overzicht van de bekendste Westerse mystici

1. Inzichten van enkele bekende
Westerse mystici
november 2021
Dirk Laverge

2. Inhoud
Inspiratiebronnen
begrippen
enkele mystici

3. DEEL 1 INSPIRATIEBRONNEN
• John van Schaik
• Johannes Schiettecatte
• Walter T. Stace

4. 1) John Van Schaik

6. 2) Johannes Schiettecatte
essentie Mr. Eckhart in 3 zaken
• de diepte zien van wat is
1°in, 2° achter, 3° onder de oppervlakte
• je leren centeren
− de beweging naar binnen maken
− niet zozeer in het centrum leven, wél vanuit het
centrum leven
• éénheid beleven
− in het vele, het ene bewaren
− we zijn gefragmenteerde wezens

8. • de bron is wezenlijk aan het stromen in ons
maar we leggen stenen op die bron
• daarom hebben we mystici nodig
− zij wijzen er ons op dat stilte onze diepste natuur
is in ons
− ze wijzen ons op paden (methodes)
http://karmel.be/media/videos/pjohannes-schiettecatte-
ocd-over-mystiek

9. Westerse mystiek en Oosterse
wijsheid
• er is een zone in ons bewustzijn waar we pure
openheid ervaren
− Hindoes = sat chin ananda
− Zen = open geest
− Tib. boedh. = sjunyata = leegte
− soefis = de laatste ziel

10. • mystiek in hindoeïsme
− vedanta, upanishads , a-dvaita (non-dualiteit)
− accent op contemplatieve
• mystieke stroming islam
− Soefi’s: Rumi, Ibn Arabi, Avicenna,
− accent op liefdesmetafysica
• mystiek Taoïsme
− kosmische non-dualisme, eenheid van alles
• mystiek in boedhisme en zen
− Prajna Paramita, D.T. Suzuki, …
• Joodse mystiek
− Zohar
• christelijke mystiek
− bloeiperiode Middeleeuwen

11. DEEL 2: ENKELE BEGRIPPEN
mystiek
gnosis
esoterie
alchemie

12. definitie mystiek
religieuze tradities
(Jodendom,
christendom, Islam):
vereniging met God in
binnensten van de
mens
niet religieuze
tradities
(boedhisme)
verlichting,
meditatie, vasten

13. Mystiek (Wikipedia)
• hartstochtelijk streven naar een persoonlijke
vereniging van de ziel met God.
• De term mystiek verwijst ook naar de
achterliggende leer over kennis en
persoonlijke ervaringen van toestanden van
bewustzijn voorbij de normale menselijke
perceptie.

14. mystiek
volgens Johannes Schiettecatte
1° mystieke begrijpen
2° mystieke beleven
3° schrijven over mystiek

15. Christelijke mystiek (J. V. Schaik)
• 12e eeuw
• mystiek = zoeken van God in de diepste grond
van jezelf
− tijdens deze reis ontmoet je jezelf (je ego)
− dat moet sterven,
− zodat het hogere zelf in God kan opstaan
• metafoor
− innerlijke ontdekkingsreiziger
− conquistadores van de geest

16. misverstanden over mystiek
(volgens John van der Schaik)
• 1e misverstand: gevoel
− is vooral gevoel, en verstand wordt uitgeschakeld
− Hadewijch: 2 ogen heeft mijn ziel: de rede en de
minne
• de rede houdt het minneverlangen in bedwang
• de minne stuwt steeds verder naar God toe
• 2e misverstand: het gaat om visioenen
− visioenen komen voor aan het begin van de
mystieke weg, daar moet je aan voorbij
− de essentie is een onzegbare en beeldloze
éénwording

17. • 3° misverstand : aanleg hebben
− voorwaarde : goed in jezelf gevestigd zijn
− van Ruusbroec: goed geaard zijn
• zichzelf door rede in bedwang houden
• cfr. moderne meditatie: goed geaard zijn
• 4° misverstand: puur filosofisch
− alleen God minnen is niet voldoende, tegelijk moet
de naaste bemind worden
− de essentie is of men door éénwording toeneemt in
naastenliefde en nederigheid

18. Gnosis, gnosticisme, gnostiek
• Grieks woord voor ‘kennis’, ‘inzicht’
− niet cognitieve kennis
− innerlijke kennis
• verzamelbegrip voor leren die afwijken van
traditionele christelijk geloof
• esoterisch bepaald inzicht in de werkelijkheid
o.b.v. directe beleving van piekervaring
• link met
− boeddhisme
− hindoeïsme
− Katharen, rozenkruisers, theosofie

19. Esoterie (Van Schaik)
• het geloof in een kenbare geestelijke wereld
die invloed heeft op de zichtbare wereld en
andersom.
• Er is geen scheiding tussen stof en geest
(monisme).
• De mens (microkosmos) beïnvloedt de
geestelijke wereld (macrokosmos) en
andersom.

20. Esoterie (Wikipedia)
• kennis enkel voor ingewijden, over verborgen
aspecten van de werkelijkheid
• 4 gebieden
− alchemie
• materie onderzoeken o.b.v. natuurfilosofie en
experimenten
− magie
− astrologie
− waarzegging

21. Alchemie (Wikipedia)
• Alchemie (van het Arabisch: al-kimia)
was een oude tak van de natuurfilosofie
waarin geleerden op speculatieve wijze
materie onderzochten.
• Steen der wijzen: gewone metalen in goud
veranderen, ziektes te genezen en langer te kunnen
leven.

22. DEEL 3: ENKELE MYSTICI
Griekse filosofen/mystici
mystici middeleeuwen
mystici 19e en 20e eeuw

23. 3.1 Enkele Griekse filosofen
• Pythagoras
• Herakleitos
• Plato
• Stoa
• Plotinus
• Aurelius Augustinus
• Dionysus de Aeropagiet
een filosoof die naast de rede ook experimenteert is een mysticus

24. 1 Pythagoras
• Griek, °570 BC. +500 BC
• pre socratische filosoof
(= beginfase van Westerse filosofie)
• wijsheid
− wiskunde, geometrie
− mystiek: de wiskunde van Pythagoras is een
filosofie over de oorsprong van de schepping
− harmonie van de sferen

25. epogdoon
• I + II + III + IIII = 10
10 = heilige Tetrachys
• I = monade
onkenbare God = staat van zijn vóór
de schepping
• I I = dyade :
openbaring van God in het
androgyne (man/vrouw)
2 polariteiten (zoon en geest)
• I I I = tryade
3 niveaus van zijn: kosmos + wereld
+ mens
• I I I I = tetrade
schepping stoffelijke universum
(aarde, water, lucht, vuur)

26. • transmigratie: iedere ziel kan bekleed
worden met een lichaam
• reïncarnatie (carne = vlees)
− incarnatie: één keer (in het vlees komen)
− reïncarnatie: herhaaldelijk terugkomen
• 2 soorten
− metempsychosis: willekeurig (ook dier)
• daarom zijn ze vegetariërs
− metemsomatosis: enkel in menselijk
lichaam (cfr. Arsitoteles)

27. citaten uit “gouden verzen”
• “wat u ook treft, verdraag het met geduld en
zonder morren”
• “houd moed, want mensen zijn van afkomst
goddelijk, en de heilige natuur ontsluiert aan
hen de meest verborgen geheimenissen”
• “wanneer u dan van uw sterfelijk lichaam
gescheiden zult zijn en u in de aether verheft
…. zult u een God zijn, onsterfelijk,
onvergankelijk, dan is uw wezen doodloos..”

28. 2 Herakleitos
• ° 540 BC +480 BC
• bekende uitspraak :
− ”panta rhei kai ouden mene”
− alles stroomt, en niets blijft
• “we zouden onszelf moeten laten leiden door datgene wat
gemeenschappelijk is aan alles. En alhoewel de logos
gemeenschappelijk is aan alles, leven de meeste mensen
alsof ieder van hen een particulier intellect heeft van
zichzelf”
• logos volgens Herakleitos = bovenmenselijk algemeen ik
• volgens Socrates, Plato en Aristoteles wordt de logos
werkzaam als individuele kracht en daardoor wordt het
verband met de kosmische logos verbroken = Griekse
dualisme

29. 3 Plato
• °428 BC +348 BC
• gelooft in de onsterfelijkheid van de ziel
• kennis kan niet empirisch zijn (zintuiglijke
wereld is onbetrouwbaar), maar is goddelijk
(alle informatie komt van vóór de geboorte)
• allegorie van de grot
− de zintuigen bedriegen ons
− met het hogere denken (nous)
kan men echter opstijgen tot de
wereld van de ideeën

30. 4 Stoa en Stoïcijnen
• Stoa is gesticht door Zeno van Kriton
(340 – 260 BC)
• De stoa is materialistisch en monistisch
• logos:
− de logos is in ons (Logos spermatikos)
− de logos is de levende kosmos zelf en heeft een ziel
− de gehele kosmos is een levend wezen en van de
Logos doordrongen.
• pantheïsme = het goddelijke valt samen met
de wereld

31. 5 Plotinus (neoplatonisme)
• °204 BC +270 BC
• De belangrijkste overeenstemming van Plotinus'
leer met Plato is het bestaan van een
bovenzintuiglijke wereld, de wereld van de ideeën
en het ware Zijn, die wezenlijk verschilt van de
waarneembare wereld.
• Het verschil met Plato is dat Plotinus veel meer de
nadruk legt op de Godheid ofwel Het Ene.
Bij Plotinus staat alle kennis slechts ten dienste
van het doel dichter bij de Godheid of Het Ene
te geraken.

32. • kernidee: neoplatonisme
− de uitvloeiingen van God en de pantheïsme tot
God.
− de gehele middeleeuwse mystiek is gebaseerd op
deze gedachte van terugkeer
− wanneer de mens zich bewust wordt dat de materie
in feite niets is, en dat de werkelijkheid de
goddelijke hypostase in hemzelf is, kan hij een vrij
besluit nemen om terug te keren

33. • Enneaden (quote)
− “dikwijls wanneer ik in mezelf uit mijn lichaam
ontwaak en ik buiten de andere dingen maar
binnen mezelf ben, zie ik een buitengewone grote
wonderbare schoonheid……
− ik ben met het goddelijke verenigd en daarin vind
ik mijn fundament.

34. 6 Aurelius Augustinus
• °354 (Algerije) +430
• boek: confessiones (belijdenissen)
• idee: God is niet in de kosmos te vinden
maar in het diepst van je ziel
• quotes
− “ik trad binnen in mijn diepste binnenste….”
− “met het oog van mijn ziel zag ik een onveranderlijk
licht…”
− “ omdat ik door dat licht gemaakt was...”
− “wie de waarheid kent, kent dat licht, en wie dat licht
kent, kent de eeuwigheid”

35. (pseudo) Dionysius de Areopagiet
• een vijfde-eeuwse christelijke theoloog
en neoplatonistisch filosoof, die zichzelf
in zijn werken voordeed als Dionysius de
Areopagiet (1e E. BC).
• mystica theologica: 3 stadia
− 1) men moet afstand doen van het zelf. Men moet
ontbonden bevrijd en kennis loos worden.
− 2) Als dat lukt, gaat men het duister van de
kennisloosheid in.
− 3) aanschouwen van de volmaakte en enige oorzaak
van alles

36. 3.2 Middeleeuwse mystici
 Hildegard von Bingen
 Hadewijch
 Margareta van Porete
 Jan van Ruusbroec
 Meister Eckhart
 Heinrich Seuse
 Johannes Tauler
 Gerlach Peeters
 Teresa van Avila
 Johannes van het Kruis

37. 1 Hildegard von Bingen
• °1098 +1179 (Duitsland)
• bekend van natuurgeneeskunde, poëzie,
filosofie, polyfone muziek (fragment)
• haar visioenen zijn geen gevolg van mystieke
oefeningen, was dus een natuurlijke gave
− “toen barstte de hemel open in een vurig licht.
− Het doorstroomde heel mijn geest en het
doorgloeide mijn hart…
− en plotseling ontsloot zich voor mij de betekenis
van de psalmen en evangeliën

38. 2 Averroës
• °1126 Cordoba +1198 Marrakesh
• islamitische jurist, arts en filosoof
• de ziel kent een eeuwig deel (nous) dat na de
dood blijft voorbestaan in een algemene
wereld-nous.
• het menselijk intellect is uiteindelijk niet
individueel, alle mensen hebben hetzelfde
hoogste deel van de ziel.

39. 3 Hadewijch
• 13e eeuw, Antwerpen, begijn
(ev = Bloemardinne, 14e eeuw?)
schrijft in Middelnederlands (Diets)
• mystiek: beschouwt zichzelf met hart
en ziel als minnares van God
• iemand noemde haar: “heylich glorieus wijf” 
• fragment:
− “…Hierna bleef ic in enen vervaarne in mijn Lief,
dat ic al versmalt in Hem, ende mi mijns selves
niet en bleef….”
• “in enen vervaarne”: in eenheid opgegaan
• “dat ic versmalt”: zodat ik versmolt
• “mi mijns selves niet en bleef”: buiten mezelf geraakte

40. Drie stadia mystieke weg
De begeerte, het verlangen (“orewoet”)
naar de minne is de drijfveer die haar steeds
naar de eenwording met de Minne beweegt.
• 1) minnedrift
− verlangen naar de minne van Christus, maar men
is nog niet voldoende gelouterd
− men is uit zichzelf getrokken (vandaar het belang
van de reden in dit stadium)
• 2) minneverkeer
− dialoog, Christus als leraar op mystieke pad
• 3) minnegenieting (unio mystica)
− het onderscheid tussen leerling en leraar valt weg
− “in elkaar zijnde zijn zij beiden één en zij blijven helemaal
één…”

41. 4 Margareta van Porete
• °1250 +1310 (brandstapel) Frankrijk
• ontwikkeling van de ziel in 7 stappen
− laatste stadium = vereniging met Goddelijke
• 2 kerken
− kleine heilige kerk = clerus
− grote heilige kerk = kerk van de liefde,
waarin de ziel bevrijd is

42. 5 Jan van Ruusbroec
• °1293 +1381 (regio Brussel)
• een van de vroegste auteurs die in het
Nederlands schrijft i.p.v. het Latijn
• 3 stadia van mystieke weg
− 1) werkende leven
− 2) Godbegerende leven
− 3) Godbeschouwende leven

43. “de chierheit der Gheestelike Brulocht”
• “Siet, de brudegom comt, gaet ute, om hem
te jaghen”
= grondstructuur van de mystiek
− “gaet ute” :
de mens beweegt zich naar God
− “brudegom comt”:
mogelijkheid bestaat dat God tot ons komt
− “om hem te jaghen”:
mogelijkheid van de ontmoeting tussen
mens en God in Christus

44. 1e/3 werkende leven
• nodig om goed in jezelf gevestigd te raken
(anders risico op psychose…)
• je ego onder controle houden
• eenheid van het hart
• mediteren op schrift:
− volkomen stil zijn vanbinnen
− naar binnen gekeerd tot zijn eigen hart
− is een kwestie van genade, je kan de mystieke
ervaring niet afdwingen

45. 2e/3 Godbegerende leven
• deugden oef. en mediteren: nog intenser
• religie (lat. religio) = he-rverbinden
• de ziel valt uit elkaar:
− natuurlijke eenheid 3 delen
(memorie, verstand, wil)
− om verlicht te worden: ziel raakt gefragmenteerd
− ontbloten van de memorie
• vrij van herinneringen aan aardse leven,
• enige dat overblijft is het eigen persoonlijk erfdeel

46. 3e/3 Godbeschouwende leven
• gefragmenteerde en verlichte ziel wordt door
Christus opgenomen in zijn eenheid:
− niet ik maar Christus in mij
• de vereniging vindt plaats in de geest wanneer
men aan zichzelf gestorven is, ontledigd van
het ego
− de geest moet uit de ziel losgemaakt worden
− zolang de geest nog met de ziel verbonden is, is er
nog een verbinding mogelijk van het ik met het
ego…

47. • “ontledigd” = afgrond van de duisternis, diepste punt
in jezelf
− Jacob Böhme: de ongrond
− Johannes van het Kruis: donkere nacht van de ziel
− anoniem: wolk van niet-weten
(ca. 1380, hoogtepunt van Engelse mystiek)
• daar wordt een onbegrijpelijk licht geboren en dat is
de zoon Gods
• Men heeft dan de ervaring dat Licht zelf te zijn
• de komst van de zoon is een eeuwig NU
− het is buiten de tijd
− zonder ophouden
• triniteit = link met neoplatonisme
continuuuuuuuuuuuu

48. • God is de grondeloze kolk waaruit alle bestaan
voortvloeit
− peilloos diepe onwijze Gods
− ultieme eenwording voert de mysticus terug naar
het begin van de schepping
− men is dan voorbij de tijd in een eeuwig NU

49. grondeloze kolk
ongrond
wolk van niet weten
donkere nacht van de ziel

50. 6 Meister Eckhart
• °1260 + 1328, Duitsland
• belangrijk laatmiddeleeuws theoloog
en filosoof (orde der Dominicanen).
• traktaat “Liber benedictus”
− Das Buch der Göttlichen Tröstungquotes
− quotes:
• “alle lijden komt voort uit liefde en gehechtheid”
• “wat is de beste troost in lijden?
Dat is, dat de mens alles aanvaard alsof hij het zelf heeft
gewenst en erom gevraagd heeft, want je zou het ook
gewenst hebben als je wist dat alles door en met en in
Gods wil geschiedt…”

51. • Quotes
− “het oog waarmee ik God zie, is hetzelfde oog als
het oog waarmee God mij ziet….”
− “Het Nu waarin God de eerste mens schiep en het
Nu waarin de laatste mens zal verdwijnen en het
Nu waarin ik praat – ze zijn allemaal hetzelfde in
God, en er is slechts één Nu.”

52. 7 Heinrich Seuse
• °1295 +1366 (Duitsland)
• Dominicaan en leerling van Mr. Eckhart
• quotes
− “Hij is in een aanwezig NU, zonder vooropgezette
bedoelingen, en ziet wat goed voor hem is zowel in het
geringste als in het grootste”
− “het gebed….hij concentreert zijn gedachten op het
innerlijk omdat God geest is, en hij let erop of hij
zichzelf op de een of andere manier daarbij in de weg
staat of dat hij zich laat leiden door een persoonlijk
belang….”. En dan gaat hem in de hoogste kracht een
licht op dat toont hoe God in hem is en leeft en
werkt….”

53. 8 Johannes Tauler
• °1300 (Straatsburg) +1361
• behoorde tot de Rijnlandse mystici
• quotes
− “Hoe God in de innerlijke grond van de ziel zich
gegrondvest heeft en daar verborgen en verhuld
ligt, wie dat zou kunnen vinden en onderkennen en
schouwen, die zou zonder twijfel zalig zijn.”
− “En al heeft de mens zijn blik naar buiten gericht
en is hij op een dwaalspoor, toch wordt hij er
eeuwig door gelokt en aangetrokken en kan hij
nergens rust vinden zolang hij dat omzeilt…”

54. − “…want dit is zijn bestemming, zoals alle dingen
rusten op hun eigen plek…zo rust de ziel in God.”
− “Wie niet ten minsten éénmaal per dag inkeert in
zijn grond, althans naar vermogen, die leeft niet
als een echt Christenmens….”

55. 9 Gerlach Peters
• ° 1370 +1411, Nederland
• quotes
− “…toch nog de rust bewaren, en ernaar streven alle
tumultueuze uiterlijke zaken tot eenheid te
brengen in het hart”
− “…alleen mijn toevlucht te zoeken tot de Heer,
innerlijk, daar waar mijn schat is…”
− “men dient zich eraan te gewennen in zijn hart te
wandelen in de weidsheid van de liefde, terwijl
men voor allen bidt, en men voor allen een grotere
vooruitgang wenst, en het eeuwig leven
• (cfr. metta meditatie)

56. 10 Teresa van Avila
• °1515 +1582 (Spanje)
• bekendste boek “Innerlijke burcht”
− metafoor zijderups die zich ontpopt als mooie vlinder
• mystiek = 7 stadia
− laatste fase : “vlucht van de geest”
hierin worden lichaam en ziel gescheiden
− “…daaruit leidde ik dan ook af dat innerlijke
dingen gezien worden, waarin welbepaalde en
zeer duidelijke verschillen tussen ziel en
geest waarneembaar zijn, niettegenstaande
alles één is…”

57. 11 Johannes van het Kruis
• °1542 +1591, Spanje
• bekend van het begrip ‘dark night of the soul ‘

58. • enkele passages
− “…ik had geen ander leidslicht dan wat er in mijn
eigen binnenst brandde”
− “dat was het dat mij leidde, daarheen waar op mij
wachtte, van wie ik zeker kon zijn, en op een
plaats waar niemand ooit zou komen….”

59. enkele passages van J. van het
Kruis
• “hoe goed weet ik de bron, haar wellen en
haar stromen al is het nacht die eeuwige bron
is heimlijk en verzwegen en toch, ik weet haar
stroombed wel gelegen al is het nacht”
• “ik drong binnen, waar ik niet wist, en bevond
me in een niet-weten, alle weten overstijgend

60. spreuk
• “de ziel die alleen staat en geen leermeester
heeft, maar wel goede hoedanigheden bezit, is
als het ware een brandend stuk steenkool dat
alléén ligt: zij wordt eerder kouder dan
warmer” (Johannes van het Kruis)
is ook deels het
doel van onze filo
bijeenkomsten

61. uit boek : Marcel Messing
• die nacht heeft niets te maken met de tijdsindeling
dag en nacht, maar met de innerlijke verduistering,
die de stervende ziel uiteindelijk naar
− het innerlijke Aurora zal brengen (J Böhme)
− het tijdloze Ananda (hindoeïsme)
• nacht van de zinnen
− afsterven aan al onze aardse gehechtheden en zintuigelijke
ervaringen
• nacht van de geest
− de geest (verstand, wil, geheugen) wordt gereinigd, ontledigd
van al het oude, om zo het nieuwe, het onbekende, de liefde
van de Beminde te kunnen ontvangen en ermee te versmelten

62. 12 Isaac Newton
• °1643 +1727
• quotes uit Wikipedia
− alchemie was een van zijn grote passies, daarnaast
was hij ook stérk geïnspireerd door de Bijbel
− in zijn persoonlijke bibliotheek (*) vond men o.a.
170 werken over
• Rozenkruisers
• Kabbala
• alchemie
− Newton had zelf een alchemistische index
aangelegd met 100 auteurs, 150 teksten en 5.000
paginaverwijzingen op 900 trefwoorden
(*) John M. Keynes (de bekende econoom) verwierf deze collectie….

63. Historisch verloop mystiek
• 600 tot Hildegard von Bingen =
visioenentraditie
• Hadewijch = overgangsfiguur: unio mystica
maar zonder beelden en voorstellingen
• vanaf Ruusbroec en Eckhart tot Steiner
speculatieve mystiek

64. Oost en West
• sommige elementen uit de Westerse mystiek
komen vaak terug in de Oosterse mystiek
omkleed met andere woorden, begrippen en
symbolen
• bv. hindernissen op pad naar ontwaken
− Bhagavad Gita
− achtvoudige pad van de Boedha
• maar de donkere nacht komt niet voor in
− Oepanisjads, asthavakra samhita, Sri Nisargadatta

65. Mystiek in Oosten vs Westen
Oosten Westen .
nadruk meer op nadruk meer op
contemplatieve naastenliefde

66. 3.3 Enkele moderne mystici
• Helena Blavatsky
• Gurdjeff
• Rudolf Steiner
• Evelyn Underhill
• Dag Hammerskjöld
• Carlo Caretto
• Walter T Stace
• Eckhart Tolle

67. 1 Helena Blavatsky
• °1831 (Rusland) +1891 (VK)
• grondlegster van de theosofie, veel
sympathie boeddhisme
• 3 grondstellingen v/d geheime leer
− er bestaat een alomtegenwoordig eeuwig
grenzeloos en onveranderlijk beginsel….
het ligt buiten het bereik van het denken
− het verschijnen en verdwijnen van werelden is als
een regelmatig getij van eb en vloed
− de fundamentele gelijkheid van alle zielen met
de Universele Oerziel… de verplichte
pelgrimstocht voor iedere ziel door de cyclus
van incarnatie…

68. • ze gaat zoals de gnostici uit van een collectieve
‘schepper’ van het universum, een demiurg als de
totaliteit van kosmische krachten
• krachten zijn tweevoudig
− redeloze energie = eigen aan materie
• er bestaat dus géén dode stof..
− intelligentie ziel = kosmisch bewustzijn
• 7 beginselen:
− 1) grofstoffelijk lichaam, 2) astraal lichaam
3) vitaliteitsbeginsel (prana) 4) hartstochten
5) menselijke ziel 6) geestelijke ziel (buddhi)
7) goddelijke ziel (atma)

69. • bij de dood, legt de mens het fysieke lichaam af,
het astrale lichaam en later ook het begeerte-
lichaam.
• de hogere beginselen vloeien terug in de eeuwige
sferen
• de lagere ontbinden zich in een proces
• andere bekende volgelingen
− Annie Besant (esoterische christendom)
− Krishnamurti
− Rudolf Steiner (sticht later: antroposofie)

70. 2 George Gurdjieff
• °1867 (Armenië) +1949 (Parijs)
• was een omstreden Grieks-Armeens filosoof,
mysticus, schrijver, componist, choreograaf en
handelaar.
• de vierde weg
− 1e weg van de fakir = beteugelen driften
− 2e weg van de monnik = beheersen van emoties
− 3e weg van de yogi = beheersing van het denken
− 4e weg van de slimme mens = mens kent de eerste 3
wegen maar heeft zich niet tot één beperkt,
• dus geen volgeling van een of ander religieus systeem
• eerst dient hij te ‘ontwaken’ = innerlijke alchemie
• ook bekend van het ‘enneagram’ (komt van de soefi’s)

71. 3 Rudolf Steiner
• °1861 +1925 (Oostenrijk)
• Wie?
− Oostenrijkse esoterische schrijver, architect, filosoof
− had een geheel eigen zienswijze op pedagogie.
Hij is bekend geworden als grondlegger van de antroposofie
• antroposofie
− "Antroposofie is een weg naar inzicht die het geestelijke in de
mens met het geestelijke in de kosmos wil verbinden.
− Zij maakt zich in de mens kenbaar als een behoefte van het
hart en van het gevoel.
− Alleen diegene die in de antroposofie vindt waar hij vanuit
zijn gemoed naar zoeken moet, kan haar waarde erkennen.
− Daarom kunnen antroposofen alleen mensen zijn die bepaalde
vragen over het wezen van de mens en wereld even
existentieel ervaren als zij honger en dorst ervaren."

72. twee voorwaarden mystieke weg
• 1° verwerven nederige levenshouding
− de hoogte van de geest kan alleen beklommen
worden als wij door de poort van deemoed gaan
• 2° verwerven van een rijk innerlijk leven
− bv. min. 5 min./dag mediteren
− oefenen zielerust via de 6 deugden
• controle over de gedachten
• controle over de handelingen
• volharding
• verdraagzaamheid
• onbevangenheid
• gelijkmoedigheid

73. terugkeer naar geestelijke in de kosmos
• Rudolf Steiner zag de geschiedenis van de mensheid als een
progressieve ontwikkeling van de individuele ziel, maar wel als
onderdeel van een spirituele hiërarchie
• In oudere tijdperken had de ziel in een meer of minder dromend
bewustzijn een directe waarneming of gewaarwording van
geestelijke wezens. Deze gewaarwordingen verdwenen langzaam
maar zeker met de ontwikkeling van de mens tot een zelfstandig
individu met een eigen verstand en een Ik-bewustzijn.
• Uitgaande van dit Ik-bewustzijn is het volgens Rudolf Steiner
mogelijk opnieuw tot waarneming van geestelijke wezens en
het geestelijke in de kosmos te komen.
• Dat deze ontwikkeling mogelijk is, is volgens Rudolf Steiner een
van de gevolgen van de Christusimpuls in de wereld.

74. 4 Evelyn Underhill
• °1875 +1941 (UK)
• woonde niet in een klooster, gehuwd, gezin
• 40 boeken en 350 artikelen over christelijke mystiek
• was de eerste vrouw die colleges over religie gaf aan de
universiteit van Oxford !!
• idee: een goede balans tussen actief en contemplatief
leven

75. • visie: al het menselijk handelen is door liefde
gedreven, maar omdat een goede richting te
geven is gebed nodig. In dat gebed wordt ons
diepste zelf geconfronteerd met het Eeuwige en
zo ontdekt het daarin de bodem van zijn
bestaan.
• Als we in staat zijn in ons leven ruimte te maken
voor stilte en actie om die onderstroom te
voelen, dan kunnen we daaruit een kracht putten
die niet door boeken en gesprekken geëvenaard
wordt”

76. • het bidden opent de deur naar een niet ommuurde
wereld, waarin het zelf daadwerkelijk leeft…
• cfr. Johannes van het Kruis:
“…wat ontbreekt is niet schrijven of praten – dat
is er meer dan genoeg – maar stilte én actie. Want
stilte gekoppeld aan actie, creëert kracht”
• Zo’n kracht, zo’n bundeling van al onze innerlijke
krachten en een terugkeer van ons bewustzijn
naar ‘haar wortels in de onderstroom’ is de
noodzakelijke voorbereiding voor alle grote
menselijke daden

77. 5 Walter T Stace
• ° 1886 +1967
• Perennial philosophy: universal truths which form the source for,
and are shared by, all the major world religions
− per- + -ennial = "through the years“
− Perennialism has its roots in the Renaissance interest in neo-Platonism

78. 6 Dag Hammerskjöld
• °1925 +1961, Zweedse diplomaat,
secr. VN
• boek Vägmärken (merkstenen) = bestseller
− pas na zijn dood ontdekte men dit manuscript…

79. • quotes
− “het ik is – niets, maar tegelijk één
met alles”
− “rustend in het centrum van ons
wezen, ontmoeten we een wereld
waarin alles op dezelfde wijze in
zichzelf rust. Daarbij wordt de
boom een mysterie, de wolk een
openbaring, de mens een kosmos –
welke rijkdom we maar af en toe
zien, in een flits.”

80. 7 Carlo Carretto
• ° 1910 +1988 (Italië)
• 10 jaar in klooster in Sahara woestijn
• quote
− “het leven is niet voor iedereen gelijk,
en als je niet naar de woestijn kunt gaan, dan moet
je toch in je leven ‘woestijn maken’.
− Zo nu en dan de mensen verlaten, de eenzaamheid
zoeken om in stilte en langdurig gebed je ziel te
vernieuwen
− maar de woestijn is geen definitieve verblijfplaats,
ze is een etappe…

81. 8 Thomas Merton
• ° 1915- +1968
• heel erg beïnvloed door de teksten van
Johannes van het Kruis en verder door het
hesychasme (o.a. Pseudo-Dionysius).
• Het "beeldloze", donkere mysticisme van de
negatieve theologie sluit erg aan bij zen,
waarin Merton eveneens sterk geïnteresseerd
was.
• boek “New seeds of contemplation”.
• Uit zijn geschriften wordt afgeleid dat hij
waarschijnlijk drie mystieke ervaringen had.

82. 9 Stanley Sobottka
• °1930 +2014
• boek 179 blz.
• gratis download

83. http://courseinconsciousness.org/

84. 8 Eckhart Tolle
• °1948
• bekendste boek: power of now
− > 30 talen
− US: > 3 000 000
podcast

85. non-dualiteit (Oosten)

86. non-dualiteit (Westen)
UK NL, B