Workshop Lerarencongres Onderwijscoöperatie 7/10/2016 Onlinegeletterdheid integreren bij Nederlands

1. Onlinegeletterdheid integreren bij Nederlands
Jeroen Clemens / Ymkje Visser
Pilot Piter Jelles/ !mpulse Leeuwarden
jeroenclemens.nl

2. geletterdheid

3. onlinegeletterdheid

4. Digital natives

5. Kinderen moeten leren hoe ze computers en
internet het best kunnen gebruiken en hoe ze
informatie opzoeken en beoordelen.
Anders dan vaak gedacht, kunnen veel kinderen dat
niet, ook al zijn ze vanaf hun geboorte vertrouwd
met tablets.
Volkskrant, 19 sept. 2015 Aleid Truijens

6. Onlinegeletterdheid
• Locate ( zoeken en kiezen)
• Evaluate (beoordelen / kritisch lezen bronnen )
• Gericht lezen en antwoorden verzamelen
• Synthesize (samenvoegen van info eigen tekst)
• Communicate: delen van uitkomsten
• Nieuwe vaardigheden
• Additionele vaardigheden
• Uitbreiden definitie en onderwijs geletterdheid

7. Diataal (Haquebord)
ORCA Nederlands (Clemens)

8. stand van zaken
• Eindtermen/ Kerndoelen nog niet aangepast
• Methoden/ lesmateriaal niet aangepast
• Leraren in beweging: docentontwikkelteams,
workshops http://jeroenclemens.nl
• Overheid neemt onlinegeletterdheid serieus

9. taalvaardigheid: nederlands
Ook kritisch teksten lezen en bespreken
en leren omgaan met het steeds grotere aantal
informatiebronnen verdienen meer aandacht.
Digitale teksten en beelden komen steeds
vaker in de plaats van papieren tekstvormen en
ook daar moeten leerlingen vaardig mee
kunnen omgaan. Een digitale tekst lees en
schrijf je anders dan een tekst op papier en om
via filmpjes informatie te kunnen verwerven
moet je begrijpend kunnen kijken en luisteren.
Informatievaardigheden
Door de digitalisering van bronnen (…) kan
iedereen wereldwijd snel informatie publiceren
en vinden. (…) is het belangrijk dat leerlingen
kunnen beoordelen of informatie betrouwbaar
is. Om een leven lang
te kunnen leren, is het essentieel informatie
beredeneerd te kunnen selecteren en te
gebruiken en grote hoeveelheden data te
kunnen beheren en verwerken.

10. wij, leraren, doen het zelf
bottum up
samen/ power of the crowd
systematisch
zelf gekozen hulp

11. Samen onderzoeken en ontwikkelen:
een voorbeeld
!mpulse Piter Jelles Leeuwarden
LIO Ymkje Visser / docent Aljosja van der Baan
schooljaar 2015-16
experiment- en controleklassen Jaar 1 HV
onderzoek Ymkje Visser > scriptie

12. Aanpak/ Design
1. docentontwikkelteam
2. voor- en natoets onlinegeletterdheid
3. lessen ontwerpen en geven
4. logboek bijhouden
5. resultaat bepalen & reflectie

13. Ymkje Visser
Week 1
Ik heb de toetsen van de leerlingen die deze af
hadden nagekeken. Het valt me op dat de
leerlingen de vraagstelling al erg lastig vonden
(antwoorden als: “ik snap het niet” of een stuk
gekopieerde tekst bij een vraag naar URL).
Bij de lessen die we gaan ontwerpen is het
daarom misschien goed om ook aandacht te
besteden aan het goed lezen van vragen.
Het nakijken ging prima, maar de resultaten
vallen wel erg tegen.

14. Test Onlinegeletterdheid
• Bewerking ORCA van Don Leu c.s. Online Research
(Reading) and Comprehension Assessment
• Nederlandse bewerking: programmeurs leerlingen
• Versie is nu flexibel: kan op maat worden gemaakt
• Nog meer uittesten wenselijk

15. Mijn naam is mevrouw Torres, ik ben een docent
op deze school. Mevrouw Kira Marin is de rector.
De schooldirectie weet niet of zij energiedrankjes
wil toestaan op school, maar wil eerst meer weten
over het gebruik van energiedrankjes op school.
We hebben jou nodig! We vragen jou om
onderzoek te doen met de volgende vragen: (1)
(Hoe) hebben energiedrankjes invloed op de
gezondheid en (2) moeten wij energiedrankjes
wel toestaan op school.
Aan het einde van deze test maak je een rapport
en stuur je een advies aan de school.
testitem: Communiceren

16. Zoek met de zoekmachine naar een nieuwsartikel
genaamd: "Zijn energiedrankjes schadelijk?". Je
moet hiervoor de zoekmachine die je links ziet
staan gebruiken.
Klik op jouw gekozen bron zodat die open gaat.
Zoek het adres van de gevonden site en plak of
typ die in het vakje hieronder.
testitem: Zoeken en kiezen

17. testitem: gericht lezen/
begrijpen
Vat de belangrijkste informatie over
energiedrankje en gezondheid van de
website 2 samen.
Gebruik je eigen woorden.
Je kan eerst het notitieblok gebruiken voor
aantekeningen.

18. Je hebt nu gekeken naar twee bronnen.
Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd
van BEIDE websites.
Voeg, zo nodig, belangrijke details toe van
beide websites.
Gebruik je eigen woorden. Gebruik je
aantekeningen in het notitieblok. Vul je
antwoord beneden in.
Testitem: Samenvoegen / Synthese

20. Lesvoorbeelden en conclusies
Piter Jells !mpulse
Ymkje Visser

21. Lessenserie 6 lessen
Les 1: informatie zoeken op internet
Les 2: informatie kiezen van internet
Les 3: digitale bronnen beoordelen op betrouwbaarheid
Les 4: digitale bronnen beoordelen op bruikbaarheid
Les 5: bruikbare en betrouwbare informatie van internet
selecteren, gericht lezen en omzetten in eigen woorden
Les 6: samenvoegen van informatie tot een geheel

22. (1) Zoekvaardigheden
Lesdoelen:
1. De leerlingen kunnen gebruik maken
van zoekmachines op het internet.
2. De leerlingen kunnen door middel
van het gebruik van trefwoorden
websites met informatie
over een onderwerp vinden.

27. (2a) Evalueren/ Kritisch lezen
Beoordelen betrouwbaarheid
Lesdoelen:
1. De leerling kan uitleggen wat het betekent dat
een bron betrouwbaar is.
2. De leerling kan uitleggen waarom het belangrijk is
om betrouwbare bronnen te gebruiken bij
het opzoeken van informatie op internet.
3. De leerling weet hoe hij/zij kan zien of een bron al
dan niet betrouwbaar is.
4. De leerling kan gevonden bronnen beoordelen op
betrouwbaarheid

28. • eigen naam googelen
• reflecteren/ klassengesprek.
• oefenen met de website www.webdetective.nl en
de checklist
• toepassen van checklist op aantal gevonden
websites
Uitwerking 2a

29. (2b) Evalueren/ Kritisch lezen
Beoordelen Bruikbaarheid
Lesdoelen:
1. De leerling kan uitleggen wat het betekent
dat een bron bruikbaar is.
2. De leerling kan uitleggen waarom het
belangrijk is om bruikbare bronnen te
gebruiken bij opzoeken informatie op
internet.
3. De leerling weet hoe hij/zij kan zien of een
bron al dan niet bruikbaar is.
4. De leerling kan gevonden bronnen
beoordelen op bruikbaarheid.

30. Uitwerking 2b
• individueel mindmap ‘betrouwbare informatie’
• check in duos / twee duos
• bruikbare site zoeken en checklist toepassen
• delen met de klas

31. Conclusie
Er kan voorzichtig worden geconcludeerd dat de
lessenserie een positief effect heeft gehad. Beide
groepen scoren bij de tweede meting beter, maar
bij de testgroep is een grotere stijging in de
resultaten zichtbaar. Als er wordt gekeken naar
individuele leerlingen is bij de testgroep meer
ontwikkeling zichtbaar dan bij de controlegroep.

32. Aanbevelingen
• uitvoeren vervolgonderzoek. Een grotere
onderzoekspopulatie vergroot de betrouwbaarheid van
de conclusie
• online geletterdheid integreren in het curriculum van de
school.
• niet alleen de taak van de docent Nederlands, maar er
moet vakoverstijgend aandacht aan worden besteed.
• aanbevolen hier lesmateriaal voor te ontwikkelen en
hierbij gebruik te maken van reeds bestaand materiaal.

33. Onlinegeletterdheid
• verplicht onderdeel Nederlands.
• geïntegreerd bij alle vakken/
geen apart vak
• niet wachten op schoolboeken,
zelf aan de slag
• samen werken / Power of the
crowd.

34. Bedankt
http://jeroenclemens.nl
contact@jeroenclemens.nl
@jeroencl