Auteursrecht en plagiaat in het onderwijs.

1. Auteursrecht en
plagiaat in het
onderwijs
Opdracht ‘Visie op ICT’
 Onderwerp 7
door Johan Vanheusden

2. Wat zijn auteursrechten?
• Auteursrechten beschermen de maker van een werk (foto, liedje,
tekst, boek, gedicht, film, beeldhouwwerk …).
• Auteursrechten ontstaan automatisch. Schrijf je een tekst of maak
je beelden, dan heb jij daar zonder meer auteursrechten over. Je
hoeft er niets extra voor te ondernemen.
• Door de bescherming van de auteursrechten mag je nooit zomaar
materiaal kopiëren, gebruiken of publiceren zonder dat je daar de
uitdrukkelijke toestemming voor hebt.

3. In de klas
• Je mag in de klas ter illustratie van je lessen:
 Een liedje afspelen
 Een gedicht voordragen
 Een songtekst analyseren en er kopieën van maken
 Een theatervoorstelling naspelen
 Prenten afdrukken en tonen
 Een fragment uit een boek kopiëren
 Een film vertonen
• Maar je mag geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van
een werk. Je mag bijvoorbeeld de aankoop van een boek niet
vervangen door het te kopiëren.

4. Zelfgemaakte cursus
• Gebruik je afbeeldingen op je werkbladen of in een zelfgemaakte cursus? Dat kan
geen kwaad zolang je het materiaal alleen voor je leerlingen en niet
voor commerciële doeleinden gebruikt. Maar sommige beelden zijn zodanig
beschermd dat je ze nooit mag gebruiken zonder toestemming.
• Voor materiaal dat je online wil delen zoals op Smartschool en KlasCement, moet
je auteursrechtvrije afbeeldingen gebruiken en de bron vermelden. Meer
info: KlasCement - Gratis afbeeldingen voor je lesmateriaal(dit is een externe link)
• Laat je een uitgeverij je cursus uitgeven, dan moet je altijd toestemming vragen en
eventueel een vergoeding betalen.
• Maak je een cursus in opdracht van de school, dan wordt de school automatisch
eigenaar en heeft er dus auteursrechten over. Ontwerp je op eigen initiatief een
cursus, dan heb jij de auteursrechten.

5. Schoolfeest
• Hou je een playbackshow, talentenavond, zangwedstrijd, … en vraag
je daar inkomgeld voor? Dan moet je een bijdrage betalen aan
Sabam, en als je liedjes afspeelt ook een billijke vergoeding.
• Ook voor de achtergrondmuziek op een eetfestijn moet je een
bijdrage betalen.
• Spelen de leerlingen een bestaande toneelvoorstelling waar je alleen
personeel, leerlingen en ouders voor uitnodigt, met gratis toegang,
dan hoef je niets te betalen.

6. Schoolwebsite
• Let op met het kopiëren van afbeeldingen, liedjes, gedichten, filmpjes
… op de schoolwebsite.
• Gebruik je beschermd werk van een auteur of uitgeverij, dan heb je
eerst toestemming nodig.
• Voor originele werkjes door de leerlingen in de klas gemaakt, is het
de school die beslist.
• Spring voorzichtig om met foto’s van leerlingen op de website.
Vraag toestemming om die foto’s te maken en te publiceren. Dat kan
bijvoorbeeld in het schoolreglement.

7. Gesloten leeromgeving
• Wil je vermijden dat buitenstaanders foto’s van leerlingen en
personeel kunnen bekijken?
• Zorg voor een afgeschermde omgeving binnen de schoolwebsite
die alleen voor personeel, leerlingen en hun ouders toegankelijk is.
Als je werkt met een beveiligde leeromgeving zoals Smartschool,
gelden dezelfde regels rond auteursrechten als in de klas.

8. Publiek examen
• Op een publiek examen is het toegestaan om een beschermd werk
uit te voeren, zonder dat de leerling of de school daar een vergoeding
voor moet betalen.
• Zolang de toegang tot het examen kosteloos is en het examen dient
als beoordeling om een diploma of getuigschrift te verlenen, is er
geen probleem.

9. Welke regelingen zijn er? (1/3)
• Reprobel
• Elke school betaalt een jaarlijkse bijdrage aan Reprobel om kopieën
te nemen.
• Dat is een vergoeding voor het reprografierecht: het recht om zonder
toestemming kopieën te maken van een beschermd werk voor niet-
commerciële onderwijsdoeleinden.
• Reprobel int die vergoedingen en verdeelt ze over auteurs en
uitgevers.

10. Welke regelingen zijn er? (2/3)
• Sabam
• In sommige gevallen moet de school ook een vergoeding aan
Sabam betalen om muziek af te spelen, bijvoorbeeld op
schoolevenementen.
• Sabam is de Belgische Vereniging van Auteurs, Componisten en
Uitgevers. Schrijvers, fotografen, dichters, choreografen, journalisten,
componisten, uitgevers, … kunnen zich aansluiten, maar zijn niet
verplicht om dat te doen.
• Meer informatie op de website van Sabam.

11. Welke regelingen zijn er? (3/3)
• Billijke vergoeding
• De billijke vergoeding verdedigt dan weer de belangen van
uitvoerend kunstenaars (acteurs, dansers, komieken …) en van
producenten. Een billijke vergoeding betaal je alleen als je
opgenomen muziek of filmpjes afspeelt. Voor een live optreden betaal
je geen billijke vergoeding.
• Wil je muziekpartituren kopiëren, dan kan je daarvoor een licentie
aanvragen bij de auteursvereniging SEMU.

12. Creative Commons
• Naast de wettelijke regelingen bestaat er een 2de systeem van
bescherming van een werk: Creative Commons.
• Heel wat auteurs publiceren teksten, foto’s, afbeeldingen, filmpjes
onder een Creative Commons-licentie. Als auteur sta je toe dat
anderen je werk delen, gebruiken of erop voortbouwen.
• Vind meer informatie over Creative Commons op KlasCement - Wat
is Creative Commons?
• Je kiest zelf binnen een aantal categorieën onder
welke voorwaarden anderen je werk mogen gebruiken.

13. Creative Commons licenties
• CC0: deel van het publieke domein, je doet volledig afstand van je auteursrechten.
• CC BY: naamsvermelding: je vermeldt de oorspronkelijke maker indien je het werk (of een aanpassing, remix …)
deelt en vermeldt of je het al dan niet aanpaste.
• CC BY-SA: naamsvermelding – gelijk delen : je mag het werk delen en bewerken, maar moet de oorspronkelijke
maker ook vermelden en aangeven of je al dan niet aanpassingen maakte. Je moet dit delen onder dezelfde
licentie.
• CC BY-ND: naamsvermelding – geen afgeleide werken: je mag het werk delen, maar moet de oorspronkelijke
maker ook vermelden. Indien je aanpassingen maakt, mag je deze niet delen.
• CC BY-NC: naamsvermelding – niet commercieel: je mag het werk delen en bewerken, maar moet de
oorspronkelijke maker ook vermelden en aangeven of je al dan niet aanpassingen maakte. Je mag het werk niet
gebruiken voor commerciële doeleinden.
• CC BY-NC-SA: naamsvermelding – niet commercieel – gelijk delen: je mag het werk delen en bewerken, maar
moet de oorspronkelijke maker ook vermelden en aangeven of je al dan niet aanpassingen maakte. Je moet dit
delen onder dezelfde licentie. Je mag het werk niet gebruiken voor commerciële doeleinden.
• CC BY-NC-ND: naamsvermelding – niet commercieel – geen afgeleide werken: je mag het werk delen, maar moet
de oorspronkelijke maker ook vermelden. Indien je aanpassingen maakt, mag je deze niet delen. Je mag het werk
niet gebruiken voor commerciële doeleinden.

14. Handig hulpmiddel
• https://www.mediawijs.be/nl/aut
eursrechtaffiche

15. Meest gemaakte fouten
• Losweg een foto van het internet plukken zonder na te gaan of deze
auteursrechtelijk beschermd is.
• Kopieën maken van een volledig boekwerk zodat je het niet moet
aankopen.

16. Plagiaat
• Plagiaat is het overnemen van teksten, beeldmateriaal, composities,
etc. van anderen en deze laten doorgaan voor eigen werk.
• Hoe plagiaat herkennen bij leerlingen?
 Zet de tekst in het zoekvenster van Google en doe een zoekopdracht.
 Kijk naar websites die boekbesprekingen aanbieden zoals
https://www.stuvia.com/nl-nl/scholieren/boekverslagen
 Vraag aan de leerling welke hulp ze gebruikt hebben.

17. Heeft AI geholpen?
• Kenniscentrum Digisprong heeft een goede uitleg over wat AI is, hoe
het in te zetten in de klas en hoe je eventueel AI-gegenereerd
materiaal kan herkennen.
• https://www.vlaanderen.be/kenniscentrum-
digisprong/themas/innovatie/artificiele-intelligentie/longread-hoe-
omgaan-met-tekstschrijvende-ai-programmas