1. 05 november 2016, pag. 34
Naar slimmer
en groener asfalt
Op wat kleurschakeringen na lijken asfaltwegen al-
lemaal op elkaar. Schijn bedriegt. Veiligheid, ener-
giebesparing, lawaainormen en vergroening veran-
deren in hoog tempo ons wegennet.
DICK OFFRINGA
V
oor de buitenstaander is
asfalt ‘dat zwarte wegdek’.
Oké, we kennen de zoab-
revolutie(sinds1973),open
asfalt dat de weg veiliger maakt door
de snelle afvoer van regenwater,
maar dat ’s winters ook bijzonder
glad kan zijn. We kennen ook al en-
kele tientallen jaren rode fietsstro-
ken, terwijl tegenwoordig ook steeds
meer gelijkwaardige kruisingen van
gekleurd asfalt worden voorzien om
beter op te vallen.
Hoe betrekkelijk die zichtbare wij-
zigingen soms ook mogen zijn, on-
derhuids zijn grote veranderingen
gaande, weet Piet Zijlstra van advies-
bureau PolyCiviel in Leek. Het moet
allemaal veiliger, stiller en groener.
Dus zien we reflecterende deklagen,
veiliger zoab, kouder te mengen as-
falt (leab), toepassing van rubber en
kleuren alsmede het gebruik van
vorstdetectiesensoren. De noordelij-
ke asfaltcentrales in Heerenveen,
Kootstertille, Westerbroek en Stap-
horst produceren het allemaal op re-
cept van de wegenbouwers.
Zijlstra adviseert wegenbouwers
en opdrachtgevers – vaak gemeen-
ten, provincies, Rijkswaterstaat en
natuurbeheerders – bij de aanleg van
wegen, fietspaden en tunnels. Er ver-
andert niet alleen veel, de verande-
ringen gaan vaak sneller dan regle-
menten kunnen bijbenen.
Zijlstra: ,,Dit betekent dat op-
drachtgevers vaker hun nek moeten
durven uitsteken.’’ Ze moeten vaker
de beurs trekken om niet voor de
goedkoopste aanbieding te gaan,
maar voor de veiligste en onder-
houdstechnisch beste oplossing.
Zijlstra stond bij betonfabrikant
Kijlstra in Drachten en Veendam aan
de wieg van reflecterende straatban-
den en grasstenen als bermverhar-
ding. Sinds hij na een reorganisatie
enkele jaren terug zijn eigen bedrijf
oprichtte, is hij pleitbezorger van re-
flecterend steenslag dat de veilig-
heid vergroot; in tegenstelling tot
ouderwets asfalt ontbreekt bij regen
de vervelende schittering. De weg is
beter zichtbaar, zowel overdag als in
het donker. Met de vergrijzing van
de bevolking neemt het maatschap-
pelijk belang hiervan toe, stelt hij,
want naarmate de mens ouder
wordt, heeft hij meer licht nodig om
goed te zien.
Het toepassen van reflecterende
steenslag maakt de weg duurder.
,,Zo’n 1,5 euro per vierkante meter’’,
rekent Zijlstra voor om vervolgens
daar enkele extra voordelen tegen-
over te stellen. ,,Onder zonnige om-
standigheden kan zwart asfalt op-
warmen tot 73 graden Celsius, bij ge-
bruik van reflecterend steenslag
maar tot 53, 54 graden. Je hebt daar-
door minder opwarming in steden.
En minder spoorvorming. Door dat
laatste kun je het wegenonderhoud
gauw met twee jaar opschuiven.’’
In combinatie met led-lampen
zorgt de reflectielaag voor een even-
wichtige verlichting van de straat,
waardoor een energiebesparing van
30 procent haalbaar is. Bovendien
leidt veiliger asfalt tot minder onge-
vallen en daarmee tot minder leed
en zorgkosten. ,,We zijn door ver-
keersongevallen jaarlijks 12 miljard
euro kwijt aan zorg, filevorming en
uitkeringen. Met een relatief kleine
investering kun je daarop misschien
wel 10 procent besparen.’’
Er gebeurt al het nodige. Wegen
worden met behulp van reflecterend
asfalt visueel versmald waardoor au-
tomobilisten langzamer gaan rijden.
Fietspaden krijgen reflecterende
deklagen of banden, wat de fietsvei-
ligheid in het donker vergroot. Re-
flecterende steenslag wordt in tun-
nels gebruikt om de overgang naar
daglicht weg te nemen en tegelijk
flink op energie te besparen.
Uit kostenbesparing is rood emul-
sie-asfaltbeton ontwikkeld: een 5
millimeter dikke herstellaag voor
fietspaden,voorzienvanreflecteren-
de steenslag. ,,Even polijsten en het
fietspad is veiliger en weer voor acht
jaar onderhoudsvrij.’’ Kostenbespa-
rend is ook de toepassing van een
herstellaag voor zoab.
,,We staan echt op een kantel-
punt’’, stelt Ralph Venema, product-
ontwikkelaar bij Icopal Esha in Gro-
ningen, producent van bitumen, de
stof waarmee stenen, steenslag, bre-
kerzand en andere vulstoffen tot een
wegdek kunnen worden gesmeed.
,,Om de afhankelijkheid van aardolie
– de grondstof voor dit ‘bindmiddel’
– te verkleinen, is een zoektocht
gaande naar alternatieve grondstof-
fen.’’ Tegelijkertijd is er de roep om
verlaging van de CO2-uitstoot, naar
sterkere wegen vanwege de grotere
verkeersintensiteit en naar verlen-
ging van de levensduur van wegen,
aldus Venema.
Niet dat het iets van de laatste ja-
ren is. ,,Innovatie in de wegenbouw
is iets van de lange adem’’, verklaart
Venema. De milieuvriendelijke aan-
pak moet ook een lange levensduur
kennen, anders valt het milieuvoor-
deel weer weg, legt hij uit.
Esha past al sinds 2003 koolzaad-
olietoealsvervangervan–verboden
– oplosmiddelen in bitumen. Sinds
2005 verkoopt het bedrijf Pen-Tack,
om een asfaltlaag te herstellen en de
levensduur ervan te verlengen.
Rijkswaterstaat gaat na verschillen-
de proeven deze methode binnen-
kort grootschalig op snelwegen toe-
passen, weet Venema.
Ondertussen is volledig herge-
bruik van oud asfalt haalbaar. Ver-
mengd met schuimbitumen kan een
oude asfaltlaag worden verwerkt tot
een nieuwe ondergrond voor een
weg. ,,Scheelt grondstoffen, geeft
minder CO2-uitstoot en de onder-
grond is nog sterker ook.’’
Nieuwe ontwikkelingen hebben
steeds vaker te maken met het ge-
bruik van ‘biobased’ materialen. Op
laboratoriumschaal is de toepassing
van lignine – de lijmstof in planten
en bomen – als vervanger van bitu-
men op aardoliebasis geslaagd. Ve-
nema:,,Wedenkendaarmeevolgend
jaar praktijkproeven te kunnen ne-
men.’’ Die zijn vooral nodig om de
lange levensduur aan te tonen.
Esha werkt hierbij nauw samen
met onderzoeksinstituut TNO. Dave
van Vliet van TNO meldt ‘dat je tot 50
procent van de bitumen door lignine
kunt vervangen’. En dan nog iets be-
langrijks: lignine is ‘in overvloed
aanwezig op aarde’.
Ondertussen proberen de makers
het asfalt ook anderszins te vergroe-
nen. Leab (laag energie-absorberend
asfaltbeton) is daarvan een voor-
beeld. De productie vergt minder
energie. ,,Dit asfalt kan bij een tem-
peratuur van 95 graden Celsius wor-
den gemengd in plaats van bij de ge-
bruikelijke 160 graden’’, vertelt Zijl-
stra. Soms zit de vergroening in de-
tails: zo is het mogelijk uit gebruikt
toiletpapier cellulose te halen waar-
mee de grondstoffen van asfalt beter
gemengd worden. Roelofs heeft in
Friesland deze ‘afdruip-remmer’ met
succes toegepast.
Stiller asfalt is er al, na proeven
met laagdiktes en de grootte van de
korrel (steenslag en brekerzand) in
het asfalt. Die ontwikkeling staat
niet stil. Zo wordt nu fluisterasfalt
beproefd. In Sebaldeburen is on-
langs een proefvlak gelegd met stil
en reflecterend asfalt. Het maakt het
dorp leefbaarder en vergroot bij
duisternis het zicht. Aannemer Oos-
terhof Holman in Grijpskerk, die bij
die ontwikkeling is betrokken, heeft
onlangs ook wegen in de stad Gro-
ningen van dit mengsel voorzien.
Daarnaast zijn er testen gaande
met asfalt waarin rubber van verma-
len autobanden is verwerkt. Zijlstra:
,,De gedachte erachter is dat rubber
op rubber minder lawaai maakt.’’ Te-
gelijkertijd zijn er zoektochten naar
stiller en stroever asfalt zonder de
rolweerstand te vergroten. Ofwel
een stillere weg met een kortere
remweg zonder dat het benzinever-
bruik stijgt.
Zijlstra meldt nog een doorbraak.
,,Overenkelemaandenzaldenieuwe
nationale richtlijn voor openbare
verlichting van kracht worden in Ne-
derland. Daarin wordt voor het eerst
aandacht besteed aan het effect van
wegdekreflectie op sociale veilig-
heid. Meer specifiek: die verlichting
levert een bijdrage aan het goed kun-
nen waarnemen en herkennen van
gezichten en lichaamstaal. Een pri-
meur in Europa.’’
‘Innovatie
in wegenbouw
is iets van
lange adem’
Verjongingskuur
Zand, uit aardolie gedestilleerd
bitumen, steen, steenslag en
vulstoffen. Ziedaar de gangbare
samenstelling van asfalt. Nu niet
denken dat het een modern pro-
duct is. Volgens het tijdschrift
Quest kende het Babylonische Rijk
600 jaar voor Christus al een vorm
van asfalt. De eerste asfaltweg in
Europa dateert volgens het maga-
zine van 1835: Place de la Con-
corde in Parijs. Sindsdien is een
groot deel van Nederland voorzien
van asfaltwegen.
Asfalteringswerkzaamheden op
snelwegen zorgen voor verkeers-
hinder. Het vervangen van een
asfaltlaag vergt gauw 18 uur. Om
dit proces te bekorten is een ver-
jongingscrème ontwikkeld, die snel
in 7 uur kan worden aangebracht
en tegelijkertijd de levensduur van
een zoab-weg met zeker drie tot
vijf jaar jaar verlengt.
Bijna zes jaar hebben Rijkswater-
staat, TU Delft en TNO samen met
de aannemers Heijmans, BAM
Wegen, Latexfalt en Icopal Esha
(Groningen) aan de ontwikkeling
ervan gewerkt. De crème heelt
scheurtjes en zorgt ervoor dat de
bitumen de stenen weer beter
vasthouden.
In dit geval lopen gemeenten en
provinciale overheden ver voor op
Rijkswaterstaat. Esha past de
crème onder de naam Pen-Tack al
sinds 2005 toe.
Zoab (zeer open asfaltbeton) is
ontwikkeld vanwege de geluidsre-
ductie maar ook om regenwater
snel af te voeren, wat het autorij-
den veiliger maakt. Nadeel ervan
was dat zoab-wegen ’s winters
extra glad werden door opvriezend
water en modder in de poriën. Als
antwoord hierop is het twee-lagen-
zoab ontwikkeld. De bovenste laag
is stroever dan de onderste. Ook is
het mengsel van de toplaag fijner
waardoor minder opvriezing ont-
staat en vuil beter wordt gefilterd.
De onderste laag is grover voor een
betere waterafvoer.
Variaties in asfalt zijn vooral bedoeld om de veiligheid van de weggebruiker te verhogen, het geluid te beperken en ledverlichting sneller effectief te maken, aldus Piet Zijlstra. FOTO POLYCIVIEL.NL
Piet Zijlstra.Piet Zijlstra. FOTO GEERT JOB SEVINK