Beni Kategorize Etme

Beni Kategorize Etme
sınıflandırma, tasnif, etiketlendirme, pinokyo
The Prehistory of the Mind ve Wider than the Sky
kitaplarından ilhamla
Bülent Ortaçgil (Söz / Müzik)
Sokrates’in Savunması
Platon
Eski Yunanca Türkçe Sözlük
Güler Çelgin
Düz Yazının Sorgulayan Gücü
Emin Özdemir (derleyen)
Sosyoloji Notları
Cemil Meriç
The Tao of Physics
Fritjof Capra
The Prehistory of the Mind
Steven Mithen
Wider than the Sky
Gerald M. Edelman
[ ]
Sokrates
Hasan Âli Yücel
Durduramıyorum kendimi,
sınıflıcam işte !
bu masa, bu sandalye
bu kedi, bu da hamam böceği
“Bilgi, tasnifle başlar”
desek de
1
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Akış
2
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Bülent Ortaçgil
Söz / Müzik :
3
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Beni kategorize etme
Benle oynama
Yaftayı yapıştırıp
Bana isim koyma
Karikatürleştirme beni
İlahlaştırma
Tabulaştırma sakın, tapulaştırma
Ben seni öyle sevdim, öyle sevdim
Ben seni öyle sevdim, böyle mi sevdim
Matematikleştirme beni, çarpma bölme
Toplama, çıkartma sakın beni, hesaplaştırma
Mekanikleştirme beni, otomatikleştirme
Yarıştırma sakın onla bunla, karşılaştırma
Sıkıştırıp tıkıştırma beni, depolaştırma
Duygularım yok oldu, yüreğimi nasırlaştırma
Beni demoralize etme, depolitize etme
Her işten kaçar oldum, illegalize etme.
Ben seni öyle sevdim, öyle sevdim
Ben seni öyle sevdim, böyle mi sevdim
Söz / Müzik: Bülent Ortaçgil
Beni Kategorize Etme - Bülent Ortaçgil (Söz / Müzik)
https://www.youtube.com/watch?v=29mvx8aa5ok
Şarkı:
4
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Kategori ve Kategorize kelimeleri
Türkçe Sözlük, 1988, TDK, 8. Baskı
Günümüzden:
Daha eski basım tarihli sözlükten:
5
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Anlamı şu an tam öyle olmasa da, kategorize etme (categorization) ifadesi suçlama kelimesi ile ortak bir şeyler, ortak bir
anlam içeriyor gibi. Sizce?
Kelime kökeni için Google’dan bakalım. (Category olarak ingilizce karşılığını yazıp aratabilirsiniz.)
Kategorize etme = Suçlama ?
köken
kelime
Kökeni Eski Yunanca’dan kategoros—kategoria’dan, accuser—accusation’dan yani suçlayan—suçlama’dan geliyormuş.
6
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

‣ Harf çevirisi (transliterasyon) yaparak yani harf karşılıklarını bularak; latin harflerinden yunan
harflerine geçerek kelimenin kökenine ait dildeki, eski yunancadaki halini elde edebilirsiniz.
‣ Yani kategoros için κατηγορος’u kategoria için de κατηγορια kelimesini.
‣ Daha sonra da sözlüklerden o dönemdeki anlamını bulabilirsiniz.
‣ Çünkü şu an ingilizce karşılıklarına baktığımızda category≠accuser anlamında değil yani
kategori≠suçlayan anlamında değil.
kategoros - kategoria
accuser - accusation
suçlayan - suçlama
κατηγορια
κατηγορος -
kelimeleri:
kelimeler
açıklamalar
kökene
ait
çizelge
7
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Kitaplara geçmeden önce;
Bu iki kelimenin asıl dilinde, yani yunan harfleri ile nasıl yazıldığını bulalım.
Kelimelerin farklı alfabe ve farklı dillerdeki yazılışlarını, açıklamaları ile birlikte şema ile bir
arada görelim.
Sonra yunan harfleri ile yazılışını bulduğumuz kelimelerin anlamlarına; iki farklı sözlükten
bakarak o dönemdeki anlamlarını görelim. İlk sözlük Eski Yunanca - Türkçe sözlük, diğeri de
online olan Eski Yunanca - İngilizce sözlük.
Önce bu kitabın asıl dilindeki haline ulaşabileceğimiz web sitesinden kitap kapağını görelim.
Sonra eserin asıl dilindeki halini verip bir oyun önerisi yapalım. Hiçbir şey anlamasak bile, tüm
medeniyeti şekillendiren eski bir kültürün dili ile yazılmış bu eseri görmek heyecan verici.
1
2
3
4
5
Bu sayfanın öncesinde ve sonrasında dil ile ilgili basit çıkarımlar, ifadeler için uzman görüşü ile kontrol gerekebilir/gerekir.
Veya teyit edilmesi gereken yerler olabilir.
Bu içeriğe asıl fikri veren kitap Platon’un Sokrates’in Savunması adlı eseri. Yani kategoria kelimesinin suçlama
anlamına geldiği eser. Alıntıları birazdan okuyacağız.
8
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Harf çevirisi (transliterasyon) (harf karşılığı):
suçlayan suçlama
Öncesinde alfa/beta/gama adlı içeriğe bakabilirsiniz. Hem bu kısmı takip etmeniz daha kolay olabilir, hem de
farklı birkaç kelime için de harf çevriminin örneklerini görebilirsiniz.
1
9
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

kategoros - kategoria
accuser - accusation
suçlayan - suçlama
κατηγορια
κατηγορος - yunan harfleri ile yazımı
harf karşılıklarını bularak latin harfleri ile yazımı
ingilizcede karşılığı
türkçede karşılığı
harf karşılıklarını bularak latin harfleri ile yazımı
Şema:
El yazısı ile:
yunan harfleri ile yazımı
2
10
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Eski Yunanca Türkçe Sözlük - Güler Çelgin
Çelgin, G., 2018 (ilk basım 2018), Eski Yunanca Türkçe Sözlük, Alfa Sözlük
s. 429
sözlükten
Kategori (category) kelimesinin kökenine sözlükten baktık. Köken ‘kategoros’ (κατηγορος). İngilizce olarak
‘accuser’, türkçe olarak da ’suçlayan’ anlamına geliyor.
O dönemdeki yani Eski Yunan’daki, milattan önceki yıllardaki anlamından bahsediyoruz. Kelimelerin yazılışları
da anlamları da zaman içerisinde değişebiliyor.
- şarkının da alttan alta bize hissettirdiği anlamından -
kategoros ve kategoria kelimelerinin anlamları
3
11
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

online sözlükten
perseus.tufts.edu'dan
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=κατηγορια&la=greek
kelimenin o dönemdeki
anlamı
kelime
kelimeyi yunan har
fl
eri
ile yazabilmemiz
için klavye
kategoria kelimesinin anlamı
3
Siz de kategoros kelimesinin anlamını bulabilirsiniz.
✶
✶
12
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

https://www.gutenberg.org/files/39462/39462-h/39462-h.htm
büyük har
fl
erle yazılmış
kitap ön kapağı
kitap ile ilgili bilgiler
ingilizce
gutenberg.org'dan
Sokrates’in Savunması
Platon
[ ]
!
!
!
ek var gibi? kontrol
edilmesi gerekir
4
13
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Oyun
https://www.gutenberg.org/files/39462/39462-h/39462-h.htm
Salgın döneminde, Mayıs 2021’de online olarak eski yunanca dersi aldığım sıralarda bu içeriğin ilk halini hazırlamıştım. O
kısa kursta öğrendiğim birçok detayı şu an hatırlayamasam da temel düzeyde illaki öğrenilmesi gereken bir dil.
Kullandığımız birçok kelimenin, birçok teknik kelimenin kökeni buradan geliyor. Çok sevimli de bir dil. Evde kalmak
zorunda olduğumuz zamanlarda bu oyunu önermiştim, ama her zaman oynayabiliriz :) Her zaman oyun oynayabiliriz.
Şöyle yazmıştım:
‘Bu dili -eski yunancayı- yeni bir uğraş olarak öğreniyorsanız; asıl metinde bu ifadelerin geçtiği bölümü belki bulabilirsiniz.
Ben 5-10 dakikada bulamadım. κατηγορια kelimesi çok fazla yerde geçiyor. Öndeki arkadaki farklı kelimelerden de
yakalayamadım. Belki bu dili bilmeden de mümkün olmayabilir, elbette çok fazla ayrıntı var; hem dil hem de metinleri
okumakla ilgili. Hobi olarak yine de denemek isterseniz, adresi aşağıya koyuyorum. Bir de kitaptan örnek bir kısım.’
5
14
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Sokrates’in Savunması - Platon
kitap adı-yazarı/alıntılarla ilgili notlar
Kelimenin o dönemdeki anlamını, kullanılışını gösteren kısım alıntı olarak verilmiştir.
Üst Sistemler başlıklı içerikte de kitaba konu olan olay geçmektedir.
15
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Sokrates’in
Savunması
Renk tonları taramada silik çıktığından kitap adı sol tarafa da yeri işaret edilerek yazılmıştır.
16
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Platon, 2018 (~ M.Ö. 400’ler), Sokrates’in Savunması, 3. Baskı, Alfa Klasik, çev. Erman Gören
ss. 89-90
ss. 36-37
kelimenin anlamına referans
verilen sayfa
Kelimenin anlamının
verildiği sayfa
yani ‘kategoria’ kelimesi
suçlama olarak
çevrilmiş
17
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Platon, 2018 (~ M.Ö. 400’ler), Sokrates’in Savunması, 3. Baskı, Alfa Klasik, çev. Erman Gören
Bir önceki sayfada verilen alıntının bulunduğu sayfaların tarama görüntüsü
18
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Düz Yazının Sorgulayan Gücü - Emin Özdemir (derleyen)
Sokrates
Hasan Âli Yücel
Emin Özdemir’in çeşitli konu ve yazarlardan derlediği bu kitaptan; Hasan Âli Yücel’e ait Sokrates başlıklı
altı sayfalık yazıdan alıntılar verilmiştir. Yazı Platon’un Sokrates’in Savunması adlı eseri ile ilgilidir.
Veya burada anıldığı şekliyle Eflatun’un Apologia adlı eseri ile ilgilidir.
Hasan Âli Yücel’in yazdığı kısımlardan ayrılması için; Sokrates’e ait olan kısımlar
italik (eğik) olarak yeşil renk ile yazılmıştır.
Bu yazının yazarı Hasan Âli Yücel ile ilgili bir diğer konu için “Bakalım, hangimiz yıldız olabileceğiz?" başlıklı içeriğe bakabilirsiniz.
19
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

(Derleyen) Özdemir, E., 2003 (ilk basım 2003), Düz Yazının Sorgulayan Gücü, 2. Baskı, Dünya Yayıncılık
SOKRATES
Hasan Âli Yücel (1897-1961)
“Sokrates'i medeni dünyanın her tarafında ve her zamanında saygı ile andıran, ona ebedilik kazandıran
hayatından ziyade ölümü olmuştur. Sokrates'in ölümü insanlık tarihinin unutmadığı ve unutamayacağı olaylardan
biridir. Bu olayla Sokrates, beşeriyete yapılması kolay olmayan bir kahramanlık ve fazilet dersi vermiştir. Bu
ahlakın özü şudur: İçinde yaşanılan cemiyetin yanlış gelenekleri ve alışkanlıkları, hatta kanunları tenkit edilebilir;
fakat o kanunlara göre verilen hükümlere kayıtsızca, şartsızca uyulmak lazımdır. O hüküm, ölüme götürse bile…
Şimdi bu ölümün hikayesini anlatalım:
Atina, Isparta'ya yenilmişti. Yenilen Atina sokaklarında, yukarıda anlattığımız gibi dolaşıp konuşan, fakir, politikaya
karışmamış, hiçbir makamda gözü ve hiçbir menfaatin peşinde tutkusu olmayan, saçları sakalları ağarmış, bu
yalınayak gezen yetmişlik ihtiyar niçin mahkeme önündedir? Fukaralığı dolayısıyla şundan bundan bir şey mi
çalmış? Hayır! Devlet aleyhine ihanette mi bulunmuş? Hayır!.. Ona buna kötü işlerde aracılık mı etmiş? Hayır?..
O halde ne yapmış?
Bakın ne yapmış:
Devletin Tanrıları'na sadakatsizlik etmiş, memleket gençlerini fena yollara sürüklemiş...
Suç bu...” s. 123
20
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

“Sokrates, kendini müdafaa eder. Eflatun'un Apologia diyaloğu bunu nakleder. Diyalog, 40 sayfa kadar tutan bir
söylevdir. Dünyanın en büyük yazarlarından biri olduğu asırlardan beri herkesçe kabul edilen Eflatun'un kalemi ile
bize gelen bir şaheser...
Söylevin başında Sokrates kendini suçlayan mahkemeden daha önce hakkında ithamlarda bulunanlara cevap
verir. Şimdi onu dinleyelim:
“Atinalılar !
(…)
Kıskançlıkları, kötülükleri yüzünden bazen ilkin kendilerini bile inandırmaya kadar vararak, sizi bütün bu
suçlamaya inandıran bu adamlar uğraşılması en güç olanlardır. Çünkü bunları ne buraya getirmek, ne de
söylediklerini çürütmek mümkündür. Bu yüzden kendimi müdafaa ederken sadece gölgelerle çarpışmak,
karşımda cevap verecek biri olmadan yanlışlığını göstermek zorunda kalıyorum. (…)“ ” ss. 123-124
“Şimdi geçelim müdafaaya:
"Bir defa, bana iftira edenler, bakalım ne diyorlar? Beni dava ettiklerini farz ederek bunların suçlamalarını şöyle
kısaca bir toplayacağım. Sokrates kötü bir insandır; yeraltında, gökyüzünde olup bitenlere karışıyor; eğriyi doğru
diye gösteriyor, bunları başkalarına da" öğretiyor. (…)”
Müdafaa böyle devam eder. Sokrates'in şimdi niye suçlandığı hakkındaki sözlerini dinleyelim:” s. 125
Eflatun ≡ Platon
21
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

{ }
“"Belki içinizden biri bütün bunlara karşı diyecek ki, 'Sokrates, bunların hepsi güzel ama uğradığın bu suçlamalar
nereden çıkıyor? Herhalde alışılanın dışında bir şey yapmış olacaksın ki aleyhine bu gibi suçlamalar var. Sen de
herkes gibi olaydın bütün bu dedikodular çıkmazdı; o halde hakkında acele bir hüküm vermemizi istemiyorsan
bize bunların sebebini anlat.' Bu itirazın haklı ve yerinde olduğunu kabul edelim. Onun için, ben de size bu kötü
şöhretimin nereden çıktığını anlatacağım. (…) ” ss. 125-126
““ (…) Çünkü o hiçbir şey bilmediği halde bildigini sanıyor. Bense bilmiyorum ama, bildiğimi de sanmıyorum.
Demek, ben ondan biraz daha bilgiliyim, çünkü bilmediklerimi bilirim zannetmiyorum. Bundan sonra başka
birine, daha da çok bilgili tanınan başka birine gittim. Gene o neticeye vardım; onun da, daha birçoklarının da
düşmanlığını kazandım.”
Sokrates'in bazen ironik, iğneli ve bazen ciddi bazen de hazin parçalarla sürüp giden bu söylevi şöyle biter:”s. 127
“Mahkeme, Sokrates'i zehir içmek suretiyle ölüme mahkum etti. Doğrudan doğruya politikaya karışmamış, fakat
politikanın yürüyüşündeki gizli noktaları gizlenmek istenilen cihetleri gençlere öğrettiği “hakikati bulma” yolu
ile meydana çıkardığı ve devrinin politikacılarına engel olduğu için, onlar nazarında en büyük düşman olmuş
olan Sokrates, böyle haksız bir hükme uğradı.” s. 128
22
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Akla gelenler
- Burada “Kör ölür badem gözlü olur” atasözünü anımsayabiliriz.
- Muhtemelen Sokrates dinin yasaklandığı bir cemiyette olsaydı, bu defa da suçu bir dine inanmak olurdu ve
yine zehirlenirdi.
- “Sen de herkes gibi olaydın bütün bu dedikodular çıkmazdı” ifadesi;
’Sen de herkes gibi olaydın kategorize edilmezdin’ i dedirtiyor.
23
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Akla gelenler
Bu satırlara bakınca; ki alıntılamadığım üst kısmı da burası gibi
En kolayı Sokrates’i suçlu ilan etmek. Çorba gibi karışık anlatmış, beyin yakan cinsten.
Shrek 3’teki Pinokyo sahnesi akla geliyor. Yakışıklı Shrek’in yerini ona sorar, o da yalan söylememek için
‘beyin bulandıran’ cümleleri ard arda sıralayınca, en son üç küçük domuzdan biri bu
işkenceye dayanamaz ve yeter ki Pinokyo sussun diye, Shrek’in yerini söyler.
https://www.youtube.com/watch?v=2xhC2cbq7zA
24
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Sosyoloji Notları - Cemil Meriç
“Bilgi, tasnifle başlar.“
25
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

“Homo faber çok ilerledi. Ve tabiata hükmeden insan, insanlığını bir parça unuttu. Tabiatın reçetelerini çalan
büyücü çırağı fazla mı ileri gitti? Yokluktan çıkan makina ordusu karşısında, insan şaşırmıştır. Evet.
İnsanla eserleri arasındaki dengesizlik, hiçbir zaman korkunç olmamıştı. İnsanlık ancak koyabildiği problemleri
halledebilmiştir. Bir mesele pişmeden onu ortaya atmaz.
Düşünen insanla âlet yapan insan arasındaki dengesizlik geçicidir.
İnsan çok defa kendi telâş ve komplekslerini ilme mi aksettirir?
İhtiyar medeniyetler de, ihtiyar sınıflar da kendileriyle beraber bütün kâinatın çökeceğine inanırlar. Korkunç bir
tesellidir bu, ama bir tesellidir.
Sosyal bakımdan çöken cemiyetler daima bedbindirler.
İlmin iflâs ettiğini, determinizmin yokolduğunu söyleyenler de kendi iç dünyalarındaki bu karamsarlığı
aksettirmekten başka bir şey yapmıyorlar.
Fizik dünya kanunlara bağlıydı. İnsanın iradesi vardı. 18. asra kadar determinizm kabul edilir. Tabiat trajedi ve
komedilerini her yıl değiştiren bir aktörse determinizm olmaz.
Falan şartlar içinde, filân hâdise olacaktır, filân hâdiseyi falan hâdise takip edecektir.
İlim tabiatı bazan sınıflandıran, bazan etiketlendiren ilim, regularite (kanunsallık) ile yaşıt. Protohistoire'da bile
tabiat kanunlarla idare olunur.
Bilgi, zekânın kemendidir.
Bilgi, tasnifle başlar. Tasnif için değişmeyen bir nizama ihtiyaç var. Bu nizam madde dünyasında sözünü geçiriyor,
insanın dünyasında kanunlar yok.” ss. 32-33
Meriç, C., 1999 (ilk basım 1993), Sosyoloji Notları ve Konferanslar, 5. Baskı, İletişim Yayınlar
tasnif ≋ sınıflama
26
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Akla gelenler
- Sıklıkla söylendiği gibi Cemil Meriç birçok anlamda ‘müstesna’ bir insan, yazar. Alıntılanan kısım biraz dağınık gibi
görünmekle birlikte kitabın ders notlarından derlendiğini göz önünde bulundurmakta fayda var.
Dağınıklığa eşlik eden iyi niyet, düzenli olana eşlik eden kötü niyetten yeğdir :)
Bazı hoş ifadeler:
- insan = “Tabiatın reçetelerini çalan büyücü çırağı” (~ bilim yapanlar)
- Tabiatta olana kanunu oturtuyoruz ya da oturttuğumuzu sanıyoruz. Ya da her ilerlemede daha iyi kanunlar
oturtuyoruz.
Determinizm fikrinin yıkılması ile kuantum mekaniğinin, yani olasılıklarla olayları anlatabileceğimiz/
açıklayabileceğimiz fikri ile alakalı şeyler söylüyor Cemil Meriç. Determinizm (kesinlikle bilmek, öngörmek …) ile
yasaların kurulduğu klasik fiziğin yerini, 1900’ler sonrası olasılıklar ile ifade edilen kuantum mekaniğinin alması o
dönemlerde herkesin konuştuğu şeylermiş….
- Eee, boş uğraş mı bu bilim işleri? Pek öyle denemez galiba. Hem olumlu hem de olumsuz somut şeyler/sonuçlar
var; faydalar da var zararlar da var.
- “Protohistoire'da bile tabiat kanunlarla idare olunur.” Biz keşfetmesek de o yasalar zaten vardı. Yani biz keşfetmeden
önce de o yasalarla tabiat yaşamaya devam ediyordu. Bu da sıklıkla vurgulanan şeylerdendir.
27
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

The Tao of Physics - Fritjof Capra
~ Her şey tek bir gerçeğin birbirine bağlı ve ayrılmaz parçaları, görünümleridirler.
~ Elbette bu farklı görünümler günlük yaşam için yararlı ve gereklidir. Ancak gerçekliğin kendi değildir.
Aklımızın ayırıcı ve kategorize edici özelliğinin bir ürünüdür. (Discriminating/Categorizing intelect)
~ Bu ayrı ayrı görünümler, doğanın asıl gerçekliği değil bir yanılsama, illüzyondur.
ingilizce metinden kaba/basit kısa bir özet
çeviri değil, gerekli durumda eksiltmeler ya da ek ifadeler olabilir
28
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

“The most important characteristic of the Eastern world view−one could almost say the essence
of it−is the awareness of the unity and mutual interrelation of all things and events, the
experience of all phenomena in the world as manifestations of a basic oneness. All things are
seen as interdependent and inseparable parts of this cosmic whole; as different manifestations
of the same ultimate reality. The Eastern traditions constantly refer to this ultimate, indivisible
reality which manifests itself in all things, and of which all things are parts. (…)” ss. 116-117
The Tao of Physics - Fritjof Capra
Capra, F., 1977 (ilk basım 1975), The Tao of Pyhsics, Bantam Books
“In ordinary life, we are not aware of this unity of all things but divide the world into separate
objects and events. This division is, of course, useful and necessary to cope with our everyday
environment, but it is not a fundamental feature of reality. It is an abstraction devised by our
discriminating and categorizing intellect. To believe that our abstract concepts of separate
“things” and “events” are realities of nature is an illusion.(…)” s. 117
29
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

~ İnsan olarak kendimizi sınıflandırma yapmaktan alıkoyamıyoruz. Hatta hiçbir işimize yaramasa bile.
~ Örneğin iki yerli kabileye bakılıyor, kabile üyeleri; ne sosyal ne ekonomik ne de zehirli olup/olmamasının
hiçbir önemi yokken bazı bitkileri ortak özelliklerine göre sınıflandırma gereği duyuyor. Yani bitkilerin üçte
bir gibi bir oranı hiçbir işe yaramasa bile bir ada, isme sahip.
Gereksiz olmasına rağmen sınıflandırılmışlar, yani kategorize edilmişler.
The Prehistory of the Mind - Steven Mithen
v. 1
30
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

“The universality and complexity of the hierarchical classifications of the natural world that people adopt
are most parsimoniously (and perhaps only) explained by a shared, content-rich mental module for
'intuitive biology'. It is simply impossible that people could generalize from the limited evidence
available to them during development to the complex taxonomies universally adopted, unless they
possessed a 'blueprint' for the structures of the living world hard-wired into their minds.
There are further similarities between biological knowledge and that of psychology and language. For
instance, just as people seem to be unable to restrain themselves from thinking about other people's
actions in terms of a 'belief-desire' psychology, so too do people seem unable to prevent themselves
imposing a complex taxonomic classification on the world, even when it is of little utilitarian value. The
anthropologist Brent Berlin has shown, for example, that among the Tzeltal Maya of Mexico and the
Aguarana Jivar of Peru more than a third of named plants have no social or economic uses, nor are
they poisonous or pests.45 But they are nevertheless named and grouped according to perceived
similarities.” s. 55
Mithen, S., 1998 (ilk basım 1996), The Prehistory Of The Mind, Orion Publishing
The Cognitive Origins of Art, Religion and Science
31
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Akla gelenler
‘blueprint’ kelimesi ile de ifade edilen görüş; zihinde daha önceden temellenen bir şeyler olması gerektiğini ifade eden
Orson Welles / Tırtıl başlıklı içerikteki Hoimar von Ditfurth’un Başlangıçta Hidrojen Vardı adlı
kitabında verilen alıntıları akla getiriyor.
- Buradaki “perceived similarities” ifadesi Cemil Meriç’in ifadesi için de tekrar düşünme fırsatı veriyor.
Burayı“algılanan benzerlikler” gibi çevirirsek; kişisel bir algılama sonucu oluşturulan kategoriler kanun, yasa gibi
her zaman aynı sonuçları vermez. İnsanlar için değişmez ‘yasalar’ belirlemek belki çok da mümkün değil. Çünkü
‘değişmez’ aynı şartlar, ‘değişmez’ aynı sonuçları vermeli. Bu pek olmuyor, canlıların karmaşık bir yapıda olmasının
ilginç sonuçlarından yine.
- Bilimsel yöntemlerle yapılan ve yapılmayan sınıflandırmalar arasındaki farklarda kimi zaman uçurum olabileceği
gibi, kimi zaman insanı şaşırtan durumlar da olabilir !
Steven Mithen
Cemil Meriç
32
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

~ Bilincin nasıl çalıştığı ile ilgili, mekanizması ile ilgili öngörülerimi anlatmadan önce; süreç için gerekli
olan birkaç şeyden bahsedilmesi gerekir.
~ Bunlardan biri de anlamak/anlamlandırmak için algısal kategori yapmamız, algısal kategori
yapabilme kabiliyetimizdir. Bu çevreye adaptasyonumuzu da olanaklı kılar.
~ Elbette her canlı için farklı algı ve sonrasında farklı davranış söz konusudur. Örneğin;
Benim için üstünde yemek yemek için
Kedi için üstüne atlamak - patinaj yapmak için
Hamam böceği için de karanlıkta ailecek saklanmak için
Wider than the Sky - Gerald M. Edelman
{
masa bir nesne
33
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

“My fundamental assumption has been that the process of consciousness arises from the workings of the
brain. I must show how that can occur as an evolutionary event connecting previously evolved
capabilities with new structural and functional features that emerge as a result of natural selection. To do
so, I must dissect the necessary components whose interactions result in the appearance of primary
consciousness - the ability to construct a scene in a discriminative fashion. Thus, before proposing
mechanisms of consciousness, I will consider the contributory brain processes that are essential for these
mechanisms to operate.
One of the most basic processes in higher brains is the ability to carry out perceptual categorization -
to “make sense” of the world. This ability allows an animal to carve up the world of signals coming from
the body and the environment into sequences that result in adaptive behavior. For example, we
continually take in the parallel and multiple visual signals from a room and categorize them as coherent
stable objects (“chairs,” “tables,” and so forth). A cat might do such a categorization but with different
perceptual and motor responses (it might jump on the object we call a table). And a cockroach might
treat that same object as a place to hide in the darkness of the table’s underside.” ss. 48-49
Wider than the Sky - Gerald M. Edelman
The Phenomenal Gift of Consciousness
Edelman, G. M., 2005 (ilk basım 2004), Wider Than the Sky, Yale University Press
34
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Akla gelenler
- Bu ayrı ayrı görünümler; farklı farklı kategoriler… biz, kedi, hamam böceği …
belki farklı bir boyutta ‘tek’ şeydir. Fritjof Capra’nın dediği gibi.
‘Saçma’ diyerek kesip atmayalım.
Kuantum mekaniği de maddenin/atomaltı parçacıkların; farklı boyutta yani farklı gözlem yöntemlerini
keşfedince görebildiğimiz/ölçebildiğimiz özelliklerini gösterdi.
Belki benzer bir şey bunlar için de vardır. ?!
Wider Than the Sky - Gerald M. Edelman
35
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Akla gelenler
Hep söyleriz, anlamak çözmeye yetmez. Ama anlama gayretimiz hep devam eder.
Bir problemi görmek ve çözmek istersek, anlamamız gereken aşamalar vardır.
Anlamanın basamaklarından biri de sınıflandırmak/kategorize etmektir.
Sizce sınıflandırılması gereken ama sınıflandırılmayan şeyler var mı?
Sizce sınıflandırırken/kategorize ederken algısal farklar daima olur mu?
Aşağıdaki basit şematik örneği düşünebilirsiniz.
Konu ile ilgili son akla gelenler:
36
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38
Benim için üstünde yemek yemek için
Kedi için üstüne atlamak - patinaj yapmak için
Hamam böceği için de karanlıkta ailecek saklanmak için
{
masa bir nesne
Wider than the Sky kitabından oluşturulmuş şema

Akla gelenler
- consciousness kelimesi bilinç dışında başka nasıl çevrilir diye
bakıyordum. Şuur da var ama o da çok dilimizde yaygın değil. Şuursuz
kelimesi biçiminde daha çok kullanıyoruz sanırım. Hep biraz havada
kalan bir kavram sanki, hem bilinç hem de şuur kelimeleri.
- consciousness kelimesi eski bir sözlükte şuur olarak çevriliyor. Elbette
şu an yeni sözlükler bilinç olarak da çeviriyor.
- Yine biraz eski bir sözlüğe baktığımızda bilinç kelimesinin ‘kaide dışı
uydurulmuş kelime’ notu ile verildiğini görüyorsunuz.
- Osmanlıca - Türkçe bir sözlüğe baktığınızda Bi-şuûr’un şuursuz
anlamına geldiğini görüyorsunuz.
- Bilinç kelimesi eğer uydurulduysa, Bi-linç kelimesinin, olumsuzluk eki
olan Bi ile başlaması tahlisizlik olmuş.
- Kollektif bilinçaltı diye bir şey var ya da kollektif şuûraltı, umarım bu
kelime seçimi üzerimizde kötü bir etki yaratmamıştır. Bilinç derken
aslında şuursuz’u, anlayış kıtlığını işaret etmek gibi bir şeyler umarım
olmamıştır.
- Çoğumuzun aklına da bil-mek kelimesinden türediği gelebilir; elbette
uzmanlarına sormak gerekir.
Ek olarak;
37
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

İçeriklerde neler olduğunu açıklamaya çalışmak sıkıntıya, hataya neden olabilir; hatta hata olmaması mümkün de değildir. Ancak
özellikle bazı uzun içerikler için, takip etmeyi kolaylaştırmak amacıyla ana hatlarıyla; kimi zaman akışın verilmesi, kimi zaman sayfa
sayfa olanları anlatmak faydalı olabilir. Yani burayı takip eden sayfalara göz atın, ancak hatalar, eksikler bulunabileceğini unutmayın.
İster istemez bazı şeyleri ifade ederken yorum yapmış oluruz. Zaten olayın doğası gereği de yazıyı/yazarı tam anlamak, tam işaret
ettiğine odaklanmak, yüzeyde gösterilen anlamın dışındaki görmek, aslında yazılanın tam tersinin kastedildiğini anlamak, birkaç
anlam katmanının hepsini görmek … vs. mümkün değildir. Ayrıca bilgimiz, deneyimlerimiz, zannettiklerimiz … bizi sınırlar, nasıl/ne
kadar anladığımıza da, anlattığımıza da sınır koyar.
• İçerikler açıklama ile devam edebilir veya ilk sayfalarda akış verilebilir. Ya da buradan sonra sayfa sayfa gelen açıklamalar olabilir. Bu
takip etme kolaylığına ya da içeriğin türüne göre değişebilir.
• Tüm disiplinler için geçerli olmakla birlikte özellikle pozitif bilimlerle ilgili konularda yeni keşiflerle birlikte güncel olanın tarafınızdan
araştırılması gerektiğini unutmayın.
• İçeriklere zaman zaman yeni kitaplardan alıntılar eklenebilir. Bu sayfaların olduğu pdf dosyasının adındaki -v1, -v2 … ekleri içeriğin
versiyon numarasını göstermektedir. İçeriğin tüm versiyonlarına yani eski/yeni hallerine ulaşmak için https://twitter.com/azdacorba
adresinden ilgili dosyayı yükleyebilirsiniz. Aynı zamanda bu dosyadan tüm içeriklere ve hesaba ait bağlantılara da erişebilirsiniz.
İçeriklerin hazırlanması konusunda aşağıdaki kısmı da lütfen göz önünde bulundurunuz.
menemenazdacorba hakkında
Neler var
sayfa sayfa
ana
hatlarıyla
akış
versiyonlar
hesap hakkında
38
Beni
Kategorize
Etme no. 71
v. 1

11
Nis
2023
38

Beni Kategorize Etme

Recommended

Recommended

More Related Content

More from YaseminSengunDemirca

More from YaseminSengunDemirca (20)

Beni Kategorize Etme