Përgatitja e tretësirave me përqëndrim të dhënë

1. UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANES
FAKULTETI I INXHINIERISE MATEMATIKE DHE INXHINIERISE FIZIKE
DEGA : INXHINIERI MATEMATIKE
 Viti I- A 2014-2015
LENDA: KIMI INORGANIKE
Tema: Përgatitja e tretësirave me përqëndrim të dhënë
PUNOI: ISMAIL MEMUSHAJ PRANOI:

2.  Rregulla të përgjithshme gjatë punës në laborator
Për sigurinë tonë dhe shokëve që punojnë me ne, gjatë punës në laborator duhet të mbani parasysh këto
rregulla të përgjithshme:
1. Të jemi të vëmendshëm gjatë punës, të njohim mirë mjetet dhe pajisjet që përdorim, të mos prekim
aparatet dhe pajisjet që nuk njohim.
2. Në laborator duhet detyrimisht të veshim përparësen e punës.
3. Përpara se të shkojmë në laborator duhet të lexojmë metodikën e punës eksperimentale që do të
kryejmë.
4. Duhet të zhvillojmë vetëm eksperimentet që na ka caktuar pedagogu jonë.
5. Përpara se të përdorim një kimikat, duhet të kontrollojmë me kujdes etiketën e tij. Të marrim nga
shishja aq reagent san a duhet për punën tonë.
6. Asnjë substancë nuk duhet të provohet me organet e shijes. Nuk duhet të thithim me gojë tretësirat
që irritojnë rrugët e frymëmarrjes. Përcaktimi I erës së substancës me anë të nuhatjes bëhet vetëm
kur jemi të sigurtë se ajo nuk është helmuese.
7. Të shmangim matjen e vëllimeve të acideve dhe bazave të forta duke mbajtur cilindrin e graduar në
nivelin e syve. Të vendosim cilindrin në tavolinën e punës dhe duke përdorur një beker të hedhim
me ngadalë në cilindër tretësirën e bazës apo acidit.
8. Kujdes të vecantë duhet të tregojmë gjatë punës me gaze dhe avuj helmues. Të gjitha punët me gaze
ose substance të dëmshme të cilat clirojnë avuj ose gaze (komponimet e cianureve, klorit, bromit
amoniakut, H2S, tretësa organik, acidit flurore) duhet ti kryejmë në kapat me aspirim.
9. Kapa e aspirimit duhet të jetë e mbyllur dhe të operohet në të, vetëm nga një dritare. Kur punohet
me substance shpërthyese,acide ose baza të nxehta etj duhet të përdorim syze mbrojtëse.
10. Të mbahet pastër vendi i punës dhe të qëndrohet aty gjatë gjithë kohës, sidomos kur përdorim
aparate me rrymë elektrike, enë nën presion ose pajisje që punojnë në temperature të larta, duke
ndjekur vazhdimisht ecurinë e tyre.
11. Gjatë nxehjes së substancës në provëz kjo e fundit nuk duhet të mbushet më shumë se një të tretën e
vëllimit të saj dhe duhet tundur vazhdimisht.
12. Kimikatet që bien në vendin e punës duhet të pastrohen mnjëherë. Acidet ose bazat e përqëndruara
që bien mbi vendin e punës në fillim asnjanësohen pastaj fshihen. Ato duhet të derdhen në lavaman
vetëm pas hollimit.
13. Reagenti që ka tepruar nuk duhet hedhur përsëri në shishen e tij por në një shishe të vecantë.
14. Në rast të marrjes flakë të lëngjeve ose gazeve të djegshme fiket menjëherë burimi ngrohës dhe
izolohet me një batanije zona e zjarrit ose përdoret bombola e shuarjes së zjarrit.
15. Pas përfundimit të punës duhet të lajmë duart dhe para së të largohemi nga laboratori duhet të lëmë
në rregull mjetet e punës.
NDALOHET RREPTËSISHT MBAJTJA DHE KONSUMIMI NË LABORATOR I PIJEVE
DHE USHQIMEVE!
NDALOHET RREPTËSISHT PIRJA E DUHANIT NË LABORATOR APO AFËR TIJ!!!

3.  Enët laboratorike:
Në laboratorin e kimisë përdorn gjetësisht enët e qelqit. Llojet kruesoeree dhe më të përdorshme të tyre janë:
a) Beker
Gotat kimike (bekerat) janë enë cilindrike me grykë të gjerë. Ato përdoren
kur kërkohet që të punohet lehtësisht me substancat që janë të pranishme në
enë. Janë enë të përdorimit të përditshëm në laboratorin kimik.
b) Elermajer
Gotat konike (elermajera) janë enë qelqi me grykë të ngushtë dhe
përdoren atëherë kur kërkohet që të evitohet dalja nëpërmjet ciklave të
tretësirave nga gota. Duke qenë se kanë grykë të ngushtë dhe mund të
mbyllen lehtësisht me anë të një kapaku ato përdoren gjerësisht për
ruajtjen e lëngjeve dhe tretësirave të ndryshme.
c) Cilindri
Cilindrat e shkallëzuar janë enë cilindrike në faqen e të cilave janë shënuar ndarje që
mundësojnë leximin e vëllimit të lëngut që përmbahet në të. Ato përdoren gjerësisht për
matjen e vëllimit të lëngjeve kur nuk kërkohet saktësie madhe. Ata kanë vëllime të
ndryshme që shkojnë nga pesë mililitra deri në dy litra.
d) Kupshore
Kupshoret e porcelanit janë enë porcelani me një hapje të gjetë në krye
dhe me faqe anësore rrethore me një pjerrësi të vogël. Përdoren për
avullimin e lëngjeve duke qenë se kanë sipërfaqe të mëdha në kontakt
me ajrin.
e) Kronxhol
Kronxholat janë enë të vogla me fund të sheshtë dhe faqe anësore rrethore,që
përdoren për të djegur apo shkrirë substanca të ndryshme.

4. f) Hinka
Hinkat përdoren për hedhjen e lëngjeve në enët me grykë të ngushtë. Ato
përdoren gjithashtu gjerësisht gjatë filtrimit.
g) Stativ metalik
Stativi metalik me unaza përbëhet nga një bazë metalike e veshur me
material që duron nxehtësinë, ku është montuar një shufër metalike në të
cilën vendosen unaza metalike. Përdoren kryesisht për mbajtjen e enëve
gjatë nxehjes.
h) Byreta
Byretat janë tuba qelqi të ngushta të gjatë dhe të ndarë në ml, ku cdo ml
përmban 10 nëndarje. Byretat janë me vëllime të ndryshme, por më të
përdorshmet janë ato me vëllim 25 ml dhe 50 ml.Byretat përdoren në
procesin e titullimit, për hedhjen e tretësirës titulluese dhe matjen e vëllimit
të harxhuar.
i) Pipeta
Pipetat janë tuba qelqi të ngushtë me një vëllim të caktuar që përdoren
zakonisht për të matur vëllime të vogla tretësirash. Ato janë dy llojesh: të
shkallëzuara ose të taruara. Më të zakonshme janë pipetat 1,2,5,10,25 dhe 50
ml.
j) Balona
Balonat e taruara janë enë qelqi sferike me fund të sheshtë dhe
grykë të gjatë dhe të ngushtë, ku shënohet shenja e tarimit e cila
tregon një vëllim të caktuar. Ato përdoren për përgatitjen e
tretësirave të ndryshme dhe kanë vëllim nga 5 ml deri në 2 litra.
Mbyllja e tyre bëhet me anën e një tape zmerili.
k) Spatula
Spatula është një mjet në formën e lugës që shërben për marrjen e substancave
të ngurta dhe kalimin e tyre nga një enë në tjetrën.

5.  Peshorja elektronike:
Peshorja përdoret për të përcaktuar masën e një objekti. Veprimet që kryhen për përdorimin e
peshores janë:
 Vendoset peshorja në prizë dhe ndizet duke shtypur ON
 Hapet njëra nga dyert rrëshqitëse dhe sigurohemi nëse pjata e peshores dhe zona
rreth saj është e pastër
 Mbyllet dera dhe shtypet butoni i tarimit për të zeruar peshoren
 Pas zerimit vendosim në pjatën e peshores objektin që do peshohet dhe lexohet në
ekran masa e tij
 Pas përfundimit të punës fiket peshorja, hiqet nga priza dhe pastrohet me kujdes

6. Tema: Përgatitja e tretësirave me përqëndrim të dhënë
Teoria e punës:
Tretësira është një përzierje homogjene e dy ose më shumë substancave. Substanca që është e pranishme në
sasi më të madhe quhet tretës ndërsa substanca që është në sasimë të vogël quhet substancë e tretur. Uji
eshtë një nga tretësit më të përdorshëm dhe tretësirat ujore kanë një përdorim shumë të madh.
Ka disa mënyra për të shprehur përqëndrimin e tretësirave. Ne do të ndalemi në dy mënyrat më të
përdorshme që janë: përqëndrimi në përqindje dhe përqëndrimi molar.
-Përqëndrim në përqindje mund të shprehet si përqindje në masë ose në vëllim. Përqëndrimi në përqindje
përkufizohet si pjesë në masë/vëllim e substancës së tretur në 100 pjesë në masë/vëllim tretësirë.
Përqëndrimi në përqindje në masë llogaritet si raport I masës së substancës së tretur,kundrejt masës së
tretësirës shumëzuar me 100. Ndërsa përqëndrimi në përqindje në vëllim llogaritet si raport i vëllimit së
substancës së tretur kundrejt vëllimit të tretësirës shumëzuar me 100:
C%(masë)=
𝑚𝑎𝑠𝑎 𝑠𝑢𝑏 𝑡𝑟𝑒𝑡𝑢𝑟
𝑚𝑎𝑠𝑎 𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
x 100 (1) C%(vëllim)=
𝑣𝑤𝑙𝑙𝑖𝑚 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡𝑢𝑟
𝑣𝑤𝑙𝑙𝑖𝑚 𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
x100 (2)
-Përqëndrimi molar përkufizohet si numri I moleve të substancës së tretur në 1 litër tretësirë dhe shprehet
ne mol/L. Përqëndrimi molar llogaritet si raport I numrit të moleve me vëllimin e tretësirës të shprehur në
litër. Duke mbajtur parasysh se numri I moleve n llogaritet nga raporti n=m/M, mund të shkruajmë:
CM=
𝑛 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡
𝑉(𝐿)𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
=
𝑚 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡
𝑀 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡 𝑥 𝑉(𝐿)𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
𝑚𝑜𝑙/𝑙 (3)
Kur vëllimi I tretësirës shprehet ne ml kemi:
CM=
𝑛 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡
𝑉(𝐿)𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
𝑥1000=
𝑚 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡
𝑀 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡 𝑥 𝑉(𝐿)𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
𝑥1000𝑚𝑜𝑙/𝑙 (4)
-Formula e hollimit
Shpesh një tretësirë përgatitet më e përqëndruar sesa tretësira që përdoret gjatë eksperimentit. Kjo sepse
tretësirat e përqëndruara janë më të qëndrueshme sesa tretësirat e holluara. Për të përgatitur tretësirat e
holluara duke u nisur nga një tretësirë më e përqëndruar, llogaritjet bëhen mbi bazën e formulës së hollimit:
CM1xV1=CM2xV2 (5)
ku: V1 dhe CM1 janë përkatësisht vëllimi dhe përqëndrimi molar i tretësirës së përqëndruar ndërsa V2 dhe CM2
janë përkatëshisht vëllimi dhe përqëndrimi molar I tretësirës së holluar që duam të përgatisim. Nëpërmjet
kësaj formule ne llogarisim vëllimin V1 të tretësirës së përqëndruar që duhet të marrim për të përqatitur V2
ml të tretësirës me përqëndrim CM2.
Zhvillimi i punës:

7. Qëllimi i punës është që të familjarizohemi me kryerjen e llogaritjeve të nevojshme për të përftuar tretësira
ujore me përqëndrime të caktuara, si dhe të realizojnë praktikisht përgatitjen e tretësirave me dy mënyre:
-duke tretur në ujë një substancë të ngurtë ose të lëngët;
-duke holluar një tretësirë më të përqëndruar për të përftuar një tretësirë me përqëndrim më të vogël
Pajisjet dhe reagentët
Peshore elktronike, balona të taruara të vëllimeve të ndryshme, cilindra të shkallëzuar, pipeta të shkallëzuara
ose të taruara, gota kimike, pisetë me ujë të distiluar, hinkë, NaCl, sheqer,NaOH,H2SO4cc
Për përgatitjen e tretësirave me përqëndrim të caktuar,fillimisht duhet të llogaritim sasinë apo vëllimin e
substancës së tretur që duhet të marrim për të përftuar tretësirën e kërkuar.
A.Përqëndrimi në përqindje
Për të përcaktuar masën e substancës që duhet të tretim për të përgatitur një tretësirë me përqëndrim të
caktuar përqindjeje në masë, nisemi nga formula (1) dhe kemi:
msub.tret=
𝐶%
100
xmtretësirës (6)
Në mënyrë të ngjashme vëllimi i substancës që duhet të tretim për të përgatitur një tretësirë me përqëndrim
të caktuar përqindjeje në vëllim llogaritet:
Vsub.tret=
𝐶%
100
xVtretësirës (7)
Masa/Vëllimi i tretësit do të llogatiten si diferencë e masës/vëllimit të tretësirës me masën/vëllimin
substancës së tretur.
B.Përqëndrimi molar
Për të përgatitur tretësirat me përqëndrim molar të caktuar përdoren balonat e taruara. Duke ditur vëllimin V
të tretësirës që do përgatitim dhe përqëndrimin molar CM nisur nga formula (3) masa e substancës së tretur
llogaritet:
msub.tret= CM x Vtretësirës x Msub.tret (8)
Detyrë eksperimentale 1
Përgatitja e 50 g tretësirë sheqeri 5%. (pranohet që dendësia e ujit është 1g/ml)
Zhvillimi:
Fillimisht llogaritëm sasinë e sheqerit që duhej për të përgatitur tretësirën e sheqerit 5% nëpërmjet formulës
(6):
msheqerit =
𝐶%
100
xmtretësirës=
5%
100
x50g=2.5g
Llogaritëm gjithashtu vëllimin e ujit që duhej për përgatitjen e kësaj tretësire duke marrë parasysh që
dendësia e ujit është 1g/ml:
Vujit=mtretësirës-msheqerit=50-2.5=47.5g= 47.5ml

8. Duke përdorur një beker të vogël peshuam në peshoren elektronike 2.5 g sheqer,më pas me një cilindër të
shkallëzuar matëm vëllimin e ujit dhe e shtuam në beker ku e përziem me sheqerin duke përftuar kështu
tretësirën e sheqerit 5%.
Detyrë eksperimentale 2:
Përgatitja e 100 ml tretësirë 0.6M NaCl
Zhvillimi:
a) Llogaritëm fillimisht sasinë e NaCl që duhej të merrnim për të përgatitur 100 ml tretësirë 0.6M NaCl
nëpërmjet formulës (8):
mNaCl= CM x Vtretësirës x Msub.tret=0.6x0.1x58.5=3.51g NaCl
b) Duke përdorur një beker të vogël peshuam në peshoren elektronike 3.51g NaCl.
c) Morëm një balonë të taruar 100ml dhe nëpërmjet një hinke qelqi hodhëm me kujdes në balonë
sasinë e peshuar të NaCl. Shpëlamë me sasitë vogla uji të distiluar bekerin dhe hinkën e qelqit duke
e kaluar ujin e shpëlarjes në balon.
d) Shtuam ujë të distiluar në balonë deri ne ½ e vëllimit të tij. Vendosëm kapakun dhe e kthyem
balonën disa herë përmbys për të tretur NaClnë ujë.
e) Shtuam ujë të distiluar dheri afër shenjës të tarimit dhe më pas shtuam me kujdes me anën e pisetës
ujë deri sa mensiku I poshtëm I lëngut u përputh me vijën e tarimit. Vendosëm përsëri tapën dhe
kthyem disa herë balonën për të siguruar përzierjen sa më të mirë të tretësirës, duke përgatitur
kështu 100 ml tretësirë 0.6M NaCl.
Detyrë eksperimentale 3:
Përgatitja e 100ml tretësirë 0.5 molare NaOH.
Zhvillimi:
a) Llogaritëm fillimisht sasinë e NaOH që duhej të merrnim për të përgatitur 100 ml tretësirë 0.5M
NaOH nëpërmjet formulës (8):
mNaOH= CM x Vtretësirës x Msub.tret=0.5x0.1x40=2g NaOH
b) Duke përdorur një beker të vogël peshuam në peshoren elektronike 2g NaOH.
c) Morëm një balonë të taruar 100ml dhe nëpërmjet një hinke qelqi hodhëm me kujdes në balonë
sasinë e peshuar të NaOH. Shpëlamë me sasi të vogla uji të distiluar bekerin dhe hinkën e qelqit
duke e kaluar ujin e shpëlarjes në balon.
d) Shtuam ujë të distiluar në balonë deri ne ½ e vëllimit të tij. Vendosëm kapakun dhe e kthyem
balonën disa herë përmbys për të tretur NaOH në ujë.
e) Shtuam ujë të distiluar dheri afër shenjës të tarimit dhe më pas shtuam me kujdes me anën e pisetës
ujë deri sa mensiku I poshtëm I lëngut u përputh me vijën e tarimit. Vendosëm përsëri tapën dhe
kthyem disa herë balonën për të siguruar përzierjen sa më të mirë të tretësirës, duke përgatitur
kështu 100 ml tretësirë 0.5M NaOH.
Detyrë eksperimentale 4:

9. Duke u nisur nga tretësira e NaCl 0.6M përgatitur në detyrën eksperimentale 2, përgatitëm 100ml tretësirë
NaCl 0.15M.
Zhvillimi:
a) Nëpërmjet formulës së hollimit llogaritëm vëllimin e tretësirës NaCl0.6M që duhet të merrnim për
të përgatitur 100ml tretësirë NaCl 0.15M:
CM1xV1=CM2xV2 => V1=
C M2xV2
𝐶𝑀1
=
0.15𝑥0.1
0.6
=25ml NaCl
b) Me anën e një pipete morëm vëllimin e gjetur më lart të tretësirës NaCl0.6M dhe e hodhëm në një
balonë të taruar 100ml.
c) Shtuam ujë të distiluar deri në afërsitë grykës së balonës, vendosëm tapën dhe e përziem disa herë.
Më pas shtuam me kujdes ujë të distiluar deri në shenjën e tarimit.
Kështu përftuam tretësirën e holluar NaCl0.15M.
Detyrë eksperimentale 5:
Përgatitja 100ml tretësirë H2SO4 0.3M duke u nisur nga tretësira e H2SO4cc 18M.
Zhvillimi:
a) Nëpërmjet formulës së hollimit llogaritëm vëllimin e tretësirës H2SO4cc 18M që duhet të merrnim për
të përgatitur 100ml tretësirë H2SO4 0.3M:
CM1xV1=CM2xV2 => V1=
C M2xV2
𝐶𝑀1
=
0.3𝑥0.1
18
=1.6ml H2SO4cc
b) Duke patur parasysh se hollimi i acidit të përqëndruar paraqet rrezik sepse shoqërohet me clirim të
madh nxehtësie. Për këtë arsye në balonin e taruar shtuam një sasi të konsiderueshme uji të distiluar.
Me pas me anën e një pipete morëm vëllimin e gjetur më lart të tretësirës H2SO4cc 18M dhe e
hodhëm në balonën e taruar 100ml.
c) Shtuam ujë të distiluar deri në afërsitë grykës së balonës, vendosëm tapën dhe e përziem disa herë.
Më pas shtuam me kujdes ujë të distiluar deri në shenjën e tarimit.
Kështu përftuam tretësirën e holluar H2SO4 0.3M.

10. Përfundime:
Me anë të formulave përkatëse arritëm të zgjidhnim eksperimentet tona.
A. Përqëndrimi në %:
C%(masë)=
𝑚𝑎𝑠𝑎 𝑠𝑢𝑏 𝑡𝑟𝑒𝑡𝑢𝑟
𝑚𝑎𝑠𝑎 𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
x 100 C%(vëllim)=
𝑣𝑤𝑙𝑙𝑖𝑚 𝑠𝑢𝑏.𝑡𝑟𝑒𝑡𝑢𝑟
𝑣𝑤𝑙𝑙𝑖𝑚 𝑡𝑟𝑒𝑡𝑤𝑠𝑖𝑟𝑤𝑠
x100
Me anë të përdorimit të këtyre formulave arritëm të gjenim te eksperimenti 1 masën e substancës së
tretur=2.5g.
B. Përqëndrimi molar:
msub.tret= CM x Vtretësirës x Msub.tret
Me anën e kësaj formule te eksperimenti 2 arritëm të gjenim mNaCl=3.51g dhe mNaOH=2g.
C. Hollimi i tretësirës:
CM1xV1=CM2xV2
Duke përdorur këtë formulë në eksperimentin 4 dhe 5 arritëm të gjenim vëllimin 25ml përkatësisht në
eksperimentin 4 dhe 1.6ml në eksperimentin 5.