Friedrich Engels: Socialisme van utopie tot wetenschap

Socialisme van utopie tot
wetenschap
Friedrich Engels - 1880

De brochure – uitgave Progres, 1980, Moskou -
De ontwikkeling van het socialisme van utopie tot
wetenschap – Friedrich Engels - 1880
Bevat:
- Woord vooraf bij de Franse uitgave van 1880
Karl Marx - p. 5 - p. 7 (3 blz..)
- Voorwoord bij de eerste druk in het Duits van 1882
Engels - p. 8 – p. 10 (3 blz.)
- Voorwoord bij de vierde druk in het Duits van 1891
Engels - p. 11 (1 blz.)
- Inleiding bij de uitgave in het Engels – 1892
Engels - p. 12 – p. 40 (28 blz.)
WIJ VATTEN DEZE BIJDRAGES SAMEN
Het socialisme van utopie tot wetenschap - 1880 - F. Engels

Bevat (vervolg)
- Hoofdstuk I.
Het utopisch socialisme
p. 43 – p. 58 (15 blz.)
WIJ VATTEN DIT HOOFDSTUK SAMEN

Bevat (vervolg)
- Hoofdstuk II.
Het historisch en dialectische materialisme
p. 59 – p. 68 (9 blz.)
- Hoofdstuk III
Het wetenschappelijk socialisme
WIJ BESPREKEN SAMEN DEZE
HOOFDSTUKKEN ADV VRAGEN

wetenschap
Bevat (vervolg)
- De Mark, de Duitse boer. Wat was hij?
Wat is hij, Wat zou hij kunnen zijn?
(over het bondgenootschap tussen de kleine boeren
en de arbeiders)
- Aantekeningen (belangrijk)
- Namenregister (belangrijk)

Woord vooraf bij de Franse uitgave van 1880 – Marx
- “Wie is Friedrich Engels”
- “Zijn artikels ‘De heer Eugen Dührings omwenteling
van de wetenschap’ (De anti-Dühring), Leipzig 1878”
- “ ‘De ontwikkeling van het socialisme van utopie tot
wetenschap’ (1880) bevat de meest markante uitreksels
van dit boek. Is in zekere zin een inleiding tot het
wetenschappelijke socialisme”
- Is samen met het “Communistisch Manifest” de meest
populaire samenvatting van de leer van het communisme

Voorwoord bij de eerste druk in het Duits in 1882
– Friedrich Engels
- “SUW bevat drie hoofstukken van Anti-Dühring”
- “Op vraag van Lafargue in het Frans uitgegeven in
1880”
- “Er is nood aan een populaire propagandabrochure die
een breed publiek moet kunnen bereiken”.
- “We moeten soms moeilijke woorden gebruiken maar
leggen ze uit”.
- “De brochure blijkt verstaanbaar te zijn voor de
arbeiders …… maar minder voor de intellectuelen”.
Hopelijk kunnen we dit optimisme van Engels delen

Voorwoord bij de vierde druk in het Duits in 1891
– Friedrich Engels
-“SUW kent groeiend succes, drie uitgaves, 10.000
exemplaren, blijkt niet moeilijk te zijn en wordt in heel wat
talen vertaald en verspreid (oa Nederlands, Den Haag,
1886”

Inleiding bij de uitgave in het Engels van 1892 – Engels
In deze inleiding, speciaal geschreven voor de Britten, legt Engels de
moeilijk strijd uit die het MATERIALISME moet voeren in Engeland
om erkent te worden
Tegelijk klaagt hij de Engelse burgerij aan omdat ze al te lang een
compromis aanging met de aristocratie (bestaat nog in GB).
Ook de zeer specifieke doorbraak van de arbeidersbeweging wars van
echte revolutionaire omwentelingen) komen in de inleiding aan bod.

Dühring ontwikkelde zijn “filosofie” op het moment dat:
-het marxisme en het wetenschappelijk socialisme een
grote opgang maakte.
-de SPD (na de eenmaking van 1875) steeds sterker werd
(ondanks de “socialistenwet” van Bismarck)
Dü is een gevaar voor de socialistische beweging want:
-zijn “synthese van de waarheid” staat haaks op het
wetenschappelijk socialisme.
-hij noemt zich ook socialist (verwarring stichten).
-hij wil een andere socialistische partij organiseren

Arbeiders moeten de kapitalistische productie, het
kapitalisme goed begrijpen.
- Kapitalisme = warenproductie
t.t.z. Produceren om te ruilen (vroeger productie voor
eigen behoeften).
- Industriële productie kent drie fases:
- Handwerk (gilden).
- Manufactuur.
- Moderne productie.

Arbeiders moeten zich het materialisme eigen maken.
In Engeland is er zeer veel weerstand tegen het
materialisme (monisme).
Engeland is nochtans de bakermat van het materialisme.
- Baco, Locke, Hobbes… mechanisch materialisme (bv
nadruk op “meten is weten”).
- Zij vormden de school voor de Franse Filosofen van de
18de eeuw – de Verlichting

In Engeland krabbelde het materialisme achteruit.
Het vermomde zich als agnosticisme
(Neo-kantiaans agnosticisme, “das Ding an sich”).
Kunnen we de waarheid, de werkelijkheid kennen ondanks
onze (bedrieglijke) zintuigen?
Kan dankzij de wetenschap (zintuigen en proefnemingen).
Zekerheid dankzij de praktijk (bv de chemie)
The proof of the pudding is the eating
Ooit zal men zelf levende cellen kunnen produceren

Arbeiders moeten zich het historisch materialisme eigen
maken.
De economische ontwikkelingen en de klassenstrijd zijn de
motor van de geschiedenis
De opkomende burgerij had nood aan de wetenschap om
haar productie te ontwikkelen.
Zij kwam daardoor in botsing met de Katholieke Kerk.

Ieder strijd tegen de feodaliteit nam in het begin de
gedaante aan van een strijd tegen de Kerk
De confrontatie van de burgerij met de Kerk gebeurde in
drie fases
- De Reformatie van Luther en Calvijn
- De dictatuur van Cromwell (Hendrik VIII)
- De Verlichting

1° De Reformatie van Luther en Calvijn
Luther, 1517 – verbond zich snel met een deel van de adel
en de stedelijke burgerij tegen de boeren
De Boerenoorlog in 1524-25 werd bloedig neergeslagen.
Kaart van opstanden

Tijdens de periode van de strijd van de burgerij tegen de
feodaliteit traden ook de massa’s zelfstandig op
De Beeldenstorm
In de Nederlanden
1866

De Levellers
In Engeland
onder Cromwell
1649

De Sansculotten
In Frankrijk
Onder het schrikbewind
1993

1° De Reformatie van Luther en Calvijn
Calvijn en zijn predestinatieleer.
Democratisch en republikeins
Gaf doorslag in de Geuzenoorlog en het uitroepen van de
Republiek in de Nederlanden
Den Briel
Watergeuzen
1572

2° De Engelse Republiek van Cromwell
Engelse Revolutie met de steun van de boeren
Draait uit op compromis met de aristocratie
De Stuarts komen terug op de troon
Crowell (dood).
“Evenwicht” tussen parlement en koningshuis
De boeren worden van hun land verjaagd.

Parlement neemt de macht
Cromwell stelt dictatuur in
Burgeroorlog loopt uit
op een blijvend compromis

Cromwell worden geëxecuteerd
De klassenvijand neem altijd
Grondig en meedogenloos
revenche

Koningshuis wordt hersteld
Burgerij onderwerpt zich aan de ideologie en de fratsen van
De aristocratie tot de dag van vandaag (cfr Koningshuis)

3° De Franse Revolutie (1789-1799)
Wordt voorafgegaan door de Verlichting.

Is de meest radicale revolutie.

Republiek en leken maatschappij
Code Civil

Republiek en leken maatschappij
Code Civil
Draait uit op militaire dictatuur (1899) en Restauratie (1814)

Na haar overwinning zal de burgerij de godsdienst en de
Kerk in eer herstellen
In Engeland keert ze zich af van het materialisme en
predikt het piëtisme. Remt zelf de wetenschap (bv Darwin)
In Frankrijk vinden de meest cynische bourgeois dat de
godsdienst nodig is voor de werkers (tegen het
materialisme, de wetenschap, het socialisme).
Maar “ook de godsdienst vormt geen schutsmuur voor de
kapitalistische maatschappij”

Engeland is de bakermat van de industrie, van de
arbeidersklasse en van de arbeidersbeweging.
Strijd voor sociale verbeteringen en vakbonden
Strijd voor algemeen stemrecht en vertegenwoordigers
- Combination Act, 1825: erkenning (+/-) van de
vakbonden
- Reform Act, 1867 : grote stap naar algemeen kiesrecht
en volksvertegenwoordigers

De eerste socialistische arbeiderspartij
- People ’s Charter 1838
- Chartistenpartij 10 april 1848
Stonden onder invloed van Marx en Engels.

Engels eindigt deze inleiding voor de Britse arbeid met de
oproep zich te verbinden met de Duitse en de Franse
arbeidersbeweging
(vreemd geen verwijzing naar de Tweede Internationale (1889))

(Inleiding bij de uitgave in het Engels van 1892 – Engels)
Hoodfstuk 1. Het Utopisch socialisme (p. 43 – p. 58)
Utopia 1516
Al eeuwen droomde
de mens van een ideale
Samenleving op aarde
Verlichte geesten
Vonden haar uit
BV Plato
BV Moore

Hoofdstuk 1. Het Utopisch socialisme
• Het modern socialisme = ontwikkeling economie
+ klassenstrijd

• Het modern socialisme = onwikkeling economie
+ klassenstrijd
• Dit modern socialisme knoopte aan met reeds bestaande
socialistische theorieën, weerspiegeling van opgang van
industrie, burgerij en zeer pril proletariaat, steunt op
beginselen van de Verlichting – 18de eeuw

+ klassenstrijd
• Tegen het feodaal Kerkelijk denken: het rationalisme
alleen wat redelijk is, wat kan worden nagegaan is
aanvaardbaar. Het verleden moet worden herdacht.

+ klassenstrijd
• Tegen het feodaal Kerkelijk denken: het rationalisme
alleen wat redelijk is, wat kan worden nagegaan is
aanvaardbaar. Het verleden moet worden herdacht.
• In “het rijk van de rede” worden de bestaande maatchappij-
en staatsvormen en theorieën komen in “rommelzonder
terecht”

• Rationalisme en wetenschap begeesterden de gehele
maatschappij (cfr de stormachtige Franse Revolutie)
• Maar het “rijk van de rede” was niet anders dan de voor
zichzelf en voor de anderen geidealiseerde wereld van de
burgerij
• De mythe dat de burgerij de lijdende mensheid kon
bevrijden viel snel aan diggelen

• Binnen de democratische burgerlijke revolutie ontwikkelde
zich een volksbeweging zoals:
de wederdopers (eerste helft 16de eeuw)
in de Nederlanden

de Levellers (17 de eeuw)
in Engeland

Les Egaux (Babeuf)
(eind 18de eeuw)
tijdens de Franse
Revolutie

• Al die revolutionaire volksbewegingen binnen de
democratische revoluties waren communistisch gezien
• Het was een naiëf (voor zijn tijd onleefbaar)
verdelingscommunisme met afschaffing van alle klassen
• Meestal zeer ascetisch (idealistische verwijzing naar Sparta
in de 18de eeuw)

•In de 19de eeuw breekt de burgerij alle illussies bij de
werkers van een menselijk leven
• De uitbuiting nam toe, vergeleken met de feodale periode
(cfr de bescherming van de gilden, gemeentegronden, …)
• Geld en bezit beheersen de maatschappij: plundering,
afzetting, corruptie
• De misdaden namen toe
(Diefstal kan beschouwd worden als een primitieve vorm
van verzet)

• Proletariaat was nog vrij onvolwassen en niet in staat
zelfstandig een socialistische theorie te ontwikkelen.
• Geniale enkelingen “vonden het socialisme uit” en voerden
model-experimenten uit
• Socialisme ontwikkelde zich naast en boven de
klassenstrijd
• Socialisme diende een product te zijn van de rede, van de
propaganda en het goede voorbeeld

Utopisten van de 19de eeuw
Saint-Simon
• zag “de ontaarding” van de revolutie.
• verdeelde maatschappij in
“werkers en niet-werker”
• weteneschap en industrie
• stenge hyrarchie
• nieuw Christendom
• “alle mensen moeten werken”
• ontbinding van de staat
• eenheid Europa

Utopisten van de 19de eeuw:
Fourier
• Stelde miserie vast
• Wil einde stellen
aan de uitbuiting
• “Armoede spruit voort
Uit de rijkdom”
• Verloop van de geschiedenis
wildheid, patriarchaat,
barbarendom en beschaving

Fourier
• Schiep in zijn verbeelding
de ideale maatschappij
“de phalansteres”
(1600 gezinnen)
(landbouw)
• Verdediger van de rechten
van de vrouw (= graad-
meter van de beschaving)

Fourier – patronale toepassing door Godin
de Familistère

Owen
• Mens = eigen karakter + maatschappij
• Wil geluk en orde in de maatschappij brengen

Owen
•Bewerking kinder- en vrouwenarbeid, bewaarschool, bij
werkloosheid werd loon uitbetaald, na 6 jaar verdubbeling
van de waarde en ruime winst voor de eigenaars…
• Alle geproduceerde rijdom moet de maatschappij ten goede
komen
• Zag drie hinderpalen: privé-eigendom, de godsdienst en het
(huidig) huwelijk

Owen
• Zijn experimenten mislukte in de VS
• Geruïneerd bleef hij actief
• Arbeidswetgeving
• Vakbonden
• Gebruikerscooperatieven

New Harmony in de VS

Navolgers in de 19de eeuw waren ofwel:
dwepers zoals Weitling (anti Marx.)

Navolgers in de 19de eeuw waren ofwel:
reformisten zoals Proudhon (anti Marx.)
(Engels vernoemd hem hier wel
niet)
“de scherpe kanten zijn afgesleten,
zoals ronde kiezelstenen in een beek”
F. Engels

Friedrich Engels: Socialisme van utopie tot wetenschap

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Friedrich Engels: Socialisme van utopie tot wetenschap

Similar to Friedrich Engels: Socialisme van utopie tot wetenschap (20)

Friedrich Engels: Socialisme van utopie tot wetenschap