İnsan Kaynakları Yönetimi ve Uygulamaları Yüksek lisans - İş Değerleme

1. TC.
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TURİZM ve OTEL İŞLETMECİLİĞİ A.B.D.
İNSAN KAYNAKLARI
YÖNETİMİ VE UYGULAMALARI
- İŞ DEĞERLEME -
YAVUZ, 2017
1/21

2. İÇİNDEKİLER
1. İŞ DEĞERLEME KAVRAMI
2. İŞ DEĞERLEME SÜRECİ
3. İŞ DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
 3.1. ANALİTİK OLMAYAN İŞ DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
 3.2. ANALİTİK İŞ DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
4. TURİZM İŞLETMELERİNDE İŞ DEĞERLEME
5. SONUÇ
YAVUZ, 2017
2/21

3. 1. İŞ DEĞERLEME KAVRAMI
 İş değerleme çalışan ile değil, çalışanın yaptığı işin değeri ile ilgilidir.
 İş değerleme, ücret belirlemeye temel oluşturmak üzere bir işletmedeki bütün
işlerin göreceli önemlerinin belirlenmesine yardımcı olan bir tekniktir.
 İş değerleme, işlerin tanımlanması, analiz edilmesi ve belirli kriterler etrafında
işlerin güçlük ve önem derecelerinin şeffaf ve sistematik bir şekilde belirlenmesi
olarak tanımlanmaktadır.
YAVUZ, 2017
3/21

4.  İş değerlemesinin temel amacı mevcut işlerin içerisindeki pozisyonlar ve bu
pozisyonlara bağlı iş ailelerini oluşturmak ve bu iş aileleri içerisinde de mevcut
pozisyonların kendileri içerisindeki kıyaslamayı sağlamaktır.
 Ayrıca iş değerlemesi işletmede ücret ve haklar faaliyetlerini açığa çıkarmak,
insan kaynakları planlamasına yardımcı olmak ve işlerin kendi aralarındaki
kıyaslamaları yaparak norm kadroları oluşturmaktır.
YAVUZ, 2017
4/21

5. 2. İŞ DEĞERLEME SÜRECİ
YAVUZ, 2017
5/21
 İş değerleme, çalışanların işlerinin işletmeye kattığı değerin işlerin içeriğine göre
belirlendiği bir süreçtir. Bu süreçte, çaba, beceri, sorumluluk ve çalışma koşulları
gibi faktörler temel alınabilir. İş değerlemesi işletme içi eşitliğin sağlanması
açısından önem taşımaktadır. Ayrıca tüm işlerin sistematik olarak
karşılaştırılabilmesine olanak sağlanmaktadır.

6. Bir iş değerleme çalışması genellikle şu temel aşamalardan geçerek tamamlanır.
 Ön Çalışmalar / Sistem Hazırlık Çalışması: Değerleme amacının belirlenmesi,
değerleme çalışmalarını yapacak olan görevlilerin seçimi, değerlenecek iş
gruplarının sınırları, değerleme yöntemlerinden hangisinin uygulanacağına karar
verilmesi.
YAVUZ, 2017
6/21

7.  İşlerin İncelenmesi: İş analizleri, işlerin değerlemeye hazır hale getirilmesi (iş
tanımı ve iş şartnamelerinin hazırlanması), işlerin değerlenmesi.
 Değerleme Sonuçlarının Düzenlenmesi: Her işin değerinin saptanması, iş
yapısının oluşturulması, değerlemede saptanan amaca uygun olarak bu sonuçların
kullanılması.
YAVUZ, 2017
7/21

8. Bu süreçlerin başarılı olmasında izlenmesi ve uyulması gereken dört temel faktör
bulunmaktadır.
 Üst yönetimin, zaman ve kaynakların iş değerleme çıktılarına olan bağlılığı,
 İş değerleme uygulamasında izlenen ilkeler ve süreçlerin çalışanlarca anlaşılması
anlamına gelen şeffaflık,
 İş tanımlarının gerçekçi, tarafsız ve tutarlı bir şekilde yapılandırılmış şekilde
yapılmasını sağlayan bütünlük,
 İş değerlemede karşılaşılacak maliyetlere katlanılması anlamına gelen maliyet.
YAVUZ, 2017
8/21

9. İş değerlemenin planlanması olarak adlandırılan üç farklı değerleme yaklaşımı
bulunmaktadır.
 Hazır yaklaşım ; Uzmanlar tarafından geliştirilen ve farklı işletmeler için veya özel
olarak bir sektör için tasarlanan ve geliştirilen standart faktörler ve puanlama
modellerini kapsamaktadır.
 Uyarlama yaklaşım ; Mevcut yaklaşımlar üzerine kurulu, uzmanlarca geliştirilmiş
fakat işletmenin özel ihtiyaçlarına göre uyarlanabilen yaklaşımdır.
 Ismarlama yaklaşım ; Dışarıdan bir uzman yardımı ile tamamı işletme içinde
geliştirilmiş yaklaşımdır.
YAVUZ, 2017
9/21

10. • Denenmiş test edilmiş ve tanınmış,
• Uzmanların yararlanabileceği birçok
örnek barındırması,
• Yoğun bir tasarım çabası gerektirmesi,
• Ödeme veri tabanı ile ilişkilendirilebilmesi,
• Bilgisayar paket progamı ile destekelene-
bilmesi ve
• Uygulamada uluslararası danışmanlık ağı
sağlanabilmesi
• Dışsal tecrübeye dayalı olarak tasarım za-
manından tasarruf sağlanması ve
• Çalışmaların bağlılığını kazandırma fırsatı
sunması
• İşletme değerlerini ve dilini yansıtması ve
önemli olana odaklanması,
• Mevcut andaki ihtiyaçların dikkate alına-
bilmesi,
• Katılımcı tasarım süreci sonucu sürece
daha büyük destek sağlanması,
10/21
Yaklaşımlar
Hazır
Uyarlama
Ismarlama
Avantajlar Riskler
• Faktörlerin bazı işletmelere uygun
olmayabilmesi,
• İçsel sahiplenmenin yetersiz seviyede
kalabilmesi,
• Puanlama ve ağırlıklandırmada
mantıksal açıklamanın zor olabilmesi,
• Sürekli dışsal sağlayıcılara bağımlı
kalınabilmesi ve
• Örgütsel gerekliliklerle uyuşamama
ihtimali
• Hazır yaklaşımdaki risklerden
kaçınmak adına tasarımda ve
uygulamada kullanılacak giderlerin
dikkatli seçilmesi ve
• Uyuşmayan tasarım elemanlarından
veya faktörlerden kaçınılması
• Zaman ve kaynak yatırımı
gerektirmesi ve
• İşletme bünyesinde olmadığı sürece,
gelişim süresince dışsal uzmanlığa
ihtiyaç duyulması

11. 3. İŞ DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
3.1 Analitik Olmayan İş Değerleme Yöntemleri
 İşe karşı iş olarak da bilinen bu değerleme yöntemleri işlerin bir diğeri ile
karşılaştırılabilmesi için bütünsel olarak değerinin belirlenmesi anlayışına
dayanır.
 Sıralama ve sınıflandırma bu grupta en yaygın kullanılan yöntemlerdir.
YAVUZ, 2017
11/21

12. Sıralama Yöntemi;
 İş analizi ve iş tanımlarından elde ettikleri bilgilere dayalı olarak bir kurul
veya yönetici, bölümler arası işbirliği geliştirerek iş kümelerini veya iş
sıralarını belirlerler. Daha sonra işleri bireysel yargı ve kanaatlerine dayalı
olarak işleri sıralarlar. Değerleme yapacak kişilerin bağımsız ve tarafsız
olmaları önemlidir.
YAVUZ, 2017
12/21

13. Sınıflama Yöntemi;
 Sınıflandırma aşamasında iş tanımları ve iş gerekleri, iş sınıf tanımları ile
karşılaştırılarak işlerin hangi sınıflara girdiği belirlenir.
 İşlerin ait oldukları sınıfta yerine getirdikleri görevler, yetki ve sorumluluklara
yer verilir ve karşılaştırma dahilindeki işler bu göstergeler temel alınarak
değerlendirilir.
YAVUZ, 2017
13/21

14. Sınıf Tanım Örnek
A Az eğitim gerektiren basit görevler; özdenetimle yakından izlenen ve kontrol
edilen
Temizlikçi
B Standart rutinleri olan ve kısa süreli eğitim gerektiren basit işler Oda görevlisi
C Biraz tecrübe ve kabiliyet isteyen; standart görevler içeren ve inisiyatifin az
olduğu görevler
Komi
Büro
sekreteri
D Kayda değer tecrübe, sınırlı oranda inisiyatif, fakat belirlenmiş sınırlar içerisinde Resepsiyonist
E Teknik veya uzman bilgisi veya her ikisi; beş çalışana kadar rehberlik edebilme Kaptan
garson
F Profesyonel bir kuruluşta teknik veya personel operasyonlarda bulunma;
karmaşık işlerin kontrolü ve liderlik ve diğerlerinin eğitimini gerektiren idarecilik
Bar
Yöneticisi
M1 Profesyonellik veya uzmanlık gerektiren, geniş oranda kompleks işler içeren ve F
seviyesine geçebilecek nitelikteki personeli yönetebilen
Otel
Yöneticisi
M2 Bir enstitünün veya üniversitenin en üst eğitim seviyesine sahip olan, düzenli
olarak rutin dışı kararlar verebilen, yargısını ve inisiyatifini kullanabilen, politika
belirlemede yardımcı olan birçok fonksiyonun idareciliğini yürütebilen
Grup İnsan
kaynakları
Yöneticisi
14/21
İdari Yönetim Enstitüsüne Göre Otellerde Bir Sınıflama Yöntemi Örneği

15. 3.2 Analitik İş Değerleme Yöntemleri
 Analitik iş değerleme yöntemleri, analitik olmayanlara göre tasarım ve işleyiş
açısından daha net yöntemlerdir.
 İş değerleme kapsamındaki işlere sayısal bir değer verilmekte ve işler arasındaki
değer farklılıklarının daha net ölçülebilmesi sağlanmaktadır.
 Puanlama ve faktör karşılaştırma en yaygın kullanılan iki yöntemdir.
YAVUZ, 2017
15/21

16. Puanlama Yöntemi;
 Puanlama yöntemi, iş değerleme çalışmalarında en sık kullanılan yöntemdir.
 İşin değeri, birçok faktör yardımıyla ve her bir faktöre belli bir sistem içinde
sayısal puan verilmesiyle belirlenir.
 Yöntemde işlerin göreceli değerini belirlemek için her faktörün kendi içindeki
derecelendirmesinden ve faktör tanımlamalarından yararlanmaktadır.
 İşler her bir faktör ve ifade edilen derece ile değerlenir. İşin hiyerarşi içerisindeki
yeri her faktör için verilmiş puanların toplamı ile belirlenir.
 Puanlamanın ardından çeşitli puan aralıklarına denk gelecek biçimde iş derece
grupları ve bu grupların saat başı ücretleri belirlenebilir.
YAVUZ, 2017
16/21

17. Faktör Karşılaştırma Yöntemi;
 Faktör karşılaştırma birkaç faktöre dayalı iş içeriği ölçüm yöntemlerinden
göreceli olarak daha ayrıntılı bir yöntemdir.
 Faktör karşılaştırma yönteminde işler parasal karşılıkları belirlenmiş çeşitli
faktörlere göre değerlendirilmektedir.
 Yöntemin uygulanmasında iş değerlemesini yürütecekleri aynı bilgi ve
kavramlara sahip olmaları, kıyaslamada kullanılacak faktörleri aynı şekilde
anlamlandırmaları ve böylece tutarlı yargıda bulunmalarını sağlayacak şekilde
eğitilmeleri önem taşımaktadır.
YAVUZ, 2017
17/21

18. 4. TURİZM İŞLETMELERİNDE İŞ DEĞERLEME
Turizm işletmelerinde iş değerleme dört farklı alt başlık altında değerlendirilebilir:
 İşgören devir hızı ve pazar durumu
 Karmaşık iş yapısı
 Zenginleştirilmiş ürün olma özelliği
 Mevsimsellik
YAVUZ, 2017
18/21

19. SONUÇ
 İşletme içi eşitlik, pazara uygunluk ve bireysel algılamada eşitliğin sağlanabilmesi
ancak yeterli veri ile oluşturulacak bir değerleme tasarımı ile mümkündür.
 Ücret politikasının temelinde iş değerleme olmadığı durumlarda çoğu zaman olumsuz
etkilerin ortaya çıkacağı söylenebilir.
 İş değerleme iş analizi ve iş tanımları gibi katma değer yaratan bileşenleri ile otel
işletmelerinde dinamik örgüt yapısının da korunmasına katkı sağlayacağı gibi
çalışanların farkındalık gelişimi ve işlerin açık tanımlamaları motivasyon üzerinde de
olumlu etkiler yaratacaktır.
YAVUZ, 2017
19/21

20. KAYNAKÇA
 Ataay, İsmail Durak. (1990). İş Değerleme ve Başarı Değerleme Yöntemleri, İstanbul: Küre Matbaası.
 Can, Halil, Akgün Ahmet ve Kavuncubaşı, Şahin. (2001). İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
 Dağdeviren, Metin, Akay, Diyar ve Kurt, Mustafa. (2002). İş Değerlendirme Sürecinde Analitik Hiyerarşi Prosesi
ve Uygulaması, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(2).
 Kurgun, Yemişçi (2005). İş Değerlemede Puanlama Yöntemi ve Büyük Ölçekli Bir Otel İşletmesinde Uygulama
 Oygur, Yamak. (1991). Üretim Yönetimi, İstanbul: Alfa Basım Yayım.
 Tahiroğlu, Figen. (2002). İnsan Kaynakları, İstanbul: Hayat Yayıncılık.
 Eraslan, Ergün ve Arıkan, Alper. (2004). Ücretlendirmede Puan Yöntemi, Kıdem ve Başarı Değerlendirme: Bir
İmalat İşletmesinin İç Üretim Bölümünde Uygulama, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi
Dergisi, 19(2).
 Gemalmaz, Oğuz. (2000). Analitik İş Değerleme: Puan Yöntemi, Ankara: MPM Yay.
YAVUZ, 2017
20/21

21. YAVUZ, 2017
21/21