Aρχαία β΄ γυμνασίου. Συντακτικό, Kύριοι όροι πρότασης

1. Αρχαία
Ελληνικά
β΄ γυμνασίου
Κύριοι όροι πρότασης
(πτώσεις)

2. Υποκείμενο: όρος της πρότασης
που απαντά στο ερώτημα «ποιος;»
υποδεικνύει ποιος ή τι κάνει μια ενέργεια,
βρίσκεται σε μια κατάσταση ή παθαίνει κάτι.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

3. Το υποκείμενο του ρήματος, όταν είναι πτωτικό,
δηλαδή όταν το ρήμα είναι προσωπικό, μπαίνει
πάντοτε σε πτώση ονομαστική.
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπαίνει είτε σε
ονομαστική (όταν υπάρχει ταυτοπροσωπία) είτε σε
αιτιατική (όταν υπάρχει ετεροπροσωπία ή όταν το
απαρέμφατο εξαρτάται από απρόσωπο ρήμα).
Το υποκείμενο της μετοχής μπαίνει πάντοτε στην
ίδια πτώση που βρίσκεται και η μετοχή.
ΠΤΩΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ
o Το υποκείμενο ενός απρόσωπου ρήματος είναι απαρέμφατο ή δευτερεύουσα πρόταση.

4. Κατηγορούμενο : όνομα (ή φράση) που αποδίδει
μια ιδιότητα σε έναν κύριο όρο
(υποκείμενο ή αντικείμενο) με
τη βοήθεια συνδετικού ρήματος
απαντά στην ερώτηση «τι είδους;»
πάντοτε ομοιόπτωτο
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

5.  Το κατηγορούμενο του υποκειμένου ενός ρήματος
τίθεται πάντοτε σε ονομαστική.
 Το κατηγορούμενο του υποκειμένου του
απαρεμφάτου τίθεται σε ονομαστική ή σε αιτιατική
(ανάλογα με την πτώση του υποκειμένου του
απαρεμφάτου).
 Το κατηγορούμενο του υποκειμένου της μετοχής
τίθεται στην ίδια πτώση με τη μετοχή (και το
υποκείμενό της).
 Το κατηγορούμενο του αντικειμένου τίθεται πάντοτε
σε αιτιατική.
ΠΤΩΣΗ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ
o Εξαίρεση αποτελεί μόνο το ρήμα χρῶμαι, που μπορεί να συντάσσεται με δύο δοτικές, από τις
οποίες η μία είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου.

6. Αντικείμενο: πρόσωπο, πράγμα ή έννοια
όπου μεταβαίνει η ενέργεια του
ρήματος, άμεσα ή έμμεσα
απαντά στις ερωτήσεις «τι;», «ποιον;», «σε ποιον;»
μόνο σε πλάγια πτώση (γενική, δοτική, αιτιατική)
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

7.  Τα ρήματα που δέχονται αντικείμενο αποκαλούνται
μεταβατικά και χωρίζονται σε μονόπτωτα και δίπτωτα.
 Τα μονόπτωτα, ανάλογα με τη σημασία τους, δέχονται
αντικείμενο σε μία μόνο πτώση (γενική, δοτική ή αιτιατική).
 Τα δίπτωτα αντικείμενα δέχονται δύο (τουλάχιστον)
αντικείμενα διαφορετικών ειδών, άμεσο και έμμεσο.
 Η διάκριση σε άμεσο και έμμεσο γίνεται με κριτήριο τις
πτώσεις. Ένα δίπτωτο ρήμα, ανάλογα με τη σημασία του,
μπορεί να έχει αντικείμενα σε
αιτιατική (άμεσο) – δοτική (έμμεσο),
αιτιατική (άμεσο) – γενική (έμμεσο),
γενική (άμεσο) – δοτική (έμμεσο)
ή δύο αιτιατικές (άμεσο το έμψυχο – έμμεσο το άψυχο).
ΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

8. Σύστοιχο: αντικείμενο που έχει την ίδια ρίζα
(ετυμολογικά) ή σημασία με το ρήμα
πάντοτε σε αιτιατική
σύστοιχο παίρνουν και τα αμετάβατα ρήματα
στη θέση του μπορεί να τίθεται η δεικτική
αντωνυμία στο ουδέτερο (τοῦτο – ταῦτα)
ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ