Open access en auteursrecht door Joris Deene

2. Open access: juridische aspecten
Joris DEENE
Advocaat Everest Advocaten
13/12/2019

3. Titel
Algemeen
3
 Litteraire of letterkundige werken worden beschermd door het
auteursrecht indien ze oorspronkelijk zijn (art. XI.165 WER)
 Wetenschappelijke publicaties worden door het auteursrecht
beschermd
 Enkel de auteur heeft het recht om het werk aan het publiek
beschikbaar te stellen (zoals online via een open repository); de
toestemming van de auteur is dus vereist
 De auteur kan zijn auteursrechten in een uitgavecontract
overdragen aan een uitgever; in dat geval is de toestemming van de
uitgever vereist om het werk aan het publiek online beschikbaar te
stellen

4. Titel
Algemeen
4
 (federale) wet van 30 juli 2018 (B.S. 5 September 2018), in
werking sinds 15 September 2018
 nieuw artikel XI.196 §2/1 in het Wetboek Economisch Recht
 Decreet van de Franstalige Gemeenschap van 3 mei 2018
betreffende het invoeren van een open access-beleid inzake
wetenschappelijke publicaties (B.S. 28 mei 2018), in werking sinds
14 September 2018
 De federale wetgever is bevoegd voor intellectuele eigendom
(zoals auteursrecht)
 De Gemeenschappen (Vlaamse, Duitstalige, Franstalige) zijn
bevoegd voor onderwijs en wetenschap

5. Artikel XI.196 §2/1 WER

6. Titel
Artikel XI.196 §2/1
6
 De auteur van een wetenschappelijk artikel…
-> geen boeken, of een hoofdstuk of bijdrage in een boek
 …dat het resultaat is van minstens voor de helft met publieke middelen
gefinancierd onderzoek ..…
… behoudt het recht om het manuscript kosteloos beschikbaar te stellen in open
toegang aan het publiek…
-> Manuscript = postprint versie (na de peer review)
 zelfs indien hij, overeenkomstig artikel XI.165, zijn rechten aan een uitgever van
een tijdschrift heeft vervreemd of in een gewone of exclusieve licentie heft
ondergebracht …
….na verloop van een termijn van 12 maanden voor humane en sociale
wetenschappen en 6 maanden voor andere wetenschappen na de eerste uitgave….
 …. Mits de bron van de eerste uitgave wordt vermeld

7. Titel
Artikel XI.196 §2/1
7
 Het uitgavecontract kan een kortere termijn voorzien
 Deze termijnen kunnen bij koninklijk besluit worden verlengd
 Van dit (open access) recht kan geen afstand worden gedaan
 Dit recht is van dwingend recht en is van toepassing ongeacht het door de
partijen gekozen recht zodra er een aanknopingspunt in België gelokaliseerd
is
 Het recht is mede van toepassing op de werken die zijn tot stand gebracht
vóór 15 September 2018 en die op dat tijdstip niet tot het openbaar domein
behoren

8. Titel
Artikel XI.196 §2/1
8
 Artikel XI.196 §2/1 WER is een toevoeging bij de bestaande regelgeving
inzake uitgavecontracten: niet een nieuw open access uitzondering ten
voordele van universiteiten of wetenschappelijke instellingen
 De auteur behoudt het recht om te beslissen of hij zijn werk al dan niet in
open access plaatst. Artikel XI.196 §2/1 is geen verplichting voor de
onderzoekers om zijn artikel in een open repository van een Universiteit te
plaatsen.
 De nieuwe bepaling in het auteursrecht geeft de onderzoeker enkel het
recht om dit wél te doen
 Oplossing voor universiteiten en wetenschappelijke instellingen:
aanvullende wetgeving die de auteur verplicht op zijn werk in open access te
plaatsen

9. Decreet van de Franstalige Gemeenschap
van 3 mei 2018

10. Titel
Decreet van 3 mei 2018
10
 Het doel van het decreet is op de open acces circulatie te stimuleren van
resultaten van onderzoek dat met publieke middelen is gefinancierd (geheel
of gedeeltelijk door de Franstalige Gemeenschap)
 Dit decreet is van toepassing op publicaties in een tijdschrift (dat minstens
één keer per jaar verschijnt)

11. Titel
Decreet van 3 mei 2018
11
 Wetenschappers zijn verplicht om hun publicaties te deponeren in een
institutioneel digitaal archief, in extenso, onmiddellijk nadat het artikel door
de uitgever is goedgekeurd (art. 5)
 Instellingen zijn verplicht om een institutioneel digital archief op te richten
(art. 6)
 In het geval van een benoeming, promotie, toekenning van onderzoek
fondsen, mogen enkel de publicaties in dit institutioneel digital archief
gebruikt worden bij de evaluatie van de publicaties van een onderzoeker (art.
7)

12. Titel
Decreet van 3 mei 2018
12
 Onderzoekers dienen toe te staan dat hun publicaties in open access
worden geplaatst in het institutioneel digital archief (art. 8)
-> rekening houdend met de embargo periode van 12 of 6 maanden (zie de
federale wet)
-> gedurende deze embargo periode kan de auteur een kopie van zijn
publicaties sturen naar een geïnteresseerd persoon in het kader van een
gepersonaliseerde aanvraag

13. Conclusie

14. TitelConclusie – noodzakelijke
stappen
14
 Stap 1 : overdracht van rechten aan de uitgever neutraliseren
 Artikel 196 §2/1 Wetboek Economisch recht
 De auteur kan zich niet meer verschuilen achter het uitgave
contract
 Stap 2 : wetenschapper verplichten zijn werk in open access te
stellen
 Reglement van de universitaire instelling
 Gemeenschapsdecreet (zoals in Wallonië); Codex Hoger Onderwijs

15. Vragen?
Info:
Joris.deene@everest-law.be
0032 9 334 94 73

16. Everest offers you high quality
through specialisation and experience,
both local and international.
www.everest-law.be