Recommended
Recommended
More Related Content
Similar to Evaluation of the Reaction of Early Genotypes of Quinoa Plant to Different Levels of Salinity Stress
Similar to Evaluation of the Reaction of Early Genotypes of Quinoa Plant to Different Levels of Salinity Stress (20)
More from Iran. J. Field Crops Research
More from Iran. J. Field Crops Research (12)
Evaluation of the Reaction of Early Genotypes of Quinoa Plant to Different Levels of Salinity Stress
- 1. Iranian Journal of Field Crops Research Homepage: https://jcesc.um.ac.ir Research Article Vol. 22, No. 1, Spring 2024, p. 89-101 Evaluation of the Reaction of Early Genotypes of Quinoa Plant to Different Levels of Salinity Stress M. Kia1 , N. Bagheri 2* , N. Babaeian Jelodar3 , M. Bagheri 4 1- PhD graduate, Department of Plant Breeding, Faculty of Agricultural Sciences, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran 2- Associate Professor, Department of Plant Breeding, Faculty of Agricultural Sciences, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran 3- Professor, Department of Plant Breeding, Faculty of Agricultural Sciences, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran 4- Assistant Professor, Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research Education and Extension Organization, Karaj, Iran (*- Corresponding Author Email: n.bagheri@sanru.ac.ir) Received: 09 October 2023 Revised: 12 December 2023 Accepted: 31 December 2023 Available Online: 14 February 2024 How to cite this article: Kia, M., Bagheri, N., Babaeian Jelodar, N., & Bagheri, M. (2024). Evaluation of the Reaction of Early Genotypes of Quinoa Plant to Different Levels of Salinity Stress. Iranian Journal of Field Crops Research, 22(1), 89-101. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.83794.1260 Introduction Prolonged droughts and lack of water resources, followed by the salinity of water and soil resources, have faced many limitations in the production of some conventional agricultural and garden plants, especially in arid and semi-arid regions of the country. Therefore, the introduction of new plants with high yield potential, which have suitable growth in saline soils, the threshold of their seed yield reduction is high, and the production product is of high quality has been considered in Iran. Quinoa with the scientific name Chenopodium quinoa Willd. It is an annual plant originating from Latin America, which, despite its high nutritional value, tolerates a wide range of abiotic stresses and can grow in marginal lands. For this reason, this experiment was conducted to investigate the performance of quinoa plant genotypes against different levels of salinity in the research field of the Gorgan Agricultural Meteorological Research Department. Materials and Methods Cultivation of seeds of nine genotypes Titicaca (control number), Giza1, RedCarina, Q18, Q21, Q22, Q26, Q29, and Q31 obtained from Karaj Seedling and Seed Breeding Research Institute in a factorial experiment based on a complete random block design. Plastic pots were made with a bed of sand and clay in a ratio of two to one on March 5, 2019. The application of NaCl salt solution treatments at the levels of zero, 10, 20, and 30 decisiemens/m started after the establishment of the plant and reached the six-leaf stage and lasted for 45 days. After salinity treatment, morphological traits including plant height, stem diameter, number of sub-branches, inflorescence length, inflorescence width, biomass, 1000 seed weight, and seed weight per plant were measured. Results and Discussion ©2024 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0), which permits use, sharing, adaptation, distribution and reproduction in any medium or format, as long as you give appropriate credit to the original author(s) and the source. https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.83794.1260
- 2. 90 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 22 شماره ، 1 ، بهار 1403 According to this study, with the increase in NaCl salinity level, there was a significant decrease in all traits. Different genotypes also had significant differences in most traits in each salinity treatment. The RedCarina and Q12 genotypes consistently exhibited poor performance across all salinity levels in the examined traits, whereas the Giza1 and Q21 genotypes demonstrated high performance in most traits, indicating sensitivity and tolerance, respectively. These two groups of genotypes consistently clustered together in both cluster analysis and biplot tests across different salinity levels. However, some genotypes displayed relative performance variations at different salinity levels. For instance, the Titicaca cultivar excelled at high salinity levels of 20 and 30 dS.m-1 , while the Q29 and Q31 genotypes exhibited high performance and tolerance to salinity stress at low salinity levels of zero and 10 dS.m-1 . Genotypes that had high yield potential at low salinity levels had the highest yield in vegetative traits at salinity levels of 20 and 30 decisiemens, but had the lowest values in reproductive traits, especially in seed weight. In Principal Component Analysis, reproductive traits explained the most changes in high salinity levels. Salinity stress caused a significant decrease in most of the traits of the quinoa plant. The response of genotypes to different salinity levels was different. In addition, the genotypes showed different performance even in different growth phases. The high performance in traits related to the vegetative phase and weak response in the reproductive phase show that the granulation stage in the quinoa plant can be introduced as a salinity-sensitive stage. These results also show the high diversity of quinoa plant genotypes in each of the different salinity levels. Acknowledgment The authors are grateful for the unreserved help of Dr. Morteza Oladi and Engineer Hossein Shakeri and the cooperation of the Meteorological Department of Hashemabad, Gorgan. Keywords: Cluster analysis, Correlation, NaCl, Quinoa
- 3. همکاران و کیا ، ارز ی اب ی واکنش ژنوت ی پ ها ی زودرس گ ی اه ک ی نوا به سطوح مختلف تنش شور ی 91 نشریه پ ایران زراعی ژوهشهای Homepage: https://jcesc.um.ac.ir پژوهشی مقاله جلد 22 شماره ، 1 بهار ، 1403 ص ، 101 - 89 ارز ی اب ی واکنش ژنوت ی پ ها ی زودرس گ ی اه ک ی نوا به سطوح مختلف تنش شور ی کیا میعاد 1 باقری نادعلی ، 2 * جلودار بابائیان نادعلی ، 3 باقری محمود ، 4 :دریافت تاریخ 17 / 07 / 1402 :پذیرش تاریخ 10 / 10 / 1402 چکیده ( کینوا گیاه عملکرد بررسی جهت Chenopodium quinoa Willd. ) بذور کشت با آزمایشی ،شوری تنش برابر در 9 به ژنوتیپ فاکتوریل صورت بلوک طرح پایه بر گلدان در تصادفی کامل های یک به دو نسبت به رس و ماسه بستر با پالستیکی های پژوهش مزرعه در ی تحق اداره ی ات ق هواشناس ی کشاورز ی گرگان .شد انجام ت یمارهای شور محلول ی NaCl سطوح در ،صفر 10 ، 20 و 30 دس ی ز یمنس گ استقرار از پس متر بر یاه رس و یدن ه مرحل به برگ شش ی مدت به 45 شد اعمال روز .گرفت انجام مورفولوژیکی صفات گیری اندازه شوری تیمار از پس . ژنوت یپ های RedCarina و Q12 روند با ی یکنواخت تمام در ی شور سطوح ی دارا ی مقاد ی ر پا یی ن صفات در ب مورد ررسی و همچن ین ژنوت یپ های Giza1 و Q21 ا ب اد مق ی ر فات ص ر اک در اد ب به ترتیب به ژنوت عنوان یپ های و حساس معرف متحمل ی ،شدند به طور ی که ا ین ژنوتیپ از گروه دو ها در خوش ه بند ی تجز یه همچن و تر کالس ین ا ب یپالت در همواره ،شوری مختلف سطوح گروه مشابه های گرفت قرار .ند برخ اما ی ژنوت یپ ها عملکرد ی نسب ی شور مختلف سطوح در ی رقم .داشتند Titicaca ، در شور سطوح ی باد و ژنوت یپ های Q29 و Q31 پا سطوح در یین شور ی دارا ی عملکرد ژنوتیپ ی برخ .د بودن وری ش تنش به نسبت باد تحمل و ا ه در شور سطوح ی 20 و 30 دس ی ز یمنس رو صفات در اگرچه یشی دارا ی ب ه تر ین زا صفات در اما بودند عملکرد ،یشی پا یین ترین مقاد یر را داشتند . به تجزیه در مولفه ،نتایج به توجه با .کرد توجیه باد شوری سطوح در را تغییرات بیشترین زایشی صفات ،نیز اصلی های دانه ه مرحل د بن ی گ در اه ی ک وا ین را م ی وان ت به عنوان یک حساس مرحله به شور ی معرف ی کرد . واژه های :کلیدی NaCl ، خوشه تجزیه ،ای کینوا همبستگی ، مقدمه 1 دل به عملکرد دادن دست از ی ل خاک ها ی شور ی ک را کل مش ی ج است جهان سراسر در . ز ی را گ ر اک ی اهان زراع ی گل ی کوف ی ت از و تند هس ا ی ن شور به رو ی .هستند حساس 5 / 97 جهان آب از درصد ، است شور 1 - دانش آموخته نباتات اصالح دکتری ، ی طبیع ابی من و اورزی کش وم عل گاه دانش ساری ایر ،ساری ، ان 2 - دانشیار زراع علوم دانشکده ،نباتات اصالح گروه ی ، اورز کش وم عل گاه دانش ی و طب منابی ی ع ی سار ی ، سار ی ، ا ی ران 3 - استاد زراع علوم دانشکده ،نباتات اصالح گروه ی ، کشاورز علوم دانشگاه ی منابی و طب ی ع ی سار ی ، سار ی ، ا ی ران 4 - استاد ی ،ار تحق موسسه ی قات ته و اصالح ی ه تحق سازمان ،بذر و نهال ی قات وزش آم ترو و ی ج کشاورز ی ، ا ،کرج ی ران *( - :مسئول نویسنده Email: n.bagheri@sanru.ac.ir ) https://doi.org/10.22067/jcesc.2024.83794.1260 زم و ی ن ها ی ه ب زر ب طور طب ی ع ی تند هس ور ش (Mishra, 2023) . فعال ی ت ها ی انسان ی ز نی بس در را کل مش ی ار ی آس اط من از ی ب د ی ده تشد ی د م ی ( د کن Munns & Tester, 2008 رات اا اک خ وری ش .) گوناگون ی ک و عملکرد بر ی ف ی ت گ ی اهان زراع ی ا نت .دارد ی ج قر ی ب ه ب م نشان شوری مطالعات اتفاق ی دهد در ک نم ت ظل ودن ب اد ب که گ عملکرد ،خاک محلول ی اهان زراع ی م اهش ک دت ش ه ب را ی د ده ( Rahimian & Banakar 2013 ) . بنابرا ی ،ن رو ی کردها ی جد ی د را ب ی ا با مقابله ی ن ضرور مشکالت ی .ت اس ی ک ی گز از ی ه ن از تفاده اس ا ه گونه ها ی گ ی اه ی هالوف ی ت ی م که است ی باد سطوح توانند یی ور ش از ی ( کنند تحمل را خاک Koyro & Eisa, 2008 گیا .) ه ک ی نوا ه ب متعل Amaranthaceae ،است ی ک گ خانواده ی اه ی ب ه ک ی تر ش ی ن بت نس ( 44 % ) از گونه های گ ی اه ی هالوف ی ت ی تشک را ی ل م ی ( دهد Flowers & Muscolo, 2015 ک .) ی نوا ی ک گ گونه ی اه ی هالوف ی ت ی اخت ی ار ی ت اس
- 4. 92 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 22 شماره ، 1 ، بهار 1403 ور ش طوح س ا ب ه مقابل ه ب ادر ق آن انواع که ی در آب در ود موج ی ا انا (رس یی الکتر ی ک ی 40 دس ی ز ی منس ر مت ر ب NaCl ) تند هس (Jacobsen, Quispe, & Mujica, 2001; Jacobsen, Mujica, & Jensen, 2003; Koyro & Eisa, 2008; Hariadi, Marandon, Tian, Jacobsen, & Shabala, 2011) . در مط ه الع ،ای و ی ون لس ( اران همک و Wilson, Read, & Abo- Kassem, 2002 ) ط س زایش اف به کینوا گیاه واکنش بررسی جهت وری ش د کردن اهده مش ، ه ب یدن رس ا ت ان گیاه ت ی ار م ور ش ی 11 دس ی ز ی منس تما متر بر ی ل افزا به ی ش ک خش وزن و ر ب ط س در گ ی اهان مقا در ی سه گ با ی اهان رشد ی افته ( شاهد سط در 3 دس ی ز ی منس )متر بر ان نقص ار دچ ان گیاه وری ش ط س ن ای از پس اما .داشتند شدند عملکرد . در ی ک آزما ی ش ه ی دروپون ی ک ، گ ی اه ک ی نوا ت با ی مار سطوح 0 ، 100 ، 200 ، 300 ، 400 و 500 م ی ل ی ودر م NaCl ا آزم ی ش .دند ش گ رشد ی اهان ت در ی مار 100 م ی ل ی مودر NaCl تحر ی ک ادتر ب و شد ی ن رو عملکرد ی ش ی نما به خود از را ی ش ا .گذاشت ی ن و ی ژگ ی ه ب دتا عم دل ی ل افزا ی ش محتوا ی گ بافت آب ی اه .شد عنوان شور محیط در سطوح شور ی به بادتر ط قابل ور توجه ی گ د رش ی اه ر داک ح و داد اهش ک را کاهش 82 درصد ی ت ظل در 500 م ی ل ی ودر م NaCl د ش اهده مش ( Eisa, Hussin, Geissler, & Koyro, 2012 .) اران همک و آدولف ( Adolf, Jacobsen, & Shabala, 2013 افزا ،) ی ش تول ی د ب ی وماس در شور ی متوسط در کی نوا را پ و داده رار ق ه توج ورد م ی نهاد ش از د دادن آن جا یی که گیاه ک ی نوا در را بهتری سازگاری ور ش طوح س ی ط متوس خاک به نسبت می نشان خود از معمولی های دهد ا ، ی ن گ ی اه روه گ در گ ی ان اه “ Cash Crop Halophytes ” گ رار ق ی رد . ت هالوفی ای ه را خود بهینه عملکرد که هستند شورپسندی گیاهان ،سودمند محصول در زم ی ن ه ا با ی شور ی پا یی ن متوسط تا )دریا شوری حد (در نمایش به می گذارند . مطالعه در ا ی 10 و هد مش ه منطق دو در وا کین ف مختل پ ژنوتی میمه ، بهتر و بررسی ی ن ژنوتیپ برا ها ی ر ب .د ش خ مش منطقه هر نتا اساس ی ج به دست ژنوتیپ ،آمده ها ی Q26 و RedCarina دو هر در ر برت در رد عملک صفت ر ن نقطه از مشهد و اصفهان میمه منطقه ی ن تیمار گروه ی لذ و گرفته قرار ا را ب ی و رد س اط من در اره به ت کش قابل کشور معتدل ( شدند دانسته توصیه Bagheri et al., 2019 .) به بررس ور من ی تأا ی ر جوانه بر دما زن ی گ ی اه ک ی وا ن نش ت ت تح شور ی آزما ی ش ی به فاکتور صورت ی ل ط س ار چه و دما سط هفت با شور تنش ی نتا .شد انجام ی ج آزما ی ش افزا با داد نشان ی ش شور تنش ی ا دم سطوح در یی ه ب ف مختل ور ش جز ی 12 ا دم و ار ب ی 35 درج ۀ سلس ی ،وس جوانه درصد زن ی م تفاوت عن ی داری ول نداد نشان ی رعت س جوانه زن ی معن تفاوت ی دار ی ( داشت Mamedi, Tavakkol Afshari, & Oveisi, 2016 .) جهت بررس ی تاا ی ر ور ش ف مختل طوح س ی آب آب ی ار ی اجزا بر ی ز ک خش وزن ،رد عملک ی ت س و ه دان رد عملک ،توده ک برداشت شاخ ی وا ن آزما ی ش ی را ش در ی ط د ی س ی متر ی ا ب طوح س شور ی ط س چهار شامل 5 ، 10 ، 15 و 20 دس ی ز ی منس آب ر مت ر ب آب ی ار ی د ش ام انج . داد ان نش ایج نت زا اف ی ش ور ش ی از 5 ه ب 20 دس ی ز ی منس اهش ک ب موج ر مت ر ب 5 / 29 د درص ی ک خش وزن ز ی ت س ،توده 77 د درص ی و ه دان رد عملک 7 / 11 د درص ی اخ ش ،برداشت 17 درصد ی ،ه بوت ارتفاع 29 د درص ی ان پ ول ط ی ،کول 39 درصد ی پان عرض ی ،کول 40 درصد ی فرع ساقه تعداد ی ، 39 د درص ی ان پ داد تع ی کول و ه بوت در 19 د د رص ی گرد ه دان زار ه وزن ی د ( Beyrami, Rahimian, Salehi, Yazdani Biouki, & Shiran- Tafti, 2020 .) ب ه بررس ور من ی رژ اار ی م ها ی آب مختلف ی ار ی ف مختل طوح س و شور ی برخ بر ی شاخ ها ی ف ی ز ی ولوژ ی ک گ ی اه دارو ی ی ک ی وا ن م رق Sajama آزما ی ش ی آب سط سه شامل ی ار ی ( 100 ، 75 و 50 ن درصد ی از آب ی ور ش سط پنج و ) ی ( 5 / 0 ، 3 / 4 ، 8 ، 8 / 11 و 16 دس ی ز ی منس ر ب )متر گرفت انجام ه ب اوم مق وا کین اه گی ه ک است آن از حاکی نتایج . به ،بوده آبیاری آب شوری طوری ه ب دریا آب اختالط افزایش که میزان 30 معنی اختالف شاهد تیمار با درصد در داری ت نداش فات ص تمامی ( Sharifan, Jamali, & Sajadi, 2018 ) . جهت آم گاما اار مطالعه ی نو بوت ی ر ی ک اس ی د ط س نج پ در )ا (گاب ،(صفر 5 / 2 ، 5 ، 5 / 7 و 10 م ی ل ی مودر ناش اارات کاهش بر ) ی نش ت از شور ی ،(صفر سط سه در 8 و 16 دس ی ز ی منس کلر متر بر ی د د س ی م ) در گ ی اه ک ی نوا ت رقم ی ت ی ،کاکا آزما ی ش ی به فاکتور صورت ی ل گلخانه در تحق ی قات ی قزو دانشگاه ی ن .شد اجرا ن ا ت ی ج ور ش ه ک داد ان نش ی ر اا معن و کاهنده ی دار ی شاخ بر ها ی و نم و رشد ی ک ی وا ن ر اا .ت داش شور متقابل ی برا گابا و ی فات ص ر اک معن ی دار ور ش در .ود ب ی 16 دس ی ز ی منس برتر ،متر بر ی ن ت ی مار گابا ، منج ر ه ب ی ویژگ ود بهب ای ه خصوصا گیاه کیفی و کمی محتوا ی نسب ی ( بر آب 10 وزن ،)د درص ( دانه هزار 37 ( دانه عملکرد ،)درصد 36 گ خشک وزن ،)درصد ی اه ( 70 ش ه ب بت نس )د درص را ی ط د ش ا گاب از تفاده اس دم ع ( Hatami, Aminian, Mafakheri, & Soleimani Aghdam, 2021 ) . ک ی نوا حدا قل 7000 کوه در که است سال ها ی م کشت آند ی ود ش ( Pearsall, 1992 و ) ی ک بذر مهم محصول ی ا در ی ن .ت اس ه منطق ا ه ب عالقه ی ن زا اف ال ح در ان جه ر سراس در ول محص ی ش ت اس (Jacobsen et al., 2003) ، دل به تنها نه ی ل بلکه ،آن استرس تحمل دل به ی ل ک ی ف ی ت ظذا یی نا ت اس یی ( آن Vega-Gálvez et al., 2010 .) این ویژگی دو همین به دقیقا گ ی اه ه ب « عنوان ی ک ی رن ق الت ظ از ب ی ست و ی »کم توص ی ف کل ش نق که است شده ی د ی ته در ی ه ذا ظ ی پا ی دار شرا در ی ط مح نامطلوب ی ط ی ناش ی تغ از یی رات وا ه و آب یی ا ی ا ف ( کرد خواهد Konishi, 2002 .) پ ی ش ب ی ن ی م ی شود جمع که ی ت ان جه سال تا ها ی 2050 و 2100 به ترت ی ب حدود در 8 / 9 و 2 / 11 م ی ل ی ارد نفر افزا با و باشد ی ش تول ی د فعل ی اورز کش بخش در ی ، با ی د ذا ظ ی اف ک ی
- 5. همکاران و کیا ، ارز ی اب ی واکنش ژنوت ی پ ها ی زودرس گ ی اه ک ی نوا به سطوح مختلف تنش شور ی 93 تأم ی ن ( شود Flowers & Muscolo, 2015 .) همکاران و برترو هدف ک الح اص در ی وا ن را وار عه توس ی ه ت ها یی ته دانس اند اط من ا ب ه ک کشاورز ی - اقل ی م ی ع در و شده سازگار متنوع ی ن و ه دان رد عملک ال ح اجزا ی ک ا ب ی ف ی ت اد ب یی د دارن (Bertero, de la Vega, Correa, Jacobsen, & Mujica, 2004) . به آزمایش این ،روی همین از عیت وض از اولیه ایده ترسیم ور من ژنوتیپ تحمل و توصیه جهت ،شوری تنش به کینوا گیاه زودرس های ژنوتیپ کشت ام انج ف مختل وری ش سط با منطقه هر مطلوب های ،ول محص ن ای ت کش ر زی ط س زایش اف ا ب ت نهای در ا ت گرفت علی زمین در الخصوص ،ت اس ه مواج وری ش شدید تنش با که هایی کش ظذای تامین در اولیه مواد افزایش باعث .شود ور روش و مواد ها ذور ب 9 زودرس پ ژنوتی Titicaca ،)اهد ش م (رق Giza1 ، RedCarina ، Q12 ، Q21 ، Q22 ، Q26 ، Q29 و Q31 ی بررس جهت ی هواشناس ات تحقیق اداره در شوری مختلف سطوح به تحمل میزان به گرگان کشاورزی بلوک طرح قالب در فاکتوریل آزمایش صورت های سه با تصادفی کامل ه ک از روب گلخانه در آزمایش .شدند کشت تکرار می مسقف بارندگی زمان در تعداد .گرفت انجام ،شد 20 ژنوتیپ بذر ها گلدان در با پالستیکی های 35 سانتی و ارتفاع متر 25 سانتی ،ر قط متر اک خ ب ترکی با اضافی آب خروج جهت گلدان زیر در منافذی دارای منطقه رس خاک و ماسه یک به دو عم در 5 / 1 سانتی اریخ ت در متر 5 اسفند 1399 ر پ از ل قب ایش آزم ن ای اک خ ترکیب .شدند کشت گلدان در کردن آب ،شهری آب با کافی اندازه به ها تا شد انجام شویی از س پ ه بوت داد تع .د باش ان یکس ا تیماره همه برای خاک شرایط جوانه تق گلدان هر در بوته چهار به گیاه استقرار و زنی اعمال .یافت لیل وری ش ول محل ای تیماره NaCl ،فر ص طوح س در 10 ، 20 و 30 دسی ش ش ه مرحل ه ب یدن رس و اه گی استقرار از پس متر بر زیمنس مدت به و شد آظاز برگی 45 شرایط گرفتن ر ن در با .کشید طول روز ،دان گل بک س اک خ و باز فضای ،هوا گرمای قبیل از آزمایش انجام محلول آبیاری ها به شوری ی با و گرفت انجام میان در روز یک صورت اندازه به توجه شوری دستگاه کمک به خاک شوری میزان گیری ،سنج مدل و هانا مارک AZ8373 نیاز ،نمک حد از بیش تجمی عدم جهت ، آب بار دو به گلدان شویی در شهری آب با ها 3 و هفته 6 از د بع هفته ان که است بوده شوری تیمار شروع گرفت جام (Akbari Ghozhdi, Izadi Darbandi, Borzoyei, & Majdabadi, 2010) . به آبشویی ار تیم مورد شوری سط به خاک شوری میزان که شد انجام مقداری ول محل از اه گی از نی ورد م ذایی ظ واد م تامین جهت .برگردد گلدان عدم گرفتن ر ن در با هوگلند ظذایی ،کشت بستر شوری سط بر تاایر .شد استفاده پا در یان ایش آزم ان گیاه امی تم ،وری ش ار تیم اعمال و شدند برداشت گ ارتفاع صفات ،یاه فرع اخه ش داد تع ،اقه س قطر ،ی گل طول آذ ،ین گل عرض آذ ،ین ب ،یوماس و هزاردانه وزن در ه دان وزن ،گیاه هر بررس مورد ی .گرفت قرار را ب ی تجز ی ه وار ی انس ، تر کالس و ضر محاسبه ی ب همبستگ ی پ ی ون رس نرم از زار اف EXCEL و SPSS ، به مقا ور من ی سه م ی انگ ی ن سط در دانکن آزمون از صفات پنج درصد و نرم از بایپالت نمودار رسم افزار PAST3 .شد استفاده نتایج بحث و صفات واریانس تجزیه داده واریانس تجزیه صفات تمامی در ها بررسی مورد ، نشان دهنده معنی اختالف وجود ژنوتیپ ین ب دار ا ه ه (ب )اقه س ر قط فت ص جز و شوری مختلف سطوح بین همچنین معنی سط در د درص ک ی داری می باشد ه ب پ ژنوتی و وری ش اکتور ف دو ل متقاب اار همچنین . در جز معنی ،ساقه قطر و آذین گل طول صفات ود ب دار دول (ج 1 .) طوح س مختلف ل قاب منفی اارات ،صفات تمامی در شوری ه ب را توجهی وجود اهش ک ،وری ش ط س زایش اف ا ب موارد ر اک در که طوری به .آورد معنی به بررسی مورد صفات تمامی در داری دول (ج د آم وجود 2 .) ا ب معنی به توجه اار شدن دار ات پ ژنوتی دو ن ای ل متقاب ر اا و وری ش ، عامل مقایس ، ه میانگین آن ها دانکن روش از استفاده با ک ی سط در صفات تمامی در درصد (جد شد انجام ا ول 7 ، 8 و 9 ) . معنی کاهش ،شوری سط افزایش با ه ب گیاه ارتفاع در داری وجود بین متقابل اارات بین در .آمد ژنوتیپ پ ژنوتی ،صفت این در شوری و Q12 مقدار بیشترین ،شاهد تیمار در ( 7 / 73 = y ̅ ) ت در ین همچن و ار یم 30 دسی میانگین با زیمنس 3 / 36 سانتی گیاه ارتفاع مقدار کمترین ،متر (جدول گذاشت نمایش به خود از را 2 .) وانگ و همکاران ( Wang et al., 2019 ،) ر قط ،اه گی اع ارتف ،د رش دوره ول ط صفت هفت رابطه گل طول ،اصلی ساقه انشعابات تعداد ،ساقه انشعابات تعداد ،اصلی آذین گل در اه گی ه دان عملکرد با را هزاردانه وزن ،اصلی آذین 10 پ ژنوتی اه گی ارتفاع مستقیم اار .کردند بررسی علیت تجزیه از استفاده با کینوا قابل گیاه دانه عملکرد بر ساقه قطر و ه ک د گرفتن ه نتیج و ود ب توجه با دانه عملکرد با ژنوتیپ گزینش امکان د ارتفاع و ساقه قطر طری از امکان گیاه است پذیر . ل گ رض ع فت ص در ن آذی پ ژنوتی ، Giza1 ،اهد ش ار تیم در ( مقدار بیشترین 28 / 4 = y ̅ ژنوتیپ و ) Q12 تیمار در 30 دسی زیمنس با میانگین 31 / 1 سانتی تند گذاش ایش نم به خود از را مقدار کمترین متر (جدول 2 .)
- 6. 94 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 22 شماره ، 1 ، بهار 1403 جدول 1 - مورفولوژیک صفات واریانس تجزیه 9 کینوا ژنوتیپ تیمار تحت 4 شوری سطح Table 1- Variance analysis of morphological traits of 9 quinoa genotypes under the treatment of 4 levels of salinity تغییر منابع SOV درجه آزادی d.f مربعات میانگین Mean square ارتفاع گیاه Plant height (cm) طول گل آذین Inflorescence length (cm) عرض گل آذین Inflorescence width (cm) شاخه تعداد فرعی Number of sub- branches ساقه قطر Stem diameter (mm) بیوماس Biomass (g) وزن هزاردانه 1000grain weigh (g) دانه وزن گیاه در Grain yield (g) تکرار Replication 2 39.77 5.44 0.33 0.01 3.50 1.87 0.03 0.36 شوری Salinity 3 2429.1** 154.0** 9.19** 39.91** 16.87** 71.87** 0.10** 11.63** ژنوتیپ Genotype 8 87.5** 4.86* 0.94** 8.99** 6.75 10.67** 0.13** 0.80** ژنوتیپ × شوری Salinity × Genotype 24 50.49** 3.43 0.30* 5.30** 3.14 5.92** 0.08** 0.33** آزمایشی خطای Error 70 22.89 2.08 0.16 1.61 0.60 1.66 0.02 0.15 تغییرات ضریب C.V. %( ( 8 12 15 8 12 21 11 19 ** به * و ،ترتیب نشان دهنده ی معنی اختالف وجود یک احتمال سط در دار پنج و می درصد .باشد ** and *, indicate significance at 1 and 5 percent probability levels, respectively. شاخه تعداد کاهش باعث شوری سط افزایش گیاه در فرعی های .شد کینوا می نشان متقابل اارات جدول شاخه تعداد بیشترین دهد های ژنوتیپ به مربوط فرعی Q26 انگین می با شاهد تیمار در 8 / 18 و ود ب ژنوتیپ را تعداد کمترین Q12 ار تیم در 30 ی دس زیمنس ا ب وری ش میانگین 1 / 11 (جدول داد نشان خود از 2 .) متقاب اارات بین در ژنوتیپ ،شوری و ژنوتیپ بین ل Q31 تیمار در 10 دسی زیمنس ( دار مق ترین بیش ،وری ش 68 / 1 = y ̅ در ین همچن و ) تیمار 30 ی دس زیمنس انگین می ا ب 96 / 0 وزن دار مق رین کمت رم گ (جدول گذاشت نمایش به خود از را هزاردانه 2 .) و اقری ب آزمایش در ( اران همک Bagheri, Miri, Kloshkam, Anafjeh, & Keshavarz, 2022 پ ژنوتی نیز ) Q31 انگین می ا ب 1 / 3 وزن رم گ ،واز اه اط من در ف مختل ام ارق ین ب در را دار مق بیشترین هزاردانه .است داشته ایرانشهر و بوشهر گیاه در دانه وزن صفت در ، ژنوتیپ Giza1 میانگین با 47 / 2 گرم بیشترین شاهد تیمار در پ ژنوتی و دار مق Q31 وری ش ط س در 30 دسی زیمنس انگین می ا ب 008 / 0 د بودن دارا را دار مق رین کمت رم گ (جدول 2 .) وبی جن مناط در کینوا گیاه مختلف ارقام که پژوهشی در چالش با که الجزایر کشور شوری و گرما ،خشکی همچون مهمی های رقم بهترین ،است مواجه باد ی م که هایی رایط ش ه ب بت نس د توانن را تری بیش ول محص و د دهن ان نش بیشتری تطاب ،منطقه محیطی ام ارق ،د کنن تولید SantaMaria و Giza1 ( د ش ی معرف Maamri, Zidane, Chaabena, Fiene, & Bazile, 2022 .) همبستگی ی ول بود بت م نوع از صفات ظالب بین همبستگی روابط ر اک در معنی نوع از روابط این موارد ین ب تگی همبس مقدار بیشترین .نبود دار ( آذین گل عرض و گیاه در دانه وزن صفات ** 85 / 0 تگی همبس .بود ) گل عرض و طول صفات با گیاه ارتفاع صفت بین ه هزاردان وزن ،آذین معنی اگرچه گیاه در دانه وزن و وردار برخ ادیی ب مقادیر از اما نبود دار (جدول بود 3 ام انج ه مزرع محیط در ارقام همین با که آزمایشی در .) معنی و بت م ارتباط شد ( د ش اهده مش وق ف صفات بین داری Kia, Bagheri, Babaeian Jelodar, & Bagheri, 2022 .) ایج نت ن ای نشان دهنده م تاایر ی مراحل با مرتبط صفات در گیاه ارتفاع صفت بت می زایشی به .باشد طوری می نهایت در که رد عملک افزایش باعث تواند بنابراین .گردد گیاه دانه انتخاب بر اساس این صفت می د توان انگر نش فنوتیپی خوبی برای وضعیت عملکرد ه دان در ن ای ژنوتیپ ا ه از اه گی کینوا د باش . اهی آگ از زان می و وع ن تگی همبس ین ب فات ص رای ب به نژادگر بسیار مهم می باشد . به طوری که فعالیت های به نژادی با دقت و سرعت بیشتری انجام خواهد شد و ین همچن ات اطالع آن ده ای ی اولیه مناسبی برای بررسی های بیشتر ی ژنتیک فات ص ورد م ه مطالع خواهد بود .
- 7. همکاران و کیا ، ارز ی اب ی واکنش ژنوت ی پ ها ی زودرس گ ی اه ک ی نوا به سطوح مختلف تنش شور ی 95 جدول 2 - مقایس ه میانگین شوری در رقم متقابل اثر صفات در بررسی مورد Table 2- Comparison of the average interaction effect of variety on salinity in the studied traits شوری Salinity ژنوتیپ Genotype ارتفاع گیاه Plant height (cm) طول گل - آذین Infloresce nce length (cm) عرض گل آذین Inflores cence width (cm) تعداد شاخه فرعی Number of sub- branches ساقه قطر Stem diameter (mm) بیوماس Biomass (g) وزن هزاردانه 1000 grain weigh (g) وزن در دانه گیاه Grain yield (g) شاهد Ctr. Ttiticaca 60.37b-g 13.93b-f 3.38bc 14.12d-k 5.88bc 6.96b-i h - c 1.32 abc 1.82 Q12 73.71a 15.71-c 3.00c-e 16.42bcd 8.47ab 12.24a j - c 1.26 g - d 0.98 Q21 67.91ab 14.80a-d 3.30ab c 15.16c-i 7.11bc 8.87bcd g - b 1.38 abc 2.06 Q22 63.12b-e 13.12c-i 3.05b-f 15.62b-h 7.35bc 7.48b-h d - a 1.45 bcd 1.68 Q26 65.88a-e 16.00ab 3.70ab 18.87a 6.97bc 8.08b-e d - a 1.50 abc 1.86 Q29 62.78b-f 13.56b-g 3.40bc 17.87ab 7.06bc 8.51bcd f - a 1.42 ab 2.30 Q31 64.88a-e 14.37a-e 3.41bc 16.37b-e 7.56bc 7.65b-g e - a 1.45 abc 2.05 Giza1 64.37b-e 16.68a 4.28a 12.75i-l 7.69bc 9.30b g - b 1.38 a 2.47 Red Carina 59.50b-g 12.45d-j 2.80c-i 14.33d-k 5.80bc 6.18b-j j - i 1.03 j - e 0.76 10 دسی زیمنس 10dS m-1 Ttiticaca 62.62 b-f 11.63 e-l 2.44e-k 16.00b-g 5.63bc 4.18i-k j - c 1.25 j - f 0.94 Q12 52.13 g-o 11.37 f-m 1.88j-m 12.50j-l 5.28bc 4.23h-k j 1.00 j - h 0.18 Q21 67.89ab 10.66 g-o 2.68c-j 16.33b-f 5.87bc 5.74b-k j - d 1.22 g - d 0.95 Q22 57.57 d-j 11.14 f-m 2.24f-l 15.00c-j 6.73bc 6.49b-j ab 1.64 i - e 0.89 Q26 68.29 ab 13.71 b-f 2.67c-j 17.00abc 6.97bc 7.75b-f j - f 1.17 i - e 0.90 Q29 62.78 b-f 11.78 e-l 3.20b-e 16.00b-g 5.80bc 5.90b-k i - c 1.30 def 1.04 Q31 67.50 abc 13.43 b-h 2.87c-h 16.13b-f 7.13bc 8.03b-e a 1.68 cde 1.46 Giza1 58.33 c-h 11.17 f-m 2.23g-l 13.33h-l 7.38bc 6.47b-j j - g 1.13 j - f 0.85 Red Carina 57.29 e-k 11.64 e-l 2.40e-k 16.57bcd 4.74c 4.29h-k j 1.00 j - f 0.45 20 دسی زیمنس 20dS m-1 Ttiticaca 53.50f-m 11.31 f-m 2.68c-j 16.25b-f 4.95c 4.33h-k g - b 41.1 def 1.02 Q12 48.71 j-p 9.07 l-p 1.95j-m 15.00c-j 5.38bc 3.52j-k j - d 1.22 j - g 0.20 Q21 58.11 c-i 11.55 e-l 2.57d-k 14.88c-j 5.56bc 4.73f-k i - c 1.30 i - e 0.87 Q22 51.37 g-o 9.75 j-p 1.77k-m 13.87 f-k 6.86bc 5.62d-k j - h 1.10 j - f 0.56 Q26 55.11 e-l 10.27 i-p 2.27f-l 14.55 c-k 5.90 bc 4.86 e-k j - c 1.26 j - f 0.34 Q29 51.55 g-o 12.22 d-k 2.45e-k 12.77i-l 6.67bc 5.86b-k j - d 1.23 j - f 0.40 Q31 44.87 m-q 10.18 j-p 2.21g-l 13.62 g-k 5.10bc 4.47 g-k abc 1.52 j - f 0.37 Giza1 49.33 h-p 10.77 g-n 2.52d-k 12.66 i-l 6.73 bc 5.77b-k j - e 1.20 h - d 0.93 Red Carina 48.94 i-p 9.53 j-p 2.18 g-l 13.33 h-l 4.83 c 3.94 i-k j - e 1.21 j - f 0.55 30 دس ی ز یمنس 30dS m-1 Ttiticaca 41.44p-q 9.33 k-p 2.35 f-k 14.11 d-k 3.97 c 2.64 k g - b 1.38 j - f 0.42 Q12 36.33 q 7.50 p 1.31m 11.16 l 5.01 bc 3.55 j-k j 0.98 j 0.008 Q21 48.22 j-p 8.88 l-p 2.16 h-l 14.11 d-k 5.22 bc 4.23 h-k f - a 1.44 j - f 0.37 Q22 47.14 l-p 9.35 k-p 1.94 j-m 13.14 h-l 6.48 bc 8.91 bc i - c 1.28 j - f 0.46 Q26 46.66 l-p 9.44 k-p 2.54 d-k 13.88 e-k 5.40 bc 6.23 b-j h - c 1.35 j - f 0.30 Q29 42.22 o-q 8.55 m-p 1.50l-m 12.22 k-l 5.70 bc 4.52 f-k j - i 1.03 j - i 0.10 Q31 47.12 l-p 10.62 h-o 1.80k-m 13.62 g-k 6.17 bc 6.32 b-j j 0.98 j 0.008 Giza1 46.00 l-p 8.22 n-p 2.56 d-k 13.50h-l 5.76 bc 5.10 e-k j - f 1.16 j - f 0.38 Red Carina 43.44n-q 7.83 o-p 1.98i-m 13.22 h-l 4.90c 3.57 j-k j - d 1.24 j - f 0.28 نشان ستون هر در مشابه حروف دهنده ی معن اختالف وجود عدم ی دار م ی .باشد Similar letters in each column indicate the absence of significant differences. ژنوتیپ بر شوری مختلف سطوح تاثیر ها مطالعه این در ی معن کاهش ،شوری سط افزایش با اگرچه داری مختلف صفات در گ پ ژنوتی ی برخ ا ام ،د ش مشاهده کینوا یاه ،ا ه در اخه ش داد تع ،ارتفاع رویشی صفات در دا ابت ،اس بیوم و ی فرع ای ه سطوح 10 تا 20 دسی سط افزایش با سپس و افزایش دارای زیمنس دول (ج دند ش کاهش دچار شوری 2 .) ا ی ن ا نت ی ج ا ب اب مط ایج نت جاکوبسن ( اران همک و Jacobsen et al., 2003 اهده مش ه ک ود ب ) تول ،کردند ی د ز ی ست ک دانه عملکرد و توده ی نوا شور سطوح در ی متوسط ( 10 - 20 دس ی ز ی منس ب شاهد به نسبت )متر بر ی تر ش .ود ب در م رق دو آزما مورد ی ،ش ور ش ط س در ه دان عملکرد ی 15 1 - dS m ادتر ب ی ن ا از بادتر اما .داد نشان را عملکرد ی ن شور سط ی ، اهش ک ه ب منجر آزما مورد رقم دو هر در عملکرد ی ش .شد ا نت ی ج ابه مش ی ژوهش پ در د محققان ی گر ن ی ز ( ت اس ده ش زارش گ Lieth, 1999; Koyro & Eisa, 2008 .) به ناهنجاری خاص روند دلیل به تنش توسط وجودآمده ین همچن و ر دیگ ی زراع ان گیاه ه ب بت نس ،وا کین گیاه در شوری معنی شوری سطوح از کدام هر تاایر ،ژنوتیپ و شوری متقابل اار داری ژنوتیپ بر به ،ها گر قرار بررسی مورد جداگانه طور .فت
- 8. 96 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 22 شماره ، 1 ، بهار 1403 جدول 3 - بررسی مورد صفات بین همبستگی ضرایب شوری مختلف تیمارهای تاثیر تحت Table 3- Correlation coefficients between investigated traits under the influence of different salinity treatments صفات 1 ارتفاع . گیاه 1. Plant height 2 گل طول . آذین 2. Inflorescence length 3 گل عرض . آذین 3. Inflorescence width 4 شاخه تعداد . فرعی 4. Number of sub-branches 5 ساقه قطر . 5. Stem diameter 6 . بیوماس 6. Biomass 7 هزار وزن . دانه 7. 1000grain weigh 8 وزن . در دانه گیاه 8. Grain yield 1 1 0.64 0.59 0.64 0.54 0.36 0.54 0.64 2 1 0.75* 0.48 0.27 0.40 0.50 0.62 3 1 0.28 0.23 0.17 0.37 0.85** 4 1 -0.16 -0.07 0.46 0.21 5 1 0.82** 0.41 0.55 6 1 0.47 0.41 7 1 0.65* 8 1 به * و ** نشان ترتیب دهنده ی معنی سطوح در داری پنج و یک ا درصد ح می تمال باشد . ** and * indicate significance at 1 and 5 percent probability levels, respectively. شاهد تیمار ژنوتیپ تیمار این در Giza1 فات ص در ادیر مق ترین بیش ازز ح ، ارتفاع ، گل طول آذی ن ، عرض گل آذی ن ، ب ی وماس ، ساقه قطر ، بیوماس و وزن گ در دانه ی اه پ ژنوتی ین همچن .ود ب ای ه Q21 ، Q26 ، Q29 و Q31 فت ص جمله از صفت چند در هرکدام گ در ه دان وزن ی اه دارای .د بودن ادیر مق بیشترین ه مطالع در ازگاری س ی بررس ت جه ای 12 ،هرکرد ش ه منطق رد س و تانی کوهس وای ه و آب ه ب کینوا ژنوتیپ ژنوتیپ های Q26 ، Giza1 و Q29 به ، عملکرد با ترتیب 2506 ، 2304 و 2031 ار هکت در وگرم کیل ، رد عملک ادترین ب و زان می ترین بیش دادند نشان خود از را سازگاری ( Bagheri, Anafjeh, Keshavarz, & Foladi, 2021 ) . پ ژنوتی ا ام Q12 رین بهت ،ی رویش فات ص در ضعیف و داشت را عملکرد پ ژنوتی را عملکردها ترین Redcarina در (جدول داشت صفات ر اک 2 .) شکل 1 - گروه بند ی 9 ژنو ت یپ ک ینوا شوری شاهد سطح تاثیر تحت صف اساس بر ا مورفولوژ ت یک اقل فاصله از استفاده با یدوسی Figure 1- Grouping of 9 quinoa genotypes under the influence of salinity control level based on morphological traits using Euclidean distance دندروگرام تجزیه خوشه ای ارقام تحت بدون تیمار شوری به روش وارد برای صفات مورد پ ژنوتی ،بررسی را ا ه در ه س ته دس رار ق .داد ژنوتیپ های Q21 ، Q22 ، Q26 ، Q29 ، Q31 و Giza1 ر اک در ه ک و د گرفتن رار ق ک ی ه خوش در د بودن وبی خ رد عملک دارای صفات ژنوتیپ های Titicaca و RedCarina پ ژنوتی ین همچن و Q12 ا ب به پایین عملکرد خوشه در ترتیب ( گرفتند قرار سه و دو های شکل 1 .) ت ی مار 10 دس ی ز ی منس شور ی ژنوتیپ تیمار این در Q31 صفات در مقادیر بیشترین حازز ارتفاع ، گل طول آذی ن ، عرض گل آذی ن ، ب ی وماس ، وزن هزاردانه و وزن در ه دان گ ی اه ژنوتیپ ، Q26 صفات در ارتفاع ، گل طول آذی ن ، تعداد فرع شاخه ی و ب ی وماس ژنوتیپ و Q21 صفات در ارتفاع ، ساقه قطر و و در ه دان زن گ ی اه (جدول بودند 2 .)
- 9. همکاران و کیا ، ارز ی اب ی واکنش ژنوت ی پ ها ی زودرس گ ی اه ک ی نوا به سطوح مختلف تنش شور ی 97 شکل 2 - گروه بند بایپالت و کالستر ی 9 ژنوت یپ ک ینوا سطح تاثیر تحت 10 دس ی ز ی منس شوری صف اساس بر ا مورفولوژ ت یک Figure 2- Cluster biplot grouping of 9 quinoa genotypes under the influence of 10 deci-siemens salinity level based on morphological traits نما یش بای ژنوت پالت یپ های اس اس ر ب ه مطالع مورد 8 فت ص شناسا برای یی بهتر ژنوتیپ ین ها وری ش به تحمل برای صفات و 10 دسی زیمنس م نشان ی د ده ه ک پ ژنوتی ای ه Q22 ، Q26 ، Q29 و Q31 به توجه با این در که طول صفات گل ،آذین بیوماس و ه هزاردان ، وزن گ در دانه ی اه داشتند را عملکرد بهترین گروه در ی قرار گرفتند که سا به نسبت یر ژنوت یپ ا ه ل متحم وری ش ه ب ر ت تند هس . ا طرف ز ی ژنوتیپ های Titicaca ، Giza1 و RedCarina فات ص ر اک در ه ک بت نس ،د دادن ان نش ود خ از ضعیفی عملکرد ا س ه ب یر ژنوت پ ی ا ه حساس شوری به نسبت تر 10 دسی زیمنس م ی ه ب ایج نت ن ای .باشند (شکل رسید تایید به نیز کالستر تجزیه کمک 2 ) . تیمار 20 دسی شوری زیمنس ژنوتیپ تیمار این در Titicaca و Q21 در ادیر مق ترین بیش حازز صفات ارتفاع ، گل طول آذی ن ، عرض گل آذی ن ، تعداد فر شاخه ،عی وزن ه هزاردان و وزن گ در ه دان ی اه پ ژنوتی ، Giza1 رض ع فات ص در گل آذی ن ، ساقه قطر ، ب ی وماس و وزن گ در دانه ی اه پ ژنوتی و Q29 در صفات گل طول آذی ن ، عرض گل آذی ن ، اقه س ر قط و ب ی اس وم د بودن (جدول 2 .) شکل 3 - گروه بند بایپالت و کالستر ی 9 ژنوت یپ ک ینوا سطح تاثیر تحت 20 دس ی ز ی منس شوری Figure 3- Cluster and biplot grouping of 9 quinoa genotypes under the influence of 20 deci-siemens salinity level ژنوتیپ برخی واکنش وری ش به ها 20 ی دس ه ب بت نس زیمنس .بود تغییراتی دارای شوری قبلی سطوح نما یش ژنوت بایپالت پ ی ای ه شوری سط این با تیمارشده م ان نش ی پ ژنوتی ،د ده Q31 در ه ک راه هم ه ب داد ان نش ود خ از را ادیی ب ل تحم ی قبل ای تیماره ژنوتیپ های Q12 و RedCarina عیفی ض رد عملک فات ص ر اک در رار ق اس حس گروه در بایپالت و ای خوشه تجزیه دو هر در و داشتند پ ژنوتی عوض در .گرفتند Titicaca ی عل ار تیم ی قبل طوح س م رظ علی فات ص درظالب شوری وص الخص و ه هزاردان وزن وزن در ه دان گ ی اه پ ژنوتی راه هم ه ب را ادیر مق بیشترین ، Q21 تند داش روه گ در متحمل قرار قرارگیری اما .گرفتند ژنوتیپ Q29 ل تحم ا ب الت پ در
- 10. 98 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 22 شماره ، 1 ، بهار 1403 ی م ی رویش فات ص در باد عملکرد دلیل به باد ترین بیش ه ک د باش ن مناسبی عملکرد زایشی صفات در اما بود دارا را مقادیر .ت داش ایج نت به دست ژنوتیپ متفاوت واکنش نوع از آمده فات ص در وا کین گیاه های همکاران و نادعلی توسط ،شوری تنش به زایشی و رویشی ( Nadali, Asghari, Abbasdokht, Dorostkar, & Bagheri, 2020 ) شد گزارش (شکل 3 ) . تیمار 30 دسی شوری زیمنس ژنوتیپ تیمار این در Titicaca فات ص در ادیر مق ترین بیش حازز گل طول آذی ن ، عرض گل آذی ن ، تعداد فر اخه ش ،ی ع وزن ه هزاردان و وزن گ در دانه ی اه کمترین دارای بیوماس و ساقه قطر صفات در اما بود ژنوتیپ .بود مقادیر Giza1 صفات در ارتفاع رض ع ، ل گ آذی ن ، ر قط ساقه و وزن در ه دان گ ی اه پ ژنوتی و Q21 فات ص در اع ارتف ، ول ط گل آذی ن ، عرض گل آذی ن ، فرعی شاخه تعداد ، هزاردانه وزن دانه وزن و ژنوتیپ .بودند گیاه در Q22 صفات در ارتفاع ، ول ط ل گ ،ن آذی ر قط ساقه ، بیوماس همچنین .بود مقادیر بیشترین دارای گیاه در دانه وزن و آن از جایی ژنوتیپ که های Q26 و Q31 دارای ،رویشی صفت چند در می بودند بادیی مقادیر به توانند ه علوف ام ارق د کاندی عنوان ت جه ای (جدول گیرند قرار ر ن مد ،شور مناط در کشت 2 .) شکل 4 - گروه بند بایپالت و کالستر ی 9 ژنوت یپ ک ینوا سطح تاثیر تحت 30 دس ی ز ی منس شوری Figure 4- Cluster and biplot grouping of 9 quinoa genotypes under the influence of 30 deci-siemens salinity level جدول 4 - مولفه به تجزیه شوری سطح هر در مختلف صفات اصلی های NaCl Table 4- Principal Component Analysis of different traits at each NaCl salinity level 1 - 30 dS m 1 - 20 dS m 1 - 10 dS m شاهد Ctr. مولفه دوم C. 2 مولفه اول C. 1 مولفه سوم C. 3 مولفه دوم C. 2 مولفه اول C. 1 مولفه سوم C. 3 مولفه دوم C. 2 مولفه اول C. 1 مولفه سوم C. 3 مولفه دوم C. 2 مولفه اول C. 1 صفات 0.738 0.587 0.837 0.395 0.175 0.308 0.425 0.814 0.269 -0.044 0.944 ارتفاع Plant height 0.691 0.274 0.084 0.906 0.263 -0.552 0.549 0.469 -0.134 0.596 0.680 گل طول آذین Inflorescence length 0.027 0.919 0.139 0.926 -0.163 0.058 0.313 0.837 -0.210 0.943 0.106 گل عرض آذین Inflorescence width 0.235 0.905 0.716 0.050 -0.593 -0.027 -0.083 0.927 0.925 -0.050 0.131 فرعی شاخه تعداد N. of sub-branche 0.912 - 0.279 -0.019 0.041 0.960 0.917 0.224 0.204 0.138 0.130 0.885 ساقه قطر Stem diameter 0.920 0.005 -0.176 0.403 0.860 0.083 0.873 0.250 0.014 0.017 0.983 بیوماس Biomass -0.069 0.931 -0.256 0.462 -0.745 0.054 0.857 0.114 0.558 0.697 0.213 دانه هزار وزن 1000grain weigh 0.063 0.833 0.325 0.650 0.016 0.251 0.771 0.542 0.148 0.932 -0.071 دانه وزن Grain yield 81.09 46.53 84.68 66.66 33.69 86.22 69.75 35.67 89.74 74.24 46.97 تجمعی Cumulative
- 11. همکاران و کیا ، ارز ی اب ی واکنش ژنوت ی پ ها ی زودرس گ ی اه ک ی نوا به سطوح مختلف تنش شور ی 99 از حاصل نتایج دو هر تجز ی ه خوشه ا ی ی م نشان بایپالت و د ده ژنوت ی پ ها ی Q21 و Titicaca اهش ک رین کمت با قبلی تیمار همانند د بودن دانه وزن جمله از صفات ر اک در مقادیر بادترین دارای عملکرد ژنوتیپ گروه در و وری ش ه ب ل متحم های د گرفتن رار ق ین همچن . ژنوتیپ های Redcarina ، Q12 و Q29 فات ص در ایین پ عملکرد با ژنوتیپ گروه در مختلف د گرفتن رار ق حساس های . ژنو پ تی Q31 در ژنوتیپ مشابه رفتاری Q29 تیمار در 20 دسی کمترین دارای ،زیمنس حالی در .بود دانه عملکرد در ادیر مق ترین بیش دارای پ ژنوتی این که ا ب ه منطق در ایپالت ب ون آزم در ت عل همین به .بود رویشی صفات شوری سط به باد تحمل 30 دسی (شکل گرفت قرار زیمنس 4 .) تجز ی ه به م ولفه ها ی اصل ی به نتایج دست مولفه به تجزیه از آمده ها ی اصل ی مختلف سطوح در شور ی می نشان اخه ش داد تع ،ارتفاع همانند رویشی صفات دهد ای ه ل گ ول ط حتی و بیوماس ،ساقه قطر ،فرعی ترین بیش ،لی اص ن آذی پایین شوری سطوح در را تغییرات ( تا شاهد 20 دسی زیمنس ) ه توجی ، می در .کند وری ش تیمار تحت کینوا گیاه در تغییرات بیشترین که حالی 30 دسی ل گ رض ع ون همچ ی زایش فات ص را زیمنس وزن ،ن آذی گیاه در دانه وزن و هزاردانه ، است کرده توجیه (جدول 4 ) . نتیجه گیری به ایج نت با مطاب ت دس وری ش ط س زایش اف ا ب آمده NaCl ، معنی کاهش صفات تمامی در داری از ی برخ رد عملک ا ام .شد ایجاد ژنوتیپ به ها ا ت ایین پ وری ش طوح س در ی رویش صفات در خصوص سلول وجود به که بود شوری شاهد تیمار از بهتر متوسط الونی ب ای ه و آب بیشتر تجمی ،کینوا گیاه مختلف اندام در اپیدرمی د تع ی ل ط رواب ی ون ی گ ی اه ژنوتیپ .است شده داده نسبت دار ف مختل های تالف اخ ای معنی پ ژنوتی .د بودن وری ش ار تیم ر ه در فات ص ظالب در دار ای ه RedCarina و Q12 ایینی پ رد عملک دارای شوری سطوح تمامی در ژنوتیپ و صفات ظالب در های Giza1 و Q21 دودی ح تا و Q22 ا ب در ادیی ب رد عملک دارای شوری مختلف سطوح در یکنواخت روندی به .بودند صفات ر اک طوری ژنوتیپ این که روه گ در ا ه ه تجزی دی بن ای ب همچنین و کالستر روه گ در الت پ و ه گرفت رار ق ابه مش ای ه به به ترتیب ژنوتیپ عنوان ی معرف وری ش ه ب ل متحم و حساس های می ژنوتیپ برخی اما .شوند ف مختل طوح س در بی نس ردی عملک ا ه رقم .داشتند شوری Titicaca ش سطوح در )منطقه (شاهد و اد ب وری پ ژنوتی ای ه Q29 و Q31 و فر (ص وری ش ایین پ طوح س در 10 ی دس ا ب و د بودن فات ص ب ظال در ادیی ب رد عملک دارای ،)زیمنس ژنوتیپ در ر اخی پ ژنوتی دو .د گرفتن رار ق گروه یک در متحمل های شوری سطوح 20 و 30 دسی دارای ی رویش فات ص در اگرچه زیمنس اما بودند مقادیر بادترین دانه وزن صفت در خصوصا زایشی صفات در می شدید عملکرد افت دچار ،گیاه در پایین و شوند ه ب را ادیر مق رین ت می را ژنوتیپ دو این بنابراین .دادند اختصاص خود ت کش مستعد توان ین همچن و ایین پ وری ش طوح س با اراضی در دانه عملکرد هدف با به علوفه گیاه عنوان سط با مناط در ای .رد ک ی معرف اد ب وری ش بحرانی ،محققان اگرچه ترین رشدی دوره تنش با مواجهه در کینوا را ها زمان استقرار آن ه ب ایج نت ه ب توجه با اما ،کردند عنوان ت دس از آمده به حاضر پژوهش می ر ن ه دان ه مرحل رسد م ه وا کین اه گی در دی بن می به تواند شوری به حساس مرحله یک عنوان ه ک را چ .گردد معرفی کیل تش مرحله (تا رویشی صفات در را عملکردها بهترین ،ارقام برخی گل اما گذاشتند نمایش به خود از باد شوری سطوح در خصوصا ،)آذین ایج نت ،روی ین هم از .دند ش رد عملک شدید نقصان دچار آن از پس مولفه به تجزیه از حاصل ی م نشان ،اصلی های را تغیی تر بیش د ده ت علی ،باد شوری سطوح در گیاهان در ایجادشده ط س در وص الخص شوری 30 دسی رض ع د همانن ی زایش صفات توسط ،متر بر زیمنس گل ه ب .د ش توجیه گیاه در دانه وزن و هزاردانه وزن ،آذین وری ط ه ک ل گ ول ط مقادیر بادترین که ارقام برخی را ی رویش فات ص و ن آذی دانه عدم دلیل به داشتند ب گل عرض کمترین دارای ،مناسب ندی ن آذی ی معن و ت ب م تگی همبس .بودند گیاه در دانه وزن و در ه دان وزن دار گل عرض با گیاه معنی عدم و آذین ل گ طول با آن داری د موی ن آذی به نتیجه دست می آمده (جدول باشد 3 می ر ن به اما .) م مه رسد رین ت به نتیجه دست وجود حاضر پژوهش از آمده ین ب در اد ب ی ژنتیک تنوع ژنوتیپ نش واک انواع .باشد کینوا گیاه های پ ژنوتی رف ط از ا ه ای ه پ ژنوتی از برخی متفاوت واکنش و شوری مختلف سطوح به کینوا ا ه و وری ش از سط هر به رشدی مختلف مراحل در ره ظی ود وج واه گ ژنوتیپ این بین باد تنوع می ها ا دزمه ،ژنتیکی تنوع .باشد انجام صلی به فعالیت هر می نژادی .باشد سپاسگزاری کمک از نگارندگان بی های و اوددی ی مرتض ر دکت ان آقای دریغ ی هواشناس ات تحقیق اداره اری همک و اکری ش ین حس دس مهن دار را قدردانی و تشکر کمال ،گرگان آباد هاشم کشاورزی ن .د References 1. Adolf, V. I., Jacobsen, S. E., & Shabala, S. (2013). Salt tolerance mechanisms in quinoa (Chenopodium quinoa
- 12. 100 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 22 شماره ، 1 ، بهار 1403 Willd.). Environmental and Experimental Botany, 92, 43-54. https://doi.org/10.1016/j.envexpbot.2012.07.004 2. Akbari Ghozhdi, E., Izadi Darbandi, A., Borzoyei, A., & Majdabadi, A. (2010). Evaluation of morphological changes of wheat genotypes under salinity stress conditions. Journal of Greenhouse Culture Science and Technology, 1(4), 71-82. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20089082.1389.1.4.7.7 3. Bagheri, M., Zamani, M. R., Shouride, H., Molaei, A. R., Mansourian, A. R., & Heydari, F. (2019). Evaluation of compatibility of quinoa Genotypes in Mashhad and Isfahan. Final Research Project Report, Agricultural Research and Information Center, Registration No. 53795. (in Persian with English abstract). 4. Bagheri, M., Anafjeh, Z., Keshavarz, S., & Foladi, B. (2021). Evaluation of quantitative and qualitative characteristics of new quinoa genotypes in spring cultivation at karaj. Iranian Journal of Field Crops Research, 18(4), 465-475. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.52547/abj.22.4.376 5. Bagheri, M., Miri, Kh., Kloshkam, S. G., Anafjeh, Z., & Keshavarz, S. (2022). Assessment of adaptability and seed yield stability of autumn sown quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) genotypes using AMMI analysis. Seed and Plant, 38, 453-472. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22092/spj.2023.362282.1308 6. Bertero, H. D., de la Vega, A. J., Correa, G., Jacobsen, S. E., & Mujica, A. (2004). Genotype and genotype-by- environment interaction effects for grain yield and grain size of quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) as revealed by pattern analysis of international multi-environment trials. Field Crops Research, 89, 299-318. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2004.02.006 7. Beyrami, H., Rahimian, M., Salehi, M., Yazdani Biouki, R., & Shiran-Tafti, M., (2020). Nikkhah, M. Effect of Irrigation Frequency on Yield and Yield Components of Quinoa (Chenopodium quinoa) under Saline Condition. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 30(3), 347-357. https://dorl.net/dor/20.1001.1.24764310.1399.30.3.20.5 8. Eisa, S., Hussin, S., Geissler, N., & Koyro, H. W. (2012). Effect of NaCl salinity on water relations, photosynthesis and chemical composition of Quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) as a potential cash crop halophyte. Australian Journal of Crop Science, 6(2), 357-368. 9. Flowers, T. J., & Muscolo, A. (2015). Introduction to the Special Issue: Halophytes in a changing world, AoB PLANTS, 7, plv020. https://doi.org/10.1093/aobpla/plv020 10. Hariadi, Y., Marandon, K., Tian, Y., Jacobsen, S. E., & Shabala, S. (2011). Ionic and osmotic relations in quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) plant grown at various salinity levels. Journal of Experimental Botany, 62(1), 185- 193. https://doi.org/10.1093/jxb/erq257 11. Hatami, A. A., Aminian, R., Mafakheri, S., & Soleimani Aghdam, M. (2021). Effect of Gamma Amino Butyric Acid on Morpho-Physiological Traits and Seed Yield of Quinoa under Salinity Stress. Plant Production, 44(4), 559-572. https://doi.org/10.22055/ppd.2021.35988.1960 12. Jacobsen, S. E., Mujica, A., & Jensen, C. R., (2003). The resistance of quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) to adverse abiotic factors. Food Reviews International, 19(1 and 2), 99-109. https://doi.org/10.1081/FRI-120018872 13. Jacobsen, S. E., Quispe, H., & Mujica, A. (2001). Quinoa: an alternative crop for saline soils in the Andes, Scientists and Farmer-Partners in Research for the 21st Century. CIP Program Report 1999-2000, pp. 403-408. 14. Kia, M., Bagheri, N., Babaeian Jelodar, N., & Bagheri, M. (2022). Investigation of Morphological and Genotypic Characteristics of Quinoa in Gorgan Region. Journal of Crop Breeding, 14(43), 145-154. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.52547/jcb.14.43.145 15. Konishi, Y. (2002). Nutritional Characteristics of Pseudocereal Amaranth and Quinoa: Alternative Foodstuff for Patients with Food Allergy. Journal of Japan Society of Nutrition and Food Sciences, 55, 299-302. 16. Koyro, H. W., & Eisa, S. S. (2008). Effect of salinity on composition, viability and germi-nation of seeds of Chenopodium quinoa Willd. Plant and Soil, 302, 79-90. https://doi.org/10.1007/s11104-007-9457-4 17. Lieth, H. (1999). Development of crops and other useful plants from halophytes, in: Lieth, H., Moschenko, M., Lohmann, M., Koyro, H-W., Hamdy, A. (Eds.), Halo-phyte uses in different climates: Ecological and ecophysiological studies. Prog. Biometeorology, vol. 13. Backhuys Publ., Leiden, NL, pp. 1-18. 18. Maamri, K., Zidane, O. D., Chaabena, A., Fiene, G., & Bazile, D. (2022). Adaptation of Some Quinoa Genotypes (Chenopodium quinoa Willd.). Grown in a Saharan Climate in Algeria. Life, 12, 1854. https://doi.org/10.3390/life12111854 19. Mamedi, A., Tavakkol Afshari, R., & Oveisi, M. (2016). Evaluation of various temperatures on Quinoa plant seeds under salinity stress. Iranian Journal of Field Crop Science, 46(4), 583-589. https://doi.org/10.22059/ijfcs.2015.56808 20. Mishra, R. K. (2023). Fresh Water availability and Its Global challenge. British Journal of Multidisciplinary and Advanced Studies, 4(3), 1-78. https://doi.org/10.37745/bjmas.2022.0208 21. Munns, R., & Tester, M. (2008). Mechanisms of salinity tolerance. Annual Review of Plant Biology, 59, 651-681. https://doi.org/10.1146/annurev.arplant.59.032607.092911 22. Nadali, F., Asghari, H. R., Abbasdokht, H., Dorostkar, V., & Bagheri, M. (2020). Improved Quinoa growth, physiological response, and yield by hydropriming under drought stress conditions. Gesunde Pflanzen, 73, 53-66. https://link.springer.com/article/10.1007/s10343-020-00527-1
- 13. همکاران و کیا ، ارز ی اب ی واکنش ژنوت ی پ ها ی زودرس گ ی اه ک ی نوا به سطوح مختلف تنش شور ی 101 23. Pearsall, D. (1992). The origins of plant cultivation in South America. In: Wesley Cowan, C., Jo Watson, P. (Eds.), The Origins of Agriculture. An International Perspective. Smithsonian Institution Press, Washington, London, pp. 173-205. https://doi.org/10.1086/659998 24. Rahimian, M., & Banakar, M. (2013). Technical publication of Iran's National Saline Research Center. How to use the four-electrode salinity meter. Publications of Research, Education and Promotion Organization. Pages 2-18. Tehran. 25. Sharifan, H., Jamali, S., & Sajadi, F. (2018). Investigation the Effect of Different Salinity Levels on the Morphological Parameters of Quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) under Different Irrigation Regimes. Journal of Water and Soil Science, 22(2), 15-27. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.29252/jstnar.22.2.15 26. Vega-Gálvez, A., Miranda, M., Vergara, J., Uribe, E., Puente, L., & Martínez, E. A. (2010). Nutrition facts and functional potential of quinoa (Chenopodium quinoa Willd.), an ancient Andean grain: a review. Journal of the Science of Food and Agriculture, 90(15), 2541-2547. https://doi.org/10.1002/jsfa.4158 27. Wang, Y., Li, Y., Li, C., Lu, W., Sun, D., Yin, G., Hong, B., & Wang, L. (2019). Correlation and path analysis of the main agronomic traits and yield per plant of Quinoa. Crops, 35(6), 156- 161. https://doi.org/10.16035/j.issn.1001-7283.2019.06.025 28. Wilson, C., Read, J. J., & Abo-Kassem, E., (2002). Effect of mixed-salt salinity on growth and ion relations of a quinoa and a wheat variety. Journal of Plant Nutrition, 25(12), 2689-2704. https://doi.org/10.1081/PLN- 120015532