Pieter Stockmans (78) is de man achter kopje Sonja – de Mona Lisa van Mosa – dat meer dan vijftig miljoen keer verkocht werd. Vanuit zijn Genkse studio werkt de Belg nog dagelijks aan zijn porseleinkunst en serviesgoed dat gebruikt wordt door de beau monde en topchefs over de hele wereld. Het ambacht leerde hij bij Mosa Porselein in Maastricht. „Aan Mosa heb ik alles te danken.”

1. © Copyright 2019 Dagblad DeLimburger.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW,
wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 26 januari 2019
Designsnoep
vanporselein
D
INTERVIEW
PIETER STOCKMANS
Pieter Stockmans (78)
is de man achter kopje
Sonja – de Mona Lisa
van Mosa – dat meer
dan vijftig miljoen keer
verkocht werd. Vanuit
zijn Genkse studio
werkt de Belg nog
dagelijks aan zijn
porseleinkunst en
serviesgoed dat
gebruikt wordt door de
beau monde en
topchefs over de hele
wereld. Het ambacht
leerde hij bij
Mosa Porselein in
Maastricht.
„Aan Mosa heb ik
alles te danken.”
DOOR KIM NOACH
D
at mensen zijn
porseleinen
serviesgoed in
een kast zetten
om naar te
kíjken? Daar
snapt Pieter Stockmans (Piet voor
vrienden) niets van. Sterker nog:
op de anekdote van een dame die
zijn serviesgoed zo vereert,
ontvlamt een vurig pleidooi om
zijn borden, kopjes en kommen
vooral te gebruíken. Kom hem niet
aan met dat het kwetsbare produc-
ten zijn. Nondeju.
Aan de tafel van zijn grote Genkse
ontwerpstudio – gevestigd in het
voormalige magazijngebouw van
steenkolenmijn Winterslag – tikt
Stockmans demonstratief keihard
met een frêle ogend lepeltje op
tafel. En hup, daar zoeft een
koffieschoteltje in volle vaart over
het tafelblad tegen een zware
catalogus aan. Geen krasje te
bekennen. Precies, knikt de
meester tevreden. Porselein wordt
niet voor niets in de ruimtevaart
verwerkt. Het materiaal kan tegen
een stootje.
VlinderstrikjeVlinderstrikje
Het is even stil. Dan komt de
filosoof in hem naar boven.
„Bovendien dient ons voedsel met
respect behandeld te worden.
Voedsel op een mooi bord geeft
blijk van respect. Eten dat mooi
gepresenteerd wordt, smaakt
beter.” De docent in Stockmans is
op stoom. Dus vooruit. Nog één
laatste argument. Je bent ook
economisch stom bezig als je een
bord van tweehonderd euro niet
dagelijks gebruikt. Doe je dat wél,
dan zijn de afschrijvingskosten
nog maar 54 cent per dag.
Voilà. Met een twinkeling in de
ogen strijkt Stockmans langs zijn
vlinderstrikje. Speciaal voor het
interview en de fotoshoot heeft de
ontwerper zich keurig in kostuum
gestoken. Uiteraard hoort daar
zijn nondejuke bij, het kenmerken-
de vlinderstrikje waarmee hij al
decennialang in beeld vastgelegd
wordt. Het is een vrolijke knipoog
van een man met een droog gevoel
voor humor. Op moment dat de
fotograaf van deze krant het
wereldberoemde Sonja-kopje in
beeld vastlegt, klinkt het quasi-
streng dat hij het meer dan vijftig
miljoen keer verkochte kopje niet
thuis mag namaken. „Er bestaan al
zeventien kopieën wereldwijd,
bespaar u de moeite.”
Mosa LisaMosa Lisa
Kopje Sonja. De Mona Lisa van
Mosa, klinkt het enthousiast als
Sjoerd Aarts en Inge Davis van
Centre Céramique uit Maastricht
aanschuiven bij het gesprek. „We
noemen haar Mosa Lisa, ze is niet
voor niets meer dan vijftig miljoen
keer verkocht”, glimlacht Davis.
De twee tentoonstellingsmakers
hebben de afgelopen maanden
intensief met Stockmans samen-
gewerkt in aanloop naar de
expositie Mosa Design – Tijdloos
porselein uit Maastricht.
Gisteren opende in Centre Céra-
mique deze overzichtstentoonstel-
ling. Centraal staan de ontwerpen
van het Mosa Designteam waar
Stockmans van 1966 tot 1989 lid
van was. Hij is een van de meest
flamboyante ontwerpers van het
team dat vanaf de jaren vijftig van
de vorige eeuw Mosa Porselein van
‘een truttig bloemetjesmerk’
omvormde tot designsnoep voor
de massa. Met het kenmerkende
tijdloze karakter dat de bekende
ontwerper Edmond Bellefroid in
de naoorlogse jaren introduceerde.
Het idee voor een grote Mosa-por-
seleinoverzichtstentoonstelling
was er al in 2018 (toen Mosa
135 jaar bestond), maar het heeft
even geduurd voordat zaken rond
waren. Het is ook geen sinecure
geweest om een selectie te maken
uit de Mosa-porseleincollectie van
de gemeente Maastricht, vertelt
Aarts. De ‘schatkamer’ bestaat uit
meer dan 10.000 objecten. Begin
daar maar eens uit te selecteren.
Aarts en Davis waren het er snel
over eens dat de ontwerper Pieter
Stockmans een ereplek moest
krijgen. Aarts: „We zijn afgelopen
zomer op de bonnefooi dit atelier
binnengelopen. Geen idee wat we
konden verwachten.” Davis werd
aangenaam verrast door het
spontane gebaar: „Pieter gaf ons
meteen een doos vol spullen die we
maar eerst moesten bestuderen.
‘Verdiep je maar eens hierin en
kom daarna met vragen terug.’
Stockmans hoefde geen moment
na te denken over zijn medewer-
king. „Aan Mosa heb ik alles te
danken.” Hij gebaart om zich heen
in het atelier waar hij omgeven
wordt door ruim vijftig jaar
porseleinkunst en serviesgoed.
Dan met een twinkel in zijn ogen
en in onvervalst Mestreechs
dialect: „Iech höb Mestreechs mote
liere…om beter geaccepteerd te
worden in de fabriek.”
LiefdeLiefde
Onder leiding van ontwerper
Bellefroid leert een jonge Stock-
mans de kneepjes van het vak,
maar vooral ook de liefde voor
porselein. Een materiaal dat tijd
en geduld vergt. „Porselein valt
niet te kneden, integendeel: het
kneedt wie het vervaardigt.”
Zijn debuut bij Mosa als ontwer-
per is serviesgoed ‘Symphony’ in
1967. Sjoerd Aarts beschrijft het in
de tentoonstellingscatalogus als de
start van avant-garde in Mosa-por-
selein. Functie krijgt voorrang op
vorm en (bloemetjes)dessins. Een
soepkom die Stockmans maakt,
moet ook als sauskom gebruikt
kunnen worden. Tegenwoordig de
normaalste zaak van de wereld,
maar in de jaren zestig is het
revolutionair.
„Ik zeg altijd dat ik een
halffabricaat
maak. Zoals
een bord.
Een leeg, onbeschreven vel papier
waarop de chef zijn creaties
maakt, geïnspireerd door het bord.
De chef-kok bepaalt de functie van
het bord. Wat maakt het uit of een
hoofdgerecht op een bord met een
doorsnede van 23 centimeter of
van 30 ligt?”
Hij zoekt graag de grens op,
tegendraads zijn, anders denken
heeft de mooiste ontwerpen
opgeleverd. „Ik loop veel liever op
het randje van de tafel. In het
midden zie je niets. En er gebeurt
weinig. Het randje is veel spannen-
der. Je ziet er dubbel zoveel en er
gebeuren de interessantste dingen
die je elders nooit ervaart.”
Stockmans maakt de hoogtijdagen
van Mosa Porselein mee, maar ook
het faillissement in 2004. Met een
laconiek schouderophalen:
„Uiteindelijk heeft Mosa de strijd
in die vechtmarkt met moordende
concurrentie en prijzenslagen
verloren. Was het eigenwijsheid
omdat men in Maastricht dacht
de productie beter in eigen hand te
kunnen houden? Geen idee. Maar
wat ik wel kan zeggen, is dat mijn
Mosa-tijd een hele goede periode is
geweest.” Niet voor niets kocht
Stockmans bij het faillissement
van Mosa Porselein in 2004 een
berg oude gereedschappen en
modellen op. „En nog zijn er heel
veel unicaten verdwenen of op de
storthoop beland”, klinkt het
weemoedig.
Behalve ontwerper is Stockmans
REAGEREN?
kim.noach@delimburger.nl
ook – of beter gezegd – bovenal
kunstenaar. Hij heeft lang gevoch-
ten voor erkenning van zijn (vrije)
werk als hedendaagse kunst. „In
Nederland was men daar in de
beginjaren wat vooruitstrevender
in, maar hier in België… Zodra ik
vertelde dat ik met porselein
werkte, was de interesse bij de
musea weg. Maar er bestaan geen
slechte of inferieure materialen. Er
bestaan wél slechte kunstenaars.”
Hij kan nu nog boos worden op
mensen die alles in hokjes willen
stoppen. „Wat ik maak, is net zo
goed kunst. Ik vind dat alle kunst
aangeraakt moet worden. Kunst is
een kwestie van zintuigen: onze
tastzin, juist het feit dat je porse-
lein kunt aanraken, verrijkt de
ervaring.”
„Ik schaats moeiteloos van kunst
naar toegepast design. Ik blijf
dezelfde man, of ik nu vrij werk of
opdrachten voor chefs uitvoer.
Maar het is wel een verschil of ik
een kunstwerk maak, dan ben ik
op vakantie. Als ik een industrieel
product ontwerp dan ben ik aan
het werk.”
Mosa Design – Tijdloos porselein uit
Maastricht, te zien t/m 1 september 2019,
Centre Céramique, Maastricht.
www.centreceramique.nl
Porseleinvalt
niettekneden,
integendeel:het
kneedtwiehet
vervaardigt.
Pieter Stockmans
CV Pieter
Stockmans
W Geboren op 26 oktober 1940 in
Leopoldsburg, België
W Studeert in 1963 af als beeldhouwer
en keramist
W Werkt van 1966 tot 1989 als ontwer-
per bij Mosa Maastricht; ontwerpt in
1969 kopje ‘Sonja’ dat meer dan
50 miljoen keer verkocht is
W Debuteert in 1981 als kunstenaar met
expositie in museum Hasselt; exposeert
daarna onder meer op Biënnale Sao
Paulo, in Stedelijk Museum Amsterdam,
Victoria & Albert museum Londen
W Is van 1982-1985 docent keramisch
ontwerpen Design Academy in Eindho-
ven
W Start in 1987 Studio Pieter Stock-
mans; dochter Widukind Stockmans
neemt in 2009 de Studio over
W Ontwerpt in 2011 serviesgoed voor
het huwelijk van Albert II van Monaco;
maakt servies voor topchefs als Alain
Ducasse in Monte Carlo, Hans van
Wolde in Maastricht en Sergio Herman
in Oud Sluis
W Werkt nog dagelijks in Studio Stock-
mans op het oude mijnterrein C-Mine
Genk waar hij ook woont
www.pietstockmans.com
Pieter Stockmans bij de
‘Mosa Lisa’, het populaire
kopje Sonja, en ander
werk. FOTO PETER SCHOLS/
STUDIO STOCKMANS