Voor studiedag SOVON, Alkmaar

1. Onderwijs en technologie en de leraar
Professionaliseringsmiddag SOVON Alkmaar 27 januari 2020
Frans Schouwenburg @allfrans

2. Inhoud
1. Welke onderwijsontwikkelingen zien we wereldwijd?
2. Digitale geletterdheid leerlingen - leerlingmonitor 2020 (preview)
3. Ontwikkelingen leermiddelen
4. ICT-bekwaamheid van de leraar - monitor 2020 (preview)
5. De leersituatie

3. Inhoud
1. Welke onderwijsontwikkelingen zien we wereldwijd?
2. Digitale geletterdheid leerlingen - monitor 2020 (preview)
3. Ontwikkelingen leermiddelen
4. ICT-bekwaamheid van de leraar - monitor 2020 (preview)
5. De leersituatie

4. Toekomst met artificial intelligence?
Tony O’Driscoll

5. Technologie in het onderwijs

7. 7
Waar zoeken instellingen naar en waarom?
► naar manieren om het onderwijs te laten aansluiten bij de
wereld waarin studenten zullen gaan leven en werken
► naar manieren om studenten te motiveren, resultaten te
verbeteren en in te spelen op verschillende individuele
behoeften
urgentie en ambitie

8. 8
We vonden vier gebieden
? ?
? ?

9. Vier domeinen wereldwijd
Technologie maakt het
mogelijk om deze
domeinen op nieuwe
manieren vorm en
inhoud te geven.
De domeinen zijn nauw
verbonden en worden
samenhangend ingezet

10. Authentiek leren
Mijn School - DoetinchemAgora - Roermond

11. 11
Wat weten we?
► Contextgebonden, authentieke
leeromgevingen helpen leerlingen bij
de vertaalslag van school naar
buitenwereld.
► Leerlingen kun je motiveren door
aan te sluiten bij hun natuurlijke
manier van leren
► Volledig authentiek leren is juist
minder effectief dan het gewone
leren op school

12. Inzicht in leren

13. 13
Wat weten we?
► Het verzamelen van data kan het
leerproces ondersteunen
► We leren het beste van mensen
zoals wijzelf – onze peers
► Dataverzameling kan doel op zich
worden
► Onduidelijkheid over wat bedrijven
achter platforms doen met de gedeelde
gegevens

14. We zoeken naar vormen Carpe Diem Schools - Ohio
photo: hechingerreport.org

15. 15
Ethiekkompas en waaier “Waarden wegen”
3 grote ontwikkelingen
1. De verschuivende verhouding
tussen mens en machine
2. Gelijk en ongelijk: digitale kansen
3. Big tech, big data en het vrije
onderwijs
Alleen door samen te
werken kan het onderwijs
dit in goede banen leiden

16. Flexibel Leren - anytime, anywhere

17. 17
Wat weten we?
► Technisch gezien is er geen enkel
bezwaar meer om in te zetten op
flexibel leren. Connectiviteit,
software en middelen om online
samen te werken zijn voorhanden en
eenvoudig in te zetten.
► Bij flexibel leren blijft het wel de vraag
hoe de pedagogische en didactische
inbreng van de leraar voldoende tot hun
recht komen.

18. Inzetten op vaardigheden
bron: steamedu.com

19. Meest geformuleerde vaardigheden
► goed kunnen zoeken (efficiënt en effectief)
► informatie kunnen beoordelen op relevantie en
….betrouwbaarheid
► het verantwoord en creatief kunnen verwerken
….van informatie
► informatie kunnen produceren en presenteren
► gegevens kunnen uitwisselen met anderen
► digitaal burgerschap (hoe werken DigiD en
….mijn.overheid.nl?)
► computational thinking
► bedieningsvaardigheden
► mogelijkheden en beperkingen van technologie
► meta-cognitieve vaardigheden (zoals doelen
….stellen, plannen, stappen bedenken, evalueren)
► veiligheid (hoe maak je een sterk wachtwoord?)
► privacy (wat deel je met wie en hoe regel je dat?)
► ethisch gedrag en moreel besef bij online interactie
► de impact van online gepubliceerde gegevens,
….zowel op de korte als op de langere termijn

20. Welk domein houdt u het meest bezig?

21. Inhoud
1. Welke onderwijsontwikkelingen zien we wereldwijd?
2. Digitale geletterdheid leerlingen - monitor 2020 (preview)
3. Ontwikkelingen leermiddelen
4. ICT-bekwaamheid van de leraar - monitor 2020 (preview)
5. De leersituatie

23. 23
► Een authentieke toetsomgeving met concrete opdrachten
► Toepassingsgebied: sociale media
► Doel: het meten van digitale geletterdheid van leerlingen
► Deelnemers: 746 leerlingen tussen 10 en 14
► Uitgevoerd door Universiteit Twente, opdracht Kennisnet
Leermonitor Digitale Geletterdheid (2020)

24. 24
Deze opdracht bevatte onder andere de volgende elementen:
► maak een socialemedia-account
► bedenk hoe je je persoonlijke gegevens het beste kunt beschermen
► zoek informatie op internet
► maak een fotoverhaal
► bedenk welke informatie je wilt delen (waarom en met wie)
► los een probleem op met de inzet van digitale middelen
Toets bestond uit een praktische opdracht

26. Conclusies
Hoe meer vertrouwen in eigen
leesvaardigheden, des te groter de digitale
geletterdheid (vooral havo/vwo leerlingen
groeien hierin)
Meisje scoren significant beter dan jongens
Leerlingen met een lage sociaaleconomische
en -culturele status mogelijk minder digitaal
geletterd
De school van de leerlingen heeft significant
invloed op de mate van digitale geletterdheid
Thuis praten over onderwerpen die
gerelateerd zijn aan digitale geletterdheid leidt
tot meer digitale geletterdheid.

27. Welke rol speelt uw school bij de digitale
geletterdheid van de leerling?
Nu?
Over 5 jaar
Wat is hierbij nodig?

28. Inhoud
1. Welke onderwijsontwikkelingen zien we wereldwijd?
2. Digitale geletterdheid leerlingen - monitor 2020 (preview)
3. Ontwikkelingen leermiddelen
4. ICT-bekwaamheid van de leraar - monitor 2020 (preview)
5. De leersituatie

29. Ontwikkelingen leermiddelenmarkt
29
belangrijkste trends
• maatwerk en individuele routes
• blend wordt meer digitaal

30. 30

31. Nederland methodeland (2)
31
methoden want …
zelf maken want …
bron:
SLO

32. papier vs. digitaal (2)
32
papier want …
digitaal want …
bron:
SLO

33. de Fabeltjeskrant
33
1. al het leermateriaal wordt digitaal
• nee, papier is voor sommige toepassingen beter
2. innovatie leermiddelen = innovatief onderwijs
• nee, daar is veel meer voor nodig, vooral in de school zelf
3. leveranciers innoveren niet
• ja wel degelijk, net iets sneller dan het onderwijs…
4. we kunnen het materiaal beter zelf maken
• meestal niet: te kostbaar, te veel tijd, te weinig kwaliteit: denk open én gesloten
5. flexibiliteit bespaart kosten
• nee, flexibiliteit kost (meestal) geld

34. oefenen en toetsen: trends
34
• ontwikkelingsgericht oefenen en toetsen (24/7)
• instrument voor leveren van maatwerk
• veel belangstelling voor formatief toetsen
• digitaal oefenen en toetsen
• tijdbesparing voor docenten
• adaptief: toets afhankelijk van eerdere resultaten
• data als brandstof voor het onderwijsproces
• digitale ‘beslissende’ toetsen
• digitale eindtoets po
• digitale examens vo

35. oefenen en toetsen: betrouwbaarheid
35
• toets-device en afspeelomgeving
• keuze kan toetsresultaat beïnvloeden
• neveneffect van BYOD
• toets-device en internet
• kan ruimte geven voor
digitaal spieken
• BYOD lijkt niet mogelijk

36. Verwacht u de komende vijf jaar meer digitaal te gaan
werken/toetsen?
• Waarom wel
• Waarom niet?
• Wat heeft u hierbij nodig?

37. Inhoud
1. Welke onderwijsontwikkelingen zien we wereldwijd?
2. Digitale geletterdheid leerlingen - monitor 2020 (preview)
3. Ontwikkelingen leermiddelen
4. ICT-bekwaamheid van de leraar - monitor 2020 (preview)
5. De leersituatie

38. En de leraar?

39. www.poraad.nl
Sterke toename inzet ict-toepassingen
binn
Bron: 2500 leraren PO - Po-raad Kennisnet 2020

40. Bron: 2500 leraren PO - Po-raad Kennisnet 2020

41. bron: vier in balansmonitor 2015

42. illustreren met didactische vaardigheden
bron: vier in balansmonitor 2015

43. Interventies gericht op
gebruik van ict in het
onderwijs
Opbrengsten van ict
Didactisch repertoire
leraren

44. Inhoud
1. Welke onderwijsontwikkelingen zien we wereldwijd?
2. Digitale geletterdheid leerlingen - monitor 2020 (preview)
3. Ontwikkelingen leermiddelen
4. ICT-bekwaamheid van de leraar - monitor 2020 (preview)
5. De leersituatie

45. Keuzes

46. leersituatie
inhoud
lerende
ict
leraar
Leersituaties die tegemoet komen
aan individuele verschillen tussen
leerlingen en efficiënt zijn
georganiseerd
Gepersonaliseerde leersituaties

48. inhoud
lerendeleraar
Regie over leren:
● Wat
● Hoe?
● Waar?
● Wanneer?
ictOpbrengsten hoog bij
● Leerinhouden die veel oefening
vergen, thuis of op school
● Denk aan taalachterstanden -
interactie is het geheim: adaptieve
leermiddelen
Programmagestuurde leersituatie
leersituatie

49. leersituatie
inhoud
lerende
ict
leraar
Regie over leren:
● Wat
● Hoe?
● Waar?
● Wanneer?
Hier staat ict naast de leerling
• Mindmaps
• Broncollecties
• Planning tools
• Portfolio en registratietools
• Communicatie en presentatie
• Hulp bij leren leren
Leerlinggestuurde leersituatie

50. Handreiking ict-bekwaamheid van leraren

52. Waarom
belangrijk:

53. Waarom belangrijk:
Leersituatie

54. Onderzoek Joke Voogd: Door didactisch
redeneren komt dit bewustzijn tot stand en
volgen er keuzemogelijkheden voor
toepassingen.
Vraag:
Hoe zou je dit kunnen stimuleren.
Wat heb je daarvoor nodig?

56. www.poraad.nl
Conclusie scholingsonderzoek:
• Beleid voeren op de ‘gemiddelde’
scholingsbehoefte is weinig effectief
• Uitdaging is verder kijken dan de
eenvoud van het gemiddelde

57. Onderzoek Stichting Leerkracht:
Binnen een jaar een lerende cultuur

59. Wat wilde ik kwijt?
1. Scholen kiezen voor authentieke leersituaties, flexibel onderwijs, focus op
vaardigheden en betere meetbaarheid van resultaten
2. De potentie van ict is groot, maar kan veel efficiënter worden ingezet om de
taak van de leraar te ontlasten en impact te verdiepen
3. Marktontwikkelingen hebben hun eigen dynamiek, invloed daarop alleen in
samenwerking
4. De didactische vaardigheid is van grote invloed op nuttig gebruik van ict
5. Leraren willen beter geschoold worden, maar dit heeft alleen zin als er
aandacht is voor ieders context. Ook hier: samenwerken
Dank u! f.schouwenburg@kennisnet.nl

60. Publicaties besproken
Technologiekompas voor het onderwijs - Onderwijs in een kunstmatig intelligente wereld
Onderwijsvernieuwing met technologie. Een internationale blik.
Kunstmatige intelligentie in het onderwijs" http://kn.nu/oktd1
Leerlingmonitor verschijnt maart 2020