Nieuws en achtergrond: Atriumziekenhuis spendeert 45 miljoen euro in nieuwe ICT, twee keer meer dan oorspronkelijk gepland

1. door Serge Sekhuis
I
n maart 2009 treedt er een nieuwe
raad van bestuur aan bij Orbis. Guus
Broos en Ludo Jansen, die het concern
met de te dure bouw van een nieuw
ziekenhuis aan de rand van het faillis-
sement brachten, maken plaats voor
Cees Sterk en Roel Goffin. Ze erven behalve
een bouwdebacle ook forse uitgaven aan aan-
passing van de nieuwe SAP-automatisering.
15 tot 20 miljoen euro meer dan begroot.
Intussen loopt het bij het Atriumziekenhuis
evenmin soepel met het vernieuwen van de
ICT. De Portugese firma Alert slaagt er niet
in binnen de afgesproken tijd zijn software
aan te passen aan de eisen van de Nederland-
se markt. In augustus 2011 trekt bestuursvoor-
zitter Eke Zijlstra er de stekker uit. Vier jaar
later schat hij de strop op 6 tot 7 miljoen eu-
ro. Het opzeggen van het contract met Alert
is een van de laatste besluiten van Zijlstra. In
november neemt hij afscheid. Zijn opvolger
David Jongen loopt al enkele weken mee.
Orbis en Atrium praten dan al twee jaar over
vergaande samenwerking of een fusie, onder
druk van zorgverzekeraar CZ. Die vindt drie
elkaar beconcurrerende ziekenhuizen in
Zuid-Limburg te veel en te kostbaar. Met dat
in hun achterhoofd overzien Zijlstra, Jongen
en Sterk najaar 2011 het slagveld. Het Atrium
is na het Alertfiasco terug bij af. Het zieken-
huis draait op een ICT-systeem (MedView
en Care o’Line) dat door de Amerikaanse
fabrikant al jaren niet meer wordt onderhou-
den. Eigen ICT’ers weten het nog steeds met
kunst en vliegwerk in de lucht te houden,
maar het absolute levenseinde nadert.
Orbis heeft net zeven jaar implementatie
van SAP achter de rug. Het systeem functio-
neert overwegend naar tevredenheid.
Het concern heeft niet eens geld voor een
met de bonden opgesteld sociaal plan bij een
aanstaand massaontslag. Laat staan dat het,
als het Atrium dat zou willen, als fusiepart-
ner kan bijdragen aan weer een nieuw ICT-
systeem. Epic of ChipSoft bijvoorbeeld.
PRAGMATISCHE OPLOSSING
Zo komen Zijlstra en Sterk, niet gehinderd
door te veel ICT-kennis, tot een pragmati-
sche oplossing, zo bevestigt onder anderen
Hans Kerkkamp, indertijd lid van de raad
van bestuur van het Atrium. Het wordt SAP,
ook in Heerlen. Ze voelen zich daarin ge-
sterkt door onderzoeksbureau Gartner, dat
korte tijd later tot hetzelfde advies komt.
Niet dat deze boodschap ook zo stellig de bei-
de organisaties in gaat. Het blijft voorlopig
bij een uitgesproken voorkeur voor SAP.
Geen besluit. „Natuurlijk is er tijdens die
fusiegesprekken uitgeruild”, getuigt een inge-
wijde. „Er waren twee grote thema’s: Orbis
wilde vasthouden aan haar bestaande ICT
en Atrium wilde eindelijk haar lang gekoes-
terde nieuwbouw. Zo is het gespeeld.”
Han van der Zee, partner bij Atos Origin, is
sinds 2009 werkzaam bij Orbis om de ICT-
kosten te beteugelen. Hij wordt gevraagd om
als ‘verkenner’ bij het Atrium te gaan kijken
wat de mogelijkheden zijn om ook daar, zo-
dra de fusie een feit is, over te gaan op SAP.
De Atos-partner brengt een projectteam van
zo’n dertig IT-consultants mee. Experts die
gemiddeld 1000 euro per dag kosten.
Van der Zee is niet echt welkom. Hij wordt
gezien als representant van Orbis, waarmee
dan nog maar weinig Atriummedewerkers
een heel warme band voelen. De vrees is dat
Heerlen bij een fusie zal opdraaien voor het
wanbeleid bij Orbis. De medisch specialisten
in het Atrium, vanouds een sterke factor in
het ziekenhuis, verenigen zich in oppositie
tegen de door de raden van bestuur feitelijk
al gemaakte keuze voor SAP. De artsen voe-
len zich voor het blok gezet. Ze herinneren
eraan dat SAP niet voor niets buiten de boot
viel, toen het in 2009 meedong bij de aanbe-
steding die Alert won. SAP is weliswaar erg
solide, maar ook duur, ingewikkeld in ge-
bruik en weinig gericht op toekomstige ver-
anderingen in de zorg, luidde toen de over-
weging. De sceptici zagen hun gelijk in 2010
nog eens bevestigd, toen bleek dat het AZM
ruim 65 miljoen euro meer had besteed aan
de invoering van SAP dan begroot. En wat
als straks die hele fusie toch niet doorgaat?
Die oppositie krijgen Van der Zee en zijn
interim-collega Paul Epping vol voor de kie-
zen. „Er was geen draagvlak in de Atrium-
helft van de organisatie, terwijl dat bij zulke
grote ICT-projecten essentieel is”, aldus
Epping. Van der Zee heugt zich „lauwe verga-
deringen met veel non-verbale communica-
tie. Mensen die beloofden dingen te doen,
maar het vervolgens nalieten. Er zijn echt
smerige spelletjes gespeeld.”
PERSOONLIJK GEWIN
En er speelt nog wat. Het komt de Atrium-
artsen ter ore dat een groep collega’s in Ge-
leen in 2004 een bv heeft opgericht. Integral
Medical Solutions, afgekort Intems. Volgens
de Kamer van Koophandel-inschrijving richt
de bv zich op ‘het verlenen van diensten op
gebied van informatie- en communicatie
technologie aan zorginstellingen’. De aan-
deelhouders zijn enkele chirurgen en een in-
ternist. De artsen houden zich bezig met het
aanpassen van SAP-modules. Ze verbeteren
ze naar eigen ervaring en gaan met die nieu-
we templates de boer op. Ze prijzen ze aan
op congressen en verkopen ze aan andere zie-
kenhuizen. Hoeveel de Sittardse dokters met
Intems BV - ontbonden in 2013, maar naar ei-
gen opgave al inactief sinds 2008 - hebben
verdiend is onduidelijk. In de laatste jaarreke-
Artsen kregen steeds meer het
gevoel dat ICT een doel werd, in
plaats van een middel om zo goed
mogelijke zorg te verlenen.
Al struikelend naar
Deze krant heeft Atrium/Orbis afgelopen
weken meermaals detailvragen gesteld
over de oorspronkelijke begroting van 21
miljoen euro uit 2011. Aanvankelijk bleven
die onbeantwoord. Het ziekenhuis noemde
die informatie ‘te concurrentiegevoelig’ en
‘ irrelevant’. Uiteindelijk kwam bestuurs-
voorzitter David Jongen gisteren toch met
een reactie. Wat hem betreft is vooral spra-
ke geweest van ‘voortschrijdend inzicht’.
Hij noemt de begroting uit 2011 „slechts
een grove schets”, die later „niet solide en
niet fusie- proof bleek te zijn”. Jongen
somt op waar het bedrag van 20 miljoen
euro, het verschil tussen beide begrotin-
gen, zoal aan is besteed. Een nieuw geïnte-
greerd netwerk tussen Heerlen en Geleen,
vervangende inzet voor verpleegkundigen
en artsen die zijn geschoold in werken met
het nieuwe SAP-systeem en het oplossen
van gebleken automatiseringsgaten tussen
de te koppelen ziekenhuizen. Ook moest,
met het uitstel van de Go Live, de oude Atri-
um ICT langer in de lucht worden gehou-
den en moesten de consultants worden
doorbetaald.” Charles Evers, binnen de
raad van bestuur verantwoordelijk voor
ICT, voegt daaraan toe dat „SAP-projecten
nu eenmaal duur zijn”. 45 miljoen euro is
volgens hem ‘een heel reëel bedrag’. „En re-
ken maar dat we scherp hebben onderhan-
deld.” Jongen: „Het huidige ICT-systeem in
het Atrium is middeleeuws, het valt vaker
uit. 45 miljoen is veel geld, maar het is een
investering die je moet doen om bij te blij-
ven. E-health, zorg op afstand, was tot nu
toe onmogelijk in Heerlen. Straks wel. Dan
hoeft een Parkinsonpatiënt niet meer naar
het ziekenhuis te komen, maar helpt een
arts hem via een beeldverbinding thuis”.
ᮣ
ICT-PROJECT ATRIUM-ORBIS
Bestuurder Jongen:
verdubbelde kosten,
wel betere plannen
In het Atriumziekenhuis
gaat komend weekend de
knop om. Na ruim vier
jaar voorbereiding gaat het
Heerlense deel van het fu-
sieziekenhuis Atrium-
Orbis over op een geheel
nieuw ICT-systeem, SAP.
Hetzelfde als waarmee bij
Orbis al wordt gewerkt.
Velen, ook intern, houden
hun hart vast bij deze
go live, vooral gezien alles
wat eraan vooraf ging.
Een reconstructie.
Vrijdag 29 mei 2015 www.limburger.nl
regio HE-B02
B3 HE-B02R
ning (2011) staat 181.159 euro op de balans als
‘nog uit te keren winst’. Het gerucht dat niet
zozeer het patiëntenbelang, maar eigen finan-
cieel voordeel bij enkele collega’s van Orbis
meespeelt in de opgedrongen SAP-keus ver-
sterkt het Heerlense verzet.
In december 2011 presenteert Van der Zee
zijn plan van aanpak voor een implementa-
tie van SAP in het Atrium. Concreet zal het
gaan om een nieuw Ziekenhuis Informatie-
systeem (ZIS), een Elektronisch Patiënten
Dossier (EPD), een ERP voor de administra-
tieve ondersteuning en aparte systemen voor
de OK’s, de IC’s, de labs en de apotheek. In
een businesscase staat wat dit allemaal zal
gaan kosten: 20.983.011 euro. Theoretisch is
het mogelijk de nieuwe ICT te implemente-
ren voor 1 januari 2014, de dag die dan nog
wordt aangehouden als fusiedatum. Maar
het loopt anders, op meerdere fronten.
De artsen in het Atrium blijven kritisch over
SAP. Het stuit ze ook steeds meer tegen de
borst dat techneuten bepalen dat het plots al-
lemaal anders moet met hun werkprocessen,
terwijl die al jaren hun nut en meerwaarde
voor de patiënt hebben bewezen. „ICT werd
steeds meer een doel, in plaats van een mid-
del om zo goed mogelijke zorg te verlenen”,
concludeert een van hen.
VOORBEREIDINGEN
In november 2012 geeft de Nederlandse Me-
dedingingsautoriteit ten langen leste toestem-
ming voor de fusie Atrium-Orbis. De eerste
hobbel is genomen, maar de belangrijkste
nog niet: de financiering. De onderhandelin-
gen met de banken. Zo lang ook de Neder-
landse Zorgautoriteit niet heeft ingestemd
met de fusie, mag in Heerlen en Sittard niet
op een gemeenschappelijk ICT-systeem wor-
den gewerkt. Zo blijft het, veel langer dan
gepland, bij het treffen van voorbereidingen.
Inmiddels is al 7,5 miljoen euro uitgegeven.
De tijd begint te dringen. Er moeten onom-
keerbare besluiten worden genomen, ook ge-
zien het end-of-life scenario per 31 december
2014 van de oude Atrium-automatisering.
De leverancier dreigt de stekker eruit te trek-
ken, waarmee de veiligheid van zorg direct
in gevaar komt. Begin 2013 wordt, met het
uitblijven van een bankenakkoord, de fusie
voor het eerst met een half jaar uitgesteld.
Korte tijd later krijgt IBM Management Con-
sultants van de raad van toezicht, de raad
van bestuur en de medische staf de opdracht
om een audit uit te voeren naar het ICT-pro-
gramma. De conclusies zijn hard. ‘Zoals het
nu loopt, heeft het programma geen kans
van slagen en is elke planning te ambitieus.
Het zeilschip vaart op halve kracht, geregeld
wijzigt de windrichting en dus de bestem-
ming. Er is geen eenduidig beeld over de
uitgangspunten en doelstellingen. Het ont-
breekt aan strakke aansturing en betrokken-
heid van medewerkers op alle niveaus.’
De audit betekent exit voor Han van der Zee
en Peter de Kubber, die als interim-lid van
de raad van bestuur toezicht hield op de ICT.
De opdrachtgevers komen tot het besef dat
de oorspronkelijke opzet - fuseren en tegelij-
kertijd overgaan op één geïntegreerd ICT-sys-
teem - ongelukkig was, want onhaalbaar.
Conclusie: koppel wat nu nodig is en stel uit
wat kan tot na het definitieve samengaan.
En: er is geen weg meer terug. Inmiddels
speelt ook prestige een rol. Het is en blijft
SAP. Einde discussie. De artsen conformeren
zich eraan. René Kocken, oorspronkelijk aan-
genomen om de ICT-afdeling van het Atri-
um te reorganiseren, wordt de nieuwe pro-
grammamanager. Om het nieuwe inzicht te
benadrukken, krijgt het ICT-project nu ook
een naam: swITch. Kocken komt in novem-
ber 2013 met een nieuw plan van aanpak en
nieuwe businesscase. Er worden afspraken
gemaakt met een consortium van uitvoer-
ders onder leiding van hoofdaannemer Sie-
mens. De consultants van Atos maken plaats
voor collega’s van Deloitte en PinkRoccade.
CHAOS EN PANIEK
De ondernemingsraad (or) van het Atrium
wordt onder druk gezet om snel in te stem-
men met het plan en de totale fusie; anders
moet er alsnog deels stand alone nieuwe ICT
in het Atrium worden geïnstalleerd. Meerkos-
ten: 8 tot 10 miljoen euro. Later blijkt dat een
vergissing te zijn. Het tekent de chaos en pa-
niek in het ziekenhuis. In haar uiteindelijke
advies van eind september schrijft de or dat
de manier waarop de ICT is aangepakt ‘geen
voorbeeld is van hoe dat zou moeten’. Bijna
symbolisch is het dat het Atrium, juist op de
dag dat de Inspectie in huis is voor haar jaar-
lijkse bezoek, in oktober 2014, wordt getrof-
fen door een ICT-storing.
Kocken is dan al een maand weg. Hij heeft
zijn klus niet afgemaakt. Opgebrand, menen
collega’s. Wim Eurlings volgt hem op. Het is
de vijfde ICT-manager in vier jaar. Bij zijn
kennismaking met de artsen laat Eurlings we-
ten dat met 300 man, van key-users tot tech-
nici, wordt gewerkt aan invoering van SAP.
Kocken wil niet met deze krant praten. Hij
verwijst naar Charles Evers, sinds eind 2013
als lid van de raad van bestuur verantwoorde-
lijk voor ICT. Volgens hem wordt in Kockens
begroting een investering van 40 miljoen
euro genoemd. Het ziekenhuis weigert inza-
ge in het stuk. Evers erkent wel dat dit be-
drag is opgelopen van 40 naar 45 miljoen.
Volgens de bestuurder heeft dat alles te ma-
ken met het besluit om de go live, de big
bang waarmee het Atrium over gaat op SAP,
uit te stellen van 1 december 2014 tot 1 juni
2015. „We waren er nog niet klaar voor.”
Overigens is met de go live de klus nog niet
geheel geklaard. De implementatie van een
nieuw systeem voor de samengevoegde labs
is uitgesteld tot september. Ook moeten alle
medische systemen zoals PET-scans of MRI’s
worden geharmoniseerd. Dat gebeurt komen-
de jaren stapsgewijs, gekoppeld aan de nodi-
ge vervanging van de apparaten.
Geconfronteerd met wat het uiteindelijk ge-
kost heeft, 45 miljoen euro, reageert Van der
Zee geschrokken. „Wat is er in godsnaam al-
lemaal gebeurd na mijn vertrek? Hoe gaan ze
dat terugverdienen met patiëntenzorg?”
„Onlangs las ik over hoe ook bij Defensie is
geblunderd met ICT. 443 miljoen heeft dat al
gekost. Alles in verhouding, maar ik zie wel
parallellen”, zegt een bij de implementatie
betrokken Atriumwerknemer. „Men wilde te
veel en te snel. Het was gekkenwerk. Onwe-
tendheid en onervarenheid. Mensen die er-
over besloten, waren naïef in hun kennis van
ICT. Er is gewaarschuwd voor de valkuilen
en we zijn er met open ogen ingetuimeld.”
Voor dit artikel sprak deze krant met vijftien
direct betrokkenen. Ook is gebruikgemaakt van
vertrouwelijke rapporten en documenten.
‘Zoals het nu loopt, heeft het
ICT-programma geen kans van
slagen en is elke planning te
ambitieus’.
een nieuw systeem
ᮣ
illustratie Berend Vonk