Informatika tolosaldea proiektua

1. UNDERVOLTING
Undervolting-aren Gida
Gida honetan, undervolting-a zer den, nola egin daitekeen eta izan dezakeen
ondorioak azalduko dira.
2014
Egilea: Gorka Garcia
21/02/2014

2. Tolosaldea
2IS3
1
Aurkibidea
Undervolting..................................................................................................................... 3
Funtzionamendu frekuentzia: ....................................................................................... 3
Boltajea:........................................................................................................................ 3
Tenperaturaren murrizketa ....................................................................................... 3
Gastu baxuagoa ........................................................................................................ 4
Osagaiaren bizitza handitzea .................................................................................... 4
Hasierako kontzeptuak ..................................................................................................... 4
BIOS......................................................................................................................... 4
FSB (Front Side Bus-aren frekuentzia) .................................................................... 4
FIDs (Frecuenzy Idenfitiers) .................................................................................... 4
Vcore ........................................................................................................................ 5
VID........................................................................................................................... 5
Cool&Quiet eta EIST (C1E)..................................................................................... 6
Vdrop........................................................................................................................ 6
Vdroop...................................................................................................................... 6
Egonkortasun frogak: Prozesadorearen karga .................................................................. 6
Egonkortasunerako programak..................................................................................... 7
Prime95 (Windows).................................................................................................. 7
Mprime (Linux)........................................................................................................ 7
Orthos (Windows) .................................................................................................... 8
CPUBurn (Windows eta Linux) ............................................................................... 8
OCCT (Windows) .................................................................................................... 9
Tenperaturentzako programak.................................................................................... 10
CoreTemp (Windows)............................................................................................ 10
Speedfan (Windows) .............................................................................................. 11
Lmsensors (Linux).................................................................................................. 12
Everest (Windows) ................................................................................................. 12
HardwareMonitor (Windows) ................................................................................ 13
CPU-Z (Windows).................................................................................................. 14
OCCT (Windows) .................................................................................................. 14
Energia aurrezteko aukerak eta Vdroop ......................................................................... 15
Vcore konstantea BIOSean............................................................................................. 17

3. Tolosaldea
2IS3
2
Undervolting-a konstantea egiteko aukerak eta egonkortasun frogak........................ 17
Egonkortasun frogen adibideak...................................................................................... 20
BIOSaren baloreak ezarriz.......................................................................................... 20
Software bidez baloreak ezarriz ................................................................................. 22
Hobekuntza posibleak..................................................................................................... 24
Ondorioak....................................................................................................................... 24

4. Tolosaldea
2IS3
3
Undervolting
Teknika hau, zirkuitu integratu batean gure kasuan mikroprozesadorea edo CPU-
a, transistoreak funtzionatzeko behar duten boltajeak murriztean datza. Teknika honen
arrazoia kontsumoa murriztea da. Transistore baten kontsumoa, bi faktoretan begiratzen
da:
Funtzionamendu frekuentzia:
Integratutako zirkuituetan erabilitako teknologia CMOS da, hau, N-MOS eta P-
MOS transistoreak erabiltzean oinarrituta daude. Teknologia hauetan bi kontsumo mota
daude: Estatikoa, transistoreen korronteen isurketenengatik eta kontsumo dinamikoa,
transistoreen egoera aldaketengatik. Orain dela bi urte, kontsumo dinamikoa
garrantzitsuagoa zen, horregatik esaten zen kontsumoa proportzionala zela Frekuentzia
Funtzionamenduarekin (geroz eta frekuentzia handiagoa, geroz eta egoera aldaketa
gehiago transistoreetan segundoko). Gaur egungo teknologiekin ordea, 32nm, 40m,…
tamaina txikiekin, korronte isurketak garrantzitsuagoak izatera pasa dira, horregatik
frekuentziak ez du hainbesteko eragina. Bestalde, oraindik ere kontuan hartu behar den
puntu bat da geroz eta frekuentzi handiagoa geroz eta kontsumo dinamiko handiagoa
izango delako.
Boltajea:
Boltaje aldaketa txikiak asko eragiten die zirkuituaren kontsumoan. Horregatik,
hemen kontsumoaren murrizketa nabarmenak lortu ditzakegu. Baino muga bat dago:
balore baten azpitik, transistoreak ez dira ondo funtzionatuko. Balore hori ez da beti
berdina, baita antzekoak diren zirkuituetan: fabrikatutako zirkuituak guztiak ez dira
berdinak, fabrikazio prozesuan batzuk parametro hobeagoak dituzte beste batzuk baino,
gainera funtzionamendu tenperatura eragina du ere. Zirkuitu hauen fabrikatzaileek
boltajearen balore nominal edo egoki bat erabiltzen dute, logikoki balore altu bat
erabiltzen dute problemarik ez egoteko fabrikatutako zirkuituekin inongo
funtzionamendu ingurumenean.
Horrela, hemen ate ireki bat aurkitzen dugu gure prozesadorearen kontsumoa
murrizteko: boltaje balore hori jaitsi dezakegu balore nominalaren edo egokiaren
azpitik, gure mikroprozesadorearen muga aurkitzeko eta gure ingurumenean.
Kontsumoaren murrizketa bat egiterakoan lortu dezakegun onurak hauek izango
litzateke:
Tenperaturaren murrizketa
Gutxiago kontsumitzearekin, prozesadorea bero gutxiago disipatu behar du,
horregatik, funtzionamendu tenperatura baxuagoak ikusiko ditugu. Logikoa denez, hau
oso interesgarria da: frekuentziak igo ditzakegu (overlocking-a) benetako tenperaturak
duten boltaje nominalen tenperatura berdinekin errendimendu handiagoa izateko edo
haizegailuen abiadura jaitsi genezake lehengo tenperatura berdina izateko baino soinu
gutxiagorekin.

5. Tolosaldea
2IS3
4
Gastu baxuagoa
Kontsumoa murriztearekin, gure argiaren faktura murrizten dugu ere. Murrizketa
ez da oso nabarmena, baino denbora pasata, ez da gaizki etortzen.
Osagaiaren bizitza handitzea
Frekuentziekin eta prozesadorearen boltajearekin jolasteak bere alde txarrak
dauzka, overlocking-arekin gertatzen den bezala. Honekin transistoretik pasatzen den
korrontea handiagoa izan daiteke (kontsumo handiagoa) eta lehenago puskatu daitezke.
Undervoltig-ak kontrakoa egiten du, kontsumoa murriztuz, osagaiaren bizitza handitu
egingo dugu, honek tenperatura baxuagoekin eta kontsumo baxuagoekin lan egiten
dutelako.
Hasierako kontzeptuak
Hemen, kontzeptu teoriko batzuk esplikatuko ditut ondo ulertzeko zer egin behar
den.
BIOS
BIOS-a (Basic Input-Output System) oinarrizko plaka guztietan dagoen ROM
txipean instalatutako programa oso sinplea da. Programa honetara sartzeko, teklatuaren
konbinazio sinple bat egin behar da soilik, oinarrizko plaka batzuetan “Supr” izaten da,
beste batzuetan “F8” edo “F11”, baino sinpleak dira. Informazio hau eta aukera
desberdinak aurkitu dezakegu BIOS-eko atalean gure oinarrizko plakaren manualean.
Guri interesatzen zaiguna BIOS-ean dagoen prozesadorearen frekuentziak eta boltajeak
aldatzeko zatia da, baino ez dago plaka guztietan eskuragarri. Gure BIOS-a ez baliguke
aldaketa horiek egiten uzten, aukera bakarra software bat erabiliz aldaketa horiek egitea
izango litzateke.
FSB (Front Side Bus-aren frekuentzia)
Oinarrizko plaka funtzionatzeko frekuentzia da. Osagai gehienak abiadura
honekin funtzionatzen dute erreferentzi bezala (prozesadorea, memoria,…). Aukeratzen
dugun plataformaren menpean, balore hau izen desberdinak eduki ditzake (BCLK
adibidez), baino beti balore bat egongo da beste funtzionamendu frekuentziei
erreferentzi bat eman ahal izateko.
FIDs (Frecuenzy Idenfitiers)
FSB-aren aldean, erreferentzi desberdinak identifikatzen duen kode bat da.
Normalean biderkatzaileak dira (x8, x9,…). Prozesadorea funtzionatzeko duen
frekuentzia FSBren(erreferentzia) eta FIDaren (biderkatzailea) menpe dago. FIDak
prozesadorearen menpe daude: prozesadore batzuk FID gehiago dute beste batzuk
baino. FID-ak BIOSean finkatu daitezke, baino guri interesatzen zaiguna software
batekin aldatzea posible izatea da.

6. Tolosaldea
2IS3
5
Vcore
Oinarrizko plakak mikroprozesadoreari eskaintzen dion boltajea da. Normalean
VRMak (Voltage regulation modules edo boltaje erregulatzaileak) funtzio hau egiteko
arduradunak dira. Badaude plakak boltaje hau aldatzen uzten dutela fabrikatzaileak
jarritako balore desberdinak jartzeko. Plaka gehienak bi aukera dute, bat “Auto” plakari
boltaje egokiena aukeratzen uzten dioena eta bestea erabiltzaileak aukeratutako boltajea
finkatzeko (oso erabilgarria boltajeak igotzeko Overlocking egiteko edo boltajeak
jaisteko Undervolting egiteko). Hala ere, aukera hau alde txar bat dauka eta da balore
batera finkatzerakoan VIDen kontrola galtzen dugula (gero esplikatuta). Badaude plaka
batzuk, Gigabyte-eko azken modeloak adibidez, beste aukera bat gehiago dutenak: VID
dinamikoak.
VID
VIDa ez du zerikusirik Vcore-kin, bi kontzeptu hauek nahastea maiz gertatzen
den errore bat da. VID bat, boltajea identifikatzeko posible diren baloreak adierazten
duen kode bat da besterik gabe. Kode hau prozesadoreak erabiltzen du VRMekin
(Voltage Regulation Modules) komunikatzeko eta hauek jakiteko zein boltaje eskaini
behar dioten prozesadoreari.
 VID: Prozesadorea VID kodea erabiltzen du VRMekin komunikatzeko.
 Vcore: Prozesadoreari boltaje bat eskaintzen dio.
Prozesadoreak aldez aurretik finkatutako VID bat daramate (fabrikatzaileari
prozesadorearentzako egokiena iruditzen zaiona) Vcore boltajera lotuta. VID kontzeptu
hau VID eta Vcore-aren arteko nahasmena sortzen duena izan liteke: Vcore-a
prozesadoreari eskaintzen zaion boltajea da eta VID bat, prozesadoreak VRMak eta
Vcore-a “konfiguratzeko” erabiltzen duen kode bat da besterik gabe.
Prozesadoreak funtzionatzen duen frekuentzia eta boltajea aldatu dezakegu FSB-a
aldatuz eta gero hurrengo bi eratara: BIOSean Vcore-a eta biderkatzailea aldatzen edo
VIDak eta FIDak software batekin aldatzen.

7. Tolosaldea
2IS3
6
Cool&Quiet eta EIST (C1E)
Bi teknika hauek berdina egiten dute zehazki. Biak VIDak eta FIDak dinamikoki
aldatzen dituzte prozesadorearen kargaren menpe. Adibidez, E6600 prozesadorea
1.225Vko boltajea (VID) erabiltzen du eta 2.4GHzko frekuentzia, baino prozesadorea
geldirik baldin badago (idle = atsedenean) bakarrik aldatzen dira 1.6Ghz-tara eta 1.1V
boltajetara. Logikoki, teknologia hauek funtzionatu ahal izateko, BIOSean konfiguratuta
egon beharko dira boltajeak “Auto”-ra eta biderkatzaileak era “Auto”-n jarrita. Hala ere
badira salbuespen batzuk, plaka batzuk C&Q eta EIST erabiltzen usten dute nahiz eta
boltajea finkaturik edukita, baino ez da ohikoa, ez da estandarra, beraz ezin dugu
orokorrean erabili.
Vdrop
Behin VRMetan boltaje bat aukeratuta, beti tentsio jaitsiera bat izan ohi da eta
boltaje erreala zehaztutakoa baino zerbait baxuagoa da. Diferentzi hau Vdrop izena du
(Voltage drop = boltaje jaitsiera).
Vdroop
Boltajearen jaitsiera (Vdrop) kargan desberdina izaten da (load = karga)
atsedenean duena baino (idle = atsedenean). Load eta idle-ren arteko desberdintasuna
VRMetan aukeratutako balore berdinean Vdroop (Voltage droop = boltajearen
“zorabioa”) deritzo.
Egonkortasun frogak: Prozesadorearen karga
Frekuentzi edo boltajeen aldaketak egiten ditugun bakoitzean, bi gauza kontutan
izan behar ditugu: sistema ondo funtzionatzen duela ezarri ditugun tenperatura tarte
egokien barruan eta sistema egonkorra izaten segitzen duela (ez dela berrabiarazten, ez
direla errore pantailak azaltzen…). Horregatik, ezinbestekoa da egonkortasun frogak
egitea aldaketak egin eta gero.
Sistema egonkorra dela ziurtatzeko froga era oso errazak daude, hurrengoan datza:
 Egonkorra izaten jarraitzen duela egiaztatzeko, sistema baldintza zorrotzen
azpian estresatzea. Horretarako, prozesadorearen karga %100tara jartzea
baimentzen duten erabilgarritasun desberdinak erabil ditzakegu. Logikoki,
erabilgarritasun hauek sistema eragilearen barruan erabili behar dira.
 Estres frogetan zehar, funtsezko bi gauza egiaztatu behar ditugu: tenperaturak
eta egonkortasuna. Egonkortasunerako, erroreak sortzen ez dituen programa bat
erabiltzen hari garela ziurtatu behar dugu, eta noski, ez direla errore pantailak
azaltzen eta ordenagailua ez dela berrabiarazten. Estres froga hauek fidagarriak
izateko, denbora luzeetan zehar egin behar dira, 12 – 24 orduko tarteko test-ak
minimo.
Lehendabizi, gure prozesadorea estresatzeko erabili dezakegun aukera batzuk
komentatzea gomeni da, batzuk Windows-entzako eta beste batzuk Linux-entzako:

8. Tolosaldea
2IS3
7
Egonkortasunerako programak
Prime95 (Windows)
Programa honen zeregina, Mersenne deitutako zenbaki lehenak banatutako sare
batean bilatzean datza, hala ere, bilatzen dugun egonkortasuneko frogak egin ahal
izateko aukera dauka. Prime95 zenbat nukleo ditugun automatikoki detektatzen ditu,
baino zenbakia aldatu dezakegu nahi ditugunak aukeratzeko. Gainera, prozesadorea
estresatzeko erabiltzen diren gehienetariko bat da.
Mprime (Linux)
Programa hau Prime95 programa egiten duen berdina egiten du, baino Linux-en.
Linux-en terminalean funtzionatzen du, interfaze grafikorik gabe. Konfigurazio menura
atzitzeko, ctrl-c sakatu behar dugu programa abian jarri eta gero.

9. Tolosaldea
2IS3
8
Orthos (Windows)
Programa hau Prime95 hainbat nukleoko prozesadoreetarako euskarririk ez
zuenean sortu zen. Prime95-eko interfaze berdina du eta nahiz eta zerbait zaharkituta
egon, oraindik jende asko erabiltzen dute.
CPUBurn (Windows eta Linux)
Programa hau urte asko ditu eta oso erabilgarria da. Beharbada ez da gaur
egungo prozesadoreak estresatzeko hoberena, ez dituelako prozesadoreak dituzten
instrukzio guztiak erabiltzen, baino oraindik baliozkoa izaten jarraitzen du. Windows-en
ingurune grafiko bat du, baino gure prozesadoreak dituen nukleo guztietarako leiho bat
ireki behar dugu. Linux-en, programa abian jarri dezakegu eta hainbat nukleo erabiltzen
jarri “Stress –c2” aukera erabilita.

10. Tolosaldea
2IS3
9
OCCT (Windows)
Erreminta hau modernoagoa da. Ez da bakarrik prozesadorea estresatzeko balio,
baizik eta tenperaturak neurtzeko monitorizazio funtzioak ditu integratuta ere. Gainera
prozesadorea estresatu ez ezik, GPU-a (txartel grafikoa) ere estresatzeko erabili daiteke
ere. Interfazea nahiko ulerkorra da eta grafikoak sortzen ditu erantzunekin automatikoki.

11. Tolosaldea
2IS3
10
Tenperaturentzako programak
Estres frogetan zehar, bi funtsezko faktore egiaztatu behar dira: tenperaturak eta
egonkortasuna. Lehen esan bezala, egonkortasunerako, erabiltzen ari garen programa
erroreak ez dituela sortzen zaindu beharko dugu, ez errore pantailak ezta berrabiarazten
ez dela (Windows-en). Tenperaturentzako, sistemaren tenperaturak ikusteko utziko
digun edozein programa erabil dezakegu, bereziki prozesadorearen tenperaturentzako.
CoreTemp (Windows)
Programa hau prozesadorearen nukleoen tenperaturak ikusteko
fidagarrienetariko bat da. Ez da ahaztu behar prozesadoreak integraturik dituzten
sentsoreak ez direla oso zehatzak, batzuetan gainera akastunak, horregatik orientagarria
bezala soilik hartu behar dira. Ez da komeni nukleoen tenperaturan arreta jartzea soilik,
baizik eta beste sentsoretan ere, adibidez oinarrizko plakan dagoen
prozesadorearentzako sentsorea, eta gauzak konparatu koherenteak diren ala ez jakiteko
(prozesadorearen tenperatura giro tenperaturatik beherakoa ez izatea adibidez).

12. Tolosaldea
2IS3
11
Speedfan (Windows)
Programa honek, ez da bakarrik tenperatura neurtzeko erabiltzen. Hainbat
funtzio ditu, beraien artean haizegailuak automatikoki erregulatzea, zuzenak ez diren
tenperaturak ondo jartzea eta grafikoak ematen dizkigu edukitako haizegailuen
abiadurekin. Beste alde batetik, disko gogorraren analisia ere egin dezake.

13. Tolosaldea
2IS3
12
Lmsensors (Linux)
Linux-entzako erreminta, tenperatura sentsoreen baloreak irakurtzen uzten
duena. Speedfan bezala, haizegailuak erregulatzen uzten du fancontrol
erabilgarritasunarekin.
Everest (Windows)
Gure osagaien tenperatura neurtzeko asko erabiltzen den eta o ezaguna den
programa bat da. Bi bertsio ditu, bat dohain eta bestea ordaindua.

14. Tolosaldea
2IS3
13
HardwareMonitor (Windows)
Tenperatura guztien balorea ematen dizkigun beste programa bat. CPU-Z sortu
zuten garatzaile berdinak sortu zuten.

15. Tolosaldea
2IS3
14
CPU-Z (Windows)
Programa hau oso ezaguna da gure prozesadorearen eta beste osagai batzuen
informazio zehatza ematen duelako. Oso ezaugarri erabilgarria da, prozesadoreari
iristen zaion Vcore boltajearen balorea ematen digulako, honek Vdrop eta Vdroop
baloreak ikusten uzten digu. Funtzionamendu frekuentziak ere erakusten digu ere
(oinarrizko frekuentziak eta biderkatzaileak).
OCCT (Windows)
Lehen esanda bezala, programa hau prozesadorea estresatzeko balio du (baita
txartel grafikoa) eta aldi berean tenperaturak eta boltajeak monitorizatzeko erremintak
eskaintzen ditu.

16. Tolosaldea
2IS3
15
Energia aurrezteko aukerak eta Vdroop
Lehendabizi, BIOSera sartu behar gera. Ordenagailua pizten dugu (edo
berrabiarazten dugu piztuta baldin bazegoen) eta BIOSera sartzeko teklatuaren
komandoa sakatzen dugu (normalean “Supr”,”F8”,”F11”…). Horrelako pantaila bat
ikusi beharko genuke:
Pantaila honetan menu bat ikusiko dugu, bertan frekuentziak eta boltajeak
aldatzeko atala bilatuko dugu. Gigabyte oinarrizko plaketan M.I.T. (Motherboard
Intelligent Tweaker) atalean aurkituko dugu. Beste plaka batzuetan menu hau izen
desberdinak ditu (plaka asko daude, baino denak antzekoak dira).
Boltajeak aldatzen hasi baino lehen, kontuan hartu behar da prozesadorearen
tenperatura eta kontsumoari eragina duten bi aukera daudela. Lehenengoa
prozesadorearen energi moduak konfiguratzeko aukera izango litzateke. Erabilitako
plakan, frekuentziak aldatzeko atalean dago, M.I.T.-ren barruan:

17. Tolosaldea
2IS3
16
Hemen, prozesadorearen aukera aurreratuak konfiguratzeko aukera aurkituko genuke:
Aukera horietan, energia aurrezteko aukerak aktibatzeko edo desaktibatzeko
aukerak ikusiko ditugu, adibidez, frekuentzi biderkatzailea. Undervolting-a egitea
bilatzen ari bagara, seguruena gure helburua energia aurreztea izatea, beraz, gure kasuan
posible diren aukera guztiak aktibatuko ditugu.

18. Tolosaldea
2IS3
17
Kontuan izan beharko genukeen bigarren aukera Vdroop izango litzateke. Sorta
erdi/altuko plakek balore hau zuzentzeko aukera izaten dute gauzak egonkorragoak
egiteko. Erabilitako plakan, balore hau M.I.T. menuaren behealdean aurkitzen da,
boltajea konfiguratzeko aukeratan, Load-line Calibration izenarekin:
Vcore konstantea BIOSean
Undervolting-a konstantea egiteko aukerak eta egonkortasun frogak
Undervolting-a egiteko prest gaude. Energia aurrezteko aukera guztiak
aktibatuta daudela ziurtatzen gara (ahal direnak, lehen esan bezala, hauek desberdinak
izan daitezke beste plaka desberdin batean edo beste prozesadore batean, modeloaren
menpe dago).
Horretarako, boltajeak aldatu daitezken atalera joango gara. Erabilitako plakan,
M.I.T. atala zegoen menura joan beharko gara eta boltaje konfigurazioa aukeratzen
dugu:

19. Tolosaldea
2IS3
18
Normalena da lehenetsitako boltajea “Auto” egotea. Honek esan nahi du, plakak
automatikoki boltajea aldatzen duela behar duenaren arabera. Boltaje bat lehenetsiko du
(normalean VIDa lehenetsita duena prozesadorean). Boltajea “Auto” bezala ustearen
garrantzia energia aurrezteko moduei boltajea aldatzen uzten duela da:

20. Tolosaldea
2IS3
19
Undervolting-eko lehen metodoa boltaje hau balore zehatz batera konfiguratzea
izango da, ahal dugun baxuena. Balore zehatz bat jartzerakoan, segur aski energia
aurrezteko aukera batzuk galduko ditugu (plakak automatikoki desaktibatuko ditu). Hala
ere, galtzen ditugun aurrezteko modu horiek baino kontsumo gehiago txikiagotzen
baldin badugu undervolting-arekin, irabazten aterako gara.
Lehendabizi, boltaje modua modu automatikotik modu normalera pasako dugu
eta azalduko zaigun boltaje balorean arreta jarriko dugu (kasu honetan, prozesadoreak
duen lehenetsitako boltajea 1.19375V-koa dela ikusi daiteke). Balore hau jakinda, beste
balore baxuagoak aukeratzen hasi gaitezke:
Balio egonkorrak aurkitzeko oso pixkanaka jaisten joatea komeni da. Lehen
esandako prozesua segitzea izango da:
 Lehenengo boltaje bat aukeratu (lehen probatu duguna baino baxuagoa).
 Gero egonkortasun frogak egin: BIOSeko baloreak gordetzen ditugu, sistema
eragilea abiarazten dugu eta egonkortasun froga egokiak egiten ditugu.

21. Tolosaldea
2IS3
20
Froga hauek egitea lan asko behar du, berrabiarazi egin behar dugulako, BIOSean
boltaje baloreak aldatu, sistema eragilea abian jarri, prozesadorea estresatzeko eta
tenperaturak/boltajeak monitorizatzeko programak abian jarri… eta egonkortasuna
ziurtatzeko, sistema 12-24 ordu martxan egon behar da. Hala ere, prozesu hau azkarrago
egiteko trikimailu batzuk egin daitezke:
 Frogentzako boltajeak software bidez aldatu dezakegu. CrystalCPUID/RMClock
erabili dezakegu. Bestalde, plaken fabrikatzaileak erabilgarritasun bat izan ohi
dute frekuentziak/boltajeak aldatzeko software bidez. Erabiltzen hari garen
plakan (Gigabyte) erabilgarritasun hau “Easy Tune” deitzen da. Honek
berrabiaraztea eta estres edo monitorizazio programak abiarazteaz ekiditen digu.
 Balore guztientzako egonkortasun frogak 12 orduz ez dira behar. Lehenetsitako
baloretik hasi gaitezke eta pausoz pauso jaisten joatea. Pauso bakoitzean 5
minutu jarri dezakegu besterik ez. Horrela huts egiten duen balore batera iristen
garen arte. Orduan aurreko boltajera bueltatu beharko ginateke eta denbora
gehiagotan zehar probatu. Huts egingo balu, aurrekora bueltatu beharko ginateke
eta horrela 12/24 orduetara iritsi arte hutsegiterik gabe.
Egonkortasun frogen adibideak
BIOSaren baloreak ezarriz
Hurrengo adibidean, 1.1Veko boltaje bat aukeratzen dugu (aurretik frogak
egitearen ondorioz, balore hau egonkorra dela ziurtatuta dago).

22. Tolosaldea
2IS3
21
Balore honekin, egonkortasun frogak egingo ditugu. Lehenengo Load (karga)
bezala, Prime95-arekin gure prozesadorearen 4 nukleoak %100era kargatuko dugu eta
tenperaturak kontrolatuko ditugu.

23. Tolosaldea
2IS3
22
Eta gero atsedenean dagoenean (idle), bi kasuetan prozesadoreak boltaje
berdinean funtzionatzen du, baino CPU-Zan ikusi dezakegun bezala, Vdroop-arengatik
(geldirik eta kargan artean dagoen boltaje diferentzia) baxuagoa da:
Software bidez baloreak ezarriz
Lehen erabilitako 1.1V-a balore seguru bat zen, funtzionatuko zela banekielako;
baino gure mikroprozesadorearen muga ez baldin badakigu, errazagoa da software bidez
frogak egitea. Kasu honetan, Core i5-a eta Gigabyte plakarekin aldaketak egin
ditzakegu Gigabyteko “Easy tune” erreminta erabilita (CrystalCPUID eta RMClock
kenduta, i5 mikroprozesadorearekin ez direlako bateragarriak). Hurrengo irudian ikusi
dezakegu egonkortasun froga 1V-rekin:

24. Tolosaldea
2IS3
23
Ikusi dezakegu CPU-Z-ak adierazten digun boltajea zerbait baxuagoa dela guk
aukeratu duguna baino (Vdrop edo boltaje erorketa). 1V balore honetara iritsi ahal
izateko, lehendabizi boltaje altuagoekin frogak egiten egon naiz, hurrengo taulan
adierazten diren erantzunak lortzeko:
Interesgarria da ikustea nola jaisten hasten den PC-aren kontsumoa boltajea
jaisten dugun neurrian. Gogoratu egin behar da funtzionatzeko frekuentziak berdinak
direla, hau da, errendimendua ez dela galtzen. Baita ere, kontsumo murrizketa hori
tenperatura baxuagoak eta mikroprozesadorearen bizi iraupena handitzea dakartza.
Prozedura izan da:
 Defektuzko boltajea probatzen dugu dena ondo dagoela ziurtatzeko (boltaje
monitorizazioa, tenperaturak, frekuentzia egokiak,…)
 Boltajea pixka bat jaisten dugu eta 5 minutuko egonkortasun frogatxo bat. Dena
ondo dagoela ikusi ondoren, hurrengo balorearekin frogatzen dugu.
 Prozedura errepikatzen dugu zerbait oker egon arte. Ez dugu errorerik lortzen (5
minutuko frogekin) 0.95000V balorera ailegatu arte, non balorea aldatu orduko
momentuan pantaila urdina azaltzen zaigu.
 Badakigu non huts egiten duen, beraz, aurreko balorearekin probatzen dugu
baino 5 minutu baino gehiagorekin. Hemen gertatzen den problema da (kasu
hauetan gertatzen dena), ordenagailua ez dela piztu nahi. Hau gertatzen bada,
“Clear CMOS” bat egin behar da BIOSeko baloreak defektuzkoetara
bueltatzeko. Plaketan prozesu hau desberdinak izaten dira, normalean Jumper
bat aldatu behar da edo botoi bat sakatu (energi iturria guztiz deskonektatuta
beti, prozesua plakan dagoen pila erabiltzen duelako soilik, bestela zerbait
hondatu daiteke).
 Behin dena berriz funtzionatzen denean, 0.97500V balorera bueltatzen gara,
egonkorra dela pentsatzen nuelako. 24 orduetan zehar frogak pasatzen
ahalegintzen naiz, baino 10 minutuetara huts egiten du (Prime95 programan
errorea ematen du).
 Beraz, hurrengo balorearekin probatzen dugu: 1.00000V. Oraingo honetan 24
orduko froga pasatzen du.

25. Tolosaldea
2IS3
24
Hobekuntza posibleak
Behin hau eginda, badaukagu balore bat finkatuta BIOSean defektuz zegoena
baino baxuagoa eta dena egonkor. Tenperaturak eta kontsumoa hobetu dugu, gure
helburua zena.
Hala ere, problema txiki bat izan dezakegu: energia aurrezteko aukera batzuk
galduko ditugu, balore finko konstante bat ezartzen dugulako. Honek egiten duena da
adibidez, boltaje berdina edukitzea idle-en (atsedenean) bai load-en (kargan) eta ez dugu
aprobetxatzen energia aurrezteko boltajeak jaisten dituzten teknologiak C1E Intel
mikroprozesadoreetan edo Cool&Quiet AMD mikroprozesadoreetan. Load-en (kargan)
irabazten dugu baino idle-en (atsedenean) galdu egin dezakegu.
Honetarako posible diren soluzioak daude, undervolting-a egiterakoan energi
aurrezpen horiekin batera egin ahal izateko.
 Lehenengo posibilitatea, boltajea Auto bezala uztean datza, software
bidez undervoltin-a egiten dugun bitartean eta ez BIOSetik.
 Bigarrena, plaka base batzuk duten aukera bat aprobetxatzean datza,
Gigabyte plakan adibidez (nirea), mikroprozesadorearen VID bakoitzari
esleituta dagoen boltajea aldatzea (Gigabyte-k honi “VID dinamikoak”
deitzen dio).
 Hirugarrena, lehengo bi aukerak batera erabiltzean datza. VID bakoitzari
esleituta dauden boltajeak aldatu dezakegu, software bidez VID
diferenteak esleitzen dugun bitartean. Ideia da: BIOSarekin VID-en
boltajeak aldatzen ditugu eta software bidez momentu bakoitzean zein
VID erabili behar dugun zehazten dugu.
Ondorioak
Undervolting-a egiteko era nagusiak ikusi daitezke:
 BIOSean boltaje balore finko bat finkatuz, baino energi aurrezpen aukera batzuk
galduta. Normalean, tenperatura kontsumoa hobetzen da load-en (kargan), baino
idle-en (atsedenean) okertu egiten da energi aurrezpen aukerak galtzen direlako.
 Mikroprozesadorearen VID guztiei kentzen den boltaje balore bat finkatzen
(boltaje dinamikoa). Aukera hau, energia aurrezteko aukera guztiak
aprobetxatzen uzten digu, baino plaka gutxietan dago eskuragarri.
 Software bidez VIDak aldatzen. Hau ezin daiteke erabili mikroprozesadore
guztietan.
Gida hau egin ahal izateko, denbora asko behar izan da ordenagailua asko
berrabiarazi egin behar delako, programak deskargatu eta boltajeak aldatu ondoren,
tenperaturak, monitorizaioa eta kontsumoa begiratu behar direlako. Hala ere,
interesgarria izan da, denok egin dezakegun gauza bat da baino kontu handiarekin eta
ondo ateratzen bada, zerbait aurreztu daiteke, momentuan ez da nabaritzen baino
denbora pasata diru pixka bat aurreztu daiteke.