Gebelik endokrinolojisi konusunda Speroff'un Klinik Jinekolojik Endokrinoloji ve İnfertilite kitabının 2007 basımlı Türkçe çevirisi kullanılarak hazırlanmıştır.Fotoğrafları kitaptan çektim, çok kaliteli olmadı fakat yeterli.

1. Stj. Dr. Fatih GÜVEN
Namık Kemal Üniversitesi
Tıp Fakültesi

2. Kaynakça ve Sunum Planı
2007

3.  Gebelikteki Steriod Hormonlar
-Progesteron
-Östrojenler
-Fetal Adrenal Korteks
-Gebelikte Östrojenin Ölçülmesi
 Gebeliğin Protein Hormonları
-Hipotalamus Benzeri Salgılatıcı
Hormonlar
-hCG
-hPL
-hCT
-İnsan Koryonik Adrenokortikotropini
-GH, GHRH ve Somatostatin
-AFP
-Relaksin
-Prolaktin
-Sitokinler ve Büyüme Faktörleri
-İnhibin, Aktivin ve Follistatin
-Endojen Opiatlar
-Renin-Anjiotensin Sistemi
-ANP
-diğer..
 Prostoglandinler
 Doğum Endokrinolojisi
-Prostoglandinlerin Rolü
-Oksitosin ve Myometrial Cevap

4. Gebelikteki Steroid
Hormonlar

5. Gebelikteki Steroid Hormonlar
 Fetal Kompartman
 Plasental Kompartman
 Maternal Kompartman
Ortak çalışarak birbirlerini tamamlarlar.

6.  Sentezi için gerekli kolesterol ve
pregnonalon anne kan akımından
sağlanır.
 7.haftaya kadar: Corpus luteum çok etkin
 7.-10.haftalar arası: Ortak üretim (CL,
plasenta)
 10.hafta sonrası: Plasenta en önemli
kaynak
Gebelikteki Steroid Hormonlar
Progesteron

7. Gebelikteki Steroid Hormonlar
Progesteron
 Ortak üretimin yapıldığı 7.-10. haftalar arası maternal
dolaşımdaki progesteron miktarında hafif bir düşme olur,
10.hafta sonrası dolaşımdaki seviyleri giderek yükselir.2,5,6

8.  “Östrojenin aksine progesteron üretimi
uteroplasental perfüzyondan, fetusun iyilik halinden
ve hatta fetusun canlı olup olmamasından
bağımsızdır.(?)”
 Fakat sentezde kullanılan kolesterolün anne
kanından trofoblasta taşınması LDL-kolesterol
şeklinde olur ve östrojen LDL reseptör gen
transkripsiyonunu arttırarak kontrol sağlar.7,8,11
(çelişki!)
 Östrojen eksikliğine neden olan durumların
(anensefali, fetal ölüm) progesteron üretimine etki
etmemesinin nedeni olarak aktif serbest östrojenin
etkin seviye aralığında kalıyor oluşu ileri
sürülüyor.11
Gebelikteki Steroid Hormonlar
Progesteron

10.  Görevleri:
-Doğumda rol oynar.
-Fetal antijenlere karşı anne immün cevabını
baskılar,
annenin trofoblastları reddetmesini engeller.
-Endometriumu implantasyona hazırlayıp gebeliğin
devamını sağlar.
-Fetal adrenal bezden GK ve MK yapımı için
hammadde
görevi görür.
Gebelikteki Steroid Hormonlar
Progesteron

11.  Gebelikteki östrojen üretimi fetusun kontrolü
altındadır ve bu, fetusun kendi iyilik halini
etkileyen önemli fizyolojik olayları
yönetmedeki en önemli sinyalidir.
 Östrojen; progesteron üretimini,
uteroplasental kan akımını, meme bezi
gelişimini ve fetal adrenal bezin çalışmasını
etkiler.11
Gebelikteki Steroid Hormonlar
Östrojenler

12. GebeliktekiSteroidHormonl
Östrojenler
Östrojenlerin temel
hammaddeleri 19
karbonlu androjenlerdir.
İnsan plasentasında 17-
α hidroksilaz ve 17-20
desmolaz(liaz) aktivitesi
eksiktir.
21 C’lu ürünler 19
C’lu steroidlere
dönüştürülemezler.
Östrojen sentezi
için gerekli ham
maddeler plasenta
dışından

13. GebeliktekiSteroidHormonl
Östrojenler
Gebeliğin ilk aylarında östrojen sentezinde kullanılacak olan östrojen
bileşikleri anne kan akımından elde edilir.
20.hafta itibariyle anne idrarında atılan östojenlerin büyük
çoğunluğu fetal androjenlerden üretilir.
Özellikle E3’ün %90’ı fetal adrenal bezin DHEA-S üretiminin
göstergesi olarak kabul edilebilir.20,21
Fetal adrenal bez
plasentadan E1 ve E2
üretimi için DHEA-S
sağlar.Ayrıca fetal
KC’nin 16α
hidroksilasyonuyla
plasental E3 için
gerekli 16αOH-DHEA-
S üretilir.Yenidoğanda
bu aktivite hızla
kaybolur.

14. Gebelikteki Steroid Hormonlar
Östrojenler
Gebelikte E1 ve E2 salgısı 100
katına çıkarken, E3 1000 katına
çıkar.
Anne E2 seviyesi fetustan yüksektir, fetal
E3 seviyesi ise anneden yüksektir.

15. Gebelikteki Steroid Hormonlar
Fetal Adrenal Korteks
 Fetal adrenal korteks, kalın bir iç fetal
bölgeye ve erişkin korteksin öncüsü
olan ince bir dış bölgeye
farklılaşmıştır.33
• Fetusa özgü steroid
sentez özellikleri
intrauterin özgün
faktörlere bağımlı olan
bu özgün morfolojisi
ile ilişkilidir.

16.  Fetal bölgenin ana ürünleri DHEA ve
DHEA-S’tır.
(Plasental östrojen sentezi için ham
madde!!)
 Fetal hipofizer ACTH’ın fetal adrenal bez
üzerindeki büyüme desteği plasenta
kaynaklı östrojen tarafından korunur.
(Östrojen tarafından uyarılan 11-β-
hidroksisteroid dehidrogenaz ile anneden
gelen kortizol plasentada kortizona
Gebelikteki Steroid Hormonlar
Fetal Adrenal Korteks

17. GebeliğinProteinHormonları

18.  GnRH:
Sitotrofoblast ve sinsityotrofoblastlarca
üretilir.hCG’nin yanı sıra steroid
sentezini ve PG salgısını da kontrol
eder.80,84
◦ -Östrojen, Aktivin-A,insülin ve PG
◦ -Progesteron,end.opiatlar, inhibin,
follistatin
Gebeliğin Protein Hormonları
Hipotalamus Benzeri Salgılatıcı
Hormonlar

19.  CRH: Trofoblast, fetal membranlar ve
desidua tarafından üretilir.79
Üretimi: Progesteron GK’ler 90
Salınımı:Aktivin, IL Inhibin, NO
 İntrauterin CRH’nın anne
dolaşımından dolayı anne CRH
seviyeleri devamlı artar.
 Doğum ve kan dolaşımının
kontrolünde birçok rolü vardır.
Gebeliğin Protein Hormonları
Hipotalamus Benzeri Salgılatıcı
Hormonlar

20.  hCG gen ekspresyonu sitotrofoblastlarda ve
sinsityotrofoblastlarda gösterilmiştir.115
-Annede en yüksek seviyeye 8.-10. haftalarda ulaşılır (100 000 IU/ml).
18-20.haftalarda ise 10 000-20 000 IU/ml seviyesine geriler ve terme kadar böyle kalır.
 Üretim ve salgılanması seks steroidleri, sitokinler,
GnRH ve büyüme faktörleri tarafından kontrol edilir.
 Tek kesin fonksiyonu ovulasyonun 8.gününde,
implantasyondan bir gün sonra, kanda β-hCG ilk
saptandığı günden itibaren LH’ın görevini
devralmasıdır.
7.haftaya kadar CL’nin varlığı hCG’ye bağımlı iken
gebeliğin devamı da CL’den salgılanan steroidlere
bağımlıdır.
Gebeliğin Protein Hormonları
İnsan Koryonik Gonadotropini (hCG)

21.  Kan hCG seviyelerinin özellikle faydalı olduğu 2 durum:
- Trofoblastik hastalıklar, ektopik gebelik
Trofoblastik hastalıklarda normalin 3-100 katı β-hCG seviyeleri
bulunur
Tüm ektopik gebeliklerde de ölçülebilir β-hCG seviyleri görülür
fakat normal ve ektopik gebeliklerde hCG artış hızı farklıdır(+USG)
 hCG ölçümünün katkısı şu şekilde özetlenebilir:
1)Normal hızdaki artış (2 günde 1; %50’lik artış) genelde normal
gebeliğe işaret eder
2)hCG>1000-1500 IU/ml ise intrauterin gebelik TVUSG (+) olmalı
3)Azalan hCG seviyeleri etkili tedaviyi gösterirken devam eden veya
artan seviyler canlı trofonlastik dokuyu işaret eder.
Gebeliğin Protein Hormonları
İnsan Koryonik Gonadotropini (hCG)

22.  Sinsityotrofoblastlarca salgılanır.
-insan koryonik somatomamotropini
Gebeliğin Protein Hormonları
İnsan Plasental Laktojeni(hPL)
Metabolik rolü lipitleri metabolize
ederek serbest yağ asitlerine
dönüştürmektir.

23.  Annede insülin sekresyonunu ve IGF-
1 sentezini uyararak insülin direncine
ve KH intoleransına yol açar. (insülin
direncinde özellikle TNF-α gibi plasental sitokinler
de etkilidir.)
 Açlıkta glikoz azaldıkça hPL artar ve
lipolizi uyararak serbest yağ asidi
miktarını arttırır.Böylece anneye farklı
bir enerji kaynağı sağlanırken glikoz
ve aa’lar fetus için saklanır.
Gebeliğin Protein Hormonları
İnsan Plasental Laktojeni(hPL)
hPL’nin insülini antagonize etme
mekanizması, glikozun insülin
aracılığıyla hücreye girmesini direkt
olarak engelleyen serbest yağ asidi
artışının hPL ile uyarılmasıdır.

25.  In vitro çalışmalara göre:
hPL fetal KC’de glikojen sentezinde
insülin ile sinerjistik çalışarak fetal
doku metabolizmasında direkt etkilidir.
 Ayrıca fetal GH’nin fetal büyümeyi
etkilememesi (örn.normal büyüen
anensefalik fetuslar) hPL’nin fetal
büyüme hormonu olduğunu gösteren
kanıtlardır.
Gebeliğin Protein Hormonları
İnsan Plasental Laktojeni(hPL)

26.  İnsan plasentasında 2 tirotrop madde
bulunur:
1)hCT: Plasentada çok düşük miktarda
bulunur ve fizyolojik önemi yoktur.
2)hCG:Tirotrop aktivitesi bulunmuştur ve
çok arttığı durumlarda hipertirodi
oluşturabilir.148 Artmış tiroid fonksiyonu ile
ise hiperemezis gravidarum’un ilişkisi
vardır.149
Gebeliğin Protein Hormonları
İnsan Koryonik Tirotropin (hCT)

27.  Gebelik boyu artan serbest kortizol ve
aldosteronun nedeni plasentadan anne kanına
salgılanan ACTH ve CRH’tır.152,154 Bu sayede
steroid sentezi için gerekli yapı taşları sağlanır.
 Ayrıca gebelikte anne kan hacminde artış
sağlanması için maternal adrenal bezin
aktivitesinde artış şarttır.
 Oksitosin plasentadan CRH ve ACTH üretiminin
güçlü bir uyarıcısıdır ve doğum stresiyle başa
çıkmakta önemli bir mekanizmadır.
Gebeliğin Protein Hormonları
İnsan Koryonik Adrenokortikotropini

28.  SS, gebelik ilerledikçe düşmektedir.
 Plasental GH, hipofizer GH’den
farklıdır ve 15-20. haftalardan sonra
anne dolaşımındaki hipofizer
hormonun yerini almaya başlar. 129,163
Termde annenin hipofizer GH’ı
saptanmayacak düzeydedir.
-GHRH ile kontrol edilmez fakat fetus
için gereken glisemiyi korumak için
annenin glikoz seviyeleriyle ters
Gebeliğin Protein Hormonları
GH, GHRH, Somatostatin

29.  Çoğunluğu fetal KC’de, bir kısmı ise
12.haftada dejenere olana kadar yolk
kesesinde sentezlenir.
 Fetus kanındaki esas proteindir, fonksiyonu
tam bilinmiyor fakat albumine benzer
yapıdadır ve benzer işlevleri olduğu
düşünülüyor.
 Fetal kanda en yüksek düzeyleri 1.trimester
sonundadır ve seviyesi sürekli azalır.
 AFP fetusun santral sinir sisteminde yüksek
konsantrasyonda bulunur ve NTD gibi
SSS’nin amniyotik sıvıyla direkt temasta
olduğu durumlarda amniyotik sıvı ve anne
kan düzeyleri yükselir.
Gebeliğin Protein Hormonları
AFP

30.  Erkeklerde ve gebe olmayan kadınlarda
saptanmaz.Gebelik Corpus luteum’u
esas kaynak olmak üzere
plasenta,desidua ve koryonda da
saptanmıştır. 181-183
 Serviksin yumuşama ve silinmesinde
etkili olduğu gösterilmiştir.186-187
Dolaşımında ölçülemeyecek düzeyde relaksin olan
gebelerde yapılan çalışmlarda gebeliğin devamı ve
doğum için gerekli olmadığı kanıtlanmıştır.
 Büyüme hormonu salgısını
arttırmaktadır.
Gebeliğin Protein Hormonları
Relaksin

31.  Fetal hipofiz, anne hipofizi ve uterus
(endometrium, myometrium)
kaynaklıdır.
-Progesteron; endometriumda prolaktin sentezi için
gerekli iken, myometriumu baskılar.
 Amniyotik sıvıdaki prolaktinin kaynağı
desidua iken fetus dolaşımındaki fetal
hipofizden salgılanır.195
 Gebelikte seviyeleri 8.haftada östrojen
artışına paralel artmaya başlar ve
termde tepeye (200-400 ng/ml) çıkar.
Gebeliğin Protein Hormonları
Prolaktin

32.  Plasentanın lokal sitokin üretimi
embriyo büyümesi için ve gebeliğin
sağ kalımında yaşamsal olan anne
bağışıklık cevabının sağlanması için
önemlidir.
IL-1β
CSF-1
IL-6 (hCG salgısını da uyarır)
IGF 1
IGF 2
Gebeliğin Protein Hormonları
Sitokinler ve Büyüme Faktörleri
Perinatal ve postnatal
büyüme ve gelişmede
EGFepidermal
PDGFplatelet derivated
NGFnerve
FGFfibroblast
TGFtransforming

33.  İnhibin:
Plasentada üretilir.Esas biyoaktif olan İnhibin-A’dır.
8.haftada tepe yapıp sonra geriler ve 3.trimesterde tekrar
artar.
Östrojenle birlikte gebelikte gonadotropin
baskılanmasından sorumludur.
 Aktivin:
Esas ürün Aktivin-A’dır.
8-24.haftalar arası yüksek fakat kararlı bir seviyedeyken
terme doğru artar.
 Follistatin:
Plasenta, membranlar ve desiduada aktivin bağlar.229
Gebeliğin Protein Hormonları
İnhibin, Aktivin ve Follistatin

34.  Hipofiz kaynaklıdır ve CRH’a cevaben
ACTH ile birlikte (propiomelanokortin)
salgılanırlar.230
 Doğumda serviksin tam açıklığa
kavuştuğu sırada en yüksek
düzeydedirler.
 Annenin ağrı algısını ve analjezik
kullanımını (ihtiyaç) belirler.
 En güçlü uyarıcı fetal hipoksidir.
Gebeliğin Protein Hormonları
Endojen Opiatlar

35.  hCG ile uyarılan overlerden reninin
inaktif öncüsü prorenin salgılanır.
 Olası(?) etkileri steroid sentezini uyararak östrojen
üretimi için androjen hammaddesi sağlamak, Ca+2
ve PG metabolizmasını kontrol etmek ve
anjiogenezi uyarmaktır.
Gebeliğin Protein Hormonları
Renin-Anjiotensin Sistemi

36.  Atrium dokusu ve plasentada
üretilir.238
 Gebelik ve doğumdaki hacim ve
elektrolit değişikliklerinin kontrolünde
etkilidir.240
Gebeliğin Protein Hormonları
Atrial Natriüretik Peptid (ANP)

37. Prostoglandinler

38. DOĞUMENDOKRİNOLOJİSİ
IndianJournalofEndocrinologyandMetabolism/Jan-Feb2013/Vol17|

39. 15-hidroksiPG
dehidrogenaz
DOĞUMENDOKRİNOLOJİSİ
Kortizol, 34.-36.
haftalardan itibaren hızla
artar ve özellikle AC
matürasyonuyla ilişkilidir.
Anne kortizolü plasentayı kolayca
geçer fakat %85’i kortizona
metabolize olur.
(Fetal adrenal bezin
baskılanmasını önlemede önemli)
Maternal KC’nin aksine fetal KC kortizonu
kortizole çevirmede kısıtlı kapasitededir
fakat fetal AC bu yeteneğe sahiptir ve bu
durum AC için önemli kortizol kaynağıdır.
Fetal adrenal bezin eyleme katkısı ise
plasental östrojen üretimine etkisidir.
Anne kanı östrojen seviye artışı da 34.-
35.haftalarda başlar artan östrojen
seviyelerinin artan PG üretiminde anahtar
rolü olduğu düşünülüyor.
Doğumdaki PG rolü için kanıtlardan bazıları:
1)Eylemle ilişkili anne kanı ve amniyotik
sıvıdaki seviyeleri artar.
2)Amniyotik sıvıya araşidonat enjeksiyonu
doğumu başlatır.
3)Yüksek doz aspirin alanlarda yüksek
ortalama gebelik süresi görülür ve
postmatürite insidansı artar, eylem süresi
uzar.
4)PG salınımına neden olan uyarılar (servikal
manüpilasyon, membran rüptürü) uterin
kasılmaları arttırır.
5)Servikal maturasyon ve yumuşama süreci
PG’ler tarafından yönetilir.
CRH’ın önemiyle ilgili gözlemler:
1)Gebelik süresince amniyotik sıvı ve anne kanı seviyleri artar ve en yüksek
seviyeleri eylem sırasında bulunur.
2)Eylem öncesi CRH-BP seviyeleri amniyotik sıvı ve anne kanında azalır, bu
da CRH aktivite artışına yol açar.
3)CRH, fetal membranlar, desidua ve myometriumda PG salınımını uyarır.
4)Progesteron varlığında kortizol (muhtemelen progestan inhibisyonunu
bloke ederek) CRH sentezini uyarır.
CRH artışı fetal ACTH
sekresyonunu arttırarak
fetal kortizol ve DHEA-S
üretir, eylem öncesi
östrojen artışına destek
olur.
Servikal silinme, fetal membranların
rüptürü, plasentanın ayrılması matriks
metalloproteinaz aktivitesiyle gerçekleşir ve
ve MMP’ler ise PG’ler ve sitokinler
aracılığıyla aktive olurlar.
Progesteron ; hücre içi Ca+2 seviyelerini
azaltarak uterus sessizliği sağlar ve
progesteron çekilmesiyle artmış
myometrial uyarılabilirlik sağlanır.

40. Oksitosin ve Myometrial Cevap
 Doğum öncesi oksitosinin maternal
seviyesinde artış vardır326,327
ve doğum
başlar başlamaz özellikle aktif eylemin
olduğu ikinci fazda olmak üzere
oksitosin seviyeleri belirgin şekilde
artar.
Böylece oksitosin daha sonra
gelişecek şiddetli uterus
kontraksiyonlarının oluşumunda
önemli rol oynar.
DOĞUMENDOKRİNOLOJİSİ

41. Oksitosin ve Myometrial Cevap
DOĞUMENDOKRİNOLOJİSİ
Oksitosinin doğuma
katkısı desidua ve
myometriumdaki PG
sentezini uyararak olur.PG’lerin, sarkoplazmik retikulumda Ca+2
bağlanmasını hızlandıran progesteronun
etkisine karşı çıkması sonucunda
myofibrillerdeki artmış serbest Ca+2 ile
uterus kontraksiyonu olur.334
Doğumların sıklıkla geceleri olması da nokturnal
oksitosin sekresyonunun daha fazla olması nedeniyle

42. Sabrınız için teşekkür ederim.
23.05.2014, Fatih GÜVEN