Methods and techniuqes of adptive hypermedia, User Modeling and User Adapted Interaction Brusilovsky, 1996

1. METHODS & TECHNIQUES OF
ADAPTIVE HYPERMEDIA
PETER BRUSILOVSKY
Mustafa Serdar Özden
Bilgisayar ve Eğitim Teknolojile
Yüksek Lisans Öğrencisi, 2019

2. 2/58
YAYIN SINIFLANDIRMA FORMU
Referans: Yayımlandığı Yer:
Brusilovsky, 1996 User Modeling and User Adapted
Interaction
Yayın Adı: Yayın Yılı:
Methods and techniuqes of adptive
hypermedia
1996
Türü: Örneklem Sayısı
Makale 2860
Örneklem Seçim Şekli: Yöntemi:
Kullanılan Öğretim Tasarım Modeli: Örneklem Düzeyi:
Veri Analiz Yöntemi: Veri Toplama Aracı:
Uygulama Alanı: Sonuçlar:

3. 3/58
ÖZET
• Uyarlanır hipermedya, uyarlanır ve kullanıcı model temelli ara yüzler
alanında yeni bir araştırma sahasıdır.
• Uyarlanır hipermedya (UH) sistemleri, kullanıcıya uyarlanmak üzere
kendisinin bireysel bir modelini oluşturur.
• Örneğin: Hiper medya sayfasının içeriğinin, kullanıcının bilgi veya
hedeflerine uyarlanması veya en alakalı linklerin tavsiye edilmesi.
• UH sistemleri, farklı hedef, bilgi ve altyapıları olan bireyler tarafından,
hiperuzayın kararınca büyük olduğu ve hipermedya uygulamasının
beklendiği bir çok alanda kullanılır.

4. 4/58
Hedefler?
Tercihler?
Bilgi düzeyi?

5. 5/58
Hedefler
Tercihler
Bilgi düzeyi
KULLANICI MODELİ

6. 6/58
Kullanıcı Hakkında
Bilgi
Kullanıcı ModeliSistem
Uyarlamanın Etkisi
Kullanıcı Modelleme
Uyarlama
KULLANICI MODELLEMENIN KLASIK
DÖNGÜSÜ

7. 7/58
UYARLAMA TEKNİĞİ
Her teknik, özel bir
bilgi gösterim
algoritmasıdır.
Örn: Bağlantıların belli bir
sıralama ile gösterilmesi.

8. 8/58
UYARLAMA METODU
Uyarlama
Fikri
BİLGİ
UYARL.
TEKNİĞ
İ
UYARL.
TEKNİĞ
İ
UYARL.
TEKNİĞ
İ
UYARL.
TEKNİĞ
İ

9. 9/58
Neden?
Uygulama
Hedefleri
Nerede?
Uygulama Alanları
Nasıl?
Teknikler,
uygulama
seviyesi
Neye?
Kullanıcı
özellikleri
Ne?
Uyarlama
teknolojileri
Nasıl?
Kavramsal
seviyede metotlar
Sistemler

10. 10/58
HIPERMEDYA SISTEMLERININ BOYUTLARI
• Hipermedya sistemleri nerede faydalı olabilir?
• Kullanıcının hangi özellikleri uyarlama kaynağı olarak
kullanılabilir?
• Belli bir teknik için neler uyarlanabilir?
• Uyarlama Hedefleri?

11. 11/58
NEDEN
UH
SİSTEMLERİ
?

12. 12/58
FARKLI KULLANIM ALANLARINA GÖRE UH ÖNEMİ
Eğitim
Farklı bilgi seviyelerindeki öğrencilere, ihtiyaç duydukları
seviyede bilgi ulaştırmak.
Online Bilgi
Sistemleri(ansiklopedi) Farklı bilgi seviyesi ve altyapıya sahip kullanıcılara,
ihtiyaç duydukları detaylı bilgiyi ulaştırmak.Online Yardım
Sistemleri(F1)
Bilgiye Erişim
Sistemleri(WWW)
Büyük bir alanda ve dağınık halde olan belgelere
ulaşmayı kolaylaştırmak için uyarlanmış bağlantılar
sağlama.
Kurumsal Bilgi
Sistemleri(Hastane)
Her kullanıcıya iş tanımı ve bilgi seviyesi çerçevesinde
ihtiyaç duyduğu bilgiyi ulaştırma.
Bilgi uzaylarında,
kişiselleştirilmiş
görünümlerin yönetilmesi
için sistemler.
Kullanıcıyı bilgi uzaylarındaki karmaşıklıktan
koruyabilmek için.

13. 13/58
Bilgiye Erişim
Sistemleri
Online Bilgi
Sistemleri
Online Yardım
Sistemleri
Eğitimsel Hipermedya
Kurumsal
Hipermedya
Kişiselleştirilmiş
görünümler
Evrensel Rehberlik
Yerel Rehberlik
Yerel Yönlendirme
Desteği
Evrensel
Yönlendirme Desteği
Kişiselleştirilmiş
Görünümlerin
Yönlendirilmesi
Uygulama alanı
Hiperuzayın Büyüklüğü
Hedefler ve Uyarlanır
Yönlendirme Desteği
UYARLANIR HIPERMEDYA SISTEMLERININ
DEVAMLILIĞI

14. 14/58
NEYE
UYARALAMA
?

15. 15/58
Bilgi
Hedef
Altyapı
Tecrüb
Tercihl
er
KULLANICININ UYARLAMAYA YÖNELİK
ÖZELLİKLERİ

16. 16/58
BİLGİ
• En önemli özelliktir.
• Hemen hemen bütün uyarlanır sunum teknikleri kullanıcının
bilgisini uyarlama için temel kaynak olarak kullanır.
• UH sistemleri kullanıcı bilgi seviyesindeki değişiklikleri
tanımlayarak kullanıcı modelini buna göre güncellemelidir.
• Kullanici Bilgisi genel olarak örtü modeli ile gösterilir.

17. 17/58
Farklı
konularda
bağımsız,
güçlü ve esnek
olarak bilgi
ölçümü
Kolay
başlatılabilen,
daha genel,
basit ve az
etkili
ÖRTÜ
MODELİ
KİLİŞE
MODEL
Kilişe model ile
başlatılıp, örtü
modeli ile
devam eder.
KARMA

18. 18/58
HEDEFLER
• En çok değişkenlik gösteren özelliktir.
• Kullanıcının hipermedia sistemini niye kullandığı ve ne
başarmak istediği sorularının cevabını veriri.
• “Uyarlanır gezinim (navigation) desteği” uyarlama teknikleri
kişlerin hedeflerine büyük önem verir.

19. 19/58
ALTYAPI VE TECRÜBE
• Kullanıcı bilgi seviyesine benzer olan bu iki özellik uygulamada
farklılıklar gösterir.
• Kullanıcının altyapı ve tecrübesi, hipmedya sisteminin
konusundan bağımsız olan bütün bilgilerdir.
• Belli bir hiperuzayda ki kullanıcnın tebrübesi, kullanıcının
hiperuzaya ne kadar aşina olduğunu ve yönünü ne kadar
kolaylıkla belirleyebileceğini ifade eder.

20. 20/58
TERCIHLER
• Kullanıcılaın tercihleri farklı sebeplerden ötürü birbirlerinden
farklılıklar gösterebilir.
• En çok Bilgiye Erişim Sistemlerinde (WWW) kullanılır.
• Tercihler, sistem tarafından temin edilemez ve kullanıcı
seçeneklerini sisteme aktarmalıdır.
• UH sistemleri kullanıcıların tercihlerini geneller ve bu bilgiyi
uyarlama için kullanabilir.

21. 21/58
NE
UYARALANABİ
LİR
?

22. 22/58
Uyarlama
Teknoloji
eri
UH DA UYARLAMA TEKNIKLERI
Uyarlanır Sunum
Uyarlanır
çokluortam
sunumu
Uyarlanır metin
sunumu
Uyarlanır gezinme desteği
Doğrudan yol gösterme
Bağlantıların uyarlanır sıralaması
Bağlantıların uyarlanır gizlemesi
Bağlantıların uyarlanabilir
vurgulanması
Harita Uyarlaması

23. 23/58
UYARLANABILIR SUNUM
• Erişilecek sayfanın içeriğinin her bir
kullanıcının bilgi, hedef ve diğer
karakteristiklerine göre uyarlanması
fikridir.
• Farklı kullanıcı modelleri için, mevcut
içeriğin farklı kısımlarının sunulması
ile sağlanır.
Uyarlanabili
r Sunum
Uyarlanır
çokluortam
sunumu
Uyarlanır metin
sunumu

24. 24/58
UYARLANIR GEZINME
DESTEĞI
• Erişilecek sayfada sunulacak
bağlantıların her bir
kullanıcının bilgi, hedef ve
diğer karakteristiklerine göre
uyarlanması fikridir.
Uyarlanır
gezinme
desteği
Doğrudan yol
gösterme
Bağlantıların
uyarlanır
sıralanması
Bağlantıların
uyarlanır
gizlenmesi
Bağlantıların
uyarlanır
vurgulanması
Harita
Uyarlaması

25. 25/58
DÖRT FARKLI ÇEŞIT BAĞLANTI SUNUMU
• Yerel ve içeriğe bağlı olmayan bağlantılar.
• İçeriğe bağlı ve gerçek hipermedya bağlantıları.
• Fihrist ve içerik sayfaları.
• Yerel ve evrensel hiperuzay harita bağlantıları.

26. 26/58
Uyarlanır
gezinme
desteği
Doğrudan yol
gösterme
Bağlantıların
uyarlanır
sıralanması
Bağlantıların
uyarlanır
gizlenmesi
Bağlantıların
uyarlanır
vurgulanması
Harita
Uyarlaması
DOĞRUDAN YOL
GÖSTERME
• Bütün bağlantı sunum
yöntemleri ile uyumludur.
• Kullanıcı modeline göre “En iyi”
bağlantıyı görsel olarak
vurgular.
• Basit fakat kullanıcıya yardımcı
olabilmesi açısından limitli bir
teknolojidir.

27. 27/58
Uyarlanır
gezinme
desteği
Doğrudan yol
gösterme
Bağlantıların
uyarlanır
sıralanması
Bağlantıların
uyarlanır
gizlenmesi
Bağlantıların
uyarlanır
vurgulanması
Harita
Uyarlaması
BAĞLANTILARIN
UYARLANIR
SIRALANMASI
• Kullanıcı modeline göre, bütün
bağlantıları kullanıcı açısından
değerlerine göre sınıflandırır.
• Kullanıcıya en yakın olanlar daha
yukarıda diğerleri daha aşağıda.
• Bağlamsal olmayan bağlantılar ile
kullanılabilir.
• Stabil değildir.

28. 28/58
Uyarlanır
gezinme
desteği
Doğrudan yol
gösterme
Bağlantıların
uyarlanır
sıralanması
Bağlantıların
uyarlanır
gizlenmesi
Bağlantıların
uyarlanır
vurgulanması
Harita
Uyarlaması
BAĞLANTILARIN
UYARLANIR
GIZLENMESI
• Uygulaması kolay bir
yöntemdir.
• Karmaşıklığı azaltır.
• Bağlamsal olmayan bağlantılar
ile kullanılabilir.
• Stabildir.

29. 29/58
Uyarlanır
gezinme
desteği
Doğrudan yol
gösterme
Bağlantıların
uyarlanır
sıralanması
Bağlantıların
uyarlanır
gizlenmesi
Bağlantıların
uyarlanır
vurgulanması
Harita
Uyarlaması
BAĞLANTILARIN
UYARLANIR
VURGULANMASI
• Bütün bağlantı sunum
yöntemleri ile uyumludur.
• Kullanıcı modeline göre,
bağlantılara görsel ipuçları ile
açıklamalar eklenmesidir.
• Gizlemeden daha güçlüdür.

30. 30/58
HARITA
UYARLAMASI
• Hiper medya haritalarının
gizleme ve vurgulama
yöntemleri kullanılarak
uyarlanmasıdır.
Uyarlanır
gezinme
desteği
Doğrudan yol
gösterme
Bağlantıların
uyarlanır
sıralanması
Bağlantıların
uyarlanır
gizlenmesi
Bağlantıların
uyarlanır
vurgulanması
Harita
Uyarlaması

31. 31/58
İÇERİK UYARLAMASI
NASIL
YARDIMCI OLABİLİR
?

32. 32/58
İÇERIK UYARLAMASI NASIL YARDIMCI
OLABILIR?
• Gizleme: En popüler yöntemdir ve kullanıcılara gösterilecek
bilginin, seviyelerine göre gizleme yöntemi ile
sadeleştirilmesidir.
• Ön koşul açıklamalar: Sistemin bir konsepte ait açıklamaları
göstermeden önce, kullanıcı tarafından yeterince bilinmeyen
konuların açıklamarını ön koşul olarak kendisine göstermesidir.
• Karşılaştırmalı açıklamalar: Kullanıcılara, ulaşmak istediği
konspete benzer konseptler ile ilgili karşılaştırmalı
açıklamaların gösterilmesidir.
METODLAR

33. 33/58
İÇERIK UYARLAMASI NASIL YARDIMCI
OLABILIR?
• Koşula bağlı metin: Bu teknikte içerik bölümler halinde
hazırlanır ve oğ̆renci modeline uygun olarak hangi bölümlerin
öğrenciye sunulacağı belirlenir.
• Esnek metin: İlgili metinde yer alan anahtar kelimeler araclığı ile
metin içeriği daha fazla/az detaylandırılır. Açılır pencereler ya
da uzayan metin şeklinde sunulabilir.
TEKNİKLER

34. 34/58
• Açıklama çeşitleri:
Farklı sayfalar: Sistem, aynı sayfanın farklı sunumlarını içeren birden fazla
çeşidini hafızasında tutar ve kullanıcı tipine gödterilecek en uygun sayfayı
belirler.
Farklı Bölümler: Sistem, her konseptin farklı çeşitlerde açıklamalarını
hafızasında tutar ve kullanıcı bilgi seviyesine uygun konseptler ile sayfayı
oluşturur.
* Bu iki yöntemi birbirlerini tamamlayacak şekilde kullanarak hem kullanıcı
altyapısına hemde bilgi seviyesine göre uyarlanabilen uygulamalar güzel
İÇERIK UYARLAMASI NASIL YARDIMCI
OLABILIR?
TEKNİKLER

35. 35/58
• Çerçeve Temelli Teknik: En güçlü tekniktir ve belirli bir
konsepte ait bütün bilgiler bir çerçeve ile temsil edilir.
Çerçevenin boşlukları konspetlerin farklı açıklamalarını, diğer
konseptlere linkleri, örnekleri vb. içerir.
İÇERIK UYARLAMASI NASIL YARDIMCI
OLABILIR?
TEKNİKLER

36. 36/58
UYARLANIR GEZİNME
DESTEĞİ NASIL
YARDIMCI OLABİLİR
?

37. 37/58
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?
Evrensel kılavuzluk:
• Kullanıcının hedeflediği bilgiye en az bocalama ile ulaşabileceği
en kısa yolu bulmayı hedefler.
• En bilinen yöntemi, gezinme (browsing) esnasında kullanıcıya
bağlantı önermeleri yapmasıdır.
• Eğitimsel hipermedyada en popüler metot «İleri» tuşunun
kullanımıdır. (Doğrudan kılvuzluk)
METODLAR

38. 38/58
Yerel kılavuzluk:
• Kullanıcıya en alakalı bağlantıları göstererek «bir gezinme
aşaması» yapmasına yardımcı olmayı hedefler.
• Evrensel kılavuzluk benzerlik gösterir fakat daha mütevazidir.
• Kullanıcının seçimleri, bilgisi veya altyapısına göre tavsiyelerde
bulunur.
METODLAR
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI
OLABILIR?

39. 39/58
Yerel Oryantasyon Desteği:
• Kullanıcının yerel oryantasyonuna (etrafında neler var, kendisi
hangi pozisyonda) yardımcı olmayı hedefler.
• Mevcut UH sistemleri bu amacı iki yöntemle başarır
• Mevcut düğümden ulaşılabilir olan diğer düğümler ile ilgili ekstra bilgi
sağlayarak.
• Mevcut gezinme imkanlarını kısıtlayarak.
METODLAR
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI
OLABILIR?

40. 40/58
Yerel Oryantasyon Desteği:
• Gizleme teknolojisinin ile:
• «En evrensel» metodu sadece kullanıcının hedeflerine uygun olan
bağlantıları göstermektir.
• Tecrübeli kullanıcılara daha fazla bağlantı göstermek.
• Eğitimsel hipermedya da daha öğrenilmemiş konuların bağlantılarını veya
farklı eğitim hedeflerine ait düğümlere olan bağlantıları gizlemek.
METODLAR
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI
OLABILIR?

41. 41/58
Yerel Oryantasyon Desteği:
• Vurgulama teknolojisi ile:
• Bağlantıların farklı alaka derecelerini göstermek için kullanılabilir.
(Örnek: olarak bağlantıların alaka derecelerine göre font boyutlarında ile
belirtilmesi.)
• Vurgulanmış bağlantıların arkasında farklı derecede kullanıcı bilgi
seviyesini yansıtabilir. (Örnek: bilinmiyor, üzerinden çalışılıyor, iyi
öğrenilmiş)
• Gizleme teknolojisinin kullanıldığı iki yerde kullanılabilir.
• Mevcut amaç ile alakalı linkleri vurgulama.
• Daha öğrenilmemiş düğümlere ait bağlantılar için özel vurgulama
tekniklerinin kullanılması.
METODLAR
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

42. 42/58
Evrensel Oryantasyon Desteği:
• Kullanıcının hiperuzayın yapısını ve kendisinin mutlak
pozisyonunu tam olarak anlamasını hedefler.
• Vurgulama yöntemi bir yer işareti olarak çalışır. Kullanıcı daha
önce tanıştığı düğümleri daha kolay tanıyarak, mevcut
pozisyonunu daha kolay anlar.
• Gizleme, hiperuzayın görülen kısmını azaltarak oryantasyon ve
öğrenmeyi basitleştirir.
METODLAR
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

43. 43/58
Kişiselleştirilmiş görünümlerin yönetimi:
• Elektronik çalışma alanını, günlük işinde hiper uzayın makul
derecede küçük bir parçasına erişme ihtiyacı olan kullanıcılara
yönelik organize etme yöntemidir.
• Kullanıcıları hiper uzayın karmaşıklığından korumanın sıradan
yolu, onların kişiselleştirilmiş hedef odaklı görünümler
oluşturabilmesini sağlamaktır.
• Uyarlanabilir çözümlerde kişiselleştirilmiş görünümler, dinamik
bilgi uzaylarında(WWW gibi), nesnelerin ortaya çıkıp, yok olup
METODLAR
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

44. 44/58
HYPERFLEX:
• Kullanıcı arama hedefini seçerse, sistem ona göstereceği
bağlantıları ilgi oranına göre belirler.
• Kullanıcı yeni hedefler tanımlayabilir.
• Kullanıcı, sisteme tercihlerini söylemek için bağlantıların
konumunu istediği gibi değiştirebilir.
TEKNİKLER
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

45. 45/58
Adaptive HyperMan:
• Sistem kullanıcı altyapısını, arama hedefini, ilgilendiği
düğümleri vb birçok faktörü göz önüne alarak buna yönelik
ilgili dokümanları sıralar.
• Eğer arama hedefi seçilmişse sistem evrensel rehberlik,
seçilmemişse yerel rehberlik sağlayabilir.
• Geri besleme olarak kullanıcılar düğümleri, «ilgili» veya «ilgili
değil» olarak yargılayabilir.
TEKNİKLER
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

46. 46/58
Hypadapter:
• Her düğüm, genellikle bağlantıların başka bağlantılar ile olan ilgi
seviyesini içeren bilgilerin bulunduğu birer çerçeve ile temsil edilir.
• Hypadapter çeşitli kurallar ile bağlantılar arasındaki ilişkileri
oluşturur.
• Sistem sıralama, gizleme, belirtme yöntemlerinin kombinasyonlarını
kullanarak kullanıcı modeline göre uyarlama sağlar.
1. Bağlantıları ilgilerine göre sıralanır.
2. Sistem, alakalarını belirtmek için üç farklı font boyutu kullanır (az alakalı,
alakalı, çok alakalı).
3. Sitem alakasız bağlantıları gizler.
TEKNİKLER
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

47. 47/58
HyperTutor & SYPROS:
• İki sistemde bazı özel pedagojik kuralları kullanarak hangi
konsept ve düğümlerin gösterileceğini veya gizleneceğine karar
verir.
• Eğer bir düğüm gizlenecek ise, bağlamsal olan sıcak kelimeler
(Hot Word) normal yazıya dönüştürülür.
• Saklama kuralları değiştirilerek farklı evrensel veya yerel
oryantasyon desteği sağlanır.
• Örnek: Daha öğrenilmemiş veya sonraki derslere ait düğümlerin
TEKNİKLER
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

48. 48/58
Hynecosum:
• Kullanıcı, sisteme hangi görev üzerinde çalıştığını daima
bildirir.
• Kullanıcının görevini bilen sistem, bu görev ile alakalı olmayan
düğümleri kullanıcıdan gizler.
• Kullanıcının tecrübesi arttıkça, ulaşabileceği dokümanlarda
artar.
TEKNİKLER
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

49. 49/58
ISIS Tutor:
• Hipermedya sayfasındaki her düğüm dört farklı eğitimsel
seviyede temsil edilir.
1. Daha öğrenilmeye hazır değil
2. Öğrenilmeye hazır
3. Öğreniliyor
4. Öğrenilmiş
• Bu düğümler, öğrenci bilgi seviyesine göre gizleme veya
belirtme yöntemlerinin kombinasyonu ile uyarlanır.
TEKNİKLER
UYARLANIR GEZİNME DESTEĞİ NASIL YARDIMCI OLABILIR?

50. 50/58
UYARLANIR HİPERMEDYA
SİSTEMLERDE KULLANICI
MODELLEME

51. 51/58
KULLANICI MODELLEME
• Üç aşamadan oluşur:
1. Kullanıcı hakkında veri toplama
2. Toplanan veriyi işleyerek kullanıcı modeli oluşturma
3. Uyarlama sağlamak için kullanıcı modelini uygulama

52. 52/58
KULLANICI MODELLEME
• Sorunlar:
1. Güvenilir değildir.
2. Kullanıcının bazı özellikleri kendiliğinden anlaşılmaz, kullanıcı
tarafından girilmelidir. (altyapı, tercihler)
3. Kullanıcının hiper medyada nasıl zaman geçirdiğinin izlenmesi, kendisi
hakkında yeterli bilgi sağlamaz.

53. 53/58
KULLANICI MODELLEME
• Farklı bilgi kaynakları:
1. Eğitim sistemlerinde, öğrencilerin kendilerine sorulan sorulara
verdikleri cevaplar.
2. Online-Yardım sistemlerinde kullanıcının yardıma ihtiyaç duyabileceği
başlıklar, gezindiği sayfaların içeriğine göre ortaya çıkarılabilir.

54. 54/58
KULLANICI MODELLEME
• İşbirlikli kullanıcı modellemede üç yaklaşma:
1. Kullanıcılar, kullanıcı modelleme için gerekli bilgiyi sağlayabilir.
2. Kullanıcılar arzulanan uyarlamayı, belirli bir içerik için ekranda ne
görmek istediklerini sisteme göstererek kendileri yapabilirler.
3. Kullanıcı modelindeki bilgiler, doğrudan kullanıcıların kendilerinden
temin edilen bilgiler ile güncellenebilir.

55. 55/58
Kullanıcı Hakkında
Bilgi
Kullanıcı ModeliSistem
Uyarlamanın Etkisi
UH’DA IŞBIRLIKLI KULLANICI MODELLEME
Uygulama Yönetici
Sağlar
Kullanıcı
Düzenler

56. 56/58
SONUÇ
• İşbirlikli kullanıcı modellemede üç yaklaşma:
1. UH çok hızlı gelişen bir araştırma alanıdır.
2. UH Özellikle Eğitim ve bilgiye erişim sistemlerinde birçok soruna
başarılı çözümler getirmiştir.
3. UH sistemlerinin etkinliği ve güvenilirliği, kullanıcı tarafından gönüllü
girilen bilgiler ile arttırılabilir.

57. 57/58
SORULAR…