Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Dehb, 2018 veli semineri
Similar to Dehb, 2018 veli semineri (20)
Dehb, 2018 veli semineri
- 1. “DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU” Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Hasan Kalyoncu Üniversitesi 2018 Veli Semineri
- 2. Tanım DEHB, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkat sorunları, aşırı hareketlilik ve istekleri erteleyememe (dürtüsellik) ile kendini gösteren nöropsikiyatrik bir bozukluktur.
- 3. BAŞARI NEDİR? • SERMAYE ÇIKTI • Kişinin KAPASİTESİ oranında SONUÇ alabilmesidir.
- 4. Çocuklardan beklentilerimiz • Ebeveynlerin • Öğretmenlerin • Toplumun
- 5. Başarıyı neler belirler? • Biyololoji – Zeka – Dikkat işlevleri – Öğrenme – Diğer • Çevresel etkenler – Beslenme ve bakım – Sevgi ve kabul – Sağlıklı ilşkiler – Eğitim
- 6. Başarısızlığın Sonucu • HİÇ’lik duygusudur. • İnsan ruhu buna dayanamaz ve çıkış yolu arar.
- 8. DEHB yapısal bir bozukluk olduğunun kabulü zordur; • Somut değildir, • Çocuğun tüm çevresi etkilenir, • Toplumsal güçlükler yaratan bir sorundur, • Ahlak sorunu olarak kabul görür, • Akademik başarısızlıklar olur,
- 9. Etioloji: • Kalıtım, genetik nedenler • Çevresel etkenler • Beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar
- 10. Kalıtım • anne babalarında 2-8 kat fazla • kardeşlerinde 2-3 kat fazla • Bu bozukluğun genetik olarak ana- babalardan çocuklara geçmesinden sorumlu olduğu düşünülen bazı genler belirlenmiş
- 13. Çevresel etkenler: • Doğum öncesi • Doğum sırasında • Doğum sonrası
- 14. Beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar: • DEHB’nda beynin dikkat, planlama, değerlendirme, hatırlama ve geleceği öngörme işlemlerinden sorumlu bölgelerinde hem yapısal hem de işlevsel sorunlar • Beyin MR ve BT çekimlerinde bu işlevlerden sorumlu beyin ön bölgelerinin DEHB olan çocuklarda normal çocuklarınkilerden daha küçük ya da asimetrik • SPECT ve PET gibi beyin kan akımının incelendiği tekniklerle bu çocukların beyinlerinin ön bölgelerinin daha az kanlandığı, daha az glukoz kullandığı yani yeterince aktif çalışmıyor.
- 15. Temel sorun ne? Bir şey yapmadan önce düşünmeleri için gerekli süre boyunca durmalarını sağlayan sistem iyi çalışmaz
- 16. ◦ Frene basmazlar ◦ Yapılan hatalardan ders almazlar, geçmişteki başarıları örnek almazlar ◦ Davranışlarının sonucunu önceden tahmin edemezler ◦ Davranışlarını geleceği düşünerek yönlendiremezler ◦ Olaylar karşınında hemen ilk duygusal tepkilerini gösterirler
- 17. 17 DEHB’liolmak; Karlı bir yolda frensiz bir araba gibidir, Yağmurlu bir havada silecekler olmaksızın son sürat ilerlemek gibidir, Parazitlerle dolu bir radyoda bir programı dinlemeye çalışmak gibidir, Mersedes iken anadol gibi gitmektir, Akşam olduğunda koltukta uzanırken halen bile durmayan bir beyne sahip olmaktır, Hem burada hem orada hem her yerde olmaktır...
- 18. Olası sonuçları; • Meslek sorunları • Yaralanmalar • Kazalar • Sigara, alkol,madde kullanımı • Yasal sorunlar • İlişki ve evlilik sorunları • Sosyal sorunlar • Akademik sorunlar
- 19. Sıklık: Kesin bilgi yok! Erkeklerde kızlardan 2-6 kat daha sık DEHB-DE alt tipi gözden kaçabiliyor Tanı konmamış çocukların sayısı bu verilerin altında
- 20. Yapılan takip çalışmaları, Bu çocukların; 1/4'ünün genç erişkinlikte de DEHB tanı ölçütlerini karşıladığını, 2/3'ünün ise tanı ölçütlerini karşılamasa da 3 temel belirtiden en az birini gösterdiğini ve bu devam eden belirtiye bağlı olarak da genel işlevsellikte bozulmanın olduğunu göstermiştir.
- 21. Sonuç; • Başarısız • Gerçek kapasitesini kullanamama • Doyumsuz • Öz güvensiz • Mutsuz • Kazalar • Kanunla başının derde girmesi • Hiçliği giderecek arayışlarda bulunma
- 22. Tanı Koyma Aşamaları: 1-Aile ve çocukla görüşme, bilgi alma, ailenin doldurması gereken ölçekler 2-Çocuğun değerlendirilmesi (muayene ve testler) 3-Okul ve öğretmenden alınan bilgiler ve öğretmenin doldurduğu ölçekler 4-Laboratuar testleri
- 23. Dikkat Eksikliği: • Dikkat süresinin ve yoğunluğunun kişinin yaşına ve gelişim düzeyine göre olması gerekenden az olmasıdır. – Dikkat belli bir noktaya toplayamama – Kolayca dağılması – Dağınıklık – Unutkanlık – Eşyalarını kaybetme – Dikkatsizce hatalar yapma • Kişi belli bir şeyle ilgilenirken o sırada içinden gelen başka bir şey yapma isteğine engel olamama
- 24. Ev ortamında; “Söylediklerim bir kulağımdan giriyor öbür kulağından çıkıyor.” “Sanki aklı hep başka yerde, çok dalgın.” “Çok sık eşya kaybediyor.” “Bilgisayarın başında saatlerce oturabiliyor ama ödev başında en fazla 5 dakika.”
- 25. Sınıfta; Dersi dinleyemiyor, etrafla çok ilgili, çok hayalci.” “Başladığı işi bitiremiyor.” “Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor.” “Soruları sonuna kadar okumadan yanıtlıyor.” “Ödev başında çok yavaş, 10 dakikalık işi 3-4 saatte bitiremiyor.”
- 26. Dağılıp toplanamayan dikkat • DEHB aslında bir dikkat dağılması ya da eksikliği değil, dikkati (dağıldığında tekrar) toplayamama problemidir. Görülen belirtiler veya şikayet edilen hususlar bu temel sorunun ürünüdür.
- 27. Hiperaktivite: Bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olmasıdır ◦ Uzun süre yerinde oturamama ◦ Otururken elin ayağın kıpır kıpır olması ◦ Çoğu zaman hareket halinde olma (uykuda da) ◦ Çok konuşma Dağınık konuşma Çok soru sorma Konudan konuya atlama
- 28. Evde; • “Daha karnımdayken bile kıpır kıpırdı.” • “Sürekli hareket halinde, yürümez koşar.” • “Ya konuşur ya sesler çıkarır. • “Televizyon izlerken bile amuda kalkar, taklalar atar.”
- 29. Okulda; “Sınıfta nereye baksam onu görüyorum.” “Sırada otururken bile bir şeylerle uğraşır.” “Çok konuşur ama genelde anlatmak istediğini anlamazsınız.”
- 30. Dürtüsellik: Bireyin davranışlarını kontrol edebilmesinde sorun olmasıdır – Acelecilik – İstekleri erteleyememe – Söz kesme – Sırasını bekleyememe – Aklına geleni anında söyleme – Yaptığı davranışın sonucunu kestirememe – Söyleyeceği şeyin karşısındaki kişide nasıl bir etki yapacağını düşünememe
- 31. Evde; • “Bu çocuğun freni yok.” • “Kaç yaşına geldi hala söz kesmeyi öğrenemedi.” • “Düşünmeden hareket ediyor.” • “Çok sabırsız, istekleri hemen olsun ister.”
- 32. Okulda; • “Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor.” • “Aklına geleni hemen yapıyor.” • “Birçok ceza almasına karşın aynı davranışı tekrar yapıyor.”
- 33. DEHB’na Eşlik Eden Belirtiler • Dağınıklık, düzensizlik • Dalgınlık, hayal kurma • Tutarsızlık • Sakarlık, koordinasyon güçlükleri • Bellek (hafıza) sorunları • Uyku sorunları • Sosyal ilişki sorunları • Saldırgan davranışlar • Kendine güven ve özsaygının azalması
- 34. DEHB’da Ayırıcı Tanı • Tıbbi Bozuklular • Psikolojik Bozukluklar • Psikiyatrik Bozukluklar
- 35. Okul ve arkadaş ilişkileri • Okul başarısı ‘olması gerekenden’ düşüktür • Okulu bırakma ve sınıfta kalma daha sıktır • Toplumsal uyum ve arkadaş ilişkilerinde zorlukları çoktur • “Mızıkçı” “Kavgacı” “Bencil” “Devamlı memnuniyetsiz”
- 36. Bu çocukların, • % 30’u liseyi bitirene kadar bir-iki kere sınıfta kalır • % 60’ı ciddi yazma güçlüğü çekmektedirler • % 90’ı okulda düşük başarılıdır • %20’sinin okuma güçlüğü vardır • %30’u okulu bırakmaktadır • %90’ı okulda yeterince üretken değildir (Murdence Arcelus, 1999)
- 37. Olumlu Özellikleri • Enerjik olma • Yaratıcılık • Sıcak kanlı ve cana yakın olma • Kolay ilişki kurabilme • Esneklik • Hoşgörülü olma • Espiri • Risk alabilme • İnsanlara kolaylıkla güvenebilme
- 38. Tedavi kararı için Hastalığın seyri ve birliktelik gösterdiği diğer bozuklukların yanısıra, okuldan alınan performans bilgisi ve dikkat eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan semptomların varlığı tedavi kararıyla ilişkilendirilebilir.
- 39. Tedaviye kimin ihtiyacı var? İşlevsel bozulması olanların “yaşın ve gelişimin gereklerinin yerine gelmesinde zorluk”
- 40. Dikkat dağınıklığının tedavisi gerekebilir, çünkü: • Kişilik ve benlik gelişiminin bir çok boyutunu etkileyebilir. • Sosyal etkisi en çok okul ortamında belirgin olabilir. • Hayat kalitesi üzerindeki etkileri fazladır.
- 41. Vaka 1: AO 5 Yaş 5 ay erkek çocuk (ilk başvuru: 2 yaş 11 ay) Getirilme nedenleri; Hiç durmuyor Kural tanımıyor Hiç kimseyi dinlemiyor Konuşmuyor (birkaç kelime dışında) Oyunlarda sıkılıyor, hiç birey ilgisini çekmiyor Diğer çocukları umursamıyor Bazen bizi duymuyor, sesleniyoruz bakmıyor Çok sık düşüyor, bu düşüşlerde kafasını sık vuruyor. kaza geçirmesinden korkuyorlar
- 43. Vaka 3: KG: 9 yaş 2 aylık erkek çocuk (başvuru yaşı:7 yaş 2 ay) Getirilme nedenleri; Gözlerini kırpıştırıyor Boynunu yana eğiyor, döndürüyor Derse dikkatini vermiyor Huysuz, kavgacı, hep dediği olsun istiyor Çok konuşuyor, konuşanı dinlemiyor, hep laf aralarına giriyor Sınıfta hep ayakta dolanıyor,, öğretmen çok şikayetçi Bir anda fırlıyor, çok kontrolsüz Hep bir acelesi var A: “çok yoruldum”, “babası da çok hareketli”
- 45. Vaka 4: YÜ 8 yaş 8 ay kız çocuk (İlk başvuru: 7 y 2 ay) Getirilme nedenleri; ders yapmak istemiyor okulda dersi dinlemiyor çok dağınık her şeyi kaybediyor düz yolda bile yürürken düşüyor sabırsız, istediği hemen olsun istiyor biraz hareketli
- 50. Olgu 2: AK 08 10 1994 doğumlu (17 yaş 2 ay) Başvuru yaşı: 16 yaş Geldiğinde Açık Lise 2. sınıfta idi. Getiriliş şikayeti: “Aniden sinirlenip kavga ediyor, gözü kimseyi görmüyor, en son kavgasında elini parçaladı dikiş attılar, söz dinlemiyor, ders çalışmıyor, varı yoğu motosikleti ”.
- 51. DEHB Tedavisi • İlaç tedavileri • Anababa, öğretmen eğitimleri • Çocuğa özel tedavi ve eğitim programları • Ortamın düzenlenmesi • Alternatif tedaviler • Tedavinin izlenmesi
- 52. İlaç Tedavileri DEHB’nda etkinliği kanıtlanmış ve en yaygın olarak uygulanmakta olan tedavi, ilaç tedavisidir. Kullanılan ilaçlar 3 ana grupta toplanabilir: 1- Psikostimülan ilaçlar 2- Antidepresan ilaçlar 3- Diğer ilaçlar
- 53. İlaçların Beklenen Olumlu Etkileri • Dikkat süresi ve yoğunluğu artar. • Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik azalır. • Uyarı, eleştiri ve olumsuz geri bildirimler azalır. • Öğretmenler ve arkadaşlarla ilişkiler olumlu yönde gelişir. • Aile ile ilişkiler olumlu yönde gelişir. • Kişi gerçek kapasitesini görmeye ve kendine güvenmeye başlar. • Akademik başarı artar.
- 54. Psikostimülanlar: Ritalin, Concerta ve Medikinet • Bağımlılık yapmaz. • İleride başka maddelere bağımlılık gelişmesine neden olmaz. • Büyümede gerilik yapmaz. • Kısırlık yapmaz. • Keyif verici bir madde değildir. • Çocukları uyuşturmaz. • İlk seçenektir.
- 56. Antipsikotikler: Risperidon: Özellikle dürtüsel ve saldırgan davranışlar üzerine etkilidir. Okul öncesi dönemde de kullanılabilmesi, etki süresinin uzun olması avantajlarıdır. En önemli yan etkisi kilo artışıdır. Uyku hali yapabilmektedir.
- 57. Anababa, öğretmen eğitimleri • Anababa eğitimleri etkinliği kanıtlanmış bir yöntemdir • Öğretmen eğitimleri ile ilgili veriler yetersizdir • Bu eğitimlerin sonucunda: Çocuklardaki sorun davranışlar azalır Anababaların ve öğretmenlerin, -çocukla iletişim becerilerinde olumlu değişiklikler olur -çocukların uygun olmayan davranışlarıyla başa çıkma becerileri artar Aile içinde ve sınıfta stres ve gerginlikler azalır Anababalığa ilişkin özgüven artar
- 58. Çocuğa özel tedavi ve eğitim programları • Bireysel tedavinin hedefleri; çocuğun kendisini her yönüyle tanıması, olumlu ve güçlü özelliklerinin farkına varması, özgüven kazanması, çocuğun davranış kontrol becerilerini kazanmasıdır. • Akademik sorunlar yaşayan çocukların ders çalışma becerilerini geliştirmek ve dikkat süresini arttırmaya yönelik özel eğitim desteği alması da bireysel eğitimin bir parçasıdır.
- 59. ORTAMIN DÜZENLENMESİ Dikkat sorunlarına yönelik düzenlemeler ◦ Görsel dikkat için düzenlemeler ◦ İşitsel dikkat için öneriler ◦ Dokunsal dikkat için öneriler Dağınıklık ve düzensizlik konusunda yapılabilecek düzenlemeler ◦ Ortamın düzenlenmesi ◦ Günlük programın planlanması ◦ Zamanın planlanması
- 60. Tedavinin izlenmesi Tedavi anababa, doktor ve öğretmen iş birliğinden oluşur. Bunlardan biri eksik kaldığında tedavi oranı azalır.
- 61. Tedavinin HER aşaması çocuk için özeldir. Bu nedenle çocuğun bireysel kontrolleri önemlidir.