araç değer kaybı hesaplama formülü

1. SİGORTA EKSPERLERİ
KARA ARAÇLARI
DEĞER KAYBI EĞİTİMİ
KAYHAN ANARAL

2. SİGORTA EKSPERLERİ KARA
ARAÇLARI DEĞER KAYBI EĞİTİMİ
1- GİRİŞ
 Kara Araçlarında Değer Kaybı Nedir?
 Neden Formüle Edilme İhtiyacı Doğmuştur?
 Sigorta Eksperlerinin Tali Olarak Piyasa Yapıcı Etkisi
2- HUKUKİ YAKLAŞIM
 Türk Ticaret Kanunu’nun Konuya İlişkin Hükümleri ve Yaklaşımı
 Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri
 Zarar Kavramı ve Borçlar Kanunu Yaklaşımı
 Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki Hükümler ve İçtihat
3- DEĞER KAYBI HESAPLAMASI
 Formülün Tanıtımı
 Kullanım Prensipleri
 Formülde Eksper Takdiri
4- DİĞER HUSUSLAR

3. Kara Araçlarında Değer Kaybı Nedir?
• Araçtaki değer kaybı, genel olarak aracın kaza öncesindeki
mübadele değeri ile kaza sonrası mübadele değeri arasındaki fark
olarak ifade edilebilir.
• Bir trafik kazası sonucunda araç tam ve doğru bir şekilde onarım görse dahi,
aracın kaza meydana gelmeden önceki satış değerine kıyasla kazadan sonraki
satış değeri daha düşük olacaktır. Kısaca, araç değer kaybına uğrayacaktır.

4. Neden Formüle Edilme İhtiyacı
Doğmuştur?
•Her şeyden önce bilmek gerekir ki araç değer kaybı subjektif bir konudur. Tüm
hesaplama yöntemlerindeki çaba bunu mümkün olduğunca objektif hale getirme
çabasıdır.
•Yurt dışında özellikle Almanya’daki uygulamada, pek çok formül mevcuttur.
Her bir formülün üstün ve zayıf tarafları mevcut olup bu hususlar bilinerek
değerlendirme yapılmaktadır.
•Tüm formüllerdeki ana gaye, mümkün olduğunca objektif bir standart
oluşturarak gerek sigortacı gerekse sigortalı ve mağdur açısından öngörülebilirlik
tesis etmektir.

5. Sigorta Eksperlerinin Tali Olarak
Piyasa Yapıcı Etkisi
•Araç değer kaybı kavramı, farklı ülkeler ve farklı kültürlerde tamamen farklı
olarak algılanabilmektedir. Bir ülkede araç satılmadan önce tamamen boyanması
satılabilirliğini ve değerini artırırken, ülkemizde tam tersi bir algı mevcuttur.
•Ülkemizde, özellikle 90’lı yıllardan itibaren, ikinci el araç işi yapan meslek
erbabının karlılık ve pazarlık gücünü artırmak için uyguladığı, toplumda ve araç
ticaretinde yerleşik hale gelen boyalı parça, değişen, düzelen kavramlarıyla ve
tamamen ticari kar kaygısıyla oluşturulmuş bir araç değer kaybı algısı mevcuttur.
Burada tamamen pazarlık gücüne dayanan, zaman zaman aşırıya kaçan, araç
sahiplerini de mağdur eden bir durum ve kişiye göre dahi farklılık arz edebilen son
derece subjektif uygulamalar sözkonusu olabilmektedir.

6. Sigorta Eksperlerinin Tali Olarak
Piyasa Yapıcı Etkisi
•Sigorta eksperlerinin hasar tespit işlerinde piyasa yapıcı etkisi bilinen ve genel
kabul görmüş bir işlevdir.
•Aynı şekilde değer kaybı tutarının belirlenmesinde de sigorta eksperlerinin,
piyasadaki değer kaybı algısına etkisi son derece önemlidir. Değer kaybı tutarının
objektif esaslarla tespiti ile sigortacı, sigortalı ve mağdur açısında öngörülebilir
hale getirilmesi zaman içinde değer kaybı kavramının temelini teşkil eden
“algı”nın tarafsız ve bağımsız sigorta eksperlerince oluşturulmasının önünü
açacaktır.

7. Türk Ticaret Kanunu’nun Konuya İlişkin
Hükümleri
•Türk Ticaret Kanununa (TTK) göre sigorta sözleşmesi, sigortacının bir
prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan
tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi veya
diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir.
•1409 md. uyarınca;
(1) Sigortacı, sözleşmede öngörülen rizikonun gerçekleşmesinden doğan
zarardan veya bedelden sorumludur.
(2) Sözleşmede öngörülen rizikolardan herhangi birinin veya bazılarının
sigorta teminatı dışında kaldığını ispat yükü, sigortacıya aittir.
•1452.md ile de 1409. md hükmünün sigortalı, sigorta ettiren yahut lehtar
aleyhine değiştirilemeyeceği hükme bağlanmıştır

8. Türk Ticaret Kanunu’nun Konuya
İlişkin Hükümleri
• 1484 md. uyarınca;
(1) Sigortacı, sigortalıya karşı ifa borcundan tamamen veya kısmen kurtulmuş olsa
da, zarar gören bakımından ifa borcu, zorunlu sigorta miktarına kadar devam
eder.
• TTK 1486. md ile de 1484. md hükümlerine aykırı sözleşme şartlarının geçersiz
olduğu açıkça ifade edilmiştir.

9. Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri
Zorunlu Trafik Sigortası’nın temelini teşkil eden Karayolları Trafik
Kanununa bakıldığında ise;
•Madde 85
Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut
bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı
veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi
halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan
zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.
•Madde 91
İşletenlerin, bu Kanunun 85 inci maddesinin birinci fıkrasına göre olan
sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere mali sorumluluk sigortası
yaptırmaları zorunludur.

10. Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri
• Madde 95
Sigorta sözleşmesinden veya sigorta sözleşmesine ilişkin kanun hükümlerinden
doğan ve tazminat yükümlülüğünün kaldırılması veya miktarının
azaltılması sonucunu doğuran haller zarar görene karşı ileri sürülemez.
• Madde 99
Sigortacılar, hak sahibinin kaza veya zarara ilişkin tespit tutanağını veya
bilirkişi raporunu, sigortacının merkez veya kuruluşlarından birine ilettiği
tarihten itibaren sekiz iş günü içinde zorunlu mali sorumluluk sigortası
sınırları içinde kalan miktarları hak sahibine ödemek zorundadırlar.
• Madde 111
Bu Kanunla öngörülen hukuki sorumluluğu kaldıran veya daraltan anlaşmalar
geçersizdir.

11. Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri
•KTK’da da görüldüğü gibi 85. md. ile sorumluluk verilmiş ve 91.md. ile bu
konuda sigorta yapılması zorunlu kılınmıştır. Kanunun 111. md. ile de bu
Kanunda öngörülen hukuki sorumluluğu kaldıran veya daraltan anlaşmaların
geçersiz olduğu hükme bağlanmıştır.

12. Zarar Kavramı ve Borçlar Kanunu Yaklaşımı
• Madde 90
Maddi tazminatın biçimi ve kapsamı ile manevi tazminat konularında Borçlar
Kanunu’nun haksız fiillere ilişkin hükümleri uygulanır.
• Yukarıda görüldüğü gibi KTK’nın 90. md ile maddi tazminatın biçimi ve
kapsamı konusunda Borçlar Kanunu’nun haksız fiillerine ilişkin
hükümlerine atıf yapılmıştır. Türk Borçlar Kanunu’nun 49. md.
“Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı
gidermekle yükümlüdür.” hükmü ile zararın tazminini yasal güvence
altına almıştır. Haksız fiilden söz edebilmek için bir zararın doğmuş olması
gerekmektedir. Zarar, genel olarak, bir kişinin malvarlığında veya şahıs
varlığında iradesi dışında meydana gelen eksilme olarak tanımlanabilir.

13. Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki
Hükümler ve İçtihat
•Öncelikle bilindiği gibi “Zorunlu Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu
Mali Sorumluluk Sigortası” KTK’nun zorunlu kıldığı bir sorumluluk
sigortası olup Genel Şartları da Borçlar Kanunu Md. 20 uyarınca Genel
İşlem Şartı niteliğindedir.
•Borçlar Kanunu Md. 25 uyarınca “Genel işlem koşullarına, dürüstlük
kurallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu
ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamaz.”
•Diğer yandan, 4077 sayılı Tüketicilerin Korunması Hakkında Kanunun 6.
maddesi uyarınca, “Satıcı veya sağlayıcının tüketiciyle müzakere etmeden,
tek taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, tarafların sözleşmeden doğan hak
ve yükümlülüklerinde iyi niyet kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici
aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme koşulları haksız şarttır.”

14. Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki
Hükümler ve İçtihat
•“Taraflardan birini tüketicinin oluşturduğu her türlü sözleşmede yer alan haksız
şartlar tüketici için bağlayıcı değildir.”
•“Eğer bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve özellikle standart sözleşmede
yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının
tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir.”

15. Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki
Hükümler ve İçtihat
• Bu konuda Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatı da açık olup kaza sonrası aracın
rayiç değerindeki düşme yani değer kaybı, Karayolları Zorunlu Mali
Sorumluluk Sigortası kuvertürü dahilinde ve gerçek zarar ifadesiyle
değerlendirilmiştir.
•YARGITAY 4. Hukuk Dairesi Esas: 2001/4982 Karar: 2001/9209 no’lu
kararında;
“…
• Dava trafik kazasından doğma tazminat isteği olup mahkemece bilirkişi
raporuna dayanılarak davacıya ilişkin araçta değer kaybı olmayacağı
benimsenmiştir. Oysa davacının olaydan sonraki mal varlığının değeri,
zarar verici olayın meydana gelmemesi halinde değerinden daha az ise,
zarar var demektir. Gerçekten bir şeyin tahrip edilmesi veya zarar görmesi
halinde nesnel zararı tayin etmek için kural olarak objektif değeri esas
almak gerekir.

16. Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki
Hükümler ve İçtihat
• Bu ise mübadele (rayiç) değeridir. Davaya konu olan olayda davacıya ilişkin
araç 55.460.390 TL. harcanmasını gerektirecek derecede hasara uğramıştır. Bu
halde sözü edilen aracın onarıldıktan sonra mübadele (rayiç) değerinin olaydan
önceki mübadele değerinden az olacağının kabulü gerekir. Çünkü tamamen
onarılmış olsa bile bu araba tahribatın izlerini taşımaktadır. Onarılmış
durumdaki değeri, ne kadar iyi onarılmış olursa olsun kural olarak aynı
nitelikteki hiç hasara uğramayan araç değerinden düşüktür ve bu da cari
değerinden kaybettirmektedir. Zararı tazminle yükümlü olan kimse, tazmin
borcunu doğuran eylemin meydana gelmesinden önceki durumu iadeye
mecburdur. Bu ilke, zarar, ister haksız eylemden doğsun, isterse sözleşmeye
aykırı hareketten meydana gelsin, aynen uygulanır.

17. Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki
Hükümler ve İçtihat
•O durumda mahkemece yalnızca aracın yaşını gözeterek değer kaybı
olmayacağını belirten bilirkişi raporuna dayanılıp, bu kalem isteğin
reddine karar verilmiş olması bozmayı gerektirir.”
•Yargıtay’ın pek çok kararında görüleceği üzere yukarıdaki kararda da
“olaydan sonraki mal varlığının değeri, zarar verici olayın meydana gelmemesi
halinde değerinden daha az ise, zarar var demektir.” ifadesi ile değer kaybı
zararının mevcudiyeti vurgulanmış aracın yaşı ile ilgili olarak değer kaybının
oluşmadığı savını kesin bir şekilde reddederek karara bağlamıştır.

18. Değer Kaybı Hesaplama Formülü
•Değer kaybı hesaplama formülü aracın rayiç değeri ve kilometresi not
alındıktan sonra esasen 4 bölümden oluşmaktadır.
A. KAYNAKLI ANA PARÇALARDA DEĞİŞİM
Bu bölüm adından da anlaşılacağı üzere formülde açık olarak belirtilen ana
kaynaklı parçaların kesilerek yerine yenisinin montajı ile ilgilidir. Bu
parçaların adet olarak alınacak ve
[(ADET X ÇARPAN) X ARD] / 100 formülü ile işleme girecektir.

19. Değer Kaybı Hesaplama Formülü
B. KAYNAKLI ANA PARÇALARDA DÜZELTME
Bu bölümde kaynaklı ana parçalarda yapılan düzeltme işlemleri
değerlendirilmektedir. Burada eksper hasar ve onarım şeklinin değer kaybına
etkisini 1 ila 5 arasında puanlayacaktır.
Bu bölümde de,
[(EKS. TAKDİRİ X ÇARPAN) X ARD] / 100
formülü ile işlem yapılacaktır.

20. Değer Kaybı Hesaplama Formülü
C. YUKARIDAKİ LİSTELERDE YER ALMAYAN DİĞER PARÇALAR
Kaynak Yapılan Kaporta Aksamı : Yukarıdaki listelerde yer almayan fakat
kaynak işlemi yapılan parçaları ifade etmektedir. Stop sacları, kapı sacları gibi.
Düzeltme Yapılan Kaporta Aksamı : Yukarıdaki A ve B grubunda yer almayan
kapı, ön çamurluk, kaput gibi vidalı parçalardaki düzeltme işlemlerini
kapsamaktadır.
Değişen Kaporta Aksamı : Yine A ve B grubunda yer almayan vidalı parçalardaki
değişim işlemleri bu alanda işleme alınmaktadır.
• Bu bölümde uygulanan formül;
[(ADET X ÇARPAN) X ARD] / 100

21. Değer kaybı hesaplama formülü
A-B-C. BOYA UYGULANAN AKSAM
Bu bölümde A,B,C gruplarında işlem gören yahut sadece boya
işlemi gören parçaların toplam adedi yazılacaktır.
[(ADET X ÇARPAN) X ARD] / 100
formülü uygulanacaktır.

22. Değer Kaybı Hesaplama Formülü
• Daha sonra elde edilen neticeler aşağıdaki şekilde işleme girecektir
(ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T1
100
• (EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN) x ARD + … +… = T2
100
• (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T3
100
• A-B-C. (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T4
100
DK= (T1+T2+T3+T4) – [(T1+T2+T3+T4) X If KM<15000;0;((KM-15000)/75000))]
2

23. ADET ÇARPAN
ORTA DİREK
DEĞİŞİM
3
(ADET x ÇARPAN)XARD
100
MARŞPİYEL
DEĞİŞİM
3
(ADET x ÇARPAN)XARD
100
ARKA
ÇAMURLUK
DEĞİŞİM
3,5
(ADET x ÇARPAN)XARD
100
HAVUZ SACI
DEĞİŞİM
3
(ADET x ÇARPAN)XARD
100
ARKA PANEL
DEĞİŞİM
2,5
(ADET x ÇARPAN)XARD
100
TAVAN SACI
DEĞİŞİM
4,5
(ADET x ÇARPAN)XARD
100
A. Kaynaklı Ana Parçalarda Değişim

24. B.Kaynaklı Ana Parçalarda Düzeltme
EKSPER
TAKDİRİ (1-5)
ÇARPAN
ŞASE
DÜZELTME
0,7
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100
ŞASE KESME 0,75
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100
TAVAN SACI
DÜZELTME
0,7
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100
ORTA DİREK
DÜZELTME
0,7
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100
ARKA PANEL
DÜZELTME
0,7
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100
HAVUZ SACI
DÜZELTME
0,7
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100
ARKA
ÇAMURLUK
DÜZELTME
0,7
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100
MARŞPİYEL
DÜZELTME
0,7
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD
100

25. C. Yukarıda Yer Almayan Diğer Parçalar
ADET ÇARPAN
KAYNAK YAPILAN KAPORTA
AKSAMI
1,2
(ADET x ÇARPAN) x
ARD
100
DÜZELTME YAPILAN
KAPORTAAKSAMI
1,2
(ADET x ÇARPAN) x
ARD
100
DEĞİŞEN KAPORTAAKSAMI 1
(ADET x ÇARPAN) x
ARD
100

26. A-B-C. Boya Uygulanan Aksam
ADET ÇARPAN
BOYA
UYGULANAN
AKSAM
0,75
(ADET x ÇARPAN) x ARD
100

27. Özet olarak;
• (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T1
100
• (EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN) x ARD + … +… = T2
100
• (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T3
100
• A-B-C. (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T4
100
DEĞER KAYBI = (T1+T2+T3+T4) – [(T1+T2+T3+T4) X If KM<15000;0;((KM-15000)/75000))]
2

28. Kullanım Prensipleri
• Eksper boya uygulanan aksam sayısını belirlerken işlemin durumuna göre
birden fazla parçayı tek olarak hesaba alabileceği gibi bir parçayı işlemin
durumuna göre iki adet olarak da taktir edebilir.
• Eksper onarılan ya da değişen aksam sayısını belirlerken parçanın nev’ine,
aracın marka modeline, değer kaybına etkisine ve işlemin durumuna göre
birden fazla parçayı tek olarak hesaba alabilir.
• Mekanik, plastik, lastik, jant, cam, elektrik, elektronik ve döşeme aksamı değer
kaybı hesabında dikkate alınmayacaktır.

29. •Formülün uygulanmasında boya adedinin, parça sayısının belirlenmesinde
eksperin takdiri esas olup, bunda en tipik örnek olarak stop sacları ve arka panel
işlemleri verilebilir. İki stop sacı ve arka panelin boyasını toplam 3 adet olarak
belirlemek hakkaniyetli olmayacaktır. Tabi bunda aracın tipi de önem
kazanmaktadır. Duruma göre böyle bir durumda eksper bu üç parça işlemini 1-1,5
olarak kabul edebileceği gibi 2 olarak da değerlendirebilecektir. Burada eksperin
aracın durumuna göre taktiri esastır.
•Formülün B bölümünde ise direkt eksper takdiri ön plana çıkmaktadır. Burada
eksper aracın durumuna, hasarın şiddetine ve onarımın düzeyine göre bunun değer
kaybına etkisini 1 ile 5 arasında puanlayarak işleme alacaktır.
Formülde Eksper Takdiri

30. Diğer Hususlar
•KTK’ya göre mağdur kaza tarihinden itibaren 2 yıl içinde talepte bulunabilir.
2 yıl zaman aşımı süresidir.
•Değer kaybının hesaplanabilmesi için, aracın talebe konu kazada ya da
geçmişinde pert kaydının olmaması gereklidir.
•Aynı şekilde hasar gören bir parça evvelce işlem gördü ise, o parça
hesaplamada dikkate alınmamalıdır.
•Araçta kaza tarihi ile talep tarihi arasında mülkiyet değişikliği olmamalıdır.
•Değer kaybı mağdurun talebi ile olay bazında hesaplanır. Her bir kaza ayrı bir
raporun konusudur.

31. ÖRNEK HESAPLAMA
ARD : 60.000
KM : 30.000

32. ÖRNEK HESAPLAMA
ARD : 60.000
KM : 30.000
SAĞ ARKA ÇAMURLUK DÜZELTME
SAĞ MARŞPİYEL DÜZELTME
SAĞ ARKA KAPI DEĞİŞİM
SAĞ ÖN KAPI DEĞİŞİM
SAĞ ÖN ÇAMURLUK DÜZELTME

33. ÖRNEK HESAPLAMA
ARD : 60.000
KM : 30.000
SAĞ ARKA ÇAMURLUK DÜZELTME
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN) x ARD
100
(3x 0,7) x 60.000 = 1.260
100
SAĞ MARŞPİYEL DÜZELTME
(EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN) x ARD
100
(1x 0,7) x 60.000 = 420
100
T2 = 1.680

34. ÖRNEK HESAPLAMA
ARD : 60.000
KM : 30.000
İKİ KAPI DEĞİŞİM
(ADET x ÇARPAN) x ARD
100
(2 x 1) x 60.000 = 1.200
100
SAĞ ÖN ÇAMURLUK DÜZELTME
(ADET x ÇARPAN) x ARD
100
(1 x 1,2) x 60.000 = 720
100
T3 = 1920

35. ÖRNEK HESAPLAMA
ARD : 60.000
KM : 30.000
BOYA
(ADET x ÇARPAN) x ARD
100
(5 x 0,75) x 60.000 = 2.250
100
T4 = 2.250

36. ÖRNEK HESAPLAMA
ARD : 60.000
KM : 30.000
DEĞER KAYBI = (T1+T2+T3+T4) – [(T1+T2+T3+T4) X If
KM<15000;0;((KM-15000)/75000))]
2
1680+1920+2250= 5.850
5850-[5850 X (30.000 - 15.000)/75.000]
2
DK : 5850 – 585 = 5.265.-

37. SİGORTA EKSPERLERİ
KARA ARAÇLARI
DEĞER KAYBI EĞİTİMİ
TEŞEKKÜR EDERİM
KAYHAN ANARAL
2015