Om Noreg på nynorsk, 5. klasse

1. M I D G A A R D 5 . T R I N N
NOREG RUNDT

2. AUSTLANDET
• Fem dalar møtest i eit flatt landskap

3. U-DAL OG V-DAL

4. ØSTERDALEN

5. GUDBRANDSDALEN

6. VALDRES

7. HALLINGDAL

8. NUMMEDAL

9. FYLKER PÅ AUSTLANDET
• Telemark, Vestfold, Buskerud, Akershus, Oslo og
Østfold, grenser mot Oslofjorden.
• Hedmark og Oppland er innlandsfylker.

10. NATUR
• Store delar av austlandet består av lågt og flatt landskap.
• Den store breen i istida grov ut dalane og la igjen grus,
sand og leire i havet. Då den tunge isen tok til å smelte,
heva landet seg langsamt. Ved Oslofjorden rundt Mjøsa
har den gamle havbotnen vorte til god åkerjord.

11. MOSKUS OG VILLREIN
• Mellom dei lange dalane ligg store område med skog og
fjell. I nord og vest ligg det store fjellområde. Her trivst
villreinen og moskusen

12. TREGRENSA
• For dei fleste dyr er det for kaldt i fjellet. Sjølv grantrea
må gi tapt når vi kjem opp i rundt 1000 meter over havet
(m.o.h.)

13. GLITTERTIND OG GALDHØPIGGEN
• Glittertind (2452moh.) og Galdhøpiggen (2469moh.)
er dei to høgaste fjelltoppane i Noreg.

14. GLOMMA
• En lengste elva i
Noreg renn gjennom
Østerdalen og fleire
flate bygder før ho
endar i Oslofjorden.
• Glomma får og vatn
frå Mjøsa, den største
innsjøen i Noreg.

15. HARDANGERVIDDA
• Den største nasjonalparken i Noreg.
• Ein nasjonalpark er eit område der naturen er særleg verna mot menneskelig
virksomhet og utbygging. Jakt, camping og friluftsliv er som regel tilléte på
bestemte vilkår i en nasjonalpark, men generelt gjelder det at man ikkje skal
forstyrre dyrelivet der unødig.

16. KLIMA - NEDBØR
• Samanlikna med andre landsdeler kjem det lite nedbør i
løpet av året på Austlandet, spesielt i øvre deler av
Gudbrandsdalen.
• I bygda Sjåk kjem det i gjennomsnitt ikkje meir enn 280
mm nedbør i året, nesten like lite som i ein ørken. Ytterst
på Vestlandet kjem det om lag 13 gonger meir nedbør i
løpet av eit år.

17. KLIMA - TEMPERATUR
• Særleg det indre av Austlandet har stor skilnad på
sommar- og vintertemperaturar.
• Temperaturen kan vere lågare enn 30 minus på vinteren,
og har vært nede i meir enn 40 minus!
• Om sommaren kan det vere ganske varmt på austlandet,
og i juni 1970 vart det målt 35,6 grader i Nesbyen i
Hallingdal.

18. NÆRINGAR - JORDBRUK
• Dei flate bygdene på austlandet har god dyrkingsjord, og
bonden haustar både korn, grønsaker og poteter.
• I dalane er skogen viktig for gardsdrifta. Her blir den
dyrka jorda meir brukt til grasproduksjon og beite for kyr
og sauer.

19. NÆRINGAR - BY
• Oslo er både kommune, fylke og hovudstad.
• Midt i byen ligg Stortinget, regjeringsbygget og slottet.
• Her ligg og ulike bedrifter som gir arbeid til mange.
(Bedrift – stad der folk arbeidar. Kan vere svært ulike, t.d. bank,
butikk, avis, fabrikk)

20. STORTINGET

21. UNIVERSITET OG UTDANNING
• På universitetet i Oslo, og på høgskular i fleire av dei store byane,
samlar det seg mange som vil bli lærarar, leger, journalistar,
ingeniører eller
advokatar.
• På Ås i Akershus ligg
universitetet for miljø- og
Biovitenskap. Her blir det
mellom anna forska på
maten vi et, og på miljøet vårt.

22. FABRIKKAR
• I byane på Austlandet er det store og små fabrikkar. Ei av dei største
bedriftene i landet er Borregaard, som vart starta i Sarpsborg. Her
blir tømmeret frå dei store skogane på Austlandet behandla.
• Vi seier at ein slik fabrikk driv med treforedling.
(Å bruke tømmer til å lage forskjellige varer, til dømes papir.)
• Tidlegare vart tømmerstokkene fløtte på
Glomma, men no går transporten med
lastebiler eller tog.

23. HYDRO
• Grunnlagt av Sam Eyde 1905.
• Ei av dei viktigaste industribedriftane i Noreg
• For om lag hundre år sidan byrja Hydro å lage kunstgjødsel på
Notodden i Telemark.
• Det fekk mykje å sei for jordbruket.
• Dei bygde eit stort kraftverk på Rjukan for å få straum til industrien.
• Har no mange ulike fabrikkar fleire stader i Noreg og utlandet.
• Driv mellom anna med vannkraft, aluminiumsproduksjon og boring
etter olje og gass.
(Industri-Råvarer blir laga om til produkt)

24. TURISME
• Turismen er viktig for Oslo.
• Mange turistar besøkjer museer.
• I Vigelandsparken kan du sjå mange skulpturar laga av
Gustav Vigeland. Monolitten: tre menn arbeidde i 13 år
på den nesten 17 meter høge søyla.

25. BUSETJING
• Austlandet er den mest folkerike landsdelen. Rundt det
indre av Oslofjorden bur meir enn ein tredel av alle
menneska i Noreg.
• På begge sider av Oslofjorden er det mange byar.
På vestsida ligg Drammen, som er den nest største
byen på Austlandet.

26. ROMSDAL