Seo iad na sleamhnáin a d'úsáid an fhoireann tionscadail i Rang 1 de 'Stair i do Lámha' in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath (DCU) i 2023/2024

1. STAIR I DO LÁMHA
Rang 1: Deireadh Fómhair 2023

2. Foireann Tionscadail
Eilís O’Neill, Leabharlannaí For-
Rochtana & Teagmhála
Celine Campbell
Leabharlannaí Gnó
Dr Gordon Kennedy
Sainchnuasaigh & Cartlann
Killian Downing
Cartlannaí
Hayley Brabazon
Ionad Scríbhneoireachta DCU
Dr Marnie Hay
Scoil na Staire agus Tíreolaíochta
Dr William Murphy
Scoil na Staire agus Tíreolaíochta
Dr Alicia Menendez Tarrazo
Ionad Scríbhneoireachta DCU

3. An tionscadal i gcomhthéacs
● Tionscadal píolótach
● An Ciste do Fheabhas Cáilíochta
● Pobail sheachtracha
● Seasca dalta
● Trí mheánscoil áitiúla
○ Trinity Comprehensive Ballymun
○ Scoil Chaitríona, Glas Naíon
○ Dominican College, Griffith Avenue

4. Aidhmeanna an tionscadail
● Smaointeoireacht chriticiúil, taighde, comhoibriú
● Cineálacha éagsúla eolais
● Foinsí atá ar ardchaighdeán
● Aimsigh, meas, luaigh agus tagairt
● Stair san ArdTeist– Tuarascáil ar Staidéar Taighde
● Ábalta eolas a bhailiú, a phróiseáil,
a mheas agus a úsáid
● Scileanna riachtanacha: Scoil, ollscoil,
gairm bheatha

5. Struchtúr an tionscadail
● Ceithre rang Deireadh Fómhair - Eanair
● Saol Sheáin Lester agus a dhialanna
● Tuarascáil ar Staidéar Taighde:
Pleaneáil, struchtúr, scríobh
● 1.5-2 uair an chloig
● Idirghníomhach, rannpháirtíocht ranga
● Aiseolas - cabhraigh linn feabhsú
● Rang athbhreithnithe Feabhra/Márta
● Do staidéar taighde i mí Aibreáin

6. Comórtas
● Searmanas bronnta i mí na Bealtaine
● €250 trí staidéar leis na scóir is airde
● Leabhrán priontáilte
● €100 sé staidéar a bhfuil ardmholadh
ag dul dóibh

7. Tacaíochtaí
● Treoir ar líne
● Sleamhnáin, físeáin, naisc
● Ar fáil roimh an rang
● Ranganna agus achmhainní inrochtanna
● Scéim marcála i mí Eanáir
● Cuir ceisteanna orainn
○ Le linn/tar éis an ranga
○ Tríd do mhúinteoir
○ Foirm ar líne

8. Inniu: Rang 1
● Cartlanna, caomhnú, digitiú
● Foinsí príomha agus tánaisteacha
● Doiciméad ón mbailiúchán a thras-scríobh
● Europeana
● Tráth na gceist tapaidh
● Struchtúr ranga sa treoir

9. Vevox: Uirlis vótaíochta
• Ceisteanna a fhreagairt
• Bhur dtuairimí a thabhairt
• Freagraí ar an scáthlán
• Ar bhur ngutháin
Bain triail as:
Ar mhaith leat a bheith cáiliúil?

10. CARTLANNA, FOINSÍ
PRÍOMHA AGUS FOINSÍ
TÁNAISTEACHA
Dr Gordon Kennedy,
Sainchnuasaigh agus Cartlann

11. Trí fhoirgneamh leabharlainne:
Leabharlann Uí
Raghallaigh
Campas Ghlas Naíon
Leabharlann Uí Chriagáin
Campas Naomh Pádraig
Leabharlann Woodlock
Campas Choláiste na
Naomh Uile

12. Cad is
cartlann
ann?
Cuir bhur dtuairimí
ar Vevox:
Teigh go vevox.com arís

13. Cad is cartlann ann?
● Tá cartlanna i ngach áit
● Cartlann nua-aimseartha i do phóca
● Bailiúchán sonraí (eolas) stóráilte go sábháilte
● Ar fáil d’úsáideoirí le breathnú air anois agus
sa todhchaí
● Taisclann (seachas cartlann)
○ áit a stóráiltear taifid lena gcoimeád slán
○ is féidir teacht ar stórtha digiteacha ar líne
○ cartlanna, leabharlanna, stórtha institiúideacha san
áireamh

14. Cad is cartlann ann?
● Cartlann
○ bailiú, caomhnú, rochtain a sholáthar
○ díriú ar fhoinsí príomha
○ cruthaithe ag an am a tharla imeacht
○ de ghnáth ní cheadaíonn sé ábhar a fháil ar iasacht
○ cuid acu oscailte do chách, cuid acu nach bhfuil
● Cineálacha éagsúla cartlainne
○ cartlanna acadúla (DCU)
○ cumainn stairiúla (Cumann Stairiúil Bhaile Átha Cliath)
○ cartlanna corparáideacha (Guinness, Google)
○ cartlanna rialtais (Cartlann Náisiúnta na hÉireann)

15. Cad is cartlann ann: taighde stairiúil
• Taifid luachmhara faoi dhaoine, ghnólachtaí agus an rialtais
• Luachmhar don eagraíocht agus d'úsáideoirí eile
• Fíricí a úsáidtear chun an stair a mhíniú agus a thuiscint
• Fianaise dhoiciméadach ar imeachtaí san am atá caite
• Dialanna, litreacha, léarscáileanna, lámhscríbhinní,
grianghraif, taifeadtaí fuaime san áireamh
• Tagraíonn sé freisin d’eagraíocht m.s. Cartlann Náisiúnta
na hÉireann nó an foirgneamh ina gcoimeádtar na taifid

16. Ag troid in aghaidh
an droch-íomha:
● Gur spás dúnta é
● Taifid “caillte” agus “i bhfolach”
● Am agus stró “tochailt” chun iad a aimsiú
● Gur don duine aonair iad
● Cuardaitheoirí uaigneacha ar thóir
eolais atá i bhfolach
Star Wars Episode II, Attack of the
Clones - Jocasta Nu, Cartlannaí
Jedi ‘Mura bhfuil earra le feiceáil
inár dtaifid, ní ann dó’

17. Ag troid in aghaidh an droch-íomha:
for-rochtain agus abhcóideacht
● Cuidiú leis an bpobal tábhacht na gcartlann a
thuiscint
● Lucht féachana nua a mhealladh
● Dul i ngleic le steiréitíopaí
● An taithí céanna ag daoine ar cartlanna agus
ar leabharlanna agus iarsmalanna
● Dearcadh úsáideoirí a athrú
● For-rochtain agus abhcóideacht

18. FOINSÍ PRÍOMHA
AGUS FOINSÍ
TÁNAISTEACHA

19. Foinsí
● Áit a bhfaigheann tú eolas
● Gnáth-fhoinsí: Post Instagram,
podchraoladh, alt nuachta ar líne,
téacs Whatsapp
● Foinsí eile: ciclipéidí, leabhair,
láithreáin ghréasáin agus altanna
irisleabhair
● Staidéar taighde - foinsí iontaofa
● Díriú ar fhoinsí príomha agus tánaisteacha

20. Foinsí Príomha
● Rudaí nó doiciméid, bun-fhoinsí
● Cuntais phearsanta láithreacha
● Ceangal díreach le himeacht
● Ina measc:
○ dialanna
○ litreacha
○ lámhscríbhinní
○ físeáin
○ grianghraif
○ cuntais fhinnéithe súl
○ óráidí
○ teastas breithe
○ saothar ealaíne
○ ailt nuachtáin*

21. Foinsí Tánaisteacha
● Scríofa faoi fhoinse phríomha
● Céim amháin ón bhfoinse
● Úsáideann siad foinsí príomha go minic
● Imeacht a scrúdú, a mhíniú
○ téacsleabhar
○ alt irise
○ clár faisnéise
○ alt nuachtáin**
(m.s. píosa tuairime)
○ beathaisnéis
○ staidéar taighde
○ léirmheas
○ léirmheastóireacht

22. Scéal faoi fhoinsí
● Seán Lester
● Tuairisceoir agus taidhleoir
● Ard-Rúnaí deiridh Chonradh na Náisiún
● Cáinteach faoi Adolf Hitler
● I gcoinne an Pháirtí Naitsíoch

23. Conradh na Náisiún
● Éire ina ball i 1923
● I ndiaidh an Chéad Chogadh Domhanda chun
tuilleadh cogaí a stopadh
● Easaontais a réiteach trí thaidhleoireacht
● Thug sé áit d’Éirinn i measc na náisiún:
○ Infheictheacht, tábhacht, stádas
○ An Bhreatain míshásta lenár mballraíocht
○ aitheantas idirnáisiúnta mar stát neamhspleách
● Seán Lester, Ard-Rúnaí deiridh
● Choinnigh sé an Conradh slán le linn an chogaidh
● Leag sé an bhunchloch dos na Náisiúin Aontaithe
● Chabhraigh sé linn an stát nua a thabhairt isteach sa
domhan

24. Dialanna Sheáin Lester:
Cúlra
• Bronnta ag a iníonacha ar DCU
• Patricia Kilroy agus Ann Gorski
• Turas spreagúil go DCU
• Eagla ar Lester roimh ionradh na hEilvéise
• Chuir sé na dialanna i gcás miotail
• Curtha i dtalamh in san Palais des Nations i 1942
• Thochail sé suas iad tar éis an chogaidh
• Thug sé ar ais go hÉirinn iad
• Foinse phríomha nó tánaisteach?

25. Dialanna Sheáin Lester: Lúnasa/Meán Fómhair 1939

26. Dialanna Sheáin Lester:
Tosaíonn an Chéad Chogadh Domhanda

27. Europeana
● Oidhreacht chultúrtha dhigiteach
● 3,000 eagraíochtaí
● Rochtain saor in aisce ar ábhar cultúrtha
Digitiú
● Scanadh agus tiontaithe go foirm dhigiteach
● Cóipeanna leictreonacha ar fáil
● Doiciméad caomhnaithe
● Ar fáil ar fud an domhain
● Dialanna Sheáin Lester

28. Dúshlán an lae inniu: íoslódáil leathanach ón ndialann
● Ar do ghuthán, teigh go Europeana.eu
● Cuardaigh na focail Sean Lester
● Cliceáil isteach i ‘Dialann 10: Aibreán - Nollaig 1941’
● Cliceáil ar an nasc ‘View on the providing institution's website’
● Cliceáil ar download asset (optimised surrogate version)
● Oscail an PDF i do fhillteán íoslódálacha

29. Dúshlán an lae inniu: Leathanach a thras-scríobh
● Ar do ghuthán, teigh go lth. 85 den PDF
● Oibrigh le chéile i do ghrúpa
● Scríobh amach na focail lámhscríofa ar an
gcéad lth. NÓ is féidir leat an lth. clóite a úsáid
● Tóg do chuid ama - pléigh na focail is deacra
● Féach ar an abairt ina hiomláine
● Figiúirí stairiúla i gceist
● 20 nóiméad
● Fiosróidh muid le chéile é ag deireadh

30. Europeana Transcribe
● Taighde staire
● Foinse phríomha tras-scríofa
● Europeana Transcribe - eolaíocht saoránach
● Cuidíonn an pobal le taighde a dhéanamh
● Níos fusa teacht ar an eolas
● Cláraigh ar an suíomh
● Comórtais Transcribathon

31. Leathanach ar Leith ag Stair i do Lámha
● Úsáid an nasc https://europeana.transcribathon.eu/runs/dcul-run/
NÓ dean scanadh ar an gcód QR
● Cláraigh le do sheoladh ríomhphoist
● Cabhraigh linn tras-scríobh a dhéanamh ar na dialanna!

32. Tráth na gceist tapaidh ar Vevox
● Ceithre cheist
● Athbhreithnigh a bhfuil foghlamtha agat
● Cabhraigh leat cuimhniú ar an eolas
● Teigh go vevox.com

33. Go raibh maith agaibh!
● Foirm aiseolais
● Treoir ar líne
● Ceisteanna

34. Creidmheasanna íomhá:
Slides 3, 4, 5, 7, 8, 11, 15,17: Credit Kyran O’Brien/DCU Library 2023
Slide 6: Cropped image of creative designers audience applauding at a business seminar by eggeeggjiew
from Getty Images Pro via Canva
Slide 9 and Slide 32: Graphic sourced from vevox.com
Slide 12: Portrait of Young Asian woman on yellow background by Khosro via Canva
Slide 13: Apps on a smartphone by Eilís O’Neill using template by Kenruen via Canva
Slide 14: Deutsche Fotothek, Negativmagazin. Regalreihen beiderseits eines Ganges by Ahlers, Henrik
(Herstellung) (Fotograf) - Deutsche Fotothek, Germany - CC BY-SA via Europeana
Slide 16: Image sourced from https://universalprotectioncouncil.fandom.com/wiki/Jocasta_Nu
Slide 19: Magnifying glass by eternalcreative from Getty Images via Canva
Slide 20: Open diary book, old accessories and postcards, vintage background by LiliGraphie from Getty
Images Pro

35. Slide 21: Screenshot of Irish Times article ‘Seán Lester and Edward Phelan: Irish world leaders’ by Gerry Finnegan published 4
July 2023
Slide 22: Picture of Seán Lester: United Nations Library, Geneva (via Sean Lester, Ireland and Latin America in the League of
Nations, 1929-1946 by Yannick Wehrli) via Wikipedia
Slide 23: League of Nations by Jullien, F.H. Geneva - Hellenic Literary and Historical Archive - Cultural Foundation of the
National Bank Of Greece, Greece - CC BY via Europeana
Slide 25: Screenshot from The Journal article, published online 19th January 2020
Slide 26: Image taken from the Seán Lester Diaries: Diary 7: August 1939 - April 1940 via Europeana
Slide 27: Europeana graphic from europarl.europea.eu
Slide 29: Images taken from the Seán Lester Diaries: Diary 10: April - December 1941 via Europeana
Slide 30: Screenshot of Europeana Transcribe home page
Slide 31: Screenshot of History in Your Hands Transcribathon page on Europeana
Creidmheasanna íomhá: