6. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Wie doet wat (functies)?
Financieel directeur
Controller
Financieel administrateur
Accountant (in vs. ex) en boekhouder
6
7. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
1. strategie 7
8. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Strategieformulering
Visie, missie,
Business plan doelstellingen,
strategie, beleid
Toekomstige
situatie
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Invoering gemaakte
keuze Implementatieplan,
acties,
control: controle en
Huidige situatie bijsturing
Probleem analyse
Verleden, feiten, analyseren 8
9. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Samenhang
begrippen
9
10. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Essentie van strategie
EXTERN
kansen en bedreigingen
Omgeving
Klanten Maatschappij
Leveranciers
Markt
INTERN Bedrijfskolom
sterktes en zwaktes
Resultaten Mensen Middelen Structuur Cultuur Ketens
Missie
Visie
Strategie:
- Doelstellingen
- Maatregelen, scenario's
10
11. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Cirkel van Deming
Plan Do
Act Check
tering
g verbe
rgin
Bo
tin ue
Con
11
12. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Hoe werkt strategie?
PLAN - S1
Maken
Strategisch plan
STRATEGISCH
BESTUREN
ACT – S4 DO – S2 Kaders
Bijsturen Uitvoeren, Meten
Strategisch plan Strategisch plan
PLAN - T1
Maken
Tactisch plan
CHECK – S3 Excepties
Control TACTISCH
Strategisch plan BESTUREN
Besturende ACT – T4 DO – T2 Kaders
Processen Rapportage Bijsturen Uitvoeren, Meten
Tactisch plan Tactisch plan
PLAN - O1
Maken
Operationeel plan
CHECK – T3 Excepties
Tactische OPERATIONEEL
Control BESTUREN
ACT – O4 DO – O2
Rapportage Bijsturen Uitvoeren, Meten
Operationeel plan Operationeel plan
CHECK – O3
Operationele
Control
12
13. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Methoden en technieken van beheersing
Plan Do Check Act
Financial Meerjarenbegroting Administratieve Interne controle Rolling forecast
control Jaarbegroting organisatie Financial audit
Boekhouding Benchmarking
Managementsrapportage
Jaarrekening
Datawarehouse
Cost Activiteitenplanning Boekhouding Budgetrapportages Make-or-buy
control Budgetteren Kostenverdeelstaat Outsourcing
ABC SSC
Tactical Situatieanalyse KSF en KPI BSC BSC
control Strategieformulering BSC Kerntakenbudgettering Kerntakenbudgettering
Kerntakenbudgettering Operationele auditing
Activiteitenplannen
Process Uitgangspunten KSF en KPI Interne controle Procesinrichting
control procesinrichting Risicoanalyse Operational audit
7-stappenmodel Proces benchmarking
Chain SWOT ERP Managementsrapportage Outsourcing
control CRM CRM Voorraadoptimalisatie
SRM SRM
SLA Procesmanagement
Preferred suppliers
Project GOTIK GOTIK GOTIK GOTIK
control
Bron: Franssen, M. en Schepers, F. (2004). 13
14. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
2. financiën
14
15. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Verschil in aandacht
> Externe belanghebbenden (afnemers,
kredietinstellingen, aandeelhouders, leveranciers):
– Verstrekken van informatie
– Afleggen van verantwoording
> Interne belanghebbenden
(management en werknemers):
– Planningsbeslissingen
– Control-beslissingen
15
16. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
De spelregels
> Er is (financiële) informatie nodig voor diverse
betrokkenen.
> Er is (financiële) informatie nodig om de
organisatie aan te sturen, te richten op de
toekomst.
> Er zijn randvoorwaarden (zoals wetten) die
leiden tot boekhoudkundige systemen (de
spelregels).
16
18. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Beleidscyclus (1)
Strategisch plan
Meerjarenplan
toekomst
Jaarplan
begroting
Jaarverslag
evaluatie
Kwartaalcijfers
budget
18
19. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Beleidscyclus (2)
December: jaarplan en begroting
Oktober: kwartaalcijfers April: jaarverslag
kwartaalcijfers
September: uitgangspunten
jaarplan en begroting
Juni: businessplan
Juli: halfjaarcijfers
19
20. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
3. Wet op de
Jaarrekening
20
21. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Wet op de jaarrekening (1)
“De jaarrekening geeft,
volgens normen die in het maatschappelijk verkeer
als aanvaardbaar worden beschouwd,
een zodanig inzicht dat
een verantwoord oordeel kan worden gevormd
omtrent het vermogen en het resultaat,
alsmede voor zover de aard van een jaarrekening
dat toelaat,
omtrent de solvabiliteit en de liquiditeit van de
rechtspersoon”.
21
22. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Wet op de jaarrekening (2)
> Boek 2, titel 8 B.W., art. 360-404
> rechtspersonen
> “belanghebbenden” inzicht geven
> voorschriften
> goedkeuring door A.V.A.
> deskundigen verklaring
> beroep bij ondernemingskamer
22
23. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Eisen aan het jaarverslag
Criteria:
> getrouwheid
> duidelijkheid
> stelselmatigheid
Beginselen:
> voorzichtigheid (verliezen meteen nemen)
> realisatie (winsten nemen als gerealiseerd)
> toerekening (kosten en opbrengsten toerekenen)
> continuïteit (werkzaamheden lopen door)
Substance over form
23
24. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Externe verslaglegging
Een jaarverslag dient te bevatten:
A. Jaarrekening (financiële gegevens):
1. Balans
2. Winst- en verliesrekening (=resultatenrekening)
3. (evt.) Herkomst en besteding van middelen
(=kasstroom)
4. Toelichting of uitsplitsing van de gegevens.
B. Overige gegevens:
5. Directieverslag
6. Verslag Raad Van Commissarissen
7. Accountantsverklaring.
C. Verwachtingen voor de toekomst
24
25. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Andere wetgeving
> Nederlandse wet op de jaarrekening is ondergeschikt
aan de IFRS. Daarnaast regels opgesteld door de raad
voor de jaarverslaglegging (RJ).
> IFRS (per 1-1-2005) voor alle ondernemingen die op de
Europese beurs zijn genoteerd. Geldig voor de gehele
Europese Unie. Opvolger van de IAS. Opgesteld door de
IASB.
> US-GAAP voor alle ondernemingen die op de
Amerikaanse beurs zijn genoteerd.
> Amerikaanse beurswaarhond (SEC) wil IFRS en US-
GAAP nu meer laten aansluiten en verplichting tot
dubbele rapportage verlichten.
25
26. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Accountantverklaring
> In grote lijnen vier soorten
– Een goedkeurende accountantsverklaring
– Een afkeurende accountantsverklaring (wezenlijke
bedenking)
– Een verklaring van oordeelonthouding (wezenlijke
onzekerheid)
– Een verklaring met beperking (materiële bedenking
of onzekerheid)
26
27. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Alleen accountantverklaring (1) ?
> Opdrachtbevestiging van de accountant
Zoek de reikwijdte van de opdracht. Kan verder gaan dan een
accountants assurance, de zgn "additional agreed on procedures"
(b.v uitbrengen v/e accountantsverslag naast een opinie). Ook: wat
gebeurt bij signalen van onvolkomenheden (audit bevindingen op
bijv. de gebieden: fraude, AOIC of verslaggeving) en de "quality
standards"
> Management letter
Richt zich alleen en uitsluitend op de kwaliteit van de administratieve
organisatie en de hierin minimaal aanwezige interne beheersing. Dit
verslag moet schriftelijk gebeuren. Vaak wordt dit alleen uitgebracht
indien de acc. hiertoe voldoende aanleiding voor heeft.
27
28. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Alleen accountantverklaring (2) ?
> Accountantsrapport
Dit rapport richt zich op het beeld van de jaarrekening
> "Letter of Representation“
Ook wel “bevestiging bij de jaarrekening” genoemd.
Informatie over alle zaken waarover de accountant geen
sluitende assurance kan verkrijgen en aldus het
verantwoordelijke mgt laat verklaren dat hierin geen
impact voor zijn werkzaamheden kan en zal
voortkomen. Idem voor een "lawyers of fiscal letter"
28
29. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
3 a. Verleden
29
30. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Strategieformulering
Visie, missie,
Business plan doelstellingen,
strategie, beleid
Toekomstige
situatie
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Invoering gemaakte
keuze Implementatieplan,
acties,
control: controle en
Huidige situatie bijsturing
Probleem analyse
Verleden, feiten, analyseren 30
32. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Definities
Winst- en verliesrekening:
“Een weergave van de in een bepaalde
periode behaalde opbrengsten, de in verband
daarmee gemaakte kosten en het resultaat”.
Balans:
“Een systematisch ingedeelde en in cijfers
uitgedrukte moment opname van
bezittingen, schulden en eigen vermogen”.
32
33. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Winst & verliesrekening
Opbrengsten = omzet
kosten met betrekking tot de bedrijfsvoering -/-
Bedrijfsresultaat =
financiële baten en lasten
(rentekosten, verlies op deelnemingen, belastingen) +/-
Resultaat uit gewone bedrijfsvoering =
bijzondere baten en lasten +/-
Nettoresultaat =
33
34. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Balans (SCONTRO)
Activa Passiva
vast eigen vermogen
> materieel > geplaatst kapitaal
> immaterieel > reserve
> financieel voorzieningen
vlottend
lang vreemd vermogen
> voorraden en
onderhanden werk kort vreemd vermogen
> vorderingen en
debiteuren
> effecten
> geld of Liquide
middelen
34
35. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Balans en Resultatenrekening
Als je bij het boekhouden uiteindelijk alle boekingen hebt
gemaakt en de rekeningen optelt ontstaan er twee finale registraties:
Balans Resultatenrekening
Overzicht van spullen Overzicht van opbrengsten
die je bezit én hoe het en kosten in een bepaalde
gefinancierd is. periode.
Activa Passiva
Vaste activa Eigen vermogen Opbrengsten .
Gebouwen, auto’s, Eenvoudig gezegd:
computers, lang lopende bezittingen-schulden.
beleggingen enz. Kosten .
Vlottende activa Schulden
Geld in kas en op bank, Leningen, hypotheek, Resultaat .
voorraden, nog niet betaalde
vorderingen (debiteuren). facturen (crediteuren).
Balans = Resultatenrekening =
35
36. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Relatie Balans en
Resultatenrekening
Begin eigen vermogen
Balans op 1 januari Plus Resultaat =
VA 100 Eigen vermogen 50 Eind eigen vermogen
VlotA 100 Schulden 150
Totaal 200 200 50+75=..
Resultatenrekening
Opbrengsten 300
Balans op 31 december
Kosten 225
Resultaat 75 VA 100 Eigen vermogen 125
VlotA 175 Schulden 150
Totaal 275
De toename van het
Eigen Vermogen zit hier
deels in vorderingen
en deels op bankrekening.
36
37. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Herkomst/besteding van
middelen = kasstroom (1)
Herkomst: Besteding
• nettowinst • investeringen
• afschrijvingen • toename voorraden
• des-investeringen • toename debiteuren
• extra vermogen • rentebetalingen
(eigen of vreemd) • aflossing schulden
37
38. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Herkomst/besteding van
middelen = kasstroom (2)
Exploitatieresultaat (boekhoudkundig)
± Aanpassing voor Operationele activiteiten
± Aanpassing voor Investeringsactiviteiten
± Aanpassing voor Financieringsactiviteiten
Geeft: Mutatie Liquide middelen
38
39. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Bepalende factoren van de
kasstromen uit bedrijfsactiviteiten
Omzet
Middelen uit
+ = Bedrijfsresultaat = bedrijfsactiviteiten
+ na belasting
Bedrijfskosten -
Afschrijvingen Toename in
werkkapitaal
+
Storting/onttrekking -
Investering in
voorzieningen Materiele
+
vaste activa =
Belasting over
bedrijfsresultaat
Kasstroom uit
bedrijfsactiviteiten
39
40. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Samenhang drie registraties
Beginfoto Video Eindfoto
Startbalans 1 jan 2007 Resultatenrekening 2007 Eindbalans 31 dec 2007
Activa Omzet Activa
Spullen+vorder. Directe kosten – Spullen+vorder.
Passiva Overige kosten - Passiva
Eigen Vermog. + netto winst 2004 = Eigen Vermog.
Vreemd Vermog. Vreemd Vermog.
Kasstromen 2007
Afschrijvingen netto winst
worden weer afschrijvingen +
bij netto winst toe- afname van:
opgeteld. debiteuren, voorrad,
crediteuren, leningen
en vaste activa.
Mutatie contant geld- Cash Flow
40
41. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Cash is fact,
profit is an opinion 41
45. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Jaarverslag: 2. cijfers op zich
> onduidelijke posten (overige kosten, overhead)
> alle dochters geconsolideerd?
> niet uit de balans blijkende verplichtingen
> schulden met onderpand
> voorzieningen
45
46. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Jaarverslag: overige
> Recente gebeurtenissen:
Zijn aspecten als reorganisaties, ICT, nieuw
kapitaal, investeringen, e.d. in de cijfers terug te
vinden?
> Trends:
Meerdere jaren achter elkaar zetten en wordt
een tendens zichtbaar?
> Overige:
Kwaliteit, concurrentie, leveranciers,
productvernieuwing, enz..
46
47. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Analyseren jaarverslag
> absolute getallen (kerncijfers)
> trends, getal los of t.o.v. andere getallen
> verhoudingsgetallen (ratio’s)
> voor vergelijking:
– in de tijd
– met andere bedrijven
– met een normwaarde.
47
48. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
3 b. Toekomst
48
49. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Strategieformulering
Visie, missie,
Business plan doelstellingen,
strategie, beleid
Toekomstige
situatie
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Invoering gemaakte
keuze Implementatieplan,
acties,
control: controle en
Huidige situatie bijsturing
Probleem analyse
Verleden, feiten, analyseren 49
50. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Het is net goochelen
voorspellen is moeilijk, zeker als
het om de toekomst gaat
50
51. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
3 c. Heden 51
52. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Strategieformulering
Visie, missie,
Business plan doelstellingen,
strategie, beleid
Toekomstige
situatie
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Invoering gemaakte
keuze Implementatieplan,
acties,
control: controle en
Huidige situatie bijsturing
Probleem analyse
Verleden, feiten, analyseren 52
53. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
4. Ratio-analyse
53
55. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Balanced Scorecard Intern/
Financieel Organisatie
PERSPECTIEF PERSPECTIEF
Business Balanced Scorecard
Financieel Processen
Wat bepaalt het Wat is essentieel
succes naar de in onze
aandeelhouders? bedrijfsprocessen?
Klanten Lerend Vermogen
Op welke kritieke Waardoor zijn we in
factoren beoordelen staat in de toekomst te
klanten ons? blijven verbeteren?
Innovatief/
Klant
Verbeter
PERSPECTIEF
Kritieke PERSPECTIEF
Kritieke DASHBOARD Succes
Succes Factoren
Factoren
Prestatie Indicatoren
55
57. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Voorbeeld managementcockpit
Aspecten Criteria Aspecten Criteria
Financieel terrein > Veranderingen in Personeelsterrein > Omvang
winstcijfers. personeelsbestand.
> Verhouding eigen en vreemd > Opleidingskosten.
vermogen. > Verhouding indirect –
> Omzetkosten verhouding. totaal.
> Marges per product. > Verandering in personele
> Omzet per werknemer. kosten.
> Kostprijsontwikkeling > Personeelsverloop en
verzuim.
Marktpositie > Verandering marktaandeel.
Technologisch > Snelheid technologische
> Groei per marktsegment.
terrein vernieuwing.
> Waarderingscijfers van
> Kosten duurzame
klanten.
productiemiddelen.
> Klachten van klanten.
> Effectiviteit van
> Verhouding offertes – orders. hulpmiddelen.
> Aantal nieuwe producten. > Basis – competenties.
Organisatorisch > Leversnelheid. > Innovativiteit.
terrein > Percentage productie-uitval.
> Verhouding uitvoering –
ondersteuning.
> Omvang van voorraad. 57
58. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Financiële analyse:
beoordelen financiële performance
Welk rendement wordt
over het geïnvesteerd
vermogen behaald?
Hoe efficiënt wordt geïnvesteerd Wat is de winst in % van omzet?
vermogen gebruikt?
Wat is de winst per aandeel?
Omloopsnelheid Winstgevendheid
Solvabiliteit Liquiditeit
Wat is het hefboomeffect? Hoe worden de kortlopende
financieringsbehoeften ingevuld?
Kan de onderneming zijn
renteverplichtingen nakomen? Hoeveel werkkapitaal heeft de
onderneming nodig?
58
60. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
5. HR-accounting
60
61. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
HR-Performance
> Afgeleid van performance organisatie
> Resultaat in meetbare indicatoren
> 2 cruciale vragen:
– Welke manier kosten te besparen?
– Hoe prestaties organisatie verbeteren in korte
terugverdientijd?
> Denkwijze bestuurders: winst, werkkapitaal, productiviteit
en kwaliteit
> HR: plan-do-check-act
> Meetbaar en zichtbaar maken cijfers HR
61
62. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
HR-functie?
> Wat is de wezenlijke bijdrage van de HR-functie
aan de organisatiedoelstellingen?
> Inspanningen meten en terugkoppelen
> Groei HRA:
– Van aanbod naar vraag gestuurd
– Van vraag gestuurd naar prestatiegericht
– Van prestatie- naar performancegericht
> Kern: Return on investment
62
63. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
Sturen op menselijk kapitaal
HR-beleid leidt tot betere prestaties?
Causaliteit niet wetenschappelijk aangetoond
Waardebepaling menselijk kapitaal
> Op basis van gemaakte kosten
> Op basis van marktwaarde
> Op basis van opbrengsten
Zichtbaar maken van de waarde !
63
64. Rob Latten 18-10-2010 18-10-2010
HR-accounting
> HR moet nut aantonen
> HR beleid, financieel
onderbouwd
> HR-scorecard
Kern: HR is financiën
64