Vader en zoon Hessel Meckema van Aylva en Hans Willem baron van Aylva hadden beide een imposante militaire carriërre. Hun roots lagen in het waddendorp Holwerd, waar de familie een state had en in de NH Kerk een luxe kerkbank. Ook was daar een praalgraf van de familie die tijdens de revolutionaire jaren rond 1795 ernstig beschadigd werd. In 2018 worden de beelden van, vermoedelijk, Hessel Meckema van Aylva en echtgenote teruggeplaatst in de kerk van Holwerd, in opdracht van de stichting Alde Fryske Tsjerken.

1. Album amicorum van Hessel Meckama van AylvaAlbum amicorum van Hessel Meckama van AylvaAlbum amicorum van Hessel Meckama van AylvaAlbum amicorum van Hessel Meckama van Aylva
1631163116311631
Bron: microfilm (zwart/wit) Koninklijke Bibliotheek (pdf-kopie Hans Zijlstra) van het origineel dat in
privé-bezit is in de USA.
Internetuitgave: M.H.H. Engels, juni/juli 2018
voor Hans Zijlstra, André Buwalda e.a. en ter nagedachtenis aan Sytse ten Hoeve
De microfilm is helaas niet overal duidelijk; de Duitse cursief moeilijk leesbaar. Digitale kleurenopnames van het origineel
zouden zeer welkom zijn. Deze transcriptie is onder voorbehoud: men richte verbeteringen aan het mail-adres op de homepage!
De identificering van de inscriptoren laat nog op zich wachten. Bij het online Repertorium Alborum Amicorum (RAA) is dit
album aangemeld.
Hessel Meckema van Aylva is in 1608 geborenHessel Meckema van Aylva is in 1608 geborenHessel Meckema van Aylva is in 1608 geborenHessel Meckema van Aylva is in 1608 geboren opopopop
Haniastate te Holwerd als zoon van Douwe ErnstHaniastate te Holwerd als zoon van Douwe ErnstHaniastate te Holwerd als zoon van Douwe ErnstHaniastate te Holwerd als zoon van Douwe Ernst
van Aylva en Luts Hesselsdr. Meckema. Alsvan Aylva en Luts Hesselsdr. Meckema. Alsvan Aylva en Luts Hesselsdr. Meckema. Alsvan Aylva en Luts Hesselsdr. Meckema. Als
kapitein maakte hij een buitenlandse (studie)reis,kapitein maakte hij een buitenlandse (studie)reis,kapitein maakte hij een buitenlandse (studie)reis,kapitein maakte hij een buitenlandse (studie)reis,
waarvan zijn album amicorum getuigt; op 14waarvan zijn album amicorum getuigt; op 14waarvan zijn album amicorum getuigt; op 14waarvan zijn album amicorum getuigt; op 14
november 1634 trouwde hij met de Oostenrijksenovember 1634 trouwde hij met de Oostenrijksenovember 1634 trouwde hij met de Oostenrijksenovember 1634 trouwde hij met de Oostenrijkse
gravin Elisabeth von Algravin Elisabeth von Algravin Elisabeth von Algravin Elisabeth von Althahn (1597thahn (1597thahn (1597thahn (1597----1663). Hij1663). Hij1663). Hij1663). Hij
werd op 5 december 1637 kolonel. Hij waswerd op 5 december 1637 kolonel. Hij waswerd op 5 december 1637 kolonel. Hij waswerd op 5 december 1637 kolonel. Hij was
kommandant van de Staatse troepen in Oostkommandant van de Staatse troepen in Oostkommandant van de Staatse troepen in Oostkommandant van de Staatse troepen in Oost----
Friesland. Na 1650 was hij drost van Leer. Op 11Friesland. Na 1650 was hij drost van Leer. Op 11Friesland. Na 1650 was hij drost van Leer. Op 11Friesland. Na 1650 was hij drost van Leer. Op 11
april 1652 is hij tot baron van het Heilige Roomseapril 1652 is hij tot baron van het Heilige Roomseapril 1652 is hij tot baron van het Heilige Roomseapril 1652 is hij tot baron van het Heilige Roomse
Rijk verheven. Bij een executie te Lich in HessenRijk verheven. Bij een executie te Lich in HessenRijk verheven. Bij een executie te Lich in HessenRijk verheven. Bij een executie te Lich in Hessen
werd hij op 21 april 1660 door boerenwerd hij op 21 april 1660 door boerenwerd hij op 21 april 1660 door boerenwerd hij op 21 april 1660 door boeren
doodgeslagen. Hij en zijn vrouw waren sedert 1640doodgeslagen. Hij en zijn vrouw waren sedert 1640doodgeslagen. Hij en zijn vrouw waren sedert 1640doodgeslagen. Hij en zijn vrouw waren sedert 1640
eigenaar van Brandstede te Holwerd; beiden zijneigenaar van Brandstede te Holwerd; beiden zijneigenaar van Brandstede te Holwerd; beiden zijneigenaar van Brandstede te Holwerd; beiden zijn
in de dorpskerk begraven.in de dorpskerk begraven.in de dorpskerk begraven.in de dorpskerk begraven.
De bijdragen in het album amicorum zijn hier enDe bijdragen in het album amicorum zijn hier enDe bijdragen in het album amicorum zijn hier enDe bijdragen in het album amicorum zijn hier en
daar besmuikt, geen wonder gezien het militairdaar besmuikt, geen wonder gezien het militairdaar besmuikt, geen wonder gezien het militairdaar besmuikt, geen wonder gezien het militaireeee
milieu.milieu.milieu.milieu.
Album amicorum van Hesselus Meckama de Aylva, Friesch Kapitein, cohortis militaris apud Frisios
Capitaneus;
te Orleans (Aureliis), Genève, Parijs,
1 Nov. 1630 - 7 Nov. 1631,
Delfzijl 1635.
Naamteekeningen, met en zonder bijschrift in verschillende talen [Latijn, Nederlands, Frans, Duits,
Spaans] van:
bijdrage jaarmaanddag plaats
1. Meckama zelf 16301101 Orléans
2. Andreas graaf van Lesne Paltsgraaf, Heer van Buranow,
Wlodawa en Radziwin (Polen)
16310129 Genève

2. bijdrage jaarmaanddag plaats
3. Nic. de Conari (Polen) 16310000 X
4. Vosse [Goffe] van Camstra (Friesland) 00000000 X
5. Douwe van Aylva 16310520 X
6. [Hans Heinrich] Staney [Stammer](London? [Emden]) 16310117 Emden
7. [Orpheus] van Schoterbos 16310513 X
8. J[oachim] Priswitz (Seindem?) 16310630 Orléans
9. Phil[ippes] Cuno de Tichuslatl 16310202 Orléans
10. S[iegfriedt] van [von] Luttich[au], ridder 16310716 Orléans
11. Lod. [Ludovicus] de Voocht (Arnhem) 16310912 Orléans
12. J[ohan] van Middelcoop (Utrecht) 16310916 Orléans
13. J[acob] van Staverden (Arnhem) 16310916 Orléans
14. R[egnerus] Ravens (Friesland) 16310931 X
15. Heijmans (Leeuwarden) 16310931 Orléans
16. A[ndreas] Gaylichius (Friesland) 16310916 Orléans
17. J[oannes] Lentemans (Dokkum) 16310916 Orléans
18. S[ymon] van Heyningen (Leiden) 16310916 Orléans
19. Hero tho Nansum (Oost-Friesland [Groningâ Frisius]) 16310920 Orléans
20. [Wilh...eus] van Caban [Cabau] (den Haag[?]) 16310000 Orléans
21. [M.] de Vosberger [Volberger?] (Haag † 1630 [okt. 1631]) 16310927 Orléans
22. H[arm]. de Wyttenhorst in Sonsvelt (Leiden) 16310927 Orléans
23. Henry d'Essen (Essera?) Gelderland 16310927 Orléans
24. J[an] Aysma (Friesland) 16311024 Orléans
25. Reisel [I.N.G.p.t. = in de natie van Germaanse (= Duitse en
Nederlandse studenten) tegenwoordig] Procurator (Meissen)
16310724 Orléans
26. [Hans Heinrich] Schärtlin van Bartenbach [Burtenbach] 16310803 Orléans
27. H. [And. Hesselt] de Dinter (den Haag) 16310919 Orléans
28. A[brahamus] Oyens (Amsterdam) 16310920 Orléans
29. A[dr.] Havermans (Breda) 16311000 Orléans
30. [Bartholomaeus] Teellinck (Zeeland) 16310920 Orléans
31. H[enricus] Bor [J.U.D.] (Utrecht) 16310920 Orléans
32. J[ohannes] Koel (Hamburg) 16310922 Orléans
33. J. [F?] van den Brouck (Heusden) 16310922 Orléans
34. R[udolff] Bicker (Amsterdam) 16310925 Parijs
35. P[etrus] Codde (Amsterd. Med[ic]. D[octo]r.) 16310926 Parijs
36. J[ohan Frederic] van [zu] Naurath (Nassau) [Geldria] 16311001 Parijs
37. T[heodorus] Schout (Haarlem) 16311023 Parijs
38. J[ustus] Nobelaer (den Haag) 16311000 Parijs
39. W[illem] Backer (Amsterdam) 16311023 Parijs
40. P[etrus a Loemel] van Lommel (Utrecht) 16311024 Parijs
41. P[aulus] van de Moere Biscop [Amsterdam] 16311025 Parijs

3. bijdrage jaarmaanddag plaats
42. N[ic]. v[an] d[er] Schuijer (Utrecht) 16311025 Parijs
43. C[ornelius] v[an] Loo (Haarlem) 16311026 Parijs
44. J. [Isaacus] van Duijvelandt (Delft) 16311026 Parijs
45. Heyman[nus] Niportius (Utrecht) 16311028 Parijs
46. J. v[an] Velthoven (Bergen op Zoom) 16313010 Parijs
47. B[astien] Nissepat (Zeeland [Goes] [pharma.. et medicinae
studiosus Goesaneus])
16311101 Parijs
48. R[odolphus] Pathuys (Groningen) 16311102 Parijs
49. A[lbertus] Wiarda (Groningen) 16311103 Parijs
50. H[ermannus] Bolck 16311107 Parijs
51. P[etrus] van den Anckersse (den Bosch) 00000000 X
52. S. Aitsema 16350424 Delfzijl
53. J[ulius] F[ridericus] Perrenon (J.U.D. Mombelgardensis) 16310922 Orléans
54. G[uilhelmus] Ulrici (Livorno [? Livonus]) 16311102 Parijs
Wapens van no.s:
2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 18, 24, 26
[1]
Rien sans peine (1)
Hesselus Meckma de Aijlva
A Orleans le 1 november 1630
(1) Niets zonder moeite.
Devies van Guillaume de Poetou (ca.
1528-1567), dichter en koopman uit
Bethuné; tolk van de Franse
kooplieden naar de Noordduitse
Hanzesteden en Denemarken.
[2]
Stimulos dabit aemula virtus.(1)
Ou rien, ou bien. (2)
S. A[ve] V[ale] S.
Andreas Comes in Lesno, Palatinides Belsensis, Dominus
in Baranow, Wlodaneus, et Radziwin.(3)
Genevae 29 Janvier 1631
[Door andere hand:] Polen
(1) Een wedijverende deugd
stimuleert; Lucanus, Pharsalia, I,
120: ... dedit ...
(2) Doe helemaal niets, of doe 't
goed; vgl. tout bien ou rien
(3) Le livre du Recteur de
l'Académie de Genève (1559-1878)
vol. 6 p. 179 no. 45: Andreas, Comes
in Leszno, Palatinides Belcensis,
Dominus in Baranow et Wlodowa,
31 maii ao. 1630.
[3]
A. D. 1631.
Videmus meliora probamusque
Deteriora sequimur.(1)
Memoriae ergo lubens apposuit Nobilissimo Dno.
possessori.
Aurelijs
Nicolaus de Conari Slupeckj [Stupeckj] (2)
[Door andere hand:] polen
(1) Video ... proboque ... sequor;
Ovidius, Metamorphoses, 7, 20; Ik
zie het betere en sta daar achter,
maar toch volg ik het slechtere.
(2) Vgl. Le livre du Recteur p. 178
no. 7: Georgius de Conari Stupecki l.
b[aro] Polonus, Genevae d. 7. jun.
ao. Dni. 1628
[4]
Vive l'amour et ma metresse
Goffe van Camstra(1)
(1) Album studiosorum Leiden
29/06/1623: Godfridus a Camstra,
Frisius

4. tousiours au service des dames
[Door andere hand:] Frisius
[5]
Rien sans Dieu.(1)
Douwe van Aijlva
le 20 de Maij 1631
(1) Niets zonder God
[6]
Diesses schreib ich dem wohl Edlen undt Gestrengen Hern
Hesselo Meckema v. Aijleva Capitein, meinem
besonders[?] hochgeehrten[?] ..... zur stets wehrenden
Angedencken
ihn Emden den 17 Jannijuar An[n]o 1631
Hans Heinrich Stam[m]er(1)
(1) Disputeerde 1620 en 1621 in de
rechten aan de universiteit van
Wittenberg.
[7]
Taire et faire(1)
Orpheus van Schoterbos
le 13 de Maij 1631
(1) Zwijgen en doen
[8]
Nobilitas Musis et Armis conjuncta Triumphat.(1)
Symb.
(1) De adel verbonden met de muzen
en de wapenen triomfeert.
(2) Volgens het journaal van
Constantijn Huygens jr. was een

5. Fürchte Gott
Thue recht
Scheue Niemandt.
Dieses schreib ich zur stets wehrendem gedachtniss in
Orleans den 30 JunyA[nn]o 1631
Joachim Priswitz(2) [door andere hand:] Seindem[?]
zekere Priswitz op 14 februari 1692
bij hem op bezoek.
[9]
La vertu, l'amour et l'honneur
Sont les trois flambeaux de mon coeur.(1)
Pour tesmoigner l'affection, que ie porte à Monsieur le
possesseur de ce livre j'ay escrit cecy a Orleans le 2.
Febvrier l'an 1631
Philippes Cuno de Telinclatt m[anu] p[ro]pria
(1) De deugd, de liefde en de eer zijn
de drie fakkels van mijn hart
[10]
Il n'y a rien de si haut ou le bras de la vertu ne
puisse atteindre(1)
Est multum nasci clare, plus vivere recte.(2)
O[mn]ia sed superat morte perire pia[?](3)
Dem Wohl Edelen Gestrengen Vesten Herren Meckma
seinem hochgeehrten Freundt verliess dieses wenige zu
immerwehrender gedächtnis in Orleans den 16. Jull. 1631
Siegfriedt von Lütichau, Eq[ues] Misnius[?](4)
(1) Er is niets zo hoog of de arm van
de deugd kan het bereiken
(2) Het is veel waard beroemd
geboren te worden, maar meer om
rechtvaardig te leven
(3) Maar een vrome dood te sterven
overstijgt alles
(4) Ritmeester uit Meissen? Siegfried
Hannibals von Lüttichau (Zschorna,
Sachsen 1606 - 1661) komt in 1639
als ritmeester voor.
[11]
Pietate et Justitia(1)
Ludovicus de Voocht
Orleans le 12 Septimbre, Anno 1631.
[Door andere hand:] Geldrus d'Arnhem.(2)
(1) Met vroomheid en
rechtvaardigheid: motto van een
goede vorst
(2) Later burgemeester van Arnhem
(Mr. Louis de Voocht)
[12]
Plus tost [= Plutôt] sans vie, que sans amour(1)
In signum Amicitiae posuit
Nobillis. Dno. Hesselo de Meckama Cap. Aurel. 16 7bris
1631
Johan van Middelcoop
Ultraiectinus Geldrus
(1) Liever geen leven dan geen liefde
[13]
A la Cour, a l'amour, a la chasse
Chacun n'a pas ce qui'l pourchasse(1)
In perpetuum Amicitiae Symbolum haec paucula posuit
Nobiliss. ac strenuiss. Viro Viro Hesselo de Meckama
Cappitaneo
Aurel. 16 Septembris 1631
Jacob van Staverden
Arnhemio Gelrus
(1) Aan het hof, in de liefde en op de
jacht, krijgt ieder niet wat hij najaagt
[14]
- - Hic murus aheneus esto,
Nil conscire sibi, nulla pallescere culpâ.(1)
Conscience vaut en essence,
De mille tesmoins la presence.(2)
(1) Horatius, Epistolae, I, 1, 60-61:
Laat dit je muur zo hard als koper
zijn, niets op je geweten te hebben,
geen schuld om van te verbleken
(2) Quintilianus, Institut. orat.: Een

6. Adscripsit in perpetuum amicitiae symbolum Nobilissimo,
strenuissimo viro D. Hesselo De Meckama, Capitaneo
ordinum Frisiae praestantiss.
A[nn]o 1631. Die 21 Septemb.
Regnerus Ravens
[Door andere hand?:] Frisius
goed geweten is duizend getuigen
waard
[15]
Licet superbus, ambules pecuniae, fortuna non mutat
genus.(1)
Soleil leve matin, femme parle latin
Enfant nourri du vin, font rarement bonne fin.(2)
Haec, strenuissimo ac nobilissimo iuveni Hesselo Meckema
de Aylva Ordinum Frisiae capitaneo in sui memoriam, et
perpetuae amicitiae signum appangebat
Aurelys, vigesimo die Septemb. A[nn]o 1631.
A. Heymans [door andere hand:] Frisius Leovard.
Symb.
Secretum meum mihi.
(1) Ook al ga je prat op je geld,
fortuin verandert je afkomst niet.
(2) De zon die vroeg in de morgen
schijnt, een vrouw die Latijn spreekt,
een kind gevoed met wijn, maken
zelden een goed eind
[16]
Optima vivendi ratio discendi cupiditas (1)
C. apud Julianum 20, ff. de fideicom. Libert.(2)
Haec in perpetuam recordationem Nobiliss. ac strenuiss.
Juveni viro Capitaneo Hesselo de Meckama descripsit a
Orleans den 16 Septemb. a[nn]o 1631.
Andreas Gaylichius
Stauriens. Frisius
(1) De beste manier van leven is
gretigheid om te leren; Axiomata
juris uit de Pandecten
(2) ff = Πανδεκτης
[17]
Praestat suppellex sobria
rectèque parta recula
quam rapta per vim divitum
fastidiosa copia.(1)
Haec paucula in perpetuum amicitiae signum Nobiliss. ac
Strenuiss. Viro Juveni Capitaneo Hesselo a Meckama
ceret[?] reliquit
16 7bris Aurelijs 1631
Joannes Lentemans
Docc. Frisius.
(1) Psalm 37, 16.
Vondel: Het kleen bezit der vromen,
Rechtvaardiglyk bekomen,
Is verre beter dan het goedt,
Des ryken vreks vol overvloedt
[18] (1) Niets met geweld, alles met
liefde
(2) Raadsel: men leze de getallen in
het Frans (dix, onze, huit, vingt) en
voor de dubbele A paar A, met als
resultaat "Het Paradis is ons: wie 't
zoekt, die vindt"; opschrift onder een
afbeelding van 'Adam en Eva in 't
paradijs' aan een luifel te Lekkerkerk
- in de provincie Zuid-Holland, net
zoals Leiden waaruit van Heyningen
stamde - volgens J. van Lennep en J.
ter Gouw, De uithangteekens, tweede
deel, Amsterdam 1868, blz. 407.

7. Rien par force Tout par l'amour.(1)
Het AA 10 is 11: 8 Soekt die 20.(2)
Sunt homines humeris quos si quis portat ad urbem
Ausoniam: Domiti quae caput orbis erat
Nec tamen ad portam placidè deponat eosdem
Gratia praeteriti nulla laboris erit.(3)
In perpetuae amicitiae symbolum haec paucula posui
Nobiliss. ac strenuiss.
Capitaneo Hesselo de Meckama
Aurelys 16 die Septembris 1631
Symon van Heyningen Lugdunobatavus
(3) Er zijn mensen die als iemand ze
op zijn schouders draagt naar de
Italiaanse stad, die hoofdstad van de
veroverde wereld was, en hoewel hij
diezelfden netjes bij de poort afzet,
dank voor het voorgaande werk zal
er niet zijn. Philip Melanchthon,
Epigrammata II, 61 (De ingratitudine
hominum); Opera vol. 10, Halle
1842, Carmina III, 215
[19]
Aut arte, aut Marte.(1)
V[ale]. V[ale]. V[ale].
Vertu surpasse richesses.(2)
In verae et perpetuae amicitiae signum haec paucula
strenuissimo ac Nobiliss. Dno. Hesselo de Mekkema
scripsit Aureliis
20 die Septemb. anno 1631.
Hero Tho Nansum
Groningâ Frisius.
(1) De in alba amicorum veelvuldig
voorkomende spreuk Arte et/vel
Marte clarum fieri licet: door
kunst/cultuur en/of krijgsdienst mag
men beroemd worden
(2) Deugd gaat boven rijkdom
[20]
Qui ne fait, quant il peut,
ne fait, quant il veut.(1)
Vive l'amour apres souper.
(1) ... quand ...; Wie niet handelt,
wanneer hij 't kan, krijgt niets voor
elkaar, wanneer hij 't wil

8. Wilh. Zeus[?] van Cabau
A[nn]o 1631 [door andere hand:] Hagius
[21]
Vive l'amour et ma maistresse etc.(1)
A.I.
M. de Volberger
Commandeur de Buijren
Parisijs le 27 Septemb. 1631
[door andere hand:]
Hagius
gestorven den 18[?]
october 1631 ende
te Paris begraven
(1) Chanson Vive le vin, vive
l'amour
[22]
Par guerre ou par amour
je fineray mes jours(1)
Harm. de Wyttenhorst zu Sonsvelt [door andere hand:]
Leiden
Parisijs le 27 Septemb. Anno 1631
(1) Door oorlog of door de liefde zal
ik mijn dagen beëindigen
[23]
Si fortune me tourmente
l'esperance me contente.(1)
Henrij d'Essen [door andere hand:] Geldrus
Parisys le 27 Septemb.
1631.
(1) Als het geluk me kwelt, stelt de
hoop me tevreden/gerust
[24]
16 Rien sans Dieu 31
Jan Aijsma [door andere hand?:] frisius
Paris le 24 Octobre
1631
[25]
De femme volage et friande,
De galand, qui muet demande,
De prescheur, qui se recommande,
De proces, ou gist grosse amende,
De notaire, à qui l'or commande,
De table et brigade gourmande
(1)Tegen een lichtzinnige en
begerige vrouw,
Tegen een vrijer zonder woorden,
Tegen een bedelende prediker,
Tegen een rechtszaak die een vette
geldboete oplevert,
Tegen een notaris die beheerst wordt
door geld,

9. En tout temps bon-heur nous defende.(1)
Zur[!] dienstfreunlichen andencken wolte ich dieses wenige
meinem hochgeehrten lieben hern[?] und werthem freundt
schreiben in Orleans den 24 Julij 631[!] [door andere hand:]
Meisener[?]
D. Reisel I[n] N[atione] G[ermanica] p[ro] tem[pore]
Procurator
Tegen een overvolle tafel en
geldzuchtige compagnie,
Verdedigt ons te allen tijde het
gelukkig zijn
[26]
Pour acquerir la grace d'une Dame galante
et rendre un jeune cheval obeissant
Il les faut travailler avec patience
milles caresses pour un peu d'obeissance(1)
Pour l'honneur il ne faut pas craindre la mort [door andere
hand:] Symb.(2)
Jetzundt ein Student
jetzundt ein Soltat,
machen zu Ehren
Gehelffen satt.(3)
Zu dienst schuldigem angedencken verlisse dies wenige
dem woledlen und ghestrengen Monsieur Meckema als
seinen hoch geehrten, werden Freundt geschriben
Ihn Orleans den 3 Augusti 1631
Hans Heinrich Schärtlin von Burtenbach [zoon van Hans
Sebastian]
(1) Om de genegenheid te verwerven
van een galante dame en een jong
paard gehoorzaam te maken, moet
men ze behandelen met geduld, met
duizend liefkozingen voor een beetje
gehoorzaamheid.
(2) Voor eer moet men de dood niet
vrezen
(3) Nu een student, dan een soldaat,
maken tot eer voldoende helpers
[27]
Immortalis beneficentia(1)
And. Hesselt de Dinter [door andere hand:] Hagius
Aurelijs 19 Septemb.
A[nn]o 1531
(1) Weldadigheid is onsterfelijk. Vgl.
Erasmus, Adag.: amicitias
immortales esse oportet
[28]
Prudentibus et Paucis.(1)
Abrahamus Oijens
Amstelodamensis.
A Orleans
20 Septemb. A[nn]o 1631.
(1) Met voorzichtige en weinige
woorden? Vgl. paucis et prudentibus
interrogationibus: met weinige en
voorzichtige vragen
[29]
Clarescunt Marte vel Arte viri.(1)
Adr. Havermans [door andere hand?:] de Breda
Aurel. 12 Cal. Octob.
a[nn]o 1631
(1) Berucht/beroemd worden
mannen door de oorlog of de kunst;
vgl. 19.
[30]
Un bonne[!] courage surmonte touts les fates d'hasards.(1)
Non est mortale quod opto.(2)
Bartholomaeus Teellinck, Zeellandus.
Aurelijs 20 7embris. a[nn]o 1631.
(1) Met goede moed komt men alle
wederwaardigheden teboven
(2) Niet van sterfelijke aard is
datgene wat ik wens.
[31]
Chacun se doit connoistre et par long exercice
Cultivant la vertu defraciner son vice(1)
(1) Iedereen kenne zichzelf en roeie,
door lange oefening zijn deugd te
cultiveren, zijn ondeugd uit

10. [Symb.:] Post haec meliora(2)
Henricus Bor J.U.D. Ultraiectinus.
Aurelijs 20 7bris
1631
(2) Hierna betere tijden; Petrarca,
Africa 3. 774, 138: ... sequuntur
tempora
[32]
Contentement passe richesse, & vertu noblesse.(1)
Libere, laete, probe: probo.(2)
Zu dienst frundtlicher gedachtniss verliss Dieses wenige
dem wolledelen gestrengen besten Herren Meckma seinem
hochgeehrten freunde in Orleans den 22. 7bris Anno 1631.
Johannes Koel Hamb.
(1) Tevredenheid gaat boven
rijkdom, en deugd boven adel
(2) Vrij, blij en rechtschapen: dat
waardeer ik. Vgl. Horatius: laete &
libere & sine invidia vivimus; laten
we blij, vrij en zonder afgunst leven
[33]
Ubi perpetua concordia, ibi augetur imperium(1)
Generoso, nobili et strenuo viro
D. Hesselo de Meckama de Alua apud Frisios Capitaneo,
amicitiae suae testandae ergo posui, Aurelijs 22 7temb.
Anno 1631
F. van den Brouck Heusden [door andere hand:]
Brabandu[s]
(1) ... crescit ...; Appianus Claudius
in oratione (Johann Heinrich Alsted,
Encyclopaedia 1630, Lib. XXIII,
1480; Waar altijd eendracht is, daar
groeit het rijk.
[34]
Par vertu, armes, ou amour
Mon ceur sera content un jour.(1)
Omnibus suavis, paucis familiaris
nemini gravis.(2)
Paucula haec strenuissimo D. Capitaneo Hesselo de
Meckama in amicitiâ signum reliqui Parisijs 25 Septembr.
1631
Rudolff Bicker Amstelo Batavus.
(1) Door deugd, wapens of de liefde
zal mijn hart op een dag tevreden
zijn.
(2) [Wie geliefd wil zijn, zij] Voor
allen aangenaam, voor weinigen
familiair, voor niemand grof; vgl.
Kurtzer Tractatus Von deß
Teutschen Adels, Esslingen 1673.
[35]
Pro Deo et Patria(1)
Trudere non tantum laus est, pertingere fundum
hoc opus hic labor est ipsumque implesse foramen,
fac igitur medium globuli sigantur in antrum
in medio consistit honos et gloria ludi.(2)
Hos ego versiculos Generoso et strenuo viro D. Hesselio de
Meckema d'Aijlua Capitaneo fortissimo inscripsi in alma
urbe urbium Lutetia 26 Sept. 1631
Petrus Codde(3) Amstelodamensis
Medic. Doctor.
[door andere hand?:]
Dextra tenet calamum,
magnum tenet altera vitrum,
scribimus et bibimus
sic bene vadit opus.(4)
(1) Voor God en vaderland
(2) Indringen is niet alleen loffelijk,
de bodem bereiken, hét werk dé
inspanning is het de opening te
vullen, laat derhalve het midden van
de kleine bal in het hol afstempelen,
in het midden ligt de eer en roem van
het spel.
(3) Pieter Adriaensz. Codde (ca.
1606-1667) is misschien te Reims tot
doctor in de geneeskunde
gepromoveerd; later was hij
toneeldichter; NNBW III, 245.
(4) In de rechterhand houdt hij een
pen, in de andere een groot glas, wij
schrijven en drinken, zo gaat het
werk ras.
[36]
En Dieu seul gist mon Esperence(1)
Pour l'honneur que je porte et doits au tres Noble et plus
Genereux
(1) Op God alleen is mijn hoop
gevestigd

11. Cavaillier Monsieur Hessel de Meckema d'Aijlva, Capitaine
de Frisia p. j'ay escrit cecy à Paris le 1 Jour d'Octobre l'An
1631
Jehan Frederic zu Naurath
natif du pays de Nassau [door andere hand:] Geldria
[37]
Dum Incerta petimus
Certa amittimus(1)
Pauca haec D[omin]o Capitaneo strenuissimo Viro
Amicitiae testandae gratia reliqui Parisijs 23 Octob. 1631
Theodorus Schout Harlemo batavus
(1) Omdat we naar het onzekere
streven, verliezen we het zekere;
Plautus, Pseudolus, 685.
[38]
Post tenebras spero lucem(1)
c'est a dire en bon francais
un bon fouteur demand repos(2)
Haec pauca in amicitiae symbolum huius libri possessori
generoso ac nobili domino capitaneo reliqui Parisijs [datum
opengelaten] octobris 1631
Justus Nobelaer Hagae comitanus
(1) Na de duisternis hoop ik op licht.
(2) En goede n..ker vereist rust.
[39]
Medium tenuere beati(1)
Qui voit son bien et ne le veut
A tort et puis apres se deult.(2)
Pour temoignier l'affection que je porte a Monsieur Capitain
Meckama de Aylva j'ay escrit icy sus mon nom
Willem Backer, Amstelo batavus.
A Paris ce 23 d'Octobre 1631.
(1) Gelukkig zij die de middenweg
houden; Vgl. Codrus, Bologna 1502,
Sermo duodecimus (exemplaar
Österreichische Nationalbibliothek
met hss. aantt. in de marge (Google
books); Cursum medium tenere,
Cicero in Vatinium
(2) Wie zijn goed ziet en het niet wil,
heeft ongelijk en berouwt 't
bovendien later.
[40]
Per Angusta ad Augusta.(1)
Hauc paucula viro Nobiliss. et Cappitaneo Hesselio de
Meckama ab Aylua scripsit
Petrus a Loemel Ultrajectinus
Parisijs 24me jour d'Octob.
(1) Devies van Ernst van
Brandenburg; door benauwenis naar
het verhevene
[41]
Tam malum est habere nummos, non habere quam malum
est.
Tam malum est audere semper, quam malum est semper
pavere.
Tam malum est tacere multum, quam malum est multum
loqui.
Tam malum est foris amica, quam malum est uxor domu.
nemo non haec vera credit, nemo non contra facit.(1)
In perpetuae memoriae signum nobili ac strenuo viro D.
Hesselo Meckama de Aylua apud Frisios capitaneo haec
inscripsit
Paulus van de Moere Biscop, Amstelo Batavus
die 25 octobris Anni 1631 Lutetiae Parisiorum
(1) Zo slecht als het is geld te
bezitten, zo slecht is het ook niets te
hebben
altijd te wagen, altijd te schromen
veel te zwijgen, veel te praten
een vriendin buiten te hebben, een
echtgenote thuis
niemand gelooft dat dit niet waar is,
niemand bewijst het tegendeel
Lucius Annaeus Florus, Carmina;
ook toegeschreven aan Petronius
(XXIII Sapientiae praecepta); vgl.
The Oxford book of Latin verse: 296
A study in antitheses

12. [42]
Hooge bergen beclimmen
Jonge Jufferen beminnen
Harde noten te kraken
Sijn voor een out man drie sware saecken
Ter eeren de heer Cap. Hessel van Meckema van Aijlua
hebbe ick onders. dese veersiens alhier gestelt
Nic. van der Schuijer Ultraiectinus
In Paris dese 25en Octob. 1631
[43]
Pietatem colite et Justitiam(1)
Eo omnia Unde.(2)
Paucula haec in signum perpetuae memoriae Nobili ac
Strenuo viro Domino Hesselo Meckama de Aijlua apud
Frisios Capitaneo scripsit ac reliquit, tuus
Cornelius van Loo, Harlemo Batavus
Lutetiae Parisiorum die 25 Octobris Anni 1631
(1) Betracht rechtschapenheid en
rechtvaardigheid; Plautus Asinar.,
III, 1, v. 6.
(2) Alles gaat terug vanwaar het
kwam
[44]
Audi, vide et tace, si vis viv[e]re in pace.(1)
Isaacus a Duijvelandt, Delphensis.
Parijs[!] die 26 Octobris Anno 1631
(1) Hoor, zie en zwijg, als je wilt
leven in vrede; Walther, Proverbia
sententiaeque, nr. 1720.
[45]
Sustine et abstine.(1)
Scavoir, avoir, voir et ouir
font en tout temps un homme resouir(2)
Haec paucula viro nobilissimo et Capitaneo Hesselio de
Meckema ab Aijlva scripsit
Heijmannus Niportius, Ultraiectinus
Die 28 Octobris 1631, Lutetiae Parisiorum
(1) Lijd en mijd; verdraag en
verzaak; Aulus Gellius, Noctes
Atticae 17, 19, 6; Erasmus, Adagia,
nr. 1613.
(2) Telkens een letter minder: Weten,
hebben, zien en ..., maken dat een
mens zich altijd verheugt
[46]
Qui bien fout passe par tout(1)
En signe d'amitie et bien veillanse que je porte a Monsieur
le sieur Hessel Meckama de Aylua Capitain Frison j'ai ecrit
cecy pour temoigner que je suis et serai son tres affectionné
serviteur, a Paris An[n]o 10/30 1631
J. van Velthoven van Bergen op den Zoom
(1) Wie goed n..kt, komt overal.
[47]
Summum ne metuas diem, nec optes.(1)
Ce petit mot d'escrit est pour tesmoignier l'affection que je
porte a Monsr. Hessel Mackama[!] d'Aylua capitaine
comme ayant eu l'honneur de le frequenter en Compaignie
des Messrs. contenus dans ce livre.
A Paris le I Novemb. Monsr. Vostre tres humble et
affectionné serviteur
Bastien Nissepat Zeelandois Pharmac[..] et medicinae
studiosus Goesanus
(1) Vrees je laatste dag niet, maar
verlang er ook niet naar; Martialis,
Epigrammata, 10. 47, 13.

13. [48]
Rodolphus Pathuys Groningensis
Aij(1) in Parijs den 2 November Anno 1631
(1) Je l'aij escrit?
[49]
Invidia fortunae comes(1)
Tout avec le temps(2)
Paucula haec in signum perpetuae memoriae nobiliss. ac
praestantissimo Viro Domino Hesselo Meckama de Aylua
apud Frisios capitaneo scripsit ac reliquit
Albertus Wiarda Gronninganus[!]
Lutetiae Parisiorum 3 die Novemb. 1631
(1) Vgl. Invidia felicitatis/gloriae
comes = Afgunst is de begeleider
van het geluk; Cornelius Nepos,
Chabrias 3, 3.
(2) Alles op z'n tijd
[50]
Hoere liefde, en brandent vlas
blaeckent seer, verandert ras
Hermannus Bolck
Parisijs 7 No[vembris] 1631
[51]
L'on faist du bon pottage dens ung veiuex pot(1)
Illustrissimo domino Hesselo Mekama ab Aijlua amicitie[!]
ergo posuit
Petrus van den Ancker[...], Silveducensis.
(1) Men maakt een goede soep in een
oude pot. Vgl. Op een oude fiets ...
[52]
Quo fortuna, eo est favor hominum inclinator(1)
Le temps se change en peu d'heure
Tel rit le matin que soir pleure.(2)
Nobili ac strenuo viro D. Hesselo Meckema d'Aylua
cohortis militaris apud Frisios capitaneo in perpetuae
gratiae signum scripsi Delfsijl 24 Aprilis 1635.
S. Aitsema
(1) Waar geluk is, daar is de gunst
van mensen de aangever
(2) De tijd verandert in een
oogwenk: zo lacht de morgen, zo
huilt de avond.
[53]
Omnia si perdas, famam servare memento.(1)
J'ayme mieux qu'en mourrant la terre me pourrisse
Que vivant sans honneur la terre me nourrisse(2)
[Symb.:] Mas vale callar
Que mal hablar.(3)
Viro Strenuo ac Nobilissimo, Dn. Hesselio Meckama de
Aylua, Capitaneo Frisio fautori et patrono suo honorando,
hisce paucis se, suamque memoriam recommendare merito
voluit, debuit
Aurelijs 22. Sept. A[nn]o 1631.
Julius Fridericus Perrenon, Mombelgardensis(4). I.U.D.
(1) Zelfs als je alles verliest, denk
eraan je reputatie te behouden; de
auteur van dit distichon is onbekend.
(2) Gestorven heb ik liever dat de
aarde me verrot, dan dat bij leven de
aarde me zonder eer voedt.
(3) Spaans; Het is meer waard te
zwijgen dan kwaad te spreken.
(4) Montbéliard, Frankrijk
[54]
Augustinus.
Qui amicitiam fingit, peior est illo, qui adulteratam excudit
monetam, quia ille in rebus, iste in anima fraudem
committit.(1)
Symb.
Gedencke meiner mein Gott im besten.
(1) Wie vriendschap veinst, is
slechter dan hij die vals geld munt,
omdat de laatste in zaken, de eerste
in de geest fraude pleegt; Gregorius.

14. Paucula haec Nobilissimo et strenuo Dno. possessori in
amicitiae verae signum apposuit.
Parisijs di[e] 2 Novemb. 1631.
Guilhelmus Ulrici m[anu] p[ropria], Livonus[?].

15. HISTORIE&STREEKGESCHIEDENIS
8
HANS WILLEM BARON VAN AYLVA
DE MAN MET DE BLOTE BUIK
Tijdens de ledendag in oktober 2010 in Dokkum
werden diverse excursies georganiseerd. Een
daarvan was een rondleiding door het voorma-
lige stadhuis van Dokkum. Na binnenkomst kom
je links in de hal waar diverse schilderijen hangen.
Boven de deur hangt die van een man, waarvan
de bode meldt dat hij ook wel de man met de
blote buik wordt genoemd en dat hij een van Alva
is. Het verhaal gaat dat Ferdinand Bol het schilderij
heeft gemaakt. Op de vraag van een sneuper of de
afgebeelde persoon familie is van de hertog Van
Alva wordt aanvankelijk bevestigend gereageerd.
Maar dat kunnen de aanwezige sneupers snel ont-
krachten. Het betreft hier natuurlijk een Van Aylva,
van het adellijke Friese geslacht.
Alleen de uitspraak van de achternaam levert al
interessante discussies op. Simon Wierstra, kenner
van de Friese adel zegt dat het is uit te spreken als
Van Alua. Maar kenner van oude Friese inscripties
en taalkundige Hessel de Walle beweert juist dat
de naam gewoon als Aalva dient te worden uit-
gesproken. Ons nieuwe lid Oebele Vries, Oudfries
deskundige aan de Universiteit van Groningen,
meldde in eerste instantie dat ze allebei wel eens
gelijk kunnen hebben. Hessel de Walle gaat hier
nog met een apart artikel op in. Enfin, welke Van
Aylva is nu precies afgebeeld?
DATABASEVAN HET RKD
Bij een dergelijke vraag biedt de online database van het Iconografisch Buro in Den Haag (gevestigd naast CBG en Nationaal
Archief), thans onderdeel van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD), vaak uitkomst. Daarbij moet wel
bedacht worden dat slechts een deel van de collectie beschreven is en met foto in de database is opgenomen. Het betreft met
name particulier bezit of bezit van overheden, dus niet of nauwelijks werk dat in museaal bezit is. Via http://ib.rkd.nl/ komt u in
het zoekscherm van de database. Als zoekterm ingevuld: Van Aylva. Aangezien er veel leden van de familie Van Aylva geportret-
teerd zijn, levert dit direct enige pagina’s met resultaten op. Maar na enig bladeren herken ik het schilderij dat op deze pagina is
afgedrukt. De volgende gegevens worden er bij vermeld :
DE PORTRETSCHILDERIJEN VAN
PORTRET VAN HANS WILLEM BARON VAN AYLVA
door HANS ZIJLSTRA
sneuperdokkum@yahoo.com
naam: Hans Willem van Aylva
geboortetitel: Bn (baron)
geboren: 1635 te Holwerd
overleden: te Leuven
begraven: 1691
ouders: Hessel van Aylva en Elisabeth Althan (van Althau ?)
gehuwd met: Frouck van Aylva op 1658
afmetingen: 112.00 cm (h) x 91.50 cm (b)
kunstenaar: Martin Mytens I
gesigneerd: gemerkt (dorso) toegeschreven
identificatie: herkomst, vererving
verblijfplaats: openbare collectie
naam: Geldersche Kasteelen , Stichting
plaats: Kasteel Zypendaal, Arnhem (NL)
nummer: inv.4347
eigenaar: openbare collectie

16. HISTORIE&STREEKGESCHIEDENIS
9
naam: Brantsen van de Zyp-Stichting
achtergrond: strijdgewoel, gordijn/draperie
beschrijving: militair
op achterzijde gemerkt M. Mijtens.
Zie ook IB 81909 een gewijzigde kopie of repliek
Herkomst: vererving Van Aylva > Van Pallandt; coll. Van Pallandt, Neerijnen; Brantsen van de Zyp-Stichting, in bruikleen aan Stichting
Geldersche Kasteelen (inv.4347).
Literatuur: Moes nr.245-2; F.G.L.O van Kretschmar, “Vreemdeeendenindebijt.AantekeningenbijenkeleportrettenopkasteelNeerijnen”,
jaarboekCBG26(1972),p.35enafb.4(abusievelijkaangeduidalsmogelijkJoachimvanGendt,heervanMeinerswijk,1621-1682,red.)
José van Geldorp, Afdeling Portreticonografie RKD, meldt: De identificatie van het portret als Joachim van Gendt door F.G.L.O. van
Kretschmar is gedaan voordat hij op de hoogte was van het bestaan van de vrije repliek die de naam Hans Willem van Aylva draagt. In
onze kaartenbak wordt op het fiche met de identificatie als Joachim van Gendt doorverwezen naar het fiche met de naam Hans Wil-
lem van Aylva. Beide fiches zijn geschreven in het handschrift van F.G.L.O. van Kretschmar, die de gehele collectie van kasteel Neerrijnen
in 1971 heeft beschreven. Wanneer hij zijn identificatie heeft bijgesteld weet ik helaas niet.
Beschrijving: commandostaf in rechter hand, linkerhand in de zij,lang golvend haar, snor; leren kuras a la romaine met schouder-
stuk in de vorm van een leeuwenkop, paars-rode geborduurde tuniek en rokje met blauwe en rode leren stroken, met goud-
galonafgezettezwarteschoudermantelmetjuwelenketen,rodegordelmetzwaardoplinkerheup.Linksachtereennegerpage
met helm in de hand. Op de achtergrond een half opgenomen gordijn waarachter rechts doorkijk op een tentenkamp.
Bijgenaamd “De ontzachlijke Generaal”. Kolonel-commandant regiment Van Aylva (1659); generaal-majoor infanterie (1668);
luitenant-generaal (1672), gouverneur van Coevorden (1683).
EEN BIJZONDEREVONDST
Navraag bij conservator Steven Coene van de Gelderse Kastelenstichting levert echter een bijzonder ander beeld op en een in-
teressante vondst. Hij meldt: Helaas is dit niet het schilderij dat bij ons in de collectie aanwezig is ! Onder nummer 4347 hebben wij een
ander schilderij geregistreerd waarvan ik je op 15 december de foto stuurde. ( Over dit schilderij, hangende in Kasteel Ammersoyen,
straks meer ). Het blijkt dat het RKD weliswaar een foto van het schilderij heeft, met mijns inziens de correcte beschrijving, maar dat
onterecht gedacht wordt/werd dat het (nog) op Huis Zypendaal hangt. Hier is het hoofdkantoor van de Gelders Kastelen-stichting
gevestigd. Steven Coene meldde eveneens dat het RKD daarom standaard vaak Huis Zypendaal vermeld ondanks het veel grotere
bezit aan kastelen van de stichting. Dit doen ze ook omdat de schilderijen nogal eens verplaatst worden tussen de kastelen. Het
door de RKD gefotografeerde schilderij lijkt dus echter zoek!
Daarentegen heeft de Gelderse Kastelenstichting, volgens Coene, in zijn database, nota bene onder hetzelfde inventa-
risnummer 4347 een ander, mij onbekend, schilderij opgenomen als: “Schilderij, portret Maur. Willem van Aylva (1630-1691).”
Nu bestaat er helemaal geen Maurits of Maurice in de Van Aylva fami-
lie en zijn de genoemde jaren 1630-1691 typisch voor onze Hans
Willem! Ook gezien de uiterlijke overeenkomsten denk ik dat dit
schilderij dus ook een portret van Hans Willem baron van Aylva is.
Het verdwenen schilderij intrigeerde mij. Zou het toch op kasteel Nee-
rijnen hangen? En laat nu ons lid Hilda Bouta in het Betuwse Neerijnen
wonen. Ze tipte mij de naam van de heer Robbie Dell’Aira, kenner van
de historie van de kastelen Neerijnen enWaardenburg en beheerder van
www.castele.nl. Na een telefoontje en enkele mails ging hij op zoek.
En ja hoor, enkele weken later kwam hij met het goede nieuws dat een
van de erfgenamen van de inmiddels uitgestorven familie Van Aylva
het nog in zijn particuliere collectie in Groot-Brittannië heeft hangen.
Rond 1971, toen kasteel Neerijnen verkocht werd, moet een deel van
de inboedel, waaronder het portret van Van Aylva, met de erfgenamen
mee naar de andere kant van het Kanaal geëmigreerd zijn. Om privacy-
redenen vermelden we de naam van de huidige bezitter niet.
Zoals hiervoor opgemerkt wordt er ook verwezen naar IB 81909, een
andere beschrijving in de RKD-database (ook op het veld IB-nummer
kan in de database gezocht worden). Hierbij is geen foto afgebeeld
maar is wel een beschrijving van een schilderij beschikbaar waarop de-
zelfde Hans Willem van Aylva moet staan. Na het doorklikken op het
nummer en het lezen van de tekst blijkt dat het hier om ons Dokkumer
schilderij moet gaan!
tijdvak regenten en vorsten
HET PORTRET IN KASTEEL AMMERSOYEN, NUMMER 4347
IN DE DATABASE VAN DE GELDERSE KASTELENSTICHTING

17. 10
HISTORIE&STREEKGESCHIEDENIS
De beschrijving betreft nl. het Dokkumer schilderij:
naam: Hans Willem van Aylva
geboortetitel: Bn
geboren: 1635 te Holwerd
overleden: te Leuven
begraven: 1691
ouders: Hessel van Aylva en Elisabeth Althan
gehuwd met: Frouck van Aylva op 1658
soort: schilderij
drager: doek
medium: olie
vorm: rechthoekig
afmetingen: 104.00 cm (h) x 82.00 cm (b)
kunstenaar: (niet ingevuld)
Voorstelling gedeeltelijk identiek met IB 32947 door Mijtens, mogelijk een kopie/repliek hiernaar. Herkomst: Art Market,
Amsterdam (1953); Raadhuis Dokkum, gemeente Dongeradeel. Literatuur: A. Blankert, Ferdinand Bol, 1982, p.180 nr.162 met
lit. (niet door F. Bol); De Dongeradelen, Monumenten voor Geschiedenis en Kunst, 1983, p.192 afb. Beschrijving: rechterhand
op de heup, commandostaf in linkerhand, lang bruin haar, snor; harnas a la romaine, goudkleurige mantel met galon. Op de
achtergrond rechts een gepluimde helm. Bijgenaamd“De ontzachlijke Generaal”. Kolonel-commandant regiment Van Aylva
(1659); generaal-majoor infanterie (1668); luitenant-generaal (1672), gouverneur van Coevorden (1683)
DE AANKOOPGESCHIEDENISVAN HET DOKKUMER SCHILDERIJ
Op 5 november 2010 sprak ik Pieter Fokkes Visser, oud-burgemeester van Westdongeradeel (1978 tot 1983) en Kollumerland
c.a. (1983 tot 2001), die het schilderij wel kende omdat het ooit boven zijn bureau had gehangen in de burgemeesterskamer te
Ternaard! Zijn voorganger Arend Egbert Hoving (burgemeester van Westdongeradeel van 1937 tot 1961) kocht het schilderij in
1953/54. Uit een aantekening op een brief aan de gemeenteraad van Westdongeradeel blijkt dat op 28 december 1953 besloten
is tot aankoop van het schilderij voor 2.060 gulden. De Amsterdamse Kunsthandel De Gier had het schilderij aangeboden, waar-
van op dat moment op basis van de expertise van Dr. H.P. Bremmer nog werd aangenomen dat Ferdinand Bol de schilder was!
Het adres van die kunsthandel in Amsterdam, via online telefoonboek 1950: http://de-wit. net/bronnen/ tel1950/ : 37648 (het
telefoonnummer) Gier, L.G.A. de, kunstexpos.kunstschild. teekenleer rest. enz., Heiligeweg 14, C (dit staat vermoedelijk voor
Centrum, aangezien het een zijstraat van de Kalverstraat is. Momenteel is er een Seiko store in gevestigd). Op de Woningkaart
van dit adres staat de naam van Louis G.A. de Gier, geboren in 1912, wonende met 1 mannelijk en 3 vrouwelijke personen op
dat adres. Op 22 maart 1943 met de beschrijving Gv (vermoedelijk een verhuizing). De suggestie dat dit voor ’s-Gravenhage/
Den Haag staat is wat vreemd gezien de vermelding in 1953 van een Amsterdamse kunsthandel. De vraag is nog van wie de
Kunsthandel het schilderij had aangekocht. Er is geen archief van hen aangetroffen in het Stadsarchief Amsterdam en ook in de
kring van het epicentrum van de Amsterdamse kunsthandel, het Spiegelkwartier, is de kunsthandel De Gier verder niet bekend.
In het Noordhollands Archief te Haarlem of in Den Haag zou een kleine kans in de archieven van de Kamer van Koophandel of
een bedrijfsarchief kunnen bestaan.
Dr. A. Wassenbergh, destijds directeur van het Fries Museum, bemiddelde bij de aankoop van het kunstwerk. Burgemeester
Hoving ging in zijn brief aan de gemeenteraad uitgebreid in op de reden waarom het schilderij volgens hem moest worden
aangeschaft: “Het is te betreuren dat al die oude burchten en State’s, in de vorige eeuwen door de geslachten Van Aylva, Herwey, Tjes-
sens, Hania, Sjuxma, Peyma e.a. bewoond, zijn gesloopt. De kunstschatten in die burchten en State’s door de adel en Statebewoners
bijeengebracht, zijn òf verloren gegaan òf hebben als familiebezit elders een plaats gevonden. Evenals de meeste Friese plattelands-
gemeenten is ook Westdongeradeel arm aan cultuurproducten, doch gelukkig begint zich in meerdere gemeenten de drang naar
cultuurbezit (o.a. schilderijen en porcelein) te openbaren”.
gesigneerd: onbekend
anno: (niet ingevuld)
bijzonderheden: kopie/repliek: naar Mytens
eigenaar: openbare collectie
naam: Raadhuis
plaats: Dokkum (gem. Oostdongeradeel) (NL)
figuur: heupstuk
stand hoofd: rechts
stand lichaam: rechts
houding: staand
zicht: aanziend
voorgestelde: man
beschrijving: militair
NOG EEN AFBEELDING
In de collectie vanTresoar bevindt zich nog een bij-
zondere afbeelding vanVan Aylva in de begrafenis-
optocht van Willem Frederik, graaf van Nassau-
Dietz, in Leeuwarden op 6 januari 1665. Op een
deel van de begrafenisstoet met de lijkkist, plaat nr.
10 in een ensemble van 24 (van de 25) ongemon-
teerde, genummerde platen (zonder tekst-bladen)
die samen een lange fries vormen, staat hij afge-
beeld als een van de dragers. Het geeft goed aan
hoe hoog zijn status wel niet was, omdat hij per-
soonlijk een van de dragers van de lijkkist van de
graaf is. De tekening is gemaakt door Michel Noé,
Cornelius Appeus en Franciscus Carré (schetsen).
LIJKSTATIE VAN WILLEM FREDERIK IN 1665

18. 11
HISTORIE&STREEKGESCHIEDENIS Hoving besluit zijn brief met een uitgebreide opsomming van Van Aylva’s wapenfeiten (overgenomen uit de Friesche Volks-
Almanak van 1841) en de bombastische zinnen: “Hans Willem van Aylva, één van Westdongeradeels zonen, met roem overladen,
vanwegezijnheldenfeitenindevrijheidsstrijdtelandenterzeetegendesomsovermachtigevijand,evenknievanTsjerkHiddesdeVries,
zij aan zij strijdende met de Friese Nassau’s. Zijn portret, geschilderd door een leerling van Rembrandt, zal een bezit voor de gemeente
zijn, om trots op te zijn. Zal dit fraaie schilderij onze raadzaal sieren?”
In juli 1954 werd ter gelegenheid van de aanschaf van het schilderij en mogelijk vanwege de Bonifatius-herdenking (754-1954)
een geïllustreerd 8 pagina’s tellend boekje uitgegeven getiteld Hans Willem Baron van Aylva, Luitenant-Generaal der Neder-
landen, met een introductie door de burgemeester van Westdongeradeel. Hierin ook afbeeldingen van de Hervormde Kerk
van Holwerd, Brandstede of Aylva-State en een schilderij ten voeten uit van de vader, kolonel Hessel van Meckema van Aylva
(omstreeks 1635 uitgebeeld door de Friese hofschilder Wijbrand de Geest (1590-1650) en in het bezit van het Fries Museum).
Het (overigens niet altijd betrouwbare) boekwerk Noordelijk Oostergo. De Dongeradelen. Monumenten Van Geschiedenis En Kunst
(Herma vd Berg, 1983) vermeldt het schilderij op pagina 177 met een foto van 1976.
Ons lid Alie Patrouilje-Dijkstra, koster van de Willibrordus kerk te Holwerd, vertelde onlangs dat tijdens de reünie in 2010 in
deze kerk het Dokkumer schilderij in bruikleen opgehangen was in een kleine uitstalling over de Van Aylva’s.
HET ADELLIJKE FAMILIENETWERK VAN DE VAN AYLVA’S
Pieter Fokkes Visser wist ook te vertellen dat er familiaire banden van de Van Aylva’s waren met Arnhem, vandaar waarschijnlijk
de schilderijen in het bezit van de Gelderse Kastelenstichting. Inderdaad vermeld Jaarboek CBG 1972 in het artikel ‘VREEMDE
EENDEN IN DE BIJT, Aantekeningen bij enkele portretten op kasteel Neerijnen’, door Jhr. F. G. L. O. Van Kretschmar, dat in 1827 een
latere HansWillem van Aylva, heer vanWaardenburg, Neerijnen,Warmenhuizen, Schoorldam en Krabbendam, als laatste van zijn
geslacht was overleden (hij werd in 1826 door de bekende Friese schilder Willem Bartels van der Kooi afgebeeld). Daar zijn enige
dochter mevrouw Van Pallandt van Keppel reeds voor hem gestorven was, liet hij de heerlijkheden Warmenhuizen, Schoorldam
en Krabbendam na aan haar oudste dochter, Baronesse Rengers-van Pallandt. Zij bleven sindsdien in de familie Rengers. De
heerlijkheden Waardenburg en Neerijnen vermaakte hij aan zijn dochters tweede zoon, zijn petekind, Hans Willem van Aylva
baron van Pallandt (1804-1881). Het schilderij, dat we inmiddels kennen als het portret van Hans Willem van Aylva dat zoek was,
wordt hier abusievelijk aangeduid als mogelijk Joachim van Gendt, heer van Meinerswijk, 1621-1682. In hetzelfde artikel worden
ook schilderijen beschreven die door de Friese schilder Bernardus Accama zijn geschilderd. Dit wordt extra interessant als blijkt
dat in de publicatie ‘AetasAurea,monographsonDutch&Flemishpainting,FerdinandBol,’ by Albert Blankert (1982, Davaco Publish-
ers) het Dokkumer schilderij wordt afgewezen als een Ferdinand Bol met de opmerking: ...is portrayed as an officer, by a provincial
artist. Zou Accama (1696 - 1756) dan misschien de schilder zijn geweest? Accama werd op 12 juli 1696 in Burum, Kollumerland
c.a. gedoopt als zoon van dominee Simon Accama en Aeltje Boetes Nievelt en was dus een provincie- en streekgenoot van Van
Aylva. Accama had ook een vijf jaar jongere broer, Mathijs, die door hem als kunstschilder opgeleid werd.
Een andere mogelijke schilder zou de vermeende schilder van het origineel kunnen zijn, Martin Mytens I, uit een Haagse schil-
dersfamilie. Maar ook deze is lang niet zeker.
In het familiearchief Van Harinxma thoe Slooten (Tresoar) bevinden
zich wel diverse stukken* over testamenten, nalatenschappen van de
Holwerder Van Aylva’s en zelfs een lijst met schilderijen. Helaas is deze
laatste beschrijving zo algemeen (vaak staat er alleen: portret) dat er
geen bruikbare informatie uit gehaald kon worden voor dit onderzoek.
Sneuper Simon Wierstra heeft onderzoek gedaan naar de genealogie
van de Friese adel. Daarbij ook de familie Van Aylva, op zijn website te
raadplegen via http://www.simonwierstra.nl/AYLVA.htm
XII-a Hans Willem van Aylva, geboren 1633/1634, overleden te
Leuven 21 februari 1691, 57 jaar, begraven te Holwerd in het familiegraf,
zoon van Hessel Meckema van Aylva (XI-b) en Elisabeth d’Althan (afkom-
stig uit Oostenrijk). Bij zijn huwelijk in 1658 was hij ritmeester.
De Vrije Fries 1850-368/389: kolonel van Aylva werd op 22 februari 1667
benoemd als opvolger van Tjerk Hiddes de Vries tot luitenant-admiraal;
in 1672 als generaal in het leger; hij overleed in 1691 te Leuven door een
val van zijn paard.
Hans Willem is getrouwd te Holwerd op 12 december 1658 met zijn
nicht Frouck van Aylva, geboren 1643/1644, overleden 8 februari 1689,
in het 45e jaar, begraven te Holwerd, grafschrift bekend, dochter van
Ulbe van Aylva (XI-f) en Hylck van Lycklema. Uit dit huwelijk:
1 Ulbe van Aylva, gedoopt Holwerd juni 1659.
2 HesselvanAylva,gedooptHolwerd17juni1660,overledenvoor1667.
ACHTERKANT SCHILDERIJ TE DOKKUM: HANS WILLEM VAN
AIJLVA, COLONEL. DE VERMELDING ‘COLONEL’ SUGGEREERT
DAT DE AFBEELDING ROND 1665 GEMAAKT MOET ZIJN.
HET SCHILDERIJ IS GERESTAUREERD IN 1989 EN 2009/2010 EN
HAD OORSPRONKELIJK EEN GROTER FORMAAT.

19. 12
HISTORIE&STREEKGESCHIEDENIS
3 Elisabeth van Aylva, geboren april 1662, overleden Holwerd, Haniastate op 26 december 1734 ,72 jaar en 8 maand, begraven
te Blija. Elisabeth is getrouwd te Ternaard op 1 april 1694 met Ernst van Aylva, gedoopt te Ternaard 3 april 1659.
4 Juliana Agatha van Aylva, geboren september 1664, overleden 2 november 1700, begraven te Menaldum, grafschrift be-
kend. Zie ook Nederlandse Leeuw 1989 voor genealogie Van Aylva.
Blijkbaar vond de familie Van Aylva het geen probleem om neven en nichten onderling te laten trouwen, een toch aanzienlijk
genetisch risico voor het nageslacht (inteelt).
OOK NOG EEN GEGRAVEERD PORTRET
In mijn boekenkast staat Jaarboek 1982 van het Fries Scheepvaart
Museum. Die kocht ik ooit antiquarisch vanwege een uitgebreid stuk
over de Admiraliteit van Friesland. En laat nu daar ook een portret van
onze held in staan! Gegraveerd portret van luitenant-admiraal Hans
Willem baron van Aylva. Collectie Fries Museum, Leeuwarden. En
weer zien we de commandostaf, de gepluimde helm en de midden-
scheiding: Hans Willem baron van Aylva, 1625 (!)-1691. 1665 kolonel der
infanterie; 1666 benoemd tot luitenant-admiraal; 1667 niettegenstaande
de equipages van de Friese schepen niet voltallig waren te krijgen, toch
met elf grote schepen en enig klein materiaal buitengekomen, schaart
zich op 21 juni 1667 onder de vlag van De Ruyter, tocht naar Chatham;
1672-74 strijdt aan de wal als generaal, raakt bij Senef gewond; 1690 strijdt
bij Fleures; overlijdt ten gevolge van een val van een paard.
Inmiddels staat deze afbeelding en beschrijving ook in de online data-
base van het Fries Scheepvaartmuseum.
WAT KUNNEN WE TOT NU TOE CONCLUDEREN?
Het schilderij in het stadhuis van Dokkum toont Hans Willem baron van
Aylva, geboren ca. 1633 te Holwerd. Aangezien de voormalige gemeente
Westdongeradeel samen met Oostdongeradeel en Dokkum is opgegaan
in de gemeente Dongeradeel is het schilderij in het gemeentehuis van
Dongeradeel ofwel het stadhuis te Dokkum terechtgekomen. De ver-
melding van zijn geboortejaar in de database van het RKD (1635) lijkt
foutief, maar leert ons wel dat het schilderij een gedeeltelijke kopie is
van een origineel dat heeft gehangen in Kasteel Neerijnen. Dit schilderij
is momenteel in particulier bezit van een erfgenaam van de Van Aylva’s
in Groot-Brittannië. Wat op het schilderij ogenschijnlijk een blote buik en
navel is, is mogelijk een kuras, een klein harnas.
Bijzonder zijn ook de verschillen. Op de Dokkumer versie is de vrije rechterhand met de bovenkant in de zij gezet, terwijl
dit op het ‘Neerijnense exemplaar’ juist met de linkerhand wordt gedaan. De commandostaf in de andere hand wordt ook
verschillend vastgehouden. Waar het origineel nog een vrij levendige achtergrond heeft met een tentenkamp, refererend
aan zijn militaire status, en een negerpage, een slaaf die zijn hoge positie moet benadrukken, daar is in Dokkum de achter-
grond vrijwel geheel donker. Dankzij de beschrijving van het RKD kunnen we daar nog van maken dat er een gepluimde
helm zichtbaar zou moeten zijn. Misschien dat een schoonmaakbeurt deze weer beter zichtbaar kan maken? Daarnaast is
het (helaas) waarschijnlijk niet door Ferdinand Bol geschilderd. De vraag blijft dus: wie is dan wel de schilder? Een leerling
van Bol, de Friese schilder Bernardus Accama of Martin Mytens I?
CARRIÈRE TER ZEE EN TER LAND
Op zoek naar wat meer achtergrondinformatie
over onze hoofdpersoon stuit ik op een Wikipedia-
pagina over hem: http://nl.wikipedia.org/wiki/
Hans_Willem_van_Aylva. Wikipedia is een on-
line encyclopedie die door iedereen bewerkt kan
worden. De gedachte hierachter is dat experts in
de meeste gevallen foutieve informatie zullen ver-
beteren. In de praktijk zijn met name de minder
bekende onderwerpen lang niet altijd betrouw-
baar, simpelweg omdat slechts een enkeling
hieraan gewerkt heeft en controle achterwege
is gebleven. Bij het lemma van Hans Willem van
Aylva, een toch belangrijke militaire figuur in de
geschiedenis die bij meerdere historici bekend is,
lijkt het risico op fouten daardoor kleiner. In ieder
geval levert het ‘nijsgjirriche’ informatie op:
GEGRAVEERD PORTRET VAN VAN AYLVA - FRIES MUSEUM
DE TOCHT NAAR CHATHAM IN 1667

20. 13
HISTORIE&STREEKGESCHIEDENIS Van Aylva was opvolger van Tjerk Hiddes de Vries en luitenant-admiraal van een eskader, uitgereed door de Admiraliteit van
Friesland. Hij nam samen met Enno Doedes Star deel aan de Tocht naar Chatham. Dit is de fameuze tocht in juni 1667 onder
leiding van Michiel Adriaansz de Ruyter, waarbij de Engelse vloot op de Medway (een zijrivier van deTheems) in de grond werd
geboord en het vlaggeschip de Royal Charles werd buitgemaakt. De spiegel van dit schip is nog steeds een van de pronkstukken
in het Rijksmuseum te Amsterdam. Het Friese smaldeel stond onder leiding van Van Aylva.
Tijdens de Tocht naar Chatham hield de Friese schout-bij-nacht Hendrik Bruynsvelt (Leeuwarden 1609- Harlingen ca. 1678)
op de Prins Hendrik Casimir (300 matrozen, 60 soldaten en 72 kanonnen) een journaal bij waarin Hans Willem Van Aylva, die
hij als Heer Admiraal aanspreekt, diverse keren genoemd wordt, evenals Scipio Meckema van Aylva (De Navorscher 1898).
Bruynsvelt (ook wel Brunsvelt genoemd) beschrijft o.a. hoe tijdens een storm Van Aylva zijn admiraalsvlag kwijtraakt. Het Fries
eskader bestond uit de 8 schepen: Groot Frisia,Prins Hendrick Casimir, Oostergo,Westergo, Steeden (met kapitein Barend Hid-
des de Vries), Princes Albertina (een brander), Klein Frisia en de Windthondt. Later kwam daar nog de galjoot De Krakelingh bij.
Scheepspredikant was Johannes de Grou, sinds 1663 predikant van het in Noordoost-Friesland gelegen Burum en Munnekezijl.
Tussen de bedrijven door werd er, opmerkelijk genoeg, met een kor vis gevangen. Na deze roemruchte strafexpeditie stapte
Hans Willem van Aylva definitief over naar het leger ter lande.
EEN OFFICIER MET EEN ORANJE SJERP
In 1668 kreeg de Fries/Duitse schilder Juriaen Jacobsz, wonende in
de Amsterdamse Bagijnestraat, de opdracht alle officieren van het
regiment van kolonel Hans Willem van Aylva te portretteren. In 1662
had hij al een monumentaal portret van admiraal Michiel de Ruyter en
zijn familie geschilderd (‘De Friese schilderkunst in de Gouden Eeuw,’ Piet
Bakker, 2008). Van hem is ook een portret bekend van een officier met
een oranje sjerp en kuras. Dit is mogelijk een van de eerder genoemde
officieren van Van Aylva’s regiment.
Vooral interessant is de stylistische overeenkomst met het schilderij
van Van Aylva in Dokkum. Zowel de handen, pose, officiersstaf en
het gordijn op de achtergrond met een helm en doorkijkje naar een
vergezicht zijn vergelijkbaar! Het lijkt in ieder geval de standaard opzet
van een officiersportret in de jaren 60 van de zeventiende eeuw. Als
schilder van het Dokkumer schilderij van Hans Willem van Aylva zelf is
Juriaen Jacobsz ook een mogelijkheid.
Van Aylva verdedigde in 1672 als luitenant-generaal Friesland tegen
Bernard von Galen (Bommen Berend, bekend van de aanvallen op de
stad Groningen) en de Münsterse troepen en voerde een guerrilla in de
buurt van Heerenveen door bruggen te verwoesten en het land te plun-
deren. Hij raakte gewond in 1674 bij de Slag bij Seneffe tegen Lodewijk
II van Bourbon-Condé. In de strijd tegen de Keurvorst van Brandenburg
in 1689 trok hij samen op met de beroemde vestingbouwer en veldheer
Menno van Coehoorn. In 1690 vocht hij nog eens onder de graaf van
Waldeck tegen de Fransen bij Fleuris. Het jaar erna, toen hij het bevel had over de krijgsmacht van de Verenigde Nederlanden
in Brabant, overleed hij aan de gevolgen van een val van zijn steigerend paard. Hij werd in Holwerd in het familiegraf begraven.
Van dit familiegraf zijn weinig graven bekend, hoewel die mogelijk nog wel onder de kerkvloer liggen. Ook zijn nog twee
stenen beelden bewaard gebleven die mogelijk van Hans Willems ouders zijn en nu in het bezit van het Fries Museum zijn.
DE HUIZENVANVAN AYLVA
Naast het Holdingahuis bezat Van Aylva ook
het huis Brandstede of Aylva State te Holwerd.
Het lijkt aannemelijk dat minstens een van de
portretschilderijen in zijn eigen huis heeft ge-
hangen. Na de dood van de staatsgezinde Hans
Willem werd de stins door zijn erfgenamen ver-
huurd aan de Gedeputeerde Staten van Friesland
en werd de Landschapsmunt erin gevestigd.
In Ternaard zijn de states ‘Groot Aylva of Herwey’
en ‘Het Slot’of ‘Adellijkhuis de Spijker’in het bezit
van een Van Aylva geweest. De afgebeelde state
werd in eerste instantie als ‘Herweij State’ aange-
merkt, maar dat is tegenwoordig discutabel.
PORTRET VAN EEN OFFICIER MET ORANJE SJERP,
JURIAEN JACOBSZ
‘T SLOT AYLVA STATE TE TERNAARD DOOR J. STELLINGWERF - 1723

21. 14
HISTORIE&STREEKGESCHIEDENIS
EEN LAATSTEVERRASSING
Het blijkt dat het Rijksmuseum een portret op koperen plaat van Hans Willem van Aylva en zijn vrouw op latere leeftijd in bezit
heeft, geschilderd door H. deValck. Op de website van het museum ook weer het foutieve geboortejaar van 1635 (overgenomen
van het RKD?). De beschrijving: generaal-majoor, genoemd ‘de ontzaglijke generaal’. Kniestuk, in een ovaal, staande in wapen-
rusting in een landschap, commando-staf in de rechterhand, de helm rechts op een rots (dezelfde met pluim als op het schilderij
in Dokkum?). Afmeting: hoogte: 33.5 cm; breedte: 28.5 cm. Datum verwerving: 1887-05. Pendant van SK-A-1402. Frouck barones
van Aylva. Anno 1717. Als dat klopt, dan zijn deze portretten postuum gemaakt.
De zoektocht naar de herkomst van het schilderij in het stadhuis/gemeentehuis te Dokkum heeft dus zeker vier en waarschijnlijk
vijf verschillende portretten opgeleverd van Hans Willem baron van Aylva uit Holwerd, die leefde van ca. 1633-1691. Voorwaar
een ontzaglijke generaal!
Mijn dank gaat uit naar Oebele Idema (gemeentehuis Dongeradeel), Simon Wierstra, Steven Coene, José van Geldorp, Tjeerd
Jongsma, Piet de Haan, Reinder Tolsma, Anton Musquetier, Pieter Fokkes Visser, Hessel de Walle, Oebele Vries, Hilda Bouta en
Robbie Dell’Aira voor hun aanvullingen en bronnen.
* NOOT BIJ BLADZIJDE 11:
Tresoar, Toegangsnummer: 325, Inventaris van het familiearchief Van Harinxma thoe Slooten
97, Stukken betreffende de nalatenschap van Johan Sippo baron van Harinxma thoe Slooten te Holwerd, met bijbehorende stukken 1846-53
118, Scheiding van goederen (in Westdongeradeel) tussen jr. Hessel Douwe Ernst van Aylva, jr. Ulbo Jan van Aylva en de erven jr. Hans Willem
van Aylva 1752, afschrift, 1769
119, Testament van jr. Hessel Douwe Ernst van Aylva en zijn echtgenote vrouwe Bouwina van Burmania te Holwerd 1770
120, Stuk betreffende de nalatenschap van Hans Willem van Aylva 1776
319, Lijst der schilderijen nagelaten door mr. P.A.V. baron van Harinxma thoe Slooten, met taxatiestaat 1885
FROUCK BARONES VAN AYLVA DOOR H. DE VALCK - 1717HANS WILLEM BARON VAN AYLVA DOOR H. DE VALCK - 1717