Focus op auteursrecht: de rol van beheersvennootschappen - Emmanuel Van Melkebeke

1. BEHEERSVENNOOTSCHAPPEN.
“Focus op auteursrecht” – 10.X.2016
Emmanuel Van Melkebeke
www.jvm.be

2. Inleiding.
• Overzicht van beheersvennootschappen: wat
zijn ze? Wie zijn ze? Wat doen ze? Quid
controle? Welke zijn de voornaamste? Hoe
reageren?
• “maximaal half uur”, dus (noodgedwongen)
samenvatting: nuances zijn vereist.
• Disclaimer

3. Context.
• Beheersvennootschappen situeren zich in een
auteursrechtelijke context.
• Niet merkenrecht, niet octrooirecht, niet
tekeningen en modellen. In die context
bestaan wel officiële instanties en
belangenverenigingen.

4. Auteursrecht: begrippen.
• Onderscheid tussen :
– Auteursrecht
– Naburig recht uitvoerende kunstenaar
– Naburig recht producent
• Duur:
– Auteursrecht : t.e.m. 70 jaar na de dood van de auteur
-> 95 jaar
– Naburige rechten: 50 jaar na opname -> 70 jaar
– Telkens per 1 januari volgend op het jaar
– Dus ook voor “oude werken”. Let op met nieuwe
opnames van oude werken.

5. Voorwaarden voor bescherming.
• Auteursrecht:
– Vormvereiste: meer dan een idee; en
– Originaliteit: “intellectuele inspanning waaruit de
persoonlijke stempel van de auteur blijkt”
• Zeer ruim:
– veel meer dan Kunst.
– Geschriften (boeken, poëzie, teksten op websites,
handleidingen, cursussen, enz.), plastische werken
(kunst, schilderijen, stoelen, tafels, enz.), audiovisuele
werken (films, trailers, reclame, series, enz.)
gebruiksvoorwerpen (bic, Trip Trap stoel,
handdoekendragers, enz.), theater, enz. enz.

6. Voorwaarden voor bescherming.
• Naburige rechten:
– Initiatief nemen & opname financieren.
– Heden ten dage : extreem ruime toepassing
(smartphone).
• Auteursrecht & naburige rechten ontstaan
zonder formaliteiten
– Geen taksen noch rechten betalen
– Geen lid zijn van beheersvennootschap (SABAM)

7. Geschiedenis.
• Ontstaan: dankzij groei exploitatiemogelijkheden
werken werd het onmogelijk voor de auteur om
de exploitatie van zijn werk te controleren;
• Diverse auteurs hebben zich verenigd in de eerste
beheersvennootschappen;
• SACEM : 1850 (incident in “Les Ambassadeurs” in
1847); SABAM : 1922
• Voortdurende evolutie: wettelijke evoluties
(Reprobel), ‘communautair’ (deAuteurs),
verdwijnen (KVBKB), enz.

8. Wettelijke basis.
• Sinds 1 januari 2015 : Hoofdstuk 9
“Vennootschappen voor het beheer van rechten”
van Titel 5 “Auteursrecht en naburige rechten”
van Boek XI “Intellectuele Eigendom” van het
Wetboek Economisch Recht.
• Ervoor : wet van 30 juni 1994 betreffende het
auteursrecht en de naburige rechten
• Belangrijke wetswijziging op 10 december 2009 :
veel meer verplichtingen en verstrengde controle.

9. Collectief.
• Collectieve beheersvennootschappen
– Collectief : qua aantal leden.
• uitzondering: in Frankrijk bestaat bijv. een
beheersvennootschap voor het oeuvre van Picasso
– Collectief : qua aantal rechten.
• Uitzonderingen: beheersvennootschappen specifiek
(wettelijk) opgericht voor één type recht.

10. Oprichting.
• Alle rechthebbenden kunnen een
beheersvennootschap oprichten.
• Wet : auteur, uitvoerende kunstenaar, producent van
fonogrammen of films, uitgever of rechtverkrijgende
van voormelde personen.
• Gebruikers (bijv. Bib) kunnen geen
beheersvennootschap oprichten, wel
belangenvereniging.
• Wettelijke voorwaarden na te leven.
• Goedkeuring bij M.B.
• Langdurig proces.

11. Leden (1/2).
• Rechthebbenden kunnen lid worden bij
beheersvennootschap naar keuze, voor zover het
verzoek overeenstement met de doelstelling en
de statuten van de vennootschap.
– Kan dus niet: een producent bij SOFAM;
kabeldoorgifterechten aan Reprobel toevertrouwen.
– Voor meerdere soorten rechthebbenden is er in België
maar een optie. Bijv. producenten bij SIMIM, naburige
kunstenaars bij PlayRight, muzikanten bij SABAM, enz.
– Een beheersvennootschap kan lid worden bij een
andere beheersvennootschap (bijv. bij Reprobel)

12. Leden (2/2).
• Geen enkele verplichting om lid te worden!
=> men mag zijn rechten zelf beheren.
• Sommige type rechten kunnen echter enkel door
beheersvennootschappen worden geïnd :
– Kabeldoorgifterecht (recht zelf, niet alleen vergoeding)
– Reprografierecht (vergoeding)
– Privé-kopie (vergoeding)
– Billijke vergoeding (vergoeding)
– Openbare uitlening (vergoeding)
• Men mag zich bij meerdere beheersvennootschappen aansluiten:
– Voor meerdere soorten werk (bijv. SOFAM & SABAM)
– Voor meerdere soorten rechten (bijv. SABAM & SACD)
– Gevaar voor discussies, meerdere inningen

13. Taken.
• Beheren van rechten:
– Toestemming verlenen tot gebruik. Vaak automatisch, soms specifiek.
– Normaliter enkel voor haar repertoire, soms ruimer.
– Zelden: toestemming weigeren.
• Rechten innen.
• Rechten verdelen. Repartitiereglement.
• Procedures voeren:
– Collectief voor repertoire, tegen gebruikers (kabeldoorgifte) en tegen
de staat (leenvergoeding)
– Individueel (voor een lid / een werk), tegen gebruikers.
• Lobbywerk.
• Culturele, sociale, educatieve activiteiten steunen.
• Moeten objectief, billijk, transparant en niet-discriminatoir te werk
gaan.

14. Nut.
• Beheersvennootschappen zijn zeer nuttig:
– Voor hun leden
• Onmogelijkheid om exploitaties op te volgen
• Wereldwijde inning : via zustervennootschappen
• David v. Goliath vermijden
– Voor de gebruiker
• Beperkt aantal contactpersonen voor grootgebruikers
• Juridische zekerheid
• Bijv. VTM : op één dag gemakkelijk 500+ verschillende
rechthebbenden (auteurs (regisseurs, scenaristen,
componisten, tekenaars, vertalers, enz.), producenten,
acteurs, voice actors, enz.)

15. Bad press (1/2).
• Beheersvennootschappen hebben echter vaak
een ‘bad press’, met SABAM als voornaamste
kop van jut.
• Redenen :
– Schiet niet op de pianist : sommige kritiek is tegen
het auteursrecht zelf gericht, waarbij de
beheersvennootschap de boodschapper is.
– Gemakkelijk doelwit / zondebok, zeker bij de
politiek. “SABAM = extra taks”.

16. Bad Press (2/2).
• Redenen (vervolg):
– Steekvlampolitiek. “Een selfie aan het Atomium? Het kan
voortaan legaal.” Pech voor de erven Waterkeyn …
– Soms ongelukkige keuzes (voorleesuurtje in de bibliotheek,
innen geld bij optredens voor goed doel, enz.)
• Soms gaan zaken effectief verkeerd
– Monopolie -> Europese verplichtingen (vrije concurrentie)
– Fouten in repertoire
– “automatische” aanrekening met correctie achteraf
– Juridische discussie (hyperlinks, enz.)

17. Gevolg : strenge regels (1/2).
• Wetswijziging van 10 december 2009.
• Zware verplichtingen in hoofde van de beheersvennootschappen, die als
een soort semi-staatsorganen worden behandeld:
– Moeten beschikken over een “aan hun werkzaamheden aangepaste
beleidsstructuur, administratieve en boekhoudkundige organisatie en interne
controle”
– Verplichtingen inzake jaarrekeningen en jaarverslagen
– Publicatieverplichtingen op hun website (jaarverslag, tarieven, verhogingen,
enz.)
– Beperkingen inzake aangerekende verhogingen
– Resem mensen die geen bestuursmandaat mogen uitoefenen
– Geïnde rechten moeten binnen 24 maanden verdeeld worden
– Maximale commissie wordt vastgelegd
– Geen kredieten noch leningen toestaan
– Ten hoogste 10 % van de geïnde rechten voor sociale, culture of educatieve
doeleinden

18. Gevolg : strenge regels (2/2)
• Controle:
– Verplichte tussenkomst commissaris, gekozen
onder leden Instituut der bedrijfsrevisoren;
• Verregaande opdracht;
• Vrijgesteld van beroepsgeheim (!) bij overtreding;
– Wijzigingen van statuten, tarifering, inning-,
verdelingsregels voor te leggen aan Controledienst
• Muilkorf… >< privé-gelden. Welk ander type
bedrijf dient dit te aanvaarden?

19. Voornaamste
beheersvennootschappen (1/2).
• SABAM: alle types werken. Vnl. muziek, maar
ook scenaristen, architecten, enz.
• SOFAM : beeldende kunstenaars (fotografen,
tekenaars, architecten, enz.)
• deAuteurs: audiovisueel, podiumkunsten,
literatuur, strips en illustratie
• SIMIM : fonogramproducenten (1/2 BV)
• PlayRight : uitvoerende kunstenaars (2/2 BV)

20. Voornaamste
beheersvennootschappen (2/2).
• SAJ-JAM : journalisten
• SACD : drama-auteurs (scenaristen)
• SEMU : muziekuitgevers (partituren)
• Reprobel: int vergoedingen voor reprografie
(korte fragmenten) en openbaar leenrecht.
• Auvibel : kopiëren voor eigen gebruik van
beschermde audiovisuele werken
• AGICOA : audiovisuele producenten
• Nog twintigtal andere.
• Zie websites van beheersvennootschappen.

21. Bib & beheersvennootschap (1/3).
• Reactief
– Formulier (bijv. inzake billijke vergoeding, inzake
reprografie, enz.)
– Brief, aanmaning, factuur, betalingsverzoek.
– Steeds reageren!
– Bij niet-reactie wordt men immers soms vermoed
een bepaalde exploitatie te verrichten (bijv. billijke
vergoeding, reprografie).
– Niet enkel telefonisch! Schriftelijk, duidelijk,
idealiter per aangetekend schrijven.

22. Bib & beheersvennootschap (2/3).
• Proactief:
– U wenst een bepaald repertoire te gebruiken, een
bepaalde exploitatie te verrichten.
– Schrijf de beheersvennootschap aan met vraag of
zij dat repertoire beheert en, zo ja, wat de kost
zou zijn voor het voorgenomen gebruik.
– Veel websites van beheersvennootschappen
bevatten de nodige informatie.
– Nee = nee. Maar vraag waarom het ‘nee’ is en wat
een ‘nee’ eventueel tot een ‘ja’ kan maken.

23. Bib & beheersvennootschap(3/3).
• Bij discussie:
– Nagaan of het gebruik onder een van de wettelijke
uitzonderingen valt.
– Navraag doen qua repertoire.
– Beleefd en duidelijk reageren.
– Reageer schriftelijk.
• Bij klacht:
• Probeer eerst bij de klachtendienst van de beheersvennootschap.
Wettelijk verplicht “efficiënte en snelle procedure” te voorzien en
binnen de maand op een klacht te reageren.
• Zoniet FOD economie, Controledienst beheersvennootschappen
• -> http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/auteursrecht/Controledienst/

24. Vragen?
Fire away!