ì¤Ûˆ ÛÊÔ‰Ú‹˜ ¯ÈÔÓÔı‡ÂÏÏ·˜, ¿ÙËÛ·Ó ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ °·ÚÔÓ›Ó. Δ· ÔÏÂÌÈο Ï¿Ê˘Ú· ‹Ù·Ó
ÏÔ‡ÛÈ· Î·È ‰Âο‰Â˜ ÔÈ πÙ·ÏÔ› ·È¯Ì¿ÏˆÙÔÈ. ∏ ·˘ÙÔı˘Û›· Ô˘ Â¤‰ÂÈÍ·Ó ÔÈ
¿ÓÙÚ˜ ˘‹ÚÍ ÌÓËÌÂÈ҉˘, ·ÚÓÔ‡ÌÂÓÔÈ ÔÏÏÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜, fiÓÙ·˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜, Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó ÙÔ ‰›Ô Ù˘ Ì¿¯Ë˜.10
∏ ÂÈÙ˘¯›· ·˘Ù‹ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ fiÏˆÓ ‰ÂÓ Â›¯Â ¤ÚıÂÈ ¯ˆÚ›˜ ı˘Û›Â˜ ηÈ
¿ÏϘ ·ÒÏÂȘ Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È Û˘¯Ó¿ ÙȘ ÛÙÈÁ̤˜ ÎÔڇʈÛ˘ Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Î·È Î¿Ùˆ ·fi Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ Ôχ Û˘¯Ó¿ ˘ÂÚ‚·›ÓÔ˘Ó ÙȘ
·ÓıÚÒÈÓ˜ ·ÓÙÔ¯¤˜. §›ÁÔ ÚÈÓ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ Â›ıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘
ÎÔÚ˘Ê‹˜ ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó ÎÚÔ‡ÛÌ·Ù· ·˘ÙÔÌÔÏ›·˜ ÛÙÔÓ Â¯ıÚfiØ ‰‡Ô ¤Ê‰ÚÔÈ ·Óı˘ÔÏÔ¯·ÁÔ›, ÙÚÂȘ ÏÔ¯›Â˜ Î·È ÙÚÂȘ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜, ¿·ÓÙ˜ ·fi ÙÔ •ÈÓfi ¡ÂÚfi,
ÙÔ ™ÎÏ‹ıÚÔ Î·È ÙÔÓ ÕÁÈÔ ¶·ÓÙÂÏ‹ÌÔÓ· ºÏÒÚÈÓ·˜, ·˘ÙÔÌfiÏËÛ·Ó ÙËÓ Ó‡¯Ù· Ù˘ 4˘ ÚÔ˜ ÙËÓ 5Ë π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1941 ÛÙÔÓ Â¯ıÚfi Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙÔ
ÔÏÂÌÈÎfi ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ˆ˜ ÌÂÌÔӈ̤ӷ Û˘Ì‚¿ÓÙ· Ô˘ ·ÊÂÓfi˜ ›¯·Ó ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÛÂÈ ÙËÓ ›ÛÙË ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ ÛÙËÓ ÙÂÏÈ΋ Ó›ÎË Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ›¯·Ó ÂȂ‚·ÈÒÛÂÈ ÙÔ ˘„ËÏfi ÊÚfiÓËÌ¿ ÙÔ˘˜.11
∂Í·Ú¯‹˜ fiÏÔÈ ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ Ù˘ 15˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ ›¯·Ó ·ԉ›ÍÂÈ
ÙËÓ Ì·¯ËÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÈηÓfiÙËÙ·, ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÓÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜
ÛÙȘ ·ÓÙÈÍÔfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÂÚÈÓÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ·ÔÎÔÌ›˙ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÌÈ· ·ÎfiÌË
10. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙȘ Ì¿¯Â˜ ·˘Ù¤˜ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ Âȯ›ÚËÛË Î·Ù¿Ï˄˘ Ù˘
∫ÏÂÈÛÔ‡Ú·˜ ‚Ï. °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ™ÙÚ·ÙÔ‡-¢È‡ı˘ÓÛË πÛÙÔÚ›·˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ (¤Î‰.), ∂ÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ 1940-1941. ÃÂÈÌÂÚÈÓ·› ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ-πÙ·ÏÈ΋ Â›ıÂÛȘ ª·ÚÙ›Ô˘ (7 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘-26 ª·ÚÙ›Ô˘ 1941), ∞ı‹Ó· 1966, Û. 8 Î.Â.
11. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/∞/2: ŒÎıÂÛȘ Â› ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ÂÓ ∞Ï‚·Ó›· ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡, ∏ÌÂÚÔÏÔÁȷ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ ·fi 2-7 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1941.
20

19. ∂π™∞°ø°∏
ÊÔÚ¿ Ù· ÂÁΈÌÈ·ÛÙÈο Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘˜: «[…] ∫·Ù¿ ÙËÓ Â›ıÂÛÈÓ
Ù˘ 30˘ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1940, ÚÔ˜ ηٿÏË„ÈÓ ÙÔ˘ ˘„Ô‰. 1292, ‚ÔÚ›ˆ˜ Ù˘
∫ÏÂÈÛÔ‡Ú·˜, ÔÈ ºÏˆÚÈÓÈÒÙ·È, ∞Ì˘ÓÙÈÒÙ·È Î·È ÂÎ ¶ÙÔÏÂÌ·˝‰Ô˜ ÔÏÂÌÈÛÙ·›
Â¤‰ÂÈÍ·Ó ÙÔÈ·‡ÙËÓ ÔÚÌËÙÈÎfiÙËÙ· ÒÛÙ ÂÓÙfi˜ ÙÚÈÒÓ ˆÚÒÓ Û˘Ó¤Ï·‚ÔÓ 500
·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜, ÂÎ˘Ú›Â˘Û·Ó 18 ÙËÏ‚fiÏ· Î·È ¿ÊıÔÓÔÓ ÔÏÂÌÈÎfiÓ ˘ÏÈÎfiÓ […]
∞È ÛËÌÂȈıÂ›Û·È ÂÎ ÙˆÓ Î·ÎÔ˘¯ÈÒÓ Î·È ÎÚ˘Ô·ÁËÌ¿ÙˆÓ ·Ó‹ÏıÔÓ ÂȘ 2%
ÂÎ ÙˆÓ Î·Ù·ÁÔÌ¤ÓˆÓ ÂÎ ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ºÏˆÚ›Ó˘, ÂÓÒ, ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ÂÎ ÙˆÓ Î·Ù·ÁÔÌ¤ÓˆÓ ÂÍ ¿ÏÏˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ·Ó‹ÏıÔÓ ÂȘ 12%».12
°È· ÌÈ· ·ÎfiÌË ÊÔÚ¿ ÔÈ ·ÒÏÂȘ ‹Ù·Ó ‚·ÚȤ˜. ¶ÔÏÏÔ› ·ÓÒÙÂÚÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËηÓ, ÌÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ Î·È Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÂÓÒ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ï›ÁÔÈ ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜
Ó· ‚ÚÂıÔ‡Ó Ì ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹. ΔȘ Ë̤Ú˜ ÂΛӘ ÔÈ
ηٷÁڷʤ˜ ÛÙ· ‰ÂÏÙ›· Û˘Ì‚¿ÓÙˆÓ Á¤ÌÈÛ·Ó Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈο ·fi Ù· ÔÓfiÌ·Ù·
ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂηÙÔÓÙ¿‰ˆÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÒÓ.
ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ, ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ÛÊÔ‰ÚÔ‡ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ ÙËÓ 10Ë π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1941 ‹Ù·Ó Ô Δ·Á̷ٿگ˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜
ªÔ˘ÏÔ‡ÎÔ˜,13 Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¶··Î˘ÚÈ·˙‹˜ (Δ·Á̷ٿگ˘, ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘
3Ô˘ Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ 90Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜), Ô §Ô¯·Áfi˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞Ó·ÁÓÒÛÙÔ˘,
Ô ÀÔÏÔ¯·Áfi˜ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ªÔ˘Á¿˜, Ô ∞Óı˘›·ÙÚÔ˜ ™ˆÙ‹ÚÈÔ˜ ¢Ú›ÙÛ·˜,
Ô ¤Ê‰ÚÔ˜ ∞Óı˘ÔÏÔ¯·Áfi˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∞Ì·Ó·Ù›‰Ë˜ Î·È ‰‡Ô Ôϛ٘, ÂÓÒ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËÎ·Ó ¿ÏÏÔÈ ÙÚÂȘ Ôϛ٘.14
∞ÎfiÌ· Î·È ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ¿ÏÏˆÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ, Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ
ÛÙȘ ÂÈΤ˜ ÂΛӘ Ì¿¯Â˜ ·ÏÏ¿ ›¯·Ó ‚ÚÂı› ˆ˜ ÔÈÛıÔÊ˘Ï·Î‹ ÛÙ· ‰›· ÙˆÓ
ÛÊÔ‰ÚÒÓ Ì·¯ÒÓ, ¤ÌÂÓ·Ó Î·Ù¿ÏËÎÙÔÈ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ Î·ÙfiÚıˆÌ· Ù˘ ηٿÏ˄˘ ÙˆÓ Ô¯˘ÚÒÓ ·˘ÙÒÓ, fiÙ·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ›¯Â ÂÈÙ¢¯ı› ·fi ¤Ó·Ó ÛÙÚ·Ùfi
«·‰˘Ó·ÙÈṲ̂ÓÔ» ·fi ÙÔÓ ·ÓÂ·Ú΋ ·ÓÂÊԉȷÛÌfi. ªÚÔÛÙ¿ ‰Â ÛÙËÓ ı¤· ÙˆÓ
·È¯Ì·ÏÒÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ Ë Î·Ù¿ÏËÍË ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ηıÒ˜ ̤۷ ·fi
ÙËÓ Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ·Ó·‰ÂÈÎÓ˘fiÙ·Ó ÛÙÔÓ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ‚·ıÌfi Ë ·˘ÙÔı˘Û›· Î·È Ë ÔÏÂÌÈ΋ ·ÚÂÙ‹ ÙÔ˘ ŒÏÏËÓ· ÛÙÚ·ÙÈÒÙË. √È «ÌÂÁ·ÏfiÛˆÌÔÈ», «ÚÔ‰ÔÎfiÎÎÈÓÔÈ» Î·È «Î·ÏÔ·Ó·ıÚÂÌ̤ÓÔÈ» πÙ·ÏÔ› ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û ¯Ù˘ËÙ‹ ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔ˘˜ «ÏÈfiÛ·ÚÎÔ˘˜» Î·È «ÌÈÎÚfiÛˆÌÔ˘˜» ŒÏÏËÓ˜, ÂÓÒ ÔÈ
12. ÷ڿϷÌÔ˜ π. ™Ù˘ÏÈ¿‰Ë˜, ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ˘ÔÌÓ‹Ì·Ù·. ŒÓ·˜ ÔÏÂÌÈÛÙ‹˜ 19391941 ‰ÈËÁ›ٷȅ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2000, ÛÛ. 71-72.
13. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ ªÔ˘ÏÔ‡ÎÔ ‚Ï. ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ· °∂™/¢π™, Ê¿Î.
708/∞/4: º¿ÎÂÏÔ˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ ∞Ó/¯Ô˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ªÔ˘ÏÔ‡ÎÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ (1940-1941).
14. ™ÙÔ ›‰ÈÔ, ∏ÌÂÚÔÏÔÁȷ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ Ù˘ 10˘ π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1941.
21

20. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
·‰È¿‚Úԯ˜ ÛÙÔϤ˜ Î·È Ù· ˙ÂÛÙ¿ ¿Ú‚˘Ï· ÙˆÓ ·ÏÈÓÈÛÙÒÓ Ì ÙȘ ¯ÔÓÙÚ¤˜ ÛfiϘ Î·È Ù· ηÚÊÈ¿ ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÔÓÙ·Ó Ì ٷ ·Ôχو˜ ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ
‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÒÓ·, ‰ËÏ·‰‹ ÙȘ ο˜
Î·È Ù· ÙÚ‡È· ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ¿Ú‚˘Ï·.15 ◊Ù·Ó fï˜ Ù¤ÙÔÈ· Ë ÔÚÌËÙÈÎfiÙËÙ·
ÙˆÓ ÂÈÙÈı¤ÌÂÓˆÓ Î·È Ô ·ÓÈÎfi˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ Ë ¤ÊÔ‰Ô˜ ‰È· Ù˘ ÏfiÁ¯Ë˜ Ô˘, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙȘ ȉȷ›ÙÂÚ· ‡ÛÙԯ˜ ‚ÔϤ˜ ÙÔ˘ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡, ¤‰ÈÓ·Ó ÙÔ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎfi ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÏÂ˘Ú¿, ÂÍÈÛÔÚÚÔÒÓÙ·˜ ηÈ
Ì ÙÔ ·Ú·¿Óˆ ÙËÓ ·ÓÂ¿ÚÎÂÈ· Û ÂÍÔÏÈÛÌfi Î·È ¿ÏÏ· ÂÊfi‰È·, ηıÒ˜ ηÈ
Û ·ÂÚÔÔÚÈ΋ Î¿Ï˘„Ë.16
ªÂÙ¿ ÙË ‰È¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ Ù˘ ÛÙÂÓˆÔ‡ Ù˘ ∫ÏÂÈÛÔ‡Ú·˜ ÔÈ ÂÈıÂÙÈΤ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó¯›ÛÙËÎ·Ó Î·È ÚÔοÏÂÛ·Ó ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÒÏÂȘ ÛÙÔÓ Â¯ıÚfi, Ô‰ËÁÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ ‰È¿Ï˘ÛË ÔÏfiÎÏËÚˆÓ
ÌÂÚ·Ú¯ÈÒÓ, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë ªÂÚ·Ú¯›· «Δ˙Ô‡ÏÈ·» Î·È «ÔÈ §‡ÎÔÈ Ù˘ ΔÔÛοÓ˘».
°È· ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÂfiÌÂÓÔ˘˜ Ì‹Ó˜ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÂÈÎÂÓÙÚÒıËΠˆ˜ Â› ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ÛÙË ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÌÂÙÒÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ™È¿ÏÂÛÈ, ªÔ‡ÌÂÛÈ,
ªÔÛΤÙÔ, ÛÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÌ¤ÓˆÓ Â‰·ÊÒÓ ‹ ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙˆÓ
ı¤ÛÂˆÓ Î·È ÛÙËÓ ·fiÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ Û˘Ó¯ÒÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ÂÈı¤ÛˆÓ. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·
Î·È ÂÓfi„ÂÈ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ·ÚÈÓ‹˜ Â›ıÂÛ˘ ÙÔ˘ ª·ÚÙ›Ô˘ Ӥ˜ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ
Ú›¯ÙËÎ·Ó ÛÙËÓ Ì¿¯Ë, ·˘Í¿ÓÔÓÙ·˜ ηٿ Ôχ ÙËÓ ‰˘ÛÌÂÓ‹ ÁÈ· Ù· ÂÏÏËÓÈο
fiÏ· ·Ó·ÏÔÁ›· ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ‰‡Ó·ÌË ˘Úfi˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘.17 °È·
15. ∫ÒÛÙ·˜ ∫˘˙Ô‡Ï˘, ∏ ı‡ÂÏÏ·. ¶ÔÚ›· ËÚˆÈ΋ Î·È ¤ÓıÈÌË, ∞ı‹Ó· ¯.¯.Â., ÛÛ. 73-80.
16. °È· ÙËÓ ·Ú·‰Ô¯‹ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚ· ÂÈÙ˘¯‹ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡ ‚Ï. ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ª¿ÚÈÔ ΔÛ¤Ú‚È, √ ÂÏÏËÓÔ-ÈÙ·ÏÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜,
∞ı‹Ó· 1967, Û. 187 Î·È passim. °È· ÙËÓ ‰Ú¿ÛË Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ·ÂÚÔÔÚ›·˜ Ú‚Ï. ÙȘ ÂÈÎÚ›ÛÂȘ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙˆÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙȘ ÚÒÙ˜
Ë̤Ú˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ÛÙÔ ™Â‚·ÛÙÈ·Ófi˜ μÈÛÎfiÓÙÈ ¶Ú¿Ûη, ∂ÁÒ ÂÈÛ¤‚·Ï· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂÙ¿ÊÚ. ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∞. ∫ÔÏfiÌ‚·˜, ∂ΉfiÛÂȘ °ÎÔ‚fiÛÙË, ∞ı‹Ó· 1999, ÛÛ. 115, 253-258 ηÈ
passim. √ ¶Ú¿Ûη ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ÂÎÌÂÙ·ÏχÙËÎ·Ó ÙËÓ ˘ÂÚÔÏ›· Ô˘ ‰È¤ıÂÙ·Ó ÛÙÔÓ
·¤Ú· Î·È ·˘Ùfi ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó ÛÙȘ ·Ó·ÎÔÏÔ˘ı›Â˜ ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ. £ÂˆÚ› ‰Â ÙËÓ ÛÔÚ·‰È΋ ‰Ú¿ÛË Ù˘ ·ÂÚÔÔÚ›·˜, ÙȘ ηı˘ÛÙÂÚ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÂÓÈÛ¯‡ÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ÌË Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ∫¤Ú΢ڷ˜ ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ‹ÙÙ·.
17. «∞ÏÏ¿ Î·È Ô Â¯ıÚfi˜ ÂȘ ÙÔ Ì¤ÙˆÔÓ ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ ¿ÂÈÚ· ˘ÚÔ‚fiÏ· ηÈ
·Ì¤ÙÚËÙ· ˘ÚÔÌ·¯Èο. °È· „‡ÏÏÔ˘ ‹‰ËÌ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ù›ÔÙ ¿ÏÏÔ Ó· οÓÂÈ ·Ú¿ η›ÁÂÈ ˘ÚÔÌ·¯Èο, ˆÛ¿Ó ÙÔ ¤¯ÂÈ ÁÈ· ·È¯Ó›‰È. ∞Ó ÚˆÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ Î·È ÁÈ· ¯ÂÈÚÔ‚ÔÌ‚›‰Â˜, ˆÛ¿Ó ÙËÓ
¿ÌÌÔ Ù˘ ı·Ï¿ÛÛ˘, ËÌ›˜ Ô‡Ù ÛÊ·›Ú˜ ÙÔ˘ fiÏÔ˘ Ì·˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ÙfiÛ·» ı˘ÌfiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔÓ
·ÓÂϤËÙÔ ÈÙ·ÏÈÎfi ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌfi, Ô˘ ÈÛÔ¤‰ˆÓ ÔÏfiÎÏËÚ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, Ô ÀÔ‰ÂηӤ·˜ ÙÔ˘ 33Ô˘
™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ªÈ¯·‹Ï °ÚËÁÔÚÈ¿‰Ë˜, «∞ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ 194041», ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, 127-32 (ºÏÒÚÈÓ· 1978), 40-41.
22

21. ∂π™∞°ø°∏
Ù· ÙÚ›· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· Ô˘ Ì¿¯ÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ·˘Ùfi Ë Î·Ù·fiÓËÛË ·fi ÙË
Û˘Ó¯‹ ÔÏÂÌÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ·, Ô ˘ÔÛÈÙÈÛÌfi˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ù· ÎÚ˘Ô·Á‹Ì·Ù·,
ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙÔ˘˜ ·Ú·¿Óˆ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Û ÌÈ· ·‡ÍËÛË ÙˆÓ
·ˆÏÂÈÒÓØ Û˘ÓÔÏÈο ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜ 1940-ª¿ÚÙÈÔ˜ 1941 Ù·
33Ô, 90Ô Î·È 28Ô ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ›¯·Ó 719 ÓÂÎÚÔ‡˜ Î·È 2.262 ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜.18
¶·ÚfiÏ’ ·˘Ù¿ Ù· ÂÏÏËÓÈο ÙÌ‹Ì·Ù· ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ı¤ÛÂȘ
ÙÔ˘˜ ÂÓ Ì¤Ûˆ ÛÊÔ‰ÚÒÓ ˘ÚÒÓ. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ Ô Â¯ıÚfi˜ Ì ÙÔ Û˘Ó¯¤˜ ÛÊ˘ÚÔÎfiËÌ· ÙÔ˘ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡ ÙÔ ÌfiÓÔ Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Û ÙËÓ ËÁÂÛ›·Ø ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‹Ù·Ó Ù· ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓ· ÚÒÙ· Ú‹ÁÌ·Ù· ÛÙËÓ ·ÓÙÔ¯‹ ηÈ
ÛÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ, Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó οÓÂÈ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜ Û ÌÈ·
ÛÙÈÁÌ‹ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÚԤϷÛË Î·È Ô ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÓÈÎÒÓ Â›¯·Ó ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ÔÚÈÛÙÈο ·fi ÙËÓ ÎfiˆÛË Î·È ÙÔÓ ÂÎÓ¢ÚÈÛÌfi ÁÈ· ÙËÓ ÛÙ·ÛÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˘ ÌÂÙÒÔ˘.19
°È· ÙÔÓ ÏÔ¯›· ÙÔ˘ 3Ô˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÕÁÁÂÏÔ ∞Ó·ÛÙ·ÛÈ¿‰Ë Ë Ì¿¯Ë ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ªÔ‡ÌÂÛÈ (5-6 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘) ‹Ù·Ó Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ Ù˘ ∏›ÚÔ˘, ηıÒ˜ ÛÙËÓ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ‰È·ÎÔÌ›ÛÙËΠÛÙÔ
ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô Ì ÙÚ·‡Ì·Ù· ·fi fiÏÌÔ Î·È ÎÚ˘Ô·Á‹Ì·Ù·. ¶ÚÈÓ ·Ó·ÚÚÒÛÂÈ
ÎÏ‹ıËÎÂ Î·È ¿ÏÈ ÛÙ· fiÏ· ˘ÂÚ·ÛÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÊÔÚ¿ Ù· ¿ÙÚÈ· ‰¿ÊË ÂÓÒÈÔÓ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›·. √È Ì¿¯Â˜ ·˘Ù¤˜ ÌÂ
ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ¤ÌÂÈÓ·Ó ¯·Ú·Á̤Ó˜ ‚·ıÈ¿ ÛÙËÓ ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÔ
·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ ‡„ˆÌ·:
«[…] ⁄ÛÙÂÚ· ·fi Ì·ÎÚ¿ ÂȯÂÈÚËÛȷ΋ ηٷfiÓËÛË ˘ÔÏÔÁ›˙·Ì Û οÔÈ· ·Ó¿·˘Ï·, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ‰ÂÓ Ì·˜ Â¤ÙÚ„·Ó οÙÈ
Ù¤ÙÔÈÔ. ∞ÏÏÂ¿ÏÏËÏÔÈ ·ÈÊÓȉȷÛÌÔ› ηٿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ·fi ¯ıÚÈο ÙÌ‹Ì·Ù· Ì·˜ ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÛÂ Û˘Ó·ÁÂÚÌfi Î·È ·„ÈÌ·¯›Â˜ Î·È ‰Ë ˘fi
ηÈÚÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ‰˘ÛÌÂÓ¤Ûٷ٘ ÏfiÁˆ Ù˘ ηٷÚÚ·ÎÙÒ‰Ô˘˜ ‚ÚÔ¯‹˜ ηٿ ÙËÓ ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ó‡¯Ù·˜ Û˘Óԉ›· ÎÂÚ·˘ÓÒÓ Î·È ‚ÚÔÓÙÒÓ.
∂˘Ù˘¯Ò˜ ›¯·Ì ÚÔÏ¿‚ÂÈ Ó· ·Ó·Áӈڛۈ̠ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È Ó·
ÂÁηٷÛًۈ̠ٷ ÔÏ˘‚ÔÏ›· Ì·˜ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹. √È ·ÚÂÓԯϋÛÂȘ Ô˘ ‰Â¯fiÌ·ÛÙ ›¯·Ó ˆ˜ ·Ú¯ÈÎfi ÛÎÔfi ÙËÓ ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË ÙˆÓ ı¤ÛÂÒÓ Ì·˜ fiˆ˜ Î·È ¤ÁÈÓ ÁÈ·Ù› Û ϛÁÔ ¿Ú¯ÈÛ ¤Ó·˜ ηٷÈÁÈÛÌfi˜ ˘Úfi˜ Ì ‚Ï‹Ì·Ù· fiÏÌˆÓ Î·È ˘ÚÔ‚fiÏˆÓ ·fi Ù· ·¤Ó·ÓÙ› Ì·˜ Ô¯˘-
18. °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ™ÙÚ·ÙÔ‡-¢È‡ı˘ÓÛË πÛÙÔÚ›·˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ (¤Î‰.), ∂ÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ 1940-1941. ÃÂÈÌÂÚÈÓ·› ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, Û. 145.
19. ∫˘˙Ô‡Ï˘, fi.., ÛÛ. 165-170.
23

22. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
Ú¿. ¡‡ÎÙ· ÎÔÏ¿Ûˆ˜.
◊Ù·Ó Ë ·¿ÓÙËÛË ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ ÛÙËÓ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ fiÏÔ˘
ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ·fiÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ ÂÈı¤ÛˆÓ. ÀÂÏfiÁÈ˙·Ó Ó· ÈÛÔ‰ÒÛÔ˘Ó ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÌÂÁ¿Ï˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ı¤ÛË ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó ¤ÙÛÈ Ó· ÙËÓ ·Ó·Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó. °È· Ì·˜ Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ ‹Ù·Ó Ó·
ÎÚ·ÙËıԇ̠ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ Ì·˜ Ì οı ı˘Û›· […] §fiÁˆ Ù˘ ηÌ‡Ï˘ ÙÚԯȿ˜ ÙˆÓ ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ fiÏÌˆÓ Â›Ì·ÛÙ ÂÎÙÂıÂÈ̤ÓÔÈ ÛÙȘ ˘ÎÓ¤˜
ÂÎÚ‹ÍÂȘ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ô˘ ηÙ›¯Â Ô §fi¯Ô˜ Ì·˜. √ ηı¤Ó·˜ Ì·˜
Î·È ÂÓÒ Â˘Ú›ÛÎÂÙÔ ÂȘ ı¤ÛË Ì¿¯Ë˜, ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ οÓÂÈ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘
·ÙÔÌÈÎÔ‡ ÛηÙÈÎÔ‡ ÂÚÁ·Ï›Ԣ ÙÔ˘ ÁÈ· ¿ÓÔÈÁÌ· ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ÔÚ‡ÁÌ·ÙÔ˜ ÒÛÙ ӷ ÌÂÙÚÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ÚÔÛ‚ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ·fi Ù· ‚Ï‹Ì·Ù·.
™ÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›· Ô Ô˘Ú·Ófi˜ ¤‚Ú¯ ‚Ï‹Ì·Ù·. ªfiÏȘ ÙȘ ÚˆÈÓ¤˜ ÒÚ˜
ÂÛ›ÁËÛ·Ó Ù· ˘Ú¿ ÙˆÓ fiÏÌˆÓ fiÙ·Ó ·ÚÂÓ¤‚Ë ÙÔ ÔχÙÈÌÔ Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi fiÏÔ Ì·˜, ÙÔ ÔÚÂÈ‚·ÙÈÎfi ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfi.
ΔfiÙ Ì ÙËÓ ÚÔۤϢÛË ÙˆÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÔÊÔÚ¤ˆÓ ¤ÁÈÓÂ Ô ·ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÒÓ Î·È ÓÂÎÚÒÓ. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ ‹Ù·Ó Î·È Ô ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ °. ™·ÎÂÏ·ÚfiÔ˘ÏÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙËÓ ÎÚ›ÛÈÌË
·˘Ù‹ Ê¿ÛË Â›¯Â ÚÔˆıËı› ÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹, Ì·˙› Ì·˜, Û ÌÈÎÚ‹ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙËÓ ı¤ÛË ÌÔ˘ Î·È ‰Èˇı˘Ó ÙËÓ ·fiÎÚÔ˘ÛË Ù˘
¯ıÚÈ΋˜ ÂÈı¤Ûˆ˜. √ ·ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ‹Ù·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ıÏÈ‚ÂÚfi˜, ·ÏÏ¿
ÂΛÓÔ Ô˘ ÚÔ›¯Â Â›Ó·È fiÙÈ ‰È·ÙËÚ‹Û·Ì ÙȘ ı¤ÛÂȘ Ì·˜ Û ÌÈ· ÌÂÁ¿Ï˘ ÛËÌ·Û›·˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ı¤ÛË, ·Ú¿ ÙÔÓ ·ÈÊÓȉȷÛÌfi Î·È ÙËÓ
ÛÎÏËÚ‹ ›ÂÛË Ô˘ ‰Â¯Ù‹Î·Ì ·fi ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ˜, Û ÔÏÈÛÌfi, ‰˘Ó¿ÌÂȘ. ¡›ÎËÛÂ Î·È ¿ÏÈ ÛÙËÓ Ì¿¯Ë Ù˘ 5-6/2/1941 Ë ·‰¿Ì·ÛÙË
∂ÏÏËÓÈ΋ „˘¯‹ Î·È Ù· ·ÙÛ¿ÏÈÓ· Ó‡ڷ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ Ì·˜».20
¶·Ú¿ ÙËÓ Î·Ù·fiÓËÛË ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ Î·È ÙËÓ ÂÍ¿ÓÙÏËÛË ÙˆÓ ÂʉÚÂÈÒÓ, ÙËÓ ˘ÂÚÔÏ›· ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡ Î·È ÙËÓ ·fi ·¤ÚÔ˜ Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋ ˘ÂÚÔ¯‹
ÙÔ˘ Ë Â·ÚÈÓ‹ Â›ıÂÛË ÙÔ˘ ª·ÚÙ›Ô˘ ÂÎÊ˘Ï›ÛÙËΠÔχ ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È Î·Ù¤ÏËÍ ÌÂÙ¿ ·fi Ï›Á˜ Ë̤Ú˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ Î·Ó¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÛÙfi¯Ô˘˜. ΔË ÌÂÁ¿ÏË ·˘Ù‹ ÂÈÙ˘¯›· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Û˘Ófi‰Â˘Û·Ó Ù·
‰Ú·Ì·ÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛÂ Ë ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ Ù˘ 6˘ ∞ÚÈÏ›Ô˘. ∏ Ù·¯Â›· Û˘ÓÙÚÈ‚‹ ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·‚ÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Â¤‚·Ï ÙËÓ Û‡ÌÙ˘ÍË ÙˆÓ Ì·¯fiÌÂÓˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ÛÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ̤وÔ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ-
20. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/∞/5: ÕÁÁÂÏÔ˜ ∞Ó·ÛÙ·ÛÈ¿‰Ë˜, «ªÈ· Ù˘¯‹ ·fi ÙÔ ¤Ô˜ 1940
fiˆ˜ ÙÔ ¤˙ËÛ· ÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ˘Úfi˜».
24

23. ∂π™∞°ø°∏
˙·Ó ϤÔÓ ÙÔÓ ÔÚ·Ùfi ΛӉ˘ÓÔ ÙÔ˘ ÂÁÎψ‚ÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ˘ÚÒÓ ‰‡Ô
¯ıÚÒÓ: «¢‡Ó·Ù·È ÙȘ Ó· Ê·ÓÙ·Ûı‹ ÙËÓ ÈÎÚ›·Ó ÙËÓ ÔÔ›·Ó ËÛı¿ÓÔÓÙÔ ÔÈ
ËÚˆÈÎÔ› Ì·¯ËÙ·› ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, Â·ÓÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ˘fi Ù·˜ Û˘Óı‹Î·˜ ·˘Ù¿˜ ÂȘ Ù· ‰›· fiÔ˘ ‰‡Ô Ì‹Ó·˜ ÚÔ˜ ‰ÈÂÍ‹Á·ÁÔÓ ÛÎÏËÚÔ‡˜ ·ÁÒÓ·˜ Î·È Î·Ù‹Á·ÁÔÓ Ó›Î·˜ Ï·ÌÚ¿˜ Î·È fiÔ˘ ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ‹ÙÔ Î·ÙÂÛÙڷ̤ÓÔÓ ·fi ÙÔ˘˜
Ù¿ÊÔ˘˜ ÙˆÓ ÂÓ‰fiÍˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Û˘Ó·‰¤ÚÊˆÓ ÙˆÓ» ‹Ù·Ó ÏfiÁÈ· Ô˘ ÂÚȤÁÚ·Ê·Ó ÙÔ ÂÈ‚·Ú˘Ì¤ÓÔ Îϛ̷ ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ, ηıÒ˜ ÙËÓ Ó›ÎË ‰È·‰Â¯fiÙ·Ó ÌÈ· ÂÒ‰˘ÓË ‹ÙÙ·.21
◊Ù·Ó ÙÔ «Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÂÔÔÈ›·˜» Î·È Ë ··Ú¯‹ ÌÈ·˜ «ÈÎÚ‹˜» ÂÚÈfi‰Ô˘,
fiÔ˘ Ë «Ê‹ÌË ÂÚ› ÙÔ˘ Ì·Ù·›Ô˘ Ù˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı‹Ûˆ˜ ÙÔ˘ ·ÁÒÓÔ˜» Î·È Ù˘
·Ó¿Á΢ Û˘ÓıËÎÔÏfiÁËÛ˘ Ì ÙÔÓ Â¯ıÚfi ›¯Â ‚ÚÂÈ Ô·‰Ô‡˜ ÛÙÔ °ÂÓÈÎfi ∂ÈÙÂÏÂ›Ô ÂÓ Ì¤Ûˆ ΢‚ÂÚÓËÙÈ΋˜ ÎÚ›Û˘, ηٷÚÚ·ÎÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ËıÈÎfi ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘
ÛÙÚ·Ù‡̷ÙÔ˜. ∏ ·›ÛıËÛË Ù˘ ÚÔ‰ÔÛ›·˜, Ë ËÙÙÔ¿ıÂÈ· Î·È Ë ¤ÓÙÔÓË ·ÔÁÔ‹Ù¢ÛË Î·Ù¤ÛÙËÛ·Ó Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÙËÓ ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ Û˘ÓÔ¯‹˜ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘
ÛÙÚ·Ù‡̷ÙÔ˜ ¤Ó· ¤ÚÁÔ Ú·ÎÙÈο ·‰‡Ó·ÙÔ. ªÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ Ù·¯Â›· ÚԤϷÛË ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÌfiÓÔ ÔÈ ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ·ÔÙÚ¤„Ô˘Ó ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ÙËÓ ‰È¿Ï˘ÛË ÙÔ˘
ÛÙÚ·ÙÔ‡, ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤ÓË ˘Ô¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘ Û ÚÔηıÔÚÈṲ̂Ó˜ ı¤ÛÂȘ. ΔȘ ‰Ú·Ì·ÙÈΤ˜ ÂΛӘ Ë̤Ú˜ Ù· πˆ¿ÓÓÈÓ· ÊÈÏÔͤÓËÛ·Ó ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ ÙˆÓ Û˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ Ï›Á˜ ÒÚ˜ ·Ó¿·˘Û˘ ÛÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÒÓ˜ Î·È ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ÔÏÈÛÌÔ‡ ÛÂ
·Ôı‹Î˜, ·Ó ‰ÂÓ Â›¯Â ÚÔËÁËı› Ë Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ηٿ ÙËÓ ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘
ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛ˘.22
ŸÛÔÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ¿ÚÂÈ ÓˆÚ›ÙÂÚ· ÙÔÓ Â›ÔÓÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜ ÛÙȘ
ÂÛٛ˜ ÙÔ˘˜, ΢ڛˆ˜ ÂΛÓÔÈ Ô˘ ηٿÁÔÓÙ·Ó ·fi ÙËÓ ª·Î‰ÔÓ›·, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ¿ÔÏÔÈ ÙÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ª·˝Ô˘ η٤ÏËÍ·Ó ÛÙËÓ
ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ∞ÁÚÈÓ›Ô˘ fiÔ˘ Ù· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ‰È·Ï‡ıËηÓ: «∫Ï·›ÔÓÙ˜ ÔÈ ·Ï·›Ì·¯ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ·È ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÂÓËÁηϛ˙ÔÓÙÔ ÙÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜
ÙˆÓ Î·È ·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Î·È ·‹Ú¯ÔÓÙÔ ·ÙÔÌÈÎÒ˜ ϤÔÓ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÚÈ¤ÙÂÈ·Ó Ù˘
Â·Ófi‰Ô˘ ÂȘ Ù·˜ ÂÛٛ˜ ÙˆÓ».23 ∫·È ·ÏÏÔ‡ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È Ë ·›ÛıËÛË Ù˘
21. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/∞/3: «™˘ÁÎÚfiÙËÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È ÚԤϢÛȘ
ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÙÔ˘».
22. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/°/1Á: ÃÀ ªÂÚ·Ú¯›·, 90Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ¶Â˙ÈÎÔ‡, «ŒÎıÂÛȘ ÂÚ·ÁÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜».
23. °∂™/¢π™, Ê¿Î. 708/∞/3: «™˘ÁÎÚfiÙËÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È ÚԤϢÛȘ
ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÙÔ˘».
25

24. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
·ÔÁÔ‹Ù¢Û˘, Ë ·ÁˆÓ›· ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙ· Û›ÙÈ·, Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ¯¿Ô˘˜: «∂‰Ò ÛÙÔ ∞ÁÚ›ÓÈ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ‰Ú¿Ì· ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ÂÓÙÔÓÒÙÂÚ·. ∞fi ÙÔ
‰ÚfiÌÔ Ù˘ ÕÚÙ·˜ ÂÈÛ‚¿ÏÏÂÈ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ô ÛÙÚ·Ùfi˜ Ù˘ ∞Ï‚·Ó›·˜. ∞ÍȈ̷ÙÈÎÔ› Î·È ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜, ηٿÎÔÔÈ ·’ ÙËÓ ÙfiÛË ÔÚ›·, ÛˆÛÙ¿ ÂÚ›È· ۈ̷ÙÈο Î·È „˘¯Èο, ·Ôı¤ÙÔ˘Ó Â‰Ò ÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋ ÙÔ˘˜ ·ÔÛÙÔÏ‹ Î·È ‚È¿˙ÔÓÙ·È Ó· ÙÂÚÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ÙË ÊÚÈÎÙ‹ ÂÚÈ¤ÙÂÈ·. ª· ÎÈ fiÛ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û˘ÁÎÚÔÙË̤Ó˜, ‰È·Ï‡ÔÓÙ·È ÌfiÏȘ Êı¿ÛÔ˘Ó. §Â˜ Î·È ‰›ÓÂÙ·È Î¿ÔÈÔ ·fiÚ·ÙÔ
Û‡ÓıËÌ·, ηÌÌÈ¿ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Ê¿Ï·ÁÁ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ fiÏË. ŸÏÔÈ
ÔÈ ‰ÚfiÌÔÈ Ó›ÁÔÓÙ·È Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÛÙÔ ¯·Î›. ŸÚıÈÔÈ ‹ ηıÈÛÙÔ›, Û ÌÈÎÚÔ‡˜
‹ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÔÌ›ÏÔ˘˜, fiÏÔÈ Û˘˙ËÙÔ‡Ó, ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó Î·È ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È, ÁÈ· Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÁÚËÁÔÚÒÙÂÚ· ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘˜, Ó· Í·Ó·‚ÚÔ‡Ó ÙËÓ ÁÏ˘ÎÂÈ¿ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ı·ÏˆÚ‹. ª· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·ÌÌÈ¿ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯‹, ηӤӷ ̤ÛÔ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓ›·˜. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·ÌÌÈ¿ ˘‡ı˘ÓË Ì¤ÚÈÌÓ·. ŸÏ· ¤¯Ô˘Ó ‚˘ıÈÛÙ› ÛÙÔ
ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ¯¿Ô˜».24
√È ÔÏÂÌÈΤ˜ ÛËÌ·›Â˜ ÙˆÓ Û˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÔÈ ÓÂÎÚÔ› Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ¤˜-Ô˘
Ù· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·ÎfiÌË ÛÙ· ·Ï‚·ÓÈο ‚Ô˘Ó¿-Î·È Ù· ÎÔÈÓ¿ ‚ÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ ¤ÌÂÓ·Ó ϤÔÓ Ó· ı˘Ì›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ Ì‹Ó˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ·fi
ÙËÓ ¤Ó·ÚÍ‹ ÙÔ˘ ÙËÓ 28Ë √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940 ¤ˆ˜ Î·È ÙËÓ ‰È¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ª·˝Ô˘ 1941. Δ· ·Ó¿ ¯Â›Ú·˜ ËÌÂÚÔÏfiÁÈ· ÙÔ˘ 28Ô˘,
33Ô˘ Î·È 90Ô˘ ™˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û‹ÌÂÚ· ÙÔ˘˜ ·‰È¿„¢ÛÙÔ˘˜
Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÔχÙÈÌÔ˘˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ ÂΛӢ Ù˘ ËÚˆÈ΋˜ Ì· ÙfiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏ˘ ·fi οı ¿Ô„Ë ÂÔ¯‹˜, Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· ÛÙËÓ ·Ó·Û‡ÓıÂÛ‹
Ù˘ ̤۷ ·fi ÙȘ ηıËÌÂÚÈÓ¤˜ ηٷÁڷʤ˜ ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ ··Ú¿ÌÈÏÏÔ˘ ı¿ÚÚÔ˘˜ Û ηÈÚfi ÔϤÌÔ˘ Ô˘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ı· ›¯·Ó ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÁÈ·
¿ÓÙ· ÛÙË Ï‹ıË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜.
™ÙÚ¿ÙÔ˜ ¡. ¢ÔÚ‰·Ó¿˜-∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫·ÏÏÈ·ÓÈÒÙ˘-π¿Îˆ‚Ô˜ ¢. ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË-∫Ô˙¿ÓË, √ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 2008
24. ∫˘˙Ô‡Ï˘, fi.., Û. 253.
26

25. ∂∫£∂™π™ ∂¶π Δø¡ ∂¶πÃ∂πƒ∏™∂ø¡
∂¡ ∞§μ∞¡π∞
Δ√À 28Ô˘ ™À¡Δ∞°ª∞Δ√™ ¶∂∑π∫√À
28 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ [1940] Ì 13 ª·ÚÙ›Ô˘ 1941
(™˘ÓÙ·¯ı›۷ ·fi ÌÓ‹Ì˘ Î·È ·fi ·ÙÔÌÈο ËÌÂÚÔÏfiÁÈ· ∞ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ)
Ã∞ƒΔ∞π: 1) 1:100.000 ∫ÔÚ˘ÙÛ¿˜, ªÔÛ¯Ôfiψ˜, §ÂÛÎÔ‚ÈΛԢ Î·È μÂÚ·Ù›Ô˘
2) 1:50.000 ºÚ¿ÛÂÚÈ, ªÂÚÙ›Ó˙È, ¡ÙfiÌÚÔ˘Û· Î·È °ÎÏ¿‚·

26. ¶π¡∞• ¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡ø¡
∫ÂÊ.
»
»
»
»
»
»
»
»
»
π
ππ
πππ
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
™˘ÁÎÚfiÙËÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™.¶. Î·È ÚԤϢÛȘ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ ÙÔ˘
™˘Ì‚¿ÓÙ· ÚÔ Ù˘ ÎËڇ͈˜ ÙÔ˘ ¶ÔϤÌÔ˘
ŒÓ·ÚÍȘ ¯ıÚÔÚ·ÍÈÒÓ
¶ÔÚ›·È ÚÔ˜ §·ÈÌfiÓ
∂ȯÂÈÚ‹ÛÂȘ π‚¿Ó – ΔÛ·ÁÎfiÓÈ
¶ÔÚ›·È ÚÔ˜ ∫ÏÂÈÛÔ‡Ú·Ó
∂ȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ∫ÏÂÈÛÔ‡Ú·˜
∞Ì˘ÓÙÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ ∫È¿Ê – ªÔ‡ÌÂÛÈÙ
ΔÔ ™˘Ó/Ì· ÂÓ Âʉڛ· – ∂·ÚÈÓ‹ Â›ıÂÛȘ ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ
™‡ÓÔÏÔÓ ∞ˆÏÂÈÒÓ
¶›Ó·Í ·ˆÏÂÈÒÓ
∫·Ù¿ÛÙ·ÛȘ ËıÈÎÒÓ ·ÌÔÈ‚ÒÓ
™À¡Δ∂Δª∏ª∂¡∞π §∂•∂π™
μ.
μ.∞.
μ.∂.
∫.¢.
ª.√.¶.
ª.™.
ª.Δ.
√.¢.™.
√.¢.Δ.
¶.∞.À.
™.∞.
™.¢.
™.√.¶.
™.¶.
ππ/28
πππ/90
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
‚ÔÚ›ˆ˜, ‚fiÚÂÈÔ˜, ‚ÔÚ›·
‚ÔÚÂÈ·Ó·ÙÔÏÈÎÒ˜ Î.Ï.. Î.Ô.Î.
‚¿ÛȘ ÂÍÔÚÌ‹Ûˆ˜
ΤÓÙÚÔÓ ‰È·ÓÔÌÒÓ
ÌÔ›Ú· ÔÚÂÈ‚·ÙÈÎÔ‡ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡
ÌÂÙ·ÁˆÁÈο ÛÒÌ·ÙÔ˜
ÌÂÙ·ÁˆÁÈο Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜
ÔÌ¿˜ ‰ÈÔÈ΋Ûˆ˜ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜
ÔÌ¿˜ ‰ÈÔÈ΋Ûˆ˜ Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜
˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfiÓ ·Ì¤ÛÔ˘ ˘ÔÛÙËڛ͈˜
ÛÙ·ıÌfi˜ ·ÓÂÊԉȷÛÌÔ‡
ÛÙ·ıÌfi˜ ‰ÈÔÈ΋Ûˆ˜
Û‡ÓÙ·ÁÌ· ÔÚÂÈ‚·ÙÈÎÔ‡ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡
Û‡ÓÙ·ÁÌ· Â˙ÈÎÔ‡
ππ Ù¿ÁÌ· ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡
πππ Ù¿ÁÌ· ÙÔ˘ 90Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ Î.Ô.Î.
29

28. π.
™À°∫ƒ√Δ∏™π™ Δ√À 28Ô˘ ™À¡Δ∞°ª∞Δ√™
∫∞𠶃√∂§∂À™π™ Δø¡ ∞¡¢ƒø¡ Δ√À
ΔÔ ÂÓ ∞̇ÓÙ·ÈÔ1 8ÔÓ ∫¤ÓÙÚÔÓ ∂ÈÛÙÚ·Ù‡Ûˆ˜, Û˘ÛÙ·ı¤Ó ÙËÓ 16ËÓ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1939 ¤¯ÔÓ ‰Â ÙËÓ ¢ÈÔ›ÎËÛÈÓ Î·È ÙÔ˘ ÀÔÙÔ̤ˆ˜ μ‡˘, ›¯ÂÓ ˆ˜
ÂÈÛÙÚ·Ù¢ÙÈÎ‹Ó ·ÔÛÙÔÏ‹Ó ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛÈÓ:
·) ÙÔ˘ 28Ô˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜2 ̤ ¿Ó‰Ú·˜ ÙÔ˘ ¡ÔÌÔ‡ ºÏˆÚ›Ó˘ ηÈ
ÂÍ ·ÔÛÙÔÏÒÓ
‚) ÙÔ˘ πÃÔ˘ √ÚÂÈÓÔ‡ ÃÂÈÚÔ˘ÚÁ›Ԣ
Á) ÙÔ˘ πÃÔ˘ ¡ÔÛËÏ¢ÙÈÎÔ‡ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜, ηÈ
‰) ÙËÓ ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛÈÓ ÙÔ˘ ÀÔÙÔ̤ˆ˜ μ‡˘.3
ΔËÓ 23ËÓ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1940 Î·È ÒÚ·Ó 6ËÓ, ηÙfiÈÓ ‰È·Ù·Á‹˜ ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ
ÙˆÓ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ, ÎÔÈÓÔÔÈËı›Û˘ ÂȘ ÙÔÓ 8ÔÓ ∫¤ÓÙÚÔÓ ÂÂÈÁfiÓÙˆ˜, ˘fi Ù˘
πà ªÂÚ·Ú¯›·˜, ÂȘ ËÓ ÙÔ‡ÙÔ ˘‹ÁÂÙÔ, ‹ÚÍ·ÙÔ Ë ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛȘ ÙˆÓ π Î·È ππ Δ·ÁÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ 28Ô˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÙÔ˘ ÌÂÓ πÔ˘ ÂȘ ÙÔ ¯ˆÚ›ÔÓ ∫ÏÂȉ›,4 ÙÔ˘
1. ¶Â‰ÈÓ‹ ΈÌfiÔÏË (˘„. 590) ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¢ڇÙÂÚÔ˘ ÔÚÔ‰›Ô˘ Ù˘ ∂ÔÚ‰·›·˜ Ì 2.641 ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ 1940. ∞ÔÙÂÏÔ‡Û ÛÔ˘‰·›Ô ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈÎfi ÎfiÌ‚Ô, ·fi ÙÔÓ
ÔÔ›Ô ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·Ó Ì ÂÌÔÚ‡̷ٷ Ë ∫·ÛÙÔÚÈ¿ Î·È Ë ∫Ô˙¿ÓË.
2. ΔÔ 28Ô ™.¶., ÙÔ 33Ô ™.¶., ÙÔ 6Ô Δ¿ÁÌ· ¶Â˙ÈÎÔ‡ (ÛÙÔ ÂÍ‹˜ Δ¶) — ÌÂȈ̤Ó˘ Û˘Óı¤Ûˆ˜— ÙˆÓ Ã Î·È Ãπ ªÂÚ·Ú¯ÈÒÓ, fiˆ˜ Â›Û˘ Î·È Ô πÃ Û˘ÓÔÚÈ·Îfi˜ ÙÔ̤·˜ ·Ó‹Î·Ó ·Ú¯Èο ÛÙËÓ IV Δ·ÍÈ·Ú¯›· ¶Â˙ÈÎÔ‡, ¤Ê‰ÚË ÌÔÓ¿‰· Ì ‰‡Ó·ÌË ‰Ò‰Âη Δ¶ Ì ÔÎÙÒ ˘ÚÔ‚ÔÏ·Ú¯›Â˜ Î·È ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔÓ ÀÔÛÙÚ¿ÙËÁÔ ∞Á·Ì¤ÌÓÔÓ· ªÂÙ·Í¿. ŸÏ· Ù· ·ÓˆÙ¤Úˆ ‹Ù·Ó ÂÓÙ·Á̤ӷ ÛÙÔ °ã ™ÒÌ· ™ÙÚ·ÙÔ‡ Ì ¤‰Ú· ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔÓ ∞ÓÙÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ °ÂÒÚÁÈÔ ΔÛÔÏ¿ÎÔÁÏÔ˘, Ô˘ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ¯ÚËÌ¿ÙÈÛ ηÙÔ¯ÈÎfi˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜.
3. ∏ÌÈÔÚÂÈÓ‹ ΈÌfiÔÏË (˘„. 740) Ù˘ ÏÂοÓ˘ ºÏÒÚÈÓ·˜ ÛÙÔ˘˜ ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈÎÔ‡˜ (ÛÙÔ
ÂÍ‹˜ ¡¢) Úfiԉ˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ ∫·˚Ì·ÎÙÛ·Ï¿Ó Ì 1.995 ηÙÔ›ÎÔ˘˜.
4. ∏ÌÈÔÚÂÈÓfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ (˘„. 820) Ì 492 ηÙÔ›ÎÔ˘˜, ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈο (ÛÙÔ ÂÍ‹˜ μ¢) Ù˘
Ï›ÌÓ˘ ¶ÂÙÚÒÓ. ∂›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙfi˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·Î›ÌÂÓË, ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜,
ÔÌÒÓ˘ÌË ÛÙÂÓˆfi fiÔ˘ ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1941 ÔÈ ÂÏÏËÓÈΤ˜ Î·È Û˘ÌÌ·¯ÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÚÔ¤‚·Ï·Ó ÛıÂÓ·Ú‹ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÛÙ· ÚÔÂÏ·‡ÓÔÓÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ.
31

29. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
‰Â ππÔ˘ ÂȘ ÙÔ ¯ˆÚ›ÔÓ •˘Ófi-¡ÂÚfi.5 ΔËÓ ·˘Ù‹Ó ËÌ¤Ú·Ó ÂÂÛÙÚ·Ù‡ıË Â›Û˘ ηÈ
Ô ÀÔÙÔ̇˜ μ‡˘.
∞fi Ù˘ 10˘ ÒÚ·˜ Ù˘ 23˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1940 ‹Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÚÔÛ¤Ú¯ˆÓÙ·È, ÂÓıÔ˘ÛÈÒÓÙ˜, ÔÈ ¤Ê‰ÚÔÈ ÙˆÓ ÏËÛȤÛÙÂÚˆÓ ¯ˆÚ›ˆÓ.
∏ ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛȘ ÙÔ˘ ÌÂÓ ÀÔÙÔ̤ˆ˜ μ‡˘ ÂÂÚ·ÙÒıË ·˘ıËÌÂÚfiÓ, ÙˆÓ
‰Â ˆ˜ ¿Óˆ ‰‡Ô Δ·ÁÌ¿ÙˆÓ ÂÂÚ·ÙÒıË ÙËÓ 16ËÓ ÒÚ·Ó Ù˘ 25˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘
Î·È fi¯È, ˆ˜ ¤‰ÂÈ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Û¯¤‰ÈÔÓ ÂÈÛÙÚ·Ù‡Ûˆ˜, ÙËÓ 18ËÓ ÒÚ·Ó Ù˘
24˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘.
∫·Ù¿ ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛÈÓ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁˆÁÈÎÒÓ ÙˆÓ ‰‡Ô Δ·ÁÌ¿ÙˆÓ Û˘ÓËÓÙ‹ıËÛ·Ó ÌÂÁ¿Ï·È ‰˘Û¯¤ÚÂÈ·È, ÏfiÁˆ ÂÏÏ›„ˆ˜ ÎÔÈÓÒÓ Û·ÁÌ¿ÙˆÓ ÊfiÚÙÔ˘
Î·È Î·Î‹˜ ÔÈfiÙËÙÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÙ·¯ı¤ÓÙˆÓ. Δ·‡Ù·˜ ˘ÂÚÂ‹‰ËÛÂÓ Ë ¢ÈÔ›ÎËÛȘ
‰È¿ ηٷÚÙÈÛÌÔ‡ ™˘ÓÂÚÁ›Ԣ ÂÈÛ΢‹˜ Û·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÂÍ È‰ÈˆÙÒÓ Û·ÁÌ·ÙÔÔÈÒÓ, Î·È ‰È ÂÈٿ͈˜ Û·ÁÌ¿ÙˆÓ fiÓˆÓ.
ΔËÓ 19ËÓ ÒÚ·Ó, Ù˘ 25˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, ·ÌÊfiÙÂÚ· Ù· Δ¿ÁÌ·Ù· ·Ó¯ÒÚÔ˘Ó,
Û‡Ìʈӷ Ì ¢È·Ù·Á‹Ó Ù˘ μ.ã ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ πà ªÂÚ·Ú¯›·˜, ÙÔ ÌÂÓ
πÔÓ ‰È¿ ÂÚÈÔ¯‹Ó §·ÈÌÔ‡,6 ÙÔ ‰Â ππÔÓ ‰È¿ ÂÚÈÔ¯‹Ó ∫ÚÔ˘ÛÙ·ÏÔËÁ‹˜.7
ΔÔ ÚÒÙÔÓ ÂÓı‹ÌÂÚÔÓ ÙÔ˘ ÌËÓfi˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1940 Û˘ÓÂÎÚÔÙ‹ıËÛ·Ó
ÂÓ ∞Ì˘ÓÙ·›ˆ, ηÙfiÈÓ ¢È·Ù·Á‹˜ Ù˘ μã ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ πÃ˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜, Ë √Ì¿˜ ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È Ô §fi¯Ô˜ ŸÏ̈Ó.
ΔËÓ 15ËÓ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘, ηÙfiÈÓ ‰È·Ù·Á‹˜ Ù˘ μ.ã ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ Â˙ÈÎÔ‡
˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ ·ÂÛÙ¿ÏË ÂȘ ÙÔ ÂÓ ∫ÚÔ˘ÛÙ·ÏÔËÁ‹ ππ Δ¿ÁÌ· Ì›· ‰ÈÌÔÈπÃ
Ú›· ŸÏ̈Ó.
∫·Ù¿ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔÓ Î·È ÙÚ›ÙÔÓ ‰Âη‹ÌÂÚÔÓ ÙÔ˘ ÌËÓfi˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ·Ê›¯ıËÛ·Ó ÂȘ ∞̇ÓÙ·ÈÔÓ 1200 ÔÏ›Ù·È ÚÔ˜ ÂÓ›Û¯˘ÛÈÓ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜. √‡5. ¶Â‰ÈÓ‹ ΈÌfiÔÏË (˘„. 650) ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ∞Ì˘ÓÙ·›Ô˘ Ì 1.995 ‰›ÁψÛÛÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ (ÂÏÏËÓÈο, ÛÏ·‚Èο). ∂› ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó ∂Í› ™Ô˘, ‰ËÏ·‰‹ •ÈÓfi ¡ÂÚfi,
ÏfiÁˆ Ù˘ ‡·Ú͢ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÌÂÙ·ÏÏÈÎÒÓ ËÁÒÓ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È Û‹ÌÂÚ·. ◊Ù·Ó Ë ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ ™˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë πˆ¿ÓÓË ¶··¤ÙÚÔ˘, ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ 50Ô˘ ™.¶. ÛÙÔ ∞Ï‚·ÓÈÎfi Î·È Ì¤ÏÔ˘˜ ¤ÂÈÙ· Ù˘ ·ÓÙÈÛÙ·Ûȷ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Àμ∂/¶∞√, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÎÙÂϤÛÙËΠ·fi ÙÔÓ ∂§∞™
ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1944 ÛÙȘ ™¤ÚÚ˜. ªÂÚ›‰· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ÔÏ›ÛÙËΠÂ› ∫·ÙÔ¯‹˜ ·fi
ÙÔ ÎÔÌÈÙ¿ÙÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ.
6. ªÂıÔÚÈ·Îfi˜ ‰ÈÓfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ (˘„. 940) ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ºÏÒÚÈÓ·˜ Ì 738 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. ∫ÔÓÙ¿ ÛÙÔ §·ÈÌfi ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1944 μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ÂÎÙ¤ÏÂÛ·Ó 7 Ó¤Ô˘˜ Ù˘ fiÏ˘
ºÏÒÚÈÓ·˜ Ô˘ fi‰Â˘·Ó Ó· ηٷٷÁÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜.
7. √ÚıfiÙÂÚ· ∫Ú˘ÛÙ·ÏÏÔËÁ‹. ªÂıÔÚÈ·Îfi˜ ËÌÈÔÚÂÈÓfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ (˘„. 1130) ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡
ºÏÒÚÈÓ·˜ Ì 624 ηÙÔ›ÎÔ˘˜ (ÎÙ›ÛÙ˜ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙÔ˘˜). μÚ›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ
˘„ËÏfiÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ÛÙÂÓˆÔ‡ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÚ¤ˆÓ ª¿ÏÈ ª¿‰È (˘„.
1654) Î·È μ¿ÚÌ· (˘„. 1749).
32

30. ∏ª∂ƒ√§√°π√ 28Ô˘ ™À¡Δ∞°ª∞Δ√™ ¶∂∑π∫√À
ΔÌ‹Ì· Ù˘ ÛÙÂÓˆÔ‡ Ù˘ ∫Ú˘ÛÙ·ÏÏÔËÁ‹˜. ªÚÔÛÙ¿ ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ë ƒÔ˘ÛÂÏ›ÙÛ· ηÈ
›Ûˆ Ù˘ Ë μ¿ÚÌ·. ¢ÂÍÈ¿ ÔÈ Úfiԉ˜ Ù˘ ™·ÌÔ‚›ÙÛ·˜. ™ÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ fiÚÔ˜ μ›ÙÛÈ.
¶ËÁ‹: π‰ÈˆÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ ∫·ÏÏÈ·ÓÈÒÙË.
ÙÔÈ ÚÔ‹Ú¯ÔÓÙÔ ÂÎ ™˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞ã ™. ™ÙÚ·ÙÔ‡.
ΔËÓ 1ËÓ √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940, ηÙfiÈÓ ‰È·Ù·Á‹˜ Ù˘ μ.ã ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ πà ªÂÚ·Ú¯›·˜, Ô ÀÔÙÔ̇˜ μ‡˘ ¤·˘ÛÂÓ ˘·ÁfiÌÂÓÔ˜ ¢ÈÔÈÎËÙÈÎÒ˜
Î·È √ÈÎÔÓÔÌÈÎÒ˜ ÂȘ ÙÔ 8ÔÓ ∫¤ÓÙÚÔÓ ∂ÈÛÙÚ·Ù‡Ûˆ˜.
ΔËÓ 2·Ó √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ‰ÈÂÙ¿¯ıË Ë ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛȘ ÙÔ˘ πππ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÙÔ˘
˘ÔÏÔ›Ô˘ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ªÂÙ·ÁˆÁÈÎÒÓ ™ÒÌ·ÙÔ˜, ÙÔ˘ πÃÔ˘ √ÚÂÈÓÔ‡ ÃÂÈÚÔ˘ÚÁ›Ԣ Î·È ÙÔ˘ πà ¡ÔÛËÏ¢ÙÈÎÔ‡ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜.
33

31. ∏ º§øƒπ¡∞ ™Δ√ ∂¶√™ Δ√À ™∞ƒ∞¡Δ∞
ΔËÓ 3ËÓ √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940, ηÙfiÈÓ ‰È·Ù·Á‹˜ Ù˘ μ.ã ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ ¶Â˙ÈÎÔ‡ πà ªÂÚ·Ú¯›·˜, Ë ¢ÈÔ›ÎËÛȘ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, Ù¤ˆ˜ 8ÔÓ ∫¤ÓÙÚÔÓ
∂ÈÛÙÚ·Ù‡Ûˆ˜, ÌÂÙ¿ Ù˘ √Ì¿‰Ô˜ ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜, ÌÂÙÂÛÙ¿ıÌ¢ÛÂÓ ÂȘ °¿‚ÚÔÓ8 Î·È ·Ó¤Ï·‚ÂÓ ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛÈÓ ÙÔ˘ ÀÔÙÔ̤ˆ˜ ª¿ÏÈ-ª¿‰È.9
ΔËÓ 6ËÓ √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ÙÔ πππ Δ¿ÁÌ·, ÂÚ·ÙÒÛ·Ó ÙËÓ ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛÈÓ ÙÔ˘,
ÌÂÙ·ÛÙ¿ıÌ¢ÛÂÓ ÂȘ ª¿ÏÈ-ª¿‰È ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ˘ÔÏÔ›Ô˘ ÙÔ˘ §fi¯Ô˘ ŸÏ̈Ó.
∂Ș ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù¤ıË Ë Â˘ı‡ÓË Ù˘ ·Ì‡Ó˘ Ù˘ ÌÔÓ·‰È΋˜ ·ÚÙËÚ›·˜ ∫ÔÚ˘ÙÛ¿˜10-ºÏˆÚ›Ó˘ Ì ÙËÓ Î¿ÙˆıÈÓ ‰È¿Ù·ÍÈÓ:
– ππ Δ¿ÁÌ· (Δ·Á̷ٿگ˘ ™ÒÎÔ˜ ¢ËÌ.) ¶Ï¤ÔÓ §fi¯Ô˜ ™·ÎÂÏÏ·ÚÔÔ‡ÏÔ˘ (πÃÔ˘ ™˘ÓÔÚÈ·ÎÔ‡ ΔÔ̤ˆ˜) ÂȘ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹Ó ∫ÚÔ˘ÛÙ·ÏÔËÁ‹˜-μ·ÙÔ¯ÒÚÈ.11
™.¢. Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ μ·ÙÔ¯ÒÚÈ.
– πππ Δ¿ÁÌ· (Δ·Á̷ٿگ˘ ∫·Ú·ÓÈÎÔÏfi˜ °.) ÂȘ ÂÚÈÔ¯‹Ó ª¿ÏÈ-ª¿‰È™·Ìfi‚ÈÙÛ·-°Îڤη12- ÕÁÈÔÈ ∞Ó¿ÚÁ˘ÚÔÈ.13
™.¢. Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ª¿ÏÈ-ª¿‰È
– ΔÔ πÔÓ Δ¿ÁÌ·, ¢ÚÈÛÎfiÌÂÓÔÓ Ì¤¯ÚÈ Ù˘ 19˘ √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ÂȘ ÂÚÈÔ¯‹Ó
§·ÈÌÔ‡, Â·Ó‹ÏıÂÓ ÂȘ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙËÓ 22.10.40 Î·È ÂÛÙ¿ıÌ¢Û ¢˘ÙÈÎÒ˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚ›Ô˘ °¿‚ÚÔ˜, ˆ˜ Âʉڛ·.
™.¢. ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÌÂÙ¿ Ù˘ √.¢.™. Î·È ÙˆÓ ªÂÙ·ÁˆÁÈÎÒÓ ™ÒÌ·ÙÔ˜
ÂȘ °¿‚ÚÔÓ.
∂Ș ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ¤¯ÂÈ ‰È·ÙÂı‹, ˆ˜ ¶˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfiÓ ∞.À.
∂Ș √˘Ï·Ìfi˜ 75/1914 (∞Óı˘ÔÏÔ¯·Áfi˜ ¶˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡ ¶¿ÏÏ·˜ ∞Ó·ÛÙ·Û.) Ù·¯ı›˜ ÂȘ ºÚ·ÁÎfi‚ÈÙÛ·Ó15 (1000 Ì. ¡.∞. ª¿ÏÈ-ª¿‰È).
8. ∏ÌÈÔÚÂÈÓfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ (˘„. 810) ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜ Ì 384 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. ∫›ٷÈ
ÛÙÔ˘˜ ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡˜ Úfiԉ˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ ª¿ÏÈ ª¿‰È. ™‹ÌÂÚ· ÙÔ ¯ˆÚÈfi Â›Ó·È ÂÁηÙÂÏÂÈÌ̤ÓÔ, ·ÊÔ‡ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔ› ÙÔ˘ ÌÂÙÔ›ÎËÛ·Ó ÌÂÚÈο ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ·Ó·ÙÔÏÈÎfiÙÂÚ·.
9. ∫ÔÚ˘Ê‹ (˘„. 1654) ÓÔÙ›ˆ˜ Ù˘ ∫Ú˘ÛÙ·ÏÏÔËÁ‹˜, Ô˘ ¤‰ˆÛ ÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘ Û fiÏ·
Ù· ÁÂÈÙÔÓÈο ˘„ÒÌ·Ù· Ô˘ ηÏÔ‡ÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÁÂÓÈÎÒ˜ fiÚÔ˜ ª¿ÏÈ ª¿‰È.
10. ¶Â‰ÈÓ‹ ΈÌfiÔÏË Ù˘ ∞Ï‚·Ó›·˜ (‡„. 875) Ì ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜, √ıˆÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ∞ı›ÁÁ·ÓÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ (·Ï‚·ÓÈο Korcë).
11. ¶Â‰ÈÓfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ (˘„. 880) ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ºÏÒÚÈÓ·˜ Ì 770 ηÙÔ›ÎÔ˘˜, ÎÙÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÙËÓ
·Ó·ÙÔÏÈ΋ ¤ÍÔ‰Ô Ù˘ ÛÙÂÓˆÔ‡ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÚ¤ˆÓ ª¿ÏÈ ª¿‰È Î·È μ¿ÚÌ·.
12. À„ÒÌ·Ù· (˘„. 1549) ÛÙÔ˘˜ μμ¢ Úfiԉ˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ∫Ú˘ÛÙ·ÏÏÔËÁ‹.
13. ∂ÎÎÎÏËÛ¿ÎÈ ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ∫Ú˘ÛÙ·ÏÏÔËÁ‹˜ ÛÙ· ÂӉȿÌÂÛ· ÙÔ˘ ÌÔÓÔ·ÙÈÔ‡ Ô˘
·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ª¿ÏÈ ª¿‰È.
14. √ÚÂÈ‚·ÙÈο ˘ÚÔ‚fiÏ· ™Ó¿ÈÓÙÂÚ ‰È·Ì¤ÙÚÔ˘ 75 ¯ÈÏÈÔÛÙÒÓ, ˘ԉ›ÁÌ·ÙÔ˜ 1919, ÌÂ
‚ÂÏËÓÂΤ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi 9 ¯Ì.
34