6. Geschiedenis van het auteursrecht
De auteur als passieve schepper
- Grieks-Romeinse tijd : Geïnspireerd door de Muzen
- Middeleeuwen : Geïnspireerd door God / scientia donum dei
est unde non vendi non potest / staan op de schouders van
reuzen
- Privilegetijdperk : uitgeversrecht
De auteur als actieve schepper
- Verlichting : auteur als genius
- Eerste auteurswetten :
GB Statue of Anne (1709)
FR Decreet inzake reproductieechten (1793)
VS Copyright Act (1790) / Art 1§ 8 Constitutie (1789)
BE : Auteurswet (1886)
7. Bronnen van het Belgisch auteursrecht
Wetboek Economisch Recht (Boek XI : Intellectuele
Eigendom)
Titel 5 : auteursrecht en naburige rechten
Titel 6 : computerprogramma’s
Titel 7 : databanken
9. Algemene situering van het auteursrecht
Auteursrecht in brede zin
- Auteursrecht (werk van
letterkunde en kunst)
- Naburige rechten
(prestaties)
- Software
(computerprogramma)
- Topografieën van
hafgeleiders (chips)
- Databanken (recht van
producent)
Industriële eigendom
- Octrooirecht
- Merkenrecht
- Tekeningen- en
modellenrecht
- Kwekersrecht
10. Object van het auteursrecht (1)
Belgische wet
open omschrijving : werk van letterkunde of kunst
-> specifiek : foto / databank / computerprogramma
bvb : roman, muziekwerk, foto, schilderij, beeldhouwwerk,
parfums?
Criteria :
1. concrete, waarneembare vorm (een IDEE wordt niet
beschermd!) enkel de concrete uitwerking/vorm
2. ORIGINALITEIT : persoonlijke stempel van de auteur na een
intellectuele inspanning (artistieke waarde niet vereist)
3. gecreerd door de mens : niet LOUTER machine
12. Geuren
Nederlands Hoge Raad 16 juni 2006 : een (geur) combinatie –
parfum – kan een werk van letterkunde en kunst zijn. De geur van
een parfum mag niet worden vereenzelvigd met de reukstoffen
die de geur teweegbrengen (dit is de drager van het werk).
Maar : niet alle bepalingen en beperkingen van het auteursrecht
kunnen toegepast worden zoals bvb het recht van een normale
verbruiker om van een parfum gebruik te maken hetgeen
noodzakelijkerwijs verspreiding van de geur meebrengt
Cass. (fr.) 13 juni 2006 : de geur van een parfum is een ‘savoir
faire’, een technisch procédé en geen auteursrechtelijk werk
Belgie (Rb. Antwerpen 10 juni 2005) : De rechtbank stelde vast
dat Dior er niet in slaagde haar parfum, zijnde de combinatie van
een reukstof en een geur, op een objectieve wijze te omschrijven.
Aldus kan er geen auteursrechtelijke bescherming worden
verleend aan het parfum ‘Fahrenheit’
18. Originaliteit van foto’s
Brussel 3 mei 2005 : Het is voldoende dat de foto het resultaat is
van een zekere creativiteit van de fotograaf die bepaalde keuzes
heeft gemaakt (inzake belichting, afstelling, opnamehoek, …) om
origineel te zijn.
Professionele fotografen trachten een feit of gebeurtenis op een
welbepaalde wijze en met een welbepaald effect in beeld te
brengen. Dit proces is verschillend van foto’s die onbedachtzaam
en door gelijk wie zouden kunnen worden genomen van die
gebeurtenis
Brussel 14 maart 2006: de persoonlijke stempel van de fotograaf
blijkt uit de omstandigheden (feit, tijdstip, plaats) die erdoor
worden gevat, de wijze waarop een expressie van de
gefotografeerde of de historiciteit van het vastgelegde evenement
wordt gevat of nog wegens een opmerkelijke professionele
vaardigheid die uit de fotografie blijkt
19. Subject van het auteursrecht – de
auteur (artikel XI.170)
auteur = natuurlijk persoon (niet : rechtspersoon)
Maar : mogelijke overdracht van auteursrechten
(auteursrechthebbende) bvb rechtspersoon
wettelijk vermoeden van auteurschap (naam of letterwoord
op werk vermeld)
Pseudonieme en anonieme werken : uitgever wordt geacht
de auteur te zijn.
Postume werken (na verstrijken van auteursrechtelijke
beschermingstermijn) : wie eerst publiceert/aan publiek
meedeelt
20. Subject van het auteursrecht – co-
auteurschap
Wie zijn co-auteurs?
* principe : creatieve / persoonlijke bijdrage
* audiovisuele werken (art. XI.179) : wettelijk vermoeden
van auteurschap (hoofdregisseur+scenarioschrijver,
bewerker, tekstschrijver, grafische ontwerper animatie,
componist)
Hoe worden de auteursrechten uitgeoefend bij co-
auteurschap?
overdeeldheid : samen
1. overeenkomst (contractuele regeling)
2. gerechtelijke tussenkomst
3. bij inbreuk : elk, schadevergoeding voor eigen deel
Belangrijk bij websites
21. Beschermingsduur (1)
70-jarige beschermingstermijn “post mortem auctoris”
Oorzaken : - overlijden van auteur
- tijdstip waarop eerste keer publiek gemaakt
(anonieme en pseudonieme werken)
- postume werken (70/25)
Berekeningswijze : vanaf 1 januari volgende op jaar overlijden
Co-auteurschap : langstlevende
Audivisuele werken : hoofdregisseur, scenarist, tekstschrijver,
componist filmmuziek)
22. Beschermingsduur (2)
Speciaal :
- werken gepubliceerd in verschillenden banden, afleveringen
(beschermingstermijn loopt voor elk deel)
bvb de encyclopedie ‘Winkler Prins’
- Niet originele databanken : 15 jaar
- Naburige rechten : 50 jaar na datum van prestatie
Openbaar domein = publiek domein (rechtenvrij/gratis)
-> 2018 : Werken waar de auteur overleden is ten laatste in 1947
(Bvb Felix Timmermans)
25. Reproductierecht (1)
Verveelvoudiging in vermaterialiseerde vorm (totaal/partieel)
Met of zonder toevoeging van nieuwe elementen (adaptatie)
Verschillende reproductiemethoden :
- manueel / industrieel
- grafisch / fotografisch / visueel
- sonoor
- audiovisueel
- elektronisch / digitaal
Specifiek : digitale context
--> Tijdelijk of duurzaam (ook efemere, technische reproducties,
reproductie tijdens transmissie)
(routing, modem, browsing, caching, ram-geheugen)
26. Reproductierecht (2)
Adaptatie- en vertalingsrecht
- Dubbel aspect
* auteur oorspronkelijke werk
* auteur gedriveerde werk
…rechten in onverdeeldheid
- Gradaties
* ideël, conceptuele inspiratie : geen auteursrechtelijke gevolgen
* slaafse nabootsing : reproductie/plagiaat
* adaptatie (overname vormelementen met toevoeging)
- Voorbeelden
Film tv-serie
Muziekwerk voor viool piano
Boek film
VERTALING
27. Voorbeelden
1994 : Eurofac kopieert de integrale universitaire cursus die door
de Presses Universitaires de Bruxelles werd uitgegeven en
verspreidde deze kopieën onder de studenten : inbreuk
2003 : J. C. Lemaire neemt in zijn boel ‘Simenon jeune
journaliste’ persartikels geschreven door Simenon over zonder
toestemming rechthebbenden : inbreuk
1996 : Central Station : voor digitaliseren van krantenartikels is
toestemming journalisten vereist
1997 : voor de reproductie van schilderij van Paul Delvaux in
Trends ter illustratie van een artikel over erotiek in de Belgische
kunst is toestemming van de rechthebbenden vereist.
28. 1999 : De maskers van Ensor
Bewerking van
schilderij tot een
collage op voorblad
van een catalogus is
een reproductie
waarvoor
toestemming
rechthebbenden is
vereist
29. 1988-1989 : Atomium
Reproducties van het
Atomium op asbakken,
gadgets, postkaarten of
boeken enkel met
toestemming
auteursrechthebbenden
Bvb nieuwe 2 euro
stukken
31. 2006 : geen inbreuk
de afbeeldingen van de betrokken stripfiguren laat geenszins toe te
besluiten dat de figuur van ‘Sanne’ gelijkenissen zou vertonen met
de figuur van ‘Wiske’, laat staan dat beide figuren quasi identiek
zijn. De typische kentrekken van de figuur van Wiske (haarsnit,
kledij e.d.) zijn geenszins terug te vinden in de figuur van ‘Sanne’,
zoals Studio Vandersteen ten onrechte laat uitschijnen
32. Distributierecht (1)
Enkel de auteur heeft het recht de distributie van het
origineel of een kopie van een werk aan het publiek, door
verkoop of anderszins toe te staan
UITZONDERING : principe van communautaire uitputting
(eerste verkoop van een werkexemplaar binnen de EU put
het distributierecht van dat werkexemplaar uit)
UITZONDERING OP DEZE UITZONDERING : Verhuur –
en uitleenrecht
33. Distributierecht (2)
Huur- en leenrecht
- UITLENEN : voor beperkte tijd ter beschikking stellen zonder
economisch/commercieel voordeel
- VERHUREN : idem + economisch/commercieel voordeel
- Innovatie sinds 1994
- Vooral ifv commerciele exploitatie verhuur video/DVD
- VERBODSRECHT !!!!
- uitzondering voor ‘openbare’ uitlening -> dwanglicentie met
vergoedingsregeling
- niet : in kapperszaak, onder vrienden, voor tentoonstelling, voor
raadpleging ter plaatse, tussen publiek toegankelijke instellingen
34. publiek mededelingsrecht (1)
[1] mededeling [2] publiek
Publieke mededeling : tv, radio, internet, concert…
Niet : privé-uitvoering familiekring + kosteloos
Niet : privé-uitvoering als schoolactiviteit
(powerpoint presentatie in klas)
Niet : materiële consulatie van object (bvb boek in
boekenhandel of bibliotheek)
35. Vermogensrechten – publiek
mededelingsrecht
PLAATSELIJKE CONSULTATIE IN BIBLIOTHEEK/ARCHIEF
A/ Letterkundige werken - foto’s
- muziekpartituren
• Is geen uitlening, geen reproductie
• Is ook geen publieke mededeling
B/ Geluids en AV-werken
• Is wel publieke mededeling
C/ On-line consultatie
• Ter beschikkingstelling is publieke mededeling, gevolgd
door reproductie bij eindgebruiker
36. Voorbeelden (publiek – privé)
Muziek op achtergrond in platenzaak : publiek (Cass. 26
september 1996)
Muziek via radiotoestel in boekhandel/ kruidenierszaak : publiek
(Cass. 30 januari 1998)
Muziek op verjaardagsfeestje van een voetbalspeler in de
clublokalen voor medespelers : publiek (Cass. 18 oktober 1999)
Muziek op bedrijfsfeestje van 23 personeelsleden met hun naaste
familie : publiek
Kerstconcert in bejaardentehuis : privé (Cass. 18 februari 2000)
Muziek via radio in afgesloten werkruimte : privé (Cass. 26
januari 2006)
Televisiebeelden in een hotel naar kamers gasten : publiek (HvJ
7 december 2006)
37. Morele rechten
Verschil tussen het Europees-continentaal auteursrecht en
het Angelsaksische copyright
Product van de rechtspraak. Pas voor het eerst in het
Belgische recht gecodificeerd in 1994 (nu in art. XI.165 §2.
WER)
Vindt zijn grondslag in de persoonlijkheidstheorie van Kant
en Hegel
Maakt thans nog niet het voorwerp uit van EU-recht, dus
een zuiver nationale regeling
38. Morele rechten
Duurtijd: analoog met de vermogensrechten (70 jaar na
overlijden van de auteur) <-> Frankrijk: eeuwigdurend
Na de dood van de auteur worden de morele rechten
uitgeoefend door de erfgenamen of legatarissen (bij een
getrouwde auteur heeft de echtgenote het vruchtgebruik
over de nalatenschap en oefent zij de morele rechten uit:
Antwerpen 19.03.2008: Hugo Claus – De wolken)
Na de dood uitgeoefend ‘in nomine auctoris’ (trouw aan de
wil van de overleden auteur)
40. Morele rechten
Divulgatierecht /recht op bekendmaking (art. XI.165 §2)
Recht om werk bekend te maken of niet
Recht op inkeer niet aanvaard in de belgische wet
Geldt ook bij werken op bestelling (maar kan wel een
schadevergoeding oplopen)
Geen divulgatierecht bij software
Geen beslag mogelijk op niet-bekendgemaakte werken
Bijzondere bepalingen bij audiovisuele werken
- auteur die weigert/niet bij machte om zijn bijdrage af te werken :
geen verzet tegen gebruik van bijdrage (art. 15)
- Morele rechten na voltooiing werk (producent-regisseur) (art. 16)
41. Voorbeelden - divulgatierecht
Een stripreeks in voorbereiding die nog niet openbaar is gemaakt,
mag niet worden gepubliceerd (Antwerpen 25.06.2007)
Gooit een auteur een schilderij in een vuilbak dan mag een derde
het zich niet toeëigenen en bekendmaken (Parijs 06.03.1931)
(ramp voor cultuur?: Max Brod die tegen de wil van Kafka zijn
werken heeft bekendgemaakt / symfonie uit de jeugd van Grieg in
gans andere stijl tegen zijn uitdrukkelijk verbod uitgebracht)
Zonder voorbehoud opleveren van tekeningen op bestelling aan
uitgever is uitoefening divulgatierecht (Rb. Brussel 20.04.2006)
Ontwikkelaar van website oefent divulgatierecht uit wanneer hij
toestemming geeft om site online te zetten (Rb. Gent 30.09.2001)
Toestemming om vertaling bekend te maken is geen uitoefening
van het divulgatierecht voor het origineel (Rb.Brussel 03.04.2001)
42. Morele rechten - paterniteitsrecht
Recht op erkenning als auteur (art. XI.165 §2)
Kan recht opeisen of weigeren
Kan ook : - anoniem
- pseudoniem (al dan niet doorzichtig)
vb Hergé = George Remi
Willem Elsschot = Alfons De Ridder
- ghostwriting
43. Voorbeelden paterniteitsrecht
1980 : borstbeeld van Dante (Salvator Dali), ook
naamsvermelding Ludmilla Forani
1996-1997 : central station : namen van journalisten niet of
onjuist vermeld
1997 : Buck Danny : Georges Troisfontaines heeft recht om mee
vermeld te worden als auteur
1997 : Sabam en Herscovici/Nationale Loterij : fragmenten van
schilderijen Margritte op subito-biljetten zonder naamsvermelding
2001: auteur kan zich verzetten tegen de vermelding van de
naam van een derde op zijn werk (zoals vroegere werkgever)
2003 : fotograaf van publicitaire foto’s heeft recht op
naamsvermelding (foto’s van kaaskroketten op een schaal
bestemd voor aldi-warenhuizen)
44. 1996-1997 : zaak Francis Blake
Van Edgar P.
JACOBS
Naar de figuren
van E.P.
JACOBS
45. Morele rechten
Integriteitsrecht (art. XI.165 §2 AW)
Verzet tegen wijziging
- materiële wijziging
- niet-materiële/contextuele wijziging
Als afstand : verzet tegen misvorming, verminking, andere
wijziging die eer/reputatie van de auteur schaadt
(maximumgrens)
46. Integriteitsrecht - voorbeelden
Kleuren van zwart-wit film, inlassen van tv-logo, aanwenden van
muziekfragmenten in reclamespots
Verwerking van meerdere elementen uit de schilderijen van
Margritte op subito-biljetten (materiële wijziging
Rechthebbenden zouden nooit toestemming hebben gegeven
voor gebruik in kansspel (geestelijke wijziging)
Lehar-Sacd/ Bejart-Koninklijke Munt : adaptatie van de opera de
Lustige Weduwe naar een sociale satire
Gebruik in krantenartikel met oog op verkiezingspropaganda
Uitbrengen van pornografische versie van Jommeke (Pommeke)
Stopzetting van de roman Kasterbant van Marcella Baete in
Nieuwsblad
Verbouwingswerken aan een particuliere woning
(eigendomsrecht/rechtsmisbruik)
51. Integriteitsrecht - voorbeelden
Gebruik van de naam van een stripfiguur in radioreclame (Michel
Vaillant)
Gebruik van titels van romans van Simenon voor hotelkamers
Aanbrengen van het beeldhouwwerk ‘la mer’ van George Grad op
bieretiketten onder de naam ‘dikke mathilde’
Nijntje al cocainesnuivend op de cover van het maandblad Deng
Standbeeld van een beeldhouwer wordt geassocieerd met
commerciële promotie van alcoholische dranken
De thematische inventarisering van verschillende uittreksels van
persartikels door Google News kan de filosofische of uitgeverslijn
verdraaien waaraan de auteur van het persartikel zich gehouden
had
het uitbrengen van een compilatiealbum met oude nummers van
zanger Helmut Lotti zonder zijn toestemming schendt het recht op
integriteit nu hiermee de indruk wordt gewekt dat Lotti terug grijpt
53. Integriteitsrecht - voorbeelden
Het recht van een fotograaf op eerbied van zijn werk wordt in
casu geschonden door de wijziging van de context waarin een
foto werd gepubliceerd, de wijziging van omvang van de foto door
het bijsnijden van de foto en het wijzigen van de cadrage, de
reproductie op basis van een stilstaand beeld uit een televisie
uitzending in plaats van op basis van het origineel en de
reproductie op minderwaardig papier
Wanneer het achterplat en de rug van het omslag een verkeerde
identiteit van het werk van de auteur geven is dat een aantasting
van de integriteit van het werk en van de eerbied voor de auteur
54. Zaak de jonggehuwde van Canestraro-
Depuydt
-Tijdens Brugge2002 door kunstenaar Jan
Verhaeghe versierd met een signalisatielint met
de tekst KIJKVERBOD
- Hof van beroep Gent 2006: geen schending
morele rechten : de integriteit van het werk
werd niet geschonden. De geest van het werk
werd dus niet gewijzigd doch enkel kritisch en
op een eigenzinninge wijze in vraag gesteld
(art. 10 EVRM)
- Hof van Cassatie 2008: verbreking arrest
(niet-materiele wijziging van werk kan inbreuk
zijn)
- Hof van beroep Antwerpen 2010 : recht op
eerbied geschonden
55. Kan opgetreden worden tegen
vernietiging van werk?
het overschilderen van een door schimmel en vocht aangevreten
fresco in een zwembad van de stad Namen is toegestaan. De
kunstenaar diende immers te weten dat een fresco in een
zwembad geen lang leven beschoren was en het onredelijk zou
zijn om de stad Namen zware kosten te laten maken om het
fresco te restaureren
Ook de decorateur van een bakkerszaak kan zich niet verzetten
tegen het verwijderen van het interieur om hygiënische en
economische redenen. De decorateur kon wel opkomen tegen de
vernietiging van de muurfresco’s die nog in goede staat waren
Een gemeente heeft het recht een beschadigd beeldhouwwerk te
verwijderen dat een bedreiging is voor de openbare veiligheid,
maar mag het werk niet vernietigen zonder op zijn minst de
auteur ervan te hebben gevraagd of hij geen alternatieve
oplossingen kan voorstellen
56. Morele rechten vs recht op pivacy
- Gent 5 januari 2009
- Procedure tussen een tatoeëerder die een foto
van een geplaatste tattoo gebruikte in reclame
versus de getatoeëerde
- Auteursrecht van de tatoeëerder is beperkt
aangezien het op een mens gereproduceerd is
- De tatoeëerder kan zijn divulgatierecht, recht
op naamsvermelding en recht op integriteit dan
ook niet uitoefenen ten aanzien van de
getatoeëerde
58. Contractenrecht
Algemeen beginsel:
Contractsvrijheid
tussen partijen
Regels mbt
contracten: art.
XI.167 AW
Doel art. XI.167 AW:
beschermen van
economisch
zwakkere partij
Algemeen uitgangspunt:
* vermogensrechten
zijn overdraagbaar
* morele rechten: in
principe niet
overdraagbaar
59. Contractenrecht
• Vervreemding of afstand (cessie)
– ~ verkoop
– vermogensrechten verdwijnen uit vermogen
auteur en komen in vermogen verkrijger van
rechten (buy-out)
• Licentie (concessie):
– ~ huur -verhuur
– auteur blijft in bezit van zijn
vermogensrechten maar vertrouwt gebruik
van deze rechten toe aan derde
60. Contractenrecht
Exclusieve licentie:
• licentienemer mag als
enige het werk van de
auteur exploiteren op
de hem
toevertrouwde wijze
• Vb. produktie-ok:
alleen producent mag
boek of origineel
scenario verfilmen
Gewone of niet-exclusieve
licentie:
• licentienemer mag werk
op een bepaalde wijze
exploiteren
• Maar: ook auteur zelf
en derden die door
auteur gerechtigd zijn
• Vb.opvoering
toneelstuk: toelating
aan verschillende
theaters
61. Contractenrecht - algemeen
Algemene regels van overdracht
Schriftelijk (bewijsregel)
Restrictieve interpretatie (in geval van twijfel : voordeel auteur)
Overdracht materiële drager geeft geen recht om het werk te
exploiteren of draagt de intellectuele rechten niet over
Uitzondering : tentoonstellingsrecht (art. XI.173 lid 1)
Voor elke exploitatiewijze : vergoeding (forfait of percentage),
reikwijdte en duur (bvb 10 tv-uitzendingen, 5000 exemplaren
boek) uitdrukkelijk bepalen
Geen afstand mogelijk van bepaalde billijke vergoedingen
62. Contractenrecht - algemeen
De verkrijger van het recht moet het werk exploiteren
overeenkomstig de eerlijke beroepsgebruiken (bvb twee
journalisten maken radioreportage die zeer actualiteitsgebonden
is)
Overdracht van de rechten betreffende nog onbekende
exploitatievormen is nietig (bvb video-dvd, digitale krant)
De overdracht van rechten betreffende toekomstige werken, geldt
slechts voor een beperkte tijd en voor zover het genre waarop de
overdracht betrekking geeft bepaald is
(bvb auteur-regisseur bedingt dat voor zijn volgende komische
film (genre) hij opnieuw zal samenwerken met zelfde producent
en zijn rechten op dit toekomstig werk overdraagt aan de
producent)
63. Contractenrecht – bijzondere regimes
Soepelere regels in geval van arbeidsovereenkomst/statuut
of werken op bestelling
Geen automatische overdracht van auteursrecht aan
werkgever/opdrachtgever : deze overdracht moet
uitdrukkelijk zijn bepaald (wel vermoeden van overdracht bij
software en bepaalde databanken)
Overdracht aan werkgever/opdrachtgever is mogelijk, mits
naleving van bepaalde voorwaarden, indien : [1]
uitdrukkelijk voorzien en [2] creatie binnen kader
werk/statuut valt
64. Contractenrecht – bijzondere regimes
In geval van uitdrukkelijke overdracht en wanneer creatie binnen
toepassingsgebied arbeidsovereenkomst en statuut valt :
Geen exploitatieplicht : werkgever kan vrij beslissen of hij de
overgedragen rechten van werknemer/ambtenaar al dan niet zal
exploiteren
Geen verplichting om per exploitatiewijze vergoeding, reikwijdte
en duur te bepalen. De overdracht via zeer algemeen
geformuleerde clausules is mogelijk:
- maar moet wel duidelijk zijn wat men wil overdragen
- Voorbeeld: “hierbij draagt de auteur-werknemer /ambtenaar het
reproductierecht over op alle creaties die tot stand zullen komen
in het kader van deze arbeidsovereenkomst/statuut”
65. Contractenrecht – bijzondere regimes
• Mogelijkheid overdracht rechten m.b.t. toekomstige
exploitatievormen
Wel uitdrukkelijk aandeel bepalen in de winst van deze
exploitatievorm voor auteur
• Mogelijkheid overdracht toekomstige werken
- zonder beperking in tijd
- zonder beperking qua genre
- > mogelijkheid van overdracht
van rechten op alle werken die auteur-werknemer/ambtenaar tot
stand zal brengen in uitvoering van arbeidsovereenkomst of
statuut
66. Vlaams personeelsstatuut
13.01.2006 (personeel diensten van
de Vlaamse overheid)
Art. II 8. § 1. Het personeelslid draagt aan de Vlaamse Gemeenschap of de IVA
met rechtspersoonlijkheid of de EVA, de strategische adviesraad of het
Gemeenschapsonderwijs het geheel van de vermogensrechten over op de
werken waarvan hij de (mede)auteur is en die hij ter uitvoering van zijn functie tot
stand brengt. Deze overdracht betreft de auteursrechten op
computerprogramma's, met inbegrip van het begeleidend en voorbereiden
materiaal, en op alle andere werken die het personeelslid ter uitvoering van zijn
functie tot stand brengt.
§ 2. De vergoeding voor deze overdracht van rechten is begrepen in het salaris,
zoals bepaald overeenkomstig het van kracht zijnde geldelijk statuut.
§ 3. Het personeelslid verleent aan de Vlaamse Gemeenschap, de IVA met
rechtspersoonlijkheid, de EVA, de strategische adviesraad of het
Gemeenschapsonderwijs de toelating om de werken, bedoeld in § 1, onder de
naam van het Vlaamse ministerie of van de IVA met rechtspersoonlijkheid of de
EVA, de strategische adviesraad of het Gemeenschapsonderwijs aan het publiek
mee te delen en onder die naam te exploiteren. Deze toelating geldt voor een
duur van 20 jaar vanaf de datum van creatie van het werk.
67. Onderwijs personeel
a) Het Algemeen Reglement van het personeel van het Katholiek Onderwijs voor het basis- ,
secundair -, volwassenen - , deeltijds kunstonderwijs is algemeen bindend verklaard door het
uitvoeringsbesluit van 6 juli 2012. Het Reglement bevat de volgende bepalingen inzake het
auteursrecht (artikel 20) :
Het personeelslid dat in uitvoering van de arbeidsovereenkomst werken tot stand brengt, die
vallen binnen het toepassingsgebied van de arbeidsovereenkomst, behoudt alle morele
rechten op die werken en draagt zijn vermogensrechten over aan het schoolbestuur. De
vermogensrechten worden zonder specifieke vergoeding overgedragen, in hun meest
volledige wettelijke omvang, voor alle gekende exploitatievormen en voor de volledige
beschermingsduur van de werken. Het schoolbestuur kan deze werken vrij naar eigen
inzichten exploiteren en is niet verplicht tot exploitatie over te gaan. Indien het werk in de
toekomst geëxploiteerd wordt volgens exploitatievormen die momenteel onbekend zijn, zal het
winstaandeel van het personeelslid gelijk zijn aan het winstaandeel dat volgens de
marktvoorwaarden die gelden op het ogenblik van exploitatie, toegekend worden aan auteurs
die hun werk volgens dezelfde exploitatievormen in het gewone commerciële circuit uitgeven.
b) De decreten rechtspositie voor het onderwijspersoneel van 1991 vermelden vanaf 1
september 2013 de hier boven pas vermelde tekst. De decreten rechtspositie
onderwijspersoneel gelden voor het basis-, secundair -, deeltijds kunst - ,
volwassenenonderwijs en voor de centra voor leerlingenbegeleiding en internaten.
68. Contractenrecht
Soepele regels ook bij bestelling van werken in niet-
culturele sector of reclamewereld
Uitgavecontract (art. XI.195-XI.200 AW)
Opvoeringscontract (art. XI.201-XI.202 AW)
69. Creative Commons (1)
Opgericht in 2002
Niet exclusieve licentie
http://creativecommons.org/worldwide/be/
Gratis? Volledige vrijheid? -> Neen
Morele rechten (paterniteitsrecht, integriteitsrecht) blijven bij
auteur
Voorwaarden kunnen opgelegd worden
Zie Vz. Rb Amsterdam 9 maart 2006 (foto op website)
70. Creative Commons (2)
Reproductie en publieke mededeling toegelaten
Naamsvermelding is altijd vereist (paterniteitsrecht)
Gebruik voor commerciele doeleinden kan uitgesloten
worden (niet-commercieel)
Het maken van afgeleide werken kan uitgesloten worden
(geen afgeleide werken) of dat dit enkel is toegestaan als
het afgeleide werk obnder dezelfde CC licentie beschikbaar
is (gelijkdelen)
72. Uitzonderingen op het auteursrecht
Artikel XI.189-193 (twintigtal uitzonderingen)
Evenwicht tussen belangen auteur en
informatieverspreiding
Restrictieve interpretatie (maar de nuttige werking van de
uitzondering moet beschermd worden en het doel ervan
moet worden eerbiedigd)
Voorwaarde : op geoorloofde wijze openbaar gemaakt
(divulgatierecht)
Driestappentoets (1. In uitzonderlijke gevallen, 2. Geen
afbreuk aan normale exploitatie van werk, 3. Wettige
belangen van rechthebbenden wordt niet onredelijk
geschaad)
74. Citaatrecht (art. XI.189 §1)
• Citeren uit een werk mag zonder toestemming
• Ifv kritiek, polemiek, recensie (geen commercieel
gebruik)
• Plicht tot bronvermelding + naam (tenzij
onmogelijk)
• Eerlijke beroepsgebruiken
• Voor zover doel wettigt Opmerkingen:
- citaat : beperkte omvang van ontlening
- foto’s: overname van volledige foto als citaat?
- citaat moet kaderen in ruimer geheel (geen
blikvanger)
75. Tijdelijke/technische
reproductiehandelingen (art. XI.189 §3)
• Auteur kan zich niet verzetten tegen
• Tijdelijke reproductiehandeling
• Van voorbijgaande/technische aard
• Als integraal en essentieel onderdeel van technisch
procédé
• Met als enig doel
• Doorgifte in netwerk
• Rechtmatig gebruik
• Voor zover geen zelfstandige economische waarde
76. Informatief citaatrecht (art. XI.190, 1°)
• Reproductie of mededeling aan publiek
• Van korte fragmenten uit werken
• Of van integrale werken beeldende kunst
• Met het oog op informatie
• In verslag over actuele gebeurtenissen
• Voor zover gerechtvaardigd uit oogpunt van
voorlichting
• Mits bronvermelding (naam/titel)
• tenzij onmogelijk
77. Panorama uitzondering(art. XI.190, 2°)
(geen focus op het werk)
2002: La mer van Georges Grard (Dikke Mathile)
Een krant mag foto publiceren en een televisieoproep mag een
beeldverslag uitzenden met een gebeurtenis waarbij op de
achtrgrond, eerder toevallig of onvermijdelijk een kunstwerk
zichtbaar is (bvb skyline van Brussel met Atomium)
78. Panorama uitzondering(art. XI.190, 2/1°)
(focus op het werk)
• Reproductie of mededeling aan publiek
• Van werken van beeldende, grafische of
bouwkundige kunst
• Gemaakt om permanent in openbare plaatsen te
worden geplaatst
• Indien reproductie of mededeling gebeurt van het
werk zoals het zich daar bevindt
• En geen afbreuk wordt gedaan aan de normale
exploitatie van het werk en geen onredelijke
schade wordt berokkend aan belangen van auteur
80. Reprografie (art. XI.190, 5°)
• Papier of soortgelijke drager
• bron is papier
• Bestemming is papier
• Voorbeeld: fotokopie
• En voor zover geen afbreuk doet aan normale
exploitatie van het werk
81. Reprografie (art. XI.190, 5°)
- Artikels, werkende beeldende kunst
- Korte fragmenten andere werken (boek)
- Door rechtspersoon voor intern gebruik
- Door natuurlijk persoon voor intern gebruik in het
kader van zijn professionele activiteiten
- Uitzondering bladmuziek
- + VERGOEDINGSREGELING INFRA
82. Uitvoering in familiekring (art.
XI.190 3° )
Uitvoering (vereist aanwezigheid van publiek)
Familiekring (interpretatie Hof van Cassatie:
quasi-familiale band)
Kosteloosheid
83. Privé-kopie (art. XI.190, 9°)
- De reproductie van werken
- Met uitzondering van bladmuziek
- Reproductie gebeurt in familiekring (eng!)
- … en is alleen daarvoor bestemd
- Geen reproducties uit illegale bron (zoals
downloaden illegale muziek of films)
- + vergoedingsregeling, infra
84. Parodie (art. XI.190, 10°)
(Strenge) criteria uit rechtspraak :
[1] de parodie zelf moet een origineel werk zijn,
[2] de parodie is bedoeld als kritiek of bespotting van het
geparodieerde werk,
[3] ze moet een humoristische toon hebben,
[4] ze mag enkel de uiterlijk en strikt noodzakelijke elementen aan
het werk ontlenen zodat er geen verwarring mogelijk is met het
geparodieerde werk en geen afbreuk wordt gedaan aan het
geparodieerde werk of zijn auteur
Vrij paradoxale invulling! Art. 10 EVRM
88. Kopieën voor bewaringsdoeleinden
(art. XI.190, 12°)
De reproductie die beperkt is tot een aantal kopieën, bepaald in
functie van en gerechtvaardigd door het voor de bewaring van het
culturele en wetenschappelijke patrimonium gestelde doel
veroudering of verval van de drager
Door voor het publiek toegankelijke bibliotheken, musea of door
archieven
Die niet het behalen van een direct of indirect economisch of
commercieel voordeel nastreven
Voor zover hierdoor geen afbreuk wordt gedaan aan de normale
exploitatie van het werk en geen onredelijke schade wordt
berokkend aan de wettige belangen van de auteur
89. (Digitale) consultatie ter plaatse
(art. XI.190, 13°)
De mededeling via speciale terminals in de gebouwen
Voor onderzoek of privé-studie
Van werken die niet te koop aangeboden of aan
licentievoorwaarden onderworpen zijn
En die onderdeel uitmaken van de verzamelingen van voor het
publiek toegankelijke bibliotheken, wetenschappelijke- en
onderwijsinstellingen, musea of archieven
Die niet het behalen van een direct of indirect economisch of
commercieel voordeel nastreven
90. Tijdelijke opname door
omroeporganisaties (art. XI.190,
14°)
Omroeporganisaties
Tijdelijke opname van werken
Indien de werken met eigen middelen zijn gemaakt en in de mate
dat dit noodzakelijk is voor de eigen uitzendingen
91. Gebruik ten behoeve van mensen
met een handicap (art. XI.190, 15°)
Handelingen van reproductie en mededeling ten behoeve
van gehandicapten
Het gebruik moet rechtstreeks met de handicap verband
houden
Het gebruik moet niet-commercieel van aard zijn
Het gebruik moet noodzakelijk zijn wegens de betrokken
handicap
92. Reclame voor openbare
tentoonstellingen en verkopen (art.
XI.190, 16°)
Handelingen van reproductie als mededelingen zijn
toegestaan met het doel reclame te maken voor openbare
tentoonstellingen en openbare verkopen van artistieke
werken
Het toegestane gebruik moet beperkt blijven tot wat
noodzakelijk is voor de aankondiging van de betrokken
gebeurtenis en mag geen enkel ander commercieel doel
hebben
Gebeurtenis: permanente tentoonstellingen?
Reclame op televisie, websites, kranten, brochures etc
93. Reproducties van uitzendingen door
bepaalde instellingen (art. XI.190,
17°)
Ziekenhuizen, gevangenissen of instellingen voor jeugd- of
gehandicaptenzorg
Geen winstoogmerk
Reproducties voorbehouden voor exclusief gebruik van de
daar verblijvende natuurlijke personen
94. Uitzonderingen op het auteursrecht
Uitzonderingen ten behoeve van onderwijs en
wetenschappelijk onderzoek
+ VERGOEDINGSREGELING INFRA
95. Citaatrecht (art. XI.191/1 §1)
• Citeren uit een werk mag zonder toestemming
• Ifv onderwijs, wetenschappelijk onderzoek
• Plicht tot bronvermelding + naam (tenzij
onmogelijk)
• Eerlijke beroepsgebruiken
• Voor zover doel wettigt
96. Kosteloze uitvoering in het kader
van schoolactiviteiten (art. XI.191/1,
2°)
de kosteloze uitvoering (inkomgeld, subsidiering?)
In het kader van schoolactiviteiten
Waaronder de uitvoering voor een publiek examen
tijdens een publiek examen
Zowel binnen als buiten de gebouwen van de onderwijsinstelling
+ bronvermelding
97. Reproducties onderwijs en wetenschap
(art. XI.191/1, 2° )
• Reproductie ter illustratie onderwijs of
wetenschappelijk onderzoek
• Scannen, afdrukken, kopiëren, digitaal opslaan etc.
• Met uitzondering van bladmuziek
• Voor zover verantwoord / niet-commercieel
• En voor zover geen afbreuk doet aan normale
exploitatie van het werk
• Bronvermelding
98. Mededeling onderwijs en wetenschap
(art. XI.191/1,8°)
E-learning
Voorwaarden :
- Ter illustratie O en voor W, “werken”
- Binnen erkende instellingen voor onderwijs of
wetenschappelijk onderzoek
- Voor zover verantwoord / niet-winstgevend
- Normale activiteit / geen afbreuk normale
exploitatie
- Beveiligd door passende maatregelen (login)
99. Bloemlezing (art. XI.191/1, 5°)
• Voor samenstellen bloemlezing
• Bestemd voor onderwijs
• en geen economisch/commercieel doel
• Uittreksels
• Als auteur overleden is
• Mits betaling van billijke vergoeding
-- > (partijen, rechter)
• Mits respect voor morele rechten
(keuze, presentatie, plaats)
100. Uitzonderingen op het auteursrecht
Uitlening van werken
+ VERGOEDINGSREGELING INFRA
101. Openbare uitlening (art. XI.192)
Uitlening van werken van letterkunde, databanken,
fotografische werken, partituren van muziekwerken,
geluidswerken en audiovisuele werken
Uitlening geschiedt met een educatief of cultureel doel
Door instellingen die daartoe door de overheid officieel zijn
erkend of opgericht
Voor geluidswerken en audiovisuele werken: embargo van
6 maanden
Ook e-boeken (one copy one user model)
103. Verweesde werken (art. XI.191)
Voor het publiek toegankelijke bibliotheken,
onderwijsinstellingen, musea, archieven, instellingen voor
cinematografisch- of geluidserfgoed en publieke
omroeporganisaties
Om taken van algemeen belang te vervullen
Hebben de toestemming de in hun verzameling
voorkomende verweesde werken te gebruiken, zijnde:
- beschikbaarstelling aan het publiek
- reproductie om te: digitaliseren, beschikbaar stellen,
indexeren, catalogiseren, behouden of restaureren
104. Verweesde werken (art. XI.245/1)
Verweesd werk:
- Gepubliceerde werken: boek, krant, tijdschrift etc.
- Cinematografische of audiovisuele werken en
fonogrammen
- Andere werken opgenomen of verwerkt erin (bvb foto’s)
Gebruik na voorafgaandelijk zorgvuldig onderzoek
(raadpleging bronnenlijst) + bijhouden van de documentatie
m.b.t. het zorgvuldig onderzoek + opslaan in EUIPO
databank
105. De privé-kopie (vergoeding)
reproductie van werken
• die in familiekring geschiedt
• en alleen daarvoor bestemd is
Huidige regeling: Art. XI.229-XI.234 WER
K.B. van 18 oktober 2013
106. Vergoedingsregelingen
Principe : auteursrecht = verbodsrecht
-> Reproductie/publieke mededeling kan enkel mits
toestemming van de auteur of auteursrechthebbende
Uitzonderingen : auteursrecht = vergoedingsrecht
-> Auteurswet : uitzonderingen
-> als tegenprestatie voor auteur : stelsel van
vergoedingsregelingen
- > privé-kopie / reprografie / digitale onderwijsuitzondering
/ openbare uitlening
107. De privé-kopie (vergoeding)
Duaal systeem van inning : heffing op
- apparaten (bandopnemers, cassetterecorders, dvd-recorders,
geheugenkaarten, MP3-spelers, externe HD – NIET : PC)
Bvb IPOD >16GB : 3 euro – HD >1TB : 9 euro
- dragers (lege cassettes, cds en dvds) :
CDR : 0,12
Videocassette : 0,40
DVD : 0,40
Overzicht van de tarieven en de verschillende soorten dragers :
www.auvibel.be
108. De privé-kopie (vergoeding)
Wie moet betalen?
- Fabrikant, invoerder of intracommunautaire aankoper
- Via een maandelijks aangifte
- Aan Auvibel
AUVIBEL : beheersvennootschap die belast is met de
inning en de verdeling van de vergoeding voor de privé-
kopie
Terugbetaling in bepaalde gevallen (art. 57)
bvb onderwijsinstellingen die geluidsmateriaal en audiovisueel
materiaal gebruiken voor didactische of wetenschappelijke
doeleinden (factuur zenden)
Auvibel is samengesteld uit [1] auteurs, [2] uitvoerende
kunstenaars [3] producten van fonogrammen.
Krijgen elk 1/3 vd geïnde vergoeding.
109. De privé-kopie (vergoeding)
AUTEURSCOLLEGE
SABAM (audiovisuele, beeldende, dramatische, literaire en
muziekauteurs)
SACD (audiovisuele en dramatische auteurs)
SCAM (audiovisuele, literaire en multimedia-auteurs)
SOFAM (visuele en grafische auteurs)
SAJ/JAM (journalisten)
110. De privé-kopie (vergoeding)
COLLEGE VAN PRODUCENTEN
PROCIBEL (audiovisuele producenten)
BAVP (audiovisuele producenten)
SIMIM (producenten van fonogrammen)
SABAM (muziekuitgevers)
113. Leden van Auvibel - AUDIO
Auteurscollege College van
producenten
College van
uitvoerende
kunstenaars
Procibel X
Sabam X
Sacd X
Scam X
Simim X
PlayRight X
114. Leden van Auvibel - VIDEO
Auteurscollege College van
Producenten
College van
uitvoerende
kunstenaars
BAVP X
Procibel X
Sabam X
Sacd X
Scam X
Simim X
Sofam X
PlayRight X
115. De privé-kopie (vergoeding)
2007: 20 miljoen euro
2008 : 16,5 miljoen euro
2009: 13,2 miljoen euro
2010: 22 miljoen euro
2011: 24,5 miljoen euro
2013: 24,6 miljoen euro
2014: 32,7 miljoen euro
2015 : 25,3 miljoen euro
116. Reprografie
Reprografie (art. XI.235-XI.239 / Titel 7/1)
Bestemming / context
- van papier naar papier
- intern gebruik door rechtspersonen of
natuurlijke personen voor professionele
doeleinden
art. XI.190, 5°
+ KB’s 15 maart 2017
117. Reprografie
• Vergoeding voor auteurs:
vergoeding per kopie van een beschermd werk
• Vergoeding voor uitgevers :
Vergoeding per kopie van een uitgave (50 jaar na de
eerste uitgave)
121. Reprobel
Helft auteurs
Helft uitgevers
2014 = 26 miljoen euro
- 13,4 miljoen bijdrage
- 9,6 miljoen vergoeding
- 0,8 miljoen buitenland
- 2,1 miljoen leenrecht
122. Vergoeding voor onderwijs en
wetenschappelijk onderzoek
KB van 31 juli 2017
Totaal bedrag: 5 miljoen euro
1° 50 cent per leerling in het kleuteronderwijs gedurende een bepaalde referentieperiode;
2° 1,86 euro per leerling in het lager onderwijs gedurende een bepaalde referentieperiode;
3° 2,65 euro per leerling in het secundair onderwijs gedurende een bepaalde referentieperiode;
4° 2,21 euro per voltijds equivalente student in het hoger en universitair onderwijs gedurende een
bepaalde referentieperiode; dit bedrag omvat tevens een vergoeding voor de reproducties en
mededelingen aan het publiek van werken, databanken en prestaties voor wetenschappelijk
onderzoek, zoals bepaald in de artikelen XI.191/1, § 1, 3° en 4°, XI.191/2, § 1 en XI.217/1, 3° en 4° van
het Wetboek van economisch recht verricht door de onderzoekers van universiteiten en hogescholen;
5° 7,5 cent per leerling of student in het deeltijds kunstonderwijs gedurende een bepaalde
referentieperiode;
6° 30 cent per cursist in het volwassenenonderwijs en het onderwijs ter sociale bevordering
gedurende een bepaalde referentieperiode;
7° 2,21 euro per voltijds equivalente persoon die wetenschappelijk onderzoek uitoefent in een
wetenschappelijke onderzoeksinstelling gedurende een bepaalde referentieperiode.
123. Publiek uitleenrecht
Nieuw koninklijk besluit (B.S. 27 december 2012), na veroordeling van
België in 2011 door het H.V.J. (Vewa-arrest)
De leenvergoeding wordt berekend op basis van twee parameters, zijnde
(i) collectie, en (ii) aantal uitleningen. De vergoeding voor de collectie is
een jaarlijks forfait; voor uitleningen een bedrag per uitlening.
Kortingen voor: (i) publiek domein werken, (ii) werken die niet mogen
uitgeleend worden, (iii) gecentraliseerde inning
Retroactieve toepassing (vanaf 2004). Stapsgewijze verhoging van de
vergoeding tot 2017
In praktijk: net geen verdubbeling van de leenvergoeding (3 miljoen
euro)
124. Naburige rechten
-uitvoerende kunstenaars (bvb zanger, muzikant, acteur, danser)
- de producent van fonogrammen of van de eerste vastlegging
van films (bvb IFPI)
-omroeporganisaties (radio – tv)
Bescherming naar analogie met het auteursrecht
Beschermingsduur : 50 jaar na prestatie (70 jaar voor
muziekopnames)
‘billijke vergoeding’
Onderscheid tussen componist (Sabam) en uitvoerder (billijke
vergoeding)
125. Databanken
Rechten van de maker van de databank (Titel 5, Boek XI)
Rechten van de auteur wiens werken zijn geïntegreerd in
databank (Titel 5, Boek XI)
Rechten van de producent van de databank (Titel 7, Boek
XI)
Voorwerp van de bescherming : substantiële investering
beschermingsduur : 15 jaar
126. Vragen ?
Joris DEENE
EVEREST ADVOCATEN, Bollebergen 2A Bus 20, 9052
Gent
Joris.deene@everest-law.be
Tel : 09 334 94 70