Τα κεφάλαια 1 και 2 της πρώτης ενότητας (565-843) της Ιστορίας Β' Λυκείου.

1. τέλος 6ου αι – αρχές 7ου αι.

2. Βρήκαμε το δημόσιο να είναι καταφορτωμένο με
πολλά χρέη και να έχει φτάσει στη χειρότερη
φτώχεια [...] και τον στρατό τόσο παραμελημένο
από την έλλειψη των αναγκαίων, ώστε το κράτος
να σφυροκοπείται από τις αδιάκοπες εισβολές και
επιδρομές των βαρβάρων
Από Νεαρά του Ιουστίνου Β' (566 μ. Χ.), Jus Graecoromanum,
τ. I, 1-2 (Νεαρά 1).
Ποια είναι η κατάσταση της οικονομίας και του στρατού
στα μέσα του 6ου αι.; Πώς δικαιολογείται;

3. ΑΒΑΡΟΙ -ΣΛΑΒΟΙ
ΛΟΓΓΟΒΑΡΔΟΙ
ΠΕΡΣΕΣ

4. ΛΟΜΒΑΡΔΟΙ
ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ
Για να περισώσει τις
υπόλοιπες ιταλικές και
βορειο-αφρικανικές
κτήσεις του, ο
αυτοκράτορας
Μαυρίκιος ίδρυσε τα
εξαρχάτα της
Ραβένας και της
Καρχηδόνας, στα
οποία ο επικεφαλής
έξαρχος συγκέντρωσε
στο πρόσωπο του τόσο
στρατιωτικές όσο και
πολιτικές αρμοδιότητες.

5. ΑΒΑΡΟΙ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

6. Οι Σλάβοι
κατοικούσαν
από τα
ανατολικά του
ποταμού Έλβα
μέχρι τη
σημερινή
Ουκρανία
και τη
Λευκορωσία.
ΣΛΑΒΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

7. Το τρίτο έτος από το θάνατο του Ιουστίνου, επί της βασιλείας
του νικηφόρου Τιβερίου, ο καταραμένος λαός των
Σκλαβήνων διέδραμε όλη την Ελλάδα, τη χώρα των
Θεσσαλονικέων και ολόκληρη τη Θράκη: κυρίευσαν πολλές
πόλεις και κάστρα, λεηλάτησαν και πυρπόλησαν την
ύπαιθρο, απήγαγαν αιχμαλώτους και έγιναν κύριοι της
χώρας, όπου κλείνουν, χωρίς φόβο, τέσσερα χρόνια διαμονής
Και έγιναν πλούσιοι αρπάζοντας χρυσάφι, ασήμι, αγέλες
αλόγων και πολλά όπλα. Έμαθαν ακόμη να πολεμούν
καλύτερα από τους Ρωμαίους, ενώ προηγουμένως ήταν
πρωτόγονοι άνθρωποι, δεν τολμούσαν να βγουν από τα δάση
και τους πυκνοδασωμένους τόπους τους και (σχεδόν)
αγνοούσαν τα όπλα, αφού χρησιμοποιούσαν μόνο λογχάδια
(κοντές λόγχες).
Ιωάννης Εφέσου, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΙI, ΣΤ', 25, έκδ. E.W. Brooks, Λουβαίν 1952, 248-
249.
Επιδρομή των Σκλαβήνων στα ευρωπαϊκά εδάφη
της αυτοκρατορίας.

8. Πυκνότητα
των σλαβικών
τοπωνυμίων
στην Ελλάδα.
Μελετήστε
το γράφημα-χάρτη.
Τι συμπεραίνετε
για την πυκνότητα
των σλαβικών
εγκαταστάσεων
στον ελλαδικό
χώρο;

9. Αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις

10. Ηράκλειος
Βυζαντινό και Χριστιανικό
Μουσείο. Αθήνα
• Γιος του έξαρχου
Καρχηδόνας
• Καταφθάνει στην
Κωνσταντινούπολη
ύστερα από κλήση των
Πρασίνων για να
ανατρέψει τον
τυραννικό Φωκά
• Αντιπροσωπεύει τον
τύπο του στρατηγού-
αυτοκράτορα που
ηγήθηκε προσωπικά
του βυζαντινού
στρατού.

12. ΑΒΑΡΟΙ -ΣΛΑΒΟΙ
ΛΟΓΓΟΒΑΡΔΟΙ
ΠΕΡΣΕΣ
Ποιες περιοχές του Βυζαντινού κράτους δέχτηκαν
επίθεση από τους Πέρσες;
Πότε σημειώθηκαν αυτές οι επιθέσεις;

13. Οι εκστρατείες του Ηρακλείου Α΄
εναντίον των Περσών (622-628).

14. Ο Ηράκλειος
ως Δαβίδ.
Αργυρός δίσκος
(αρχές 7ου αι.).
Νέα Υόρκη.
Μητροπολιτικό
Μουσείο.

15. Πώς
απεικονίζεται
ο Ηράκλειος;
Γνωρίζοντας
από την Παλαιά
Διαθήκη την
ιστορία του
Δαβίδ,
μπορείτε να
δικαιολογήσετε
τον
παραλληλισμό
του με τον
Ηράκλειο;

16. Συγκρίνετε τον Πέρση βασιλιά,
όπως απεικονίζεται στον αιγυπτιακό τάπητα,
με τον βυζαντινό αυτοκράτορα,
όπως απεικονίζεται στον αργυρό δίσκο.

17. Οι εκστρατείες του Ηρακλείου Α΄
εναντίον των Περσών (622-628).

18. Άβαροι και Πέρσες πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη.
Απεικόνιση της πολιορκίας από το Χρονικό του Κωνσταντίνου Μανασσή

19. Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ
τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν
εὐχαριστήρια
ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου,
Θεοτόκε.
Άλλ' ὡς ἔχουσα τὸ κράτος
ἀπροσμάχητον
ἐκ παντοίων με κινδύνων
ἐλευθέρωσον
ἵνα κράζω σοι·
Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.
ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ
ΥΜΝΟΣ

20. Χερουβείμ και Ηράκλειος δέχονται την υποταγή του Χορσόη Β’.
Πλάκα από ένα σταυρό. 1160-1170. Λούβρο. Παρίσι

21. ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΧΩΝ

23. Επειδή η επικράτεια του Ρωμαϊκού Κράτους περιορίστηκε και
ακρωτηριάστηκε τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση από
τον καιρό του Λίβυου Ηρακλείου (610-641), οι αυτοκράτορες
που τον διαδέχτηκαν, επειδή δεν ήξεραν πού και πώς να
ασκήσουν την εξουσία τους, υποδιαίρεσαν σε μικρά
τμήματα τη διοίκησή τους και τα μεγάλα στρατιωτικά
σώματα (τάγματα) ...
Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί θεμάτων,
εκδ. Α. Perfusl, Πόλη του Βατικανού, 1952, 60.
Η γένεση των θεμάτων
Ποιοι λόγοι επέβαλαν τη δημιουργία των «Θεμάτων»;

24. Θέματα του Βυζαντίου τον 7ο αιώνα

26. Με το θεσμό των θεμάτων δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τη
συγκρότηση ενός ισχυρού εντόπιου στρατού, πράγμα που
απήλλαξε κι αυτό την αυτοκρατορία από τη δαπανηρή
στρατολόγηση αλλοδαπών μισθοφόρων, που δεν ήταν πάντοτε
αφοσιωμένοι κι επαρκείς. Εκτός από τους στρατιώτες των
ακριτικών περιοχών και από τα βυζαντινά επίλεκτα σώματα, που
απαρτίζονταν κυρίως από τα πολεμικά φύλα της Μ. Ασίας και του
Καυκάσου, ένας σημαντικός ακόμη αριθμός Βυζαντινών γεωργών
έλαβε «στρατιωτικά κτήματα» με τη δέσμευση να προσφέρει
στρατιωτική υπηρεσία. Αργότερα προστέθηκαν ως στρατιώτες στα
θέματα της Μ. Ασίας πολλοί Σλάβοι απ΄αυτούς που εγκατέστησε
εκεί η βυζαντινή κυβέρνηση.
G. Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. 1, σ. 162
Τα πλεονεκτήματα του θεσμού των θεμάτων
Ποιοι έλαβαν «στρατιωτικά κτήματα»;
Ποια ήταν η υποχρέωσή τους απέναντι στο κράτος;
Ποιο όφελος είχε το κράτος από αυτούς;

27. Μικρογραφία με σκηνές από την αγροτική ζωή.
11ος αιώνας, Άγιο Όρος, Μονή Εσφιγμένου.
Ο θεσμός
των κοινοτήτων χωρίου
Οι μικροκαλλιεργητές κατοικούν σε
χωρία ή κώμες, που αποτελούν τις
κοινότητες χωρίου. Βοσκοτόπια, αγροί,
μύλοι και εργαστήρια ανήκουν σε
όλους, δηλαδή στην κοινότητα. Οι
κάτοικοί τους είχαν όλοι μαζί την
ευθύνη για τους φόρους που έπρεπε να
πληρώνουν. Έτσι το κράτος ήταν
σίγουρο ότι η γη θα καλλιεργηθεί και
ότι οι φόροι θα πληρωθούν.

28.  Αυτοκράτορας: ο προϊστάμενος όλων των κρατικών υπηρεσιών
 Λογοθέτης του Δρόμου: Ο ανώτατος βυζαντινός αξιωματούχος που
ήταν αρμόδιος για το οδικό δίκτυο, τις μετακινήσεις μέσα στη βυζαντινή επικράτεια,
και κατ' επέκταση για τις μετακινήσεις πρεσβευτών, τη διπλωματία και την
εξωτερική πολιτική. Υποδεχόταν τους ξένους αποκρισιαρίους (πρέσβεις) που
έρχονταν στην πρωτεύουσα.
 Λογοθέτης του Γενικού: είχε την ευθύνη των οικονομικών

29. Βυζαντινοί αποκρισιάριοι προσέρχονται στο χαλίφη Αλ-Μαμούν.
Μικρογραφία από το χειρόγραφο (12ου αι.) της Χρονογραφίας του Ιωάννη
Σκυλίτζη (Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη).

30. ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΧΩΝ

31. Απώλεια ανατολικών επαρχιών
 ενίσχυση εθνικής ομοιογένειας
(κυριαρχία
ελληνικών/ελληνόφωνων
πληθυσμών) 
καθιέρωση ελληνικών ως επίσημης
γλώσσας του κράτους

32. ΛΑΤΙΝΙΚΟΙ
ΤΙΤΛΟΙ
 Imperator
Romanorum
 Augustus
 Caesar
EΛΛΗΝΙΚΟΣ
ΤΙΤΛΟΣ
 Βασιλεύς
«Πιστός ἐν Χριστῷ
βασιλεύς»
ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ

33. ΡΩΜΑΪΚΗ
ΠΑΡΑΔΟΣΗ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ
ΠΙΣΤΗ
Βυζαντινή
Αυτοκρατορία

34. ονομάζουμε
την εξ-ελληνισμένη και
εκ-χριστιανισμένη
Ανατολική Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία