Características y principio de la Ilustración, pensadores, ideas políticas y económicas. Revolución agrícola e industrial en Inglaterra, España y Galicia.

1. A ÉPOCA DA ILUSTRACIÓN
A Ilustración é un movemento cultural, ideolóxico, intelectual e político que se creou no
século XVIII en Gran Bretaña, e que logo co paso do tempo, extendeuse por parte de
Europa e América.
Qué pretende a Ilustración?
Representou unha importante modernización cultural, consecuencia do progreso e da
difusión das novas ideas, dos novos coñecementos científicos. Todo isto levou ao intento
de transformar as caducas estructuras do Antigo Réxime.
O home plantéxase novas interrogantes, baixo o dominio da razón, desprecia todo o que
ten que ver co pasado, cas vellas crenzas.
O home ilustrado é un home iluminado que se enfronta ás doctrinas inamóbibles da igrexa
e se preocupa por atopar coñecementos a través das novas formas de pensamento.
É a ideoloxía e a cultura desenvolvida pola burguesía europea, en constante loita contra o
absolutismo e a nobreza.
Este movemento de iluminación da mente e das novas formas de pensamiento foi o que
levou a denominar a este século coma «O Siglo das Luces».
Cales son as características da Ilustración?
As principais características da Ilustración son as seguintes:
O Racionalismo
Dase enorme importancia á Razón, o home pode comprendelo todo a través da súa
intelixencia e só é real aquilo que só pode entender a ciencia. Aquilo que non sexa
racional debe ser rexeitado coma falso e inútil.

2. O autor que criticou con maior forza a intolerancia e o fanatismo da relixión do seu tempo
foi Voltaire, que dixo o seguinte:
Búsqueda da felicidade
A felicidade para o home ilustrado é un dereito que ten o individuo, non pode ser un
don divino como recompensa ás boas accións .
Tense a convición de que a natureza creou ao home para que sexa feliz. Pero dacordo
coa mentalidade burguesa, esta felicidade para que sexa auténtica, debe basearse na
propiedade privada, a liberdade e a igualdade.
Crenza na bondade natural do home
Crése que o ser humano é bó por natureza pero que os vícios corrompen a felicidade. Por
iso o filósofo Rosseau dixo as seguintes palabras:

3. O Optimismo
Pénsase que a natureza é unha especie de máquina perfecta que faino todo ben sen
ningún erro.
O Laicismo
Aparecen unhas novas correntes a carón dos sentimentos relixiosos como son o deísmo e
o ateísmo, onde se pon en alerta o excesivo poder da igrexa.
Xorden as contradicións entre a fé e o coñecemento, tendo á ética como a meta que
tódalas relixións deben ter.
O deísmo aboga pola existencia de Deus, pero rexeita a relixión. Trátase de coñecer a
Deus a través da razón e a observación.
A Ilustración é a primeira cultura laica da historia de Europa.
O carácter non relixioso da Ilustración nótase tamén nas lecturas da época. No século
XVII os libros que máis se editaban eran as vidas dos santos e as obras de piedade, en
troques no século XVIII, as obras máis editadas eran as de filosofía, ciencias naturais e
apenas libros relixiosos.
O problema da Ilustración é que só calou entre un sector moi minoritario da poboación,
pero a pesar disto, intentaron difundir e extender as súas ideas de moi diversas formas:
- As sociedades científicas, literarias ou artísticas e as academias, apoiadas
polos poderes públicos.
- As sociedades de amigos do país, establecidas normalmente nas principais
cidades e capitais de provincia.
- Os Salóns,Tertulias, cafés ou reunións de ilustrados para tratar sobre os
máis diversos temas.
- A Enciclopedia. Elabórase un diccionario ilustrado que recollía todo o
coñecemento da humanidade ata ese momento.

4. Nesta época, a enciclopedia ou dicionario era algo novo, que tiña (e sigue tendo) a
función de recopilación dos coñecementos humanos da época na que se situaba, sobre
arte, ciencias, literatura, letras, política, moral, etc. Esta idea da enciclopedia chámase
Enciclopedismo. Os seus principais representantes foron Montesquieu, Rosseau,
Buffon, etc.
Pero os que dirixiron e coordinaron os traballos da enciclopedia foron Denis Diederot
(filósofo) e Jean Le Rond D’Alembert (matemático).
Denis Diederot Jean Le Rond D’Alembert

5. Primeira enciclopedia feita na época da Ilustración

6. PENSAMENTO POLÍTICO
Montesquieu: Teorizou sobre a división de poderes
(Executivo, Xudicial e Lexislativo). Seguindo as teorías de
Locke, considera que o home debe atopar a liberdade e
para alcanzala, é necesario limitar o poder dos príncipes
absolutistas.
Voltaire: Indagou na liberdade de pensamento e abogou por unha nova relixión (deísmo)
que sustituíse ás reveladas (cristianismo, xudaísmo, islamismo, etc). Repudiou o excesivo
poder do clero e propugnou unha relixión basada na razón e no respeto, afastada do
fanatismo e a intolerancia. Foi partidario dun sistema parlamentario que limítase o poder
do monarca, así como dun profundo cambio nos valores da sociedade dos seus días.
Rousseau: Fixo fincapé no estudo da natureza e as relacións
sociais entre os homes. O home é bó por natureza, pero a
sociedade corrompea e escravizaa, o home salvaxe é feliz e
libre, pero a civilización nace da propiedade privada e entón
aparece a desigualdade e a pérdida de liberdade. Pensaba
que a educación constituía a mellor fórmula para
desenvolver a bondade natural das persoas.

7. PENSAMENTO ECONÓMICO
Concretouse en dúas novas correntes: a fisiocracia e o liberalismo, que entraron en
conflicto co pensamento imperante do momento, o mercantilismo.
Mercantilismo:
Considera que a riqueza dun país depende da cantidade de ouro e prata atesorable
dentro das súas fronteiras. Para acumular ouro e prata é necesario incentivar as
exportacións e reducir as importacións.
O comercio debe desenvolverse mediante a creación de compañías que dependan do
Estado. Co fin de conseguir ditos obxectivos a economía ten que ser regulada polo
Estado.
O seu principal valedor foi Jean-Baptiste Colbert, ministro de Luis XIV de Francia.
A Fisiocracia:
Os fisiócratas sostiñan que a riqueza dun estado hai que buscala na natureza, máis
exactamente na agricultura. As outras actividades económicas (industria e comercio) eran
consideradas estériles, sen valor.
O seu principal teórico foi François Quesnay.
O Liberalismo:
Para os seus defensores, a riqueza do Estado non radica nin na acumulación de metais
preciosos, coma propugnaba o Mercantilismo, nin exclusivamente na agricultura, coma
defendía a Fisiocracia, senón na liberdade.
O Estado non debe interferir na actividade económica, ten que deixar total liberdade á
iniciativa e ás empresas privadas.
O seuu principal teórico foi Adam Smith.

8. CADRO RESUMEN DA ILUSTRACIÓN DO SÉCULO DAS LUCES

9. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 1 de 8
A REVOLUCIÓN AGRÍCOLA E INDUSTRIAL
REVOLUCIÓN INDUSTRIAL
Coñécese como Revolución Industrial o proceso de transformación dentro do ámbito económico,
tecnolóxico, cultural e social que se desenvolveu en Inglaterra a fins do século XVIII.
O que orixinou principalmente esta revolución foi a creación de sistemas de fabricación que
permitiron substituir o traballo manual por traballo de máquinas a vapor e electricidade, impulsado
pola necesidade de producir e vender máis.
Esta revolución impulsou cambios na produción a gran escala nas áreas téxtiles, metalúrxicas,
químicas e da agricultura e deu lugar a un grande impulso económico e un cambio de vida na
sociedade que marcou un antes e un despois.
Unha das primeiras máquinas de vapor
As causas que orixinaron a evolución do sistema económico foron, entre outras, as seguintes:
- Inglaterra contaba co capital suficiente para que as grandes industrias invertiran en
investigar novas tecnoloxías.
- O incremento da poboación deu a necesidade de producir roupa, mobles e alimentos a gran
escala.

10. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 2 de 8
- Debido á Revolución Agraria, moitos campesiños quedáronse sen fonte de traballo, o que
impulsou que se incorporarán ás fábricas.
- Invención da dinamo, primer xerador elétrico industrial, que transformou a enerxía
mecánica en eléctrica.
- Creación do motor de explosión, que deu orixe ao automóbil.
-Invención do teléfono e o cinematógrafo.

11. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 3 de 8
Esta etapa caracterizouse por un maior crecemento económico, xa que o progeso científico e técnico
mellorou os medios de produción, a distribución e a organización do traballo. O desenvolvemento
das potencias industriais desta revolución perdurou ata os inicios da Primeira Guerra Mundial.
Algúns dos principais inventos consecuentes da Revolución Industrial son:
-A maquina de vapor: Fabricada por James Watt, que construíu o primeiro modelo no ano 1768.
Significou unha fonte de enerxía para mover máquinas de transporte e produción que cumpliron un
rolo fundamental na revolución.
-O teléfono: Patentado por Alexander Graham Bell no ano 1876, xa que a súa invención, a pesar do
que se cría ata fai pouco, foi obra de Antonio Meucci no ano 1860, como froito da Revolución
Industrial que deu lugar á invención da electricidade.

12. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 4 de 8
-A bombilla de luz: Foi ideada a principios do século XIX como froito da invención da
electricidade durante a Revolución Industrial.
-O automóbil: É un produto desta revolución. O primeiro automóbil que se fabricou ía impulsado
por gasoliña coma derivado do petróleo.
-A locomotora eléctrica: Fabricada por Werner von Siemens, que no ano 1879 presentou o
primeiro ferrocarril eléctrico que mudaría a forma do transporte tanto de produtos coma de persoas.

13. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 5 de 8
REVOLUCIÓN AGRÍCOLA
A Revolución Agrícola foi unha profunda transformación que sufriu a agricultura e a gandaría
durante o século XVIII ata o século XIX en Europa, principalmente en Gran Bretaña. Este período
permitiu producir suficientes alimentos para toda a poboación e os excedentes da produción
contribuiron ao surximento e consolidación da comercialización interna e externa.
O avance das tecnoloxías e maquinarias agrícolas, sumado ás diversas leis que permitían facerse
cargo e cercar terreos para cultivar, provocaron un aumento da produción e a gandaría en casi un
90%. As poboacións comezaron a extenderse hacia o campo, creando novas cidades e xerando
comercio interno.
Entre as principais causas da Revolución Agrícola, podemos mencionar as seguintes:
-Novas leis que permitían aos agricultores facerse cargo de terreos públicos e cercalos para
cultivar e criar gando de forma segura.
-A invención de sistemas mecanizados para o cultivo, o sistema de arado, o sistema de
sembrado e o sistema de rego eficiente.

14. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 6 de 8
-A rotación de cultivos en substitución do barbeito. Esta técnica permitíalle aos agricultores
aumentar a produción sen deixar descansar a terra para a súa fertilidade.
-O achádego de novos fertilizantes, melloras nas sementes e na selección do gando, co que
se logrou un incremento na calidade e na produción.
-A inclusión de novos cultivos, o que aumentou a oferta no comercio interno e externo.
A Revolución Agrícola xogou un papel importante para a estructura económica e social da época,
destacando as seguintes consecuencias:
- Un aumento no excedente de alimentos e materia prima requeridos pola crecente
poboación urbana.
- O aumento da produción e comercio exterior xenerou un benestar económico na
sociedade e con elo incrementouse a demanda de bens industriais de capital e consumo.
- Dispoñibilidade do excedente de man de obra agraria, que logo sería fundamental para
a crecente industria urbana.
- Un incremento no poder económico dos altos terratenentes, que logo sería utilizado
para as inversións en industrias modernas.
O nacemento de novos pobos e cidades que nalgúns casos chegaron a convertirse en metrópolis.

15. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 7 de 8
A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL EN ESPAÑA
Ao longo do século XIX, extendéuse o modelo da Revolución Industrial por toda Europa, pero
España acabou distanciándose notablemente deste modelo industrializador.
Cando este desenvolvemento chegou a España, empezou a producirse na periferia, principalmente
nas Comunidades Autónomas de Cataluña e o País Vasco.
España atopará problemas para desenvolver a revolución industrial tardando moitísimo máis en
despegar industrialmente co resto de Europa.
Os tres principais piares desta revolución en España foron os seguintes:
- O DESENVOLVEMENTO TÉXTIL CATALÁN: A industria téxtil foi o motor da Revolución
Industrial en Gran Bretaña e así tamén ocorreu en España, sobre todo en Cataluña, que gozaba
dunha tradición manufactureira téxtil dende a Idade Media cunha paréntese durante a invasión
napoleónica. Ademais, a partir de 1820 coa pérdida das colonias o mercado tradicional quedou
liquidado.
Esta paréntese rematou en 1830 cando comezou a desenvolverse a moderna industria téxtil
financiada polos cultivadores de vide ou por indianos repatriados coma Juan Güell.
A industria téxtil catalana chegou a situarse por detrás de Gran Bretaña, EE.UU. e Francia.
Esta industrialización fixo posible que se abarataran os precios e a xente poidera mercar roupa que
antes non podía permitirse e ademáis conseguiuse abastecer ao mercado interior e das restantes
colonias.
-O FERROCARRIL: En Gran Bretaña os beneficios do sector téxtil aplicáronse no ferrocarril que
xa no 1825 viu o seu primeiro trazado do mundo neste país. Non ocorreu así en España, que a causa
da guerra Carlista non puido desenvolver o ferrocarril.
Máis tarde, no ano 1837 en Cuba, fíxose a primeira vía de España. No ano 1848, Miguel Biada fixo
a primeira liña peninsular entre Barcelona e Mataró, e que logo no ano 1851 o ministro Xosé de
Salamanca fixo a de Madrid-Aranxuez

16. IVAN GAGO SANMARTÍN 6ºB 8 de 8
Ata 1855 a construcción do ferrocarril foi lenta, con tramos a Barcelona, Valencia ou Asturias, pero
coa chegada dos progresistas a partir de 1855 e a Lei Xeral de Ferrocarrís, establecéronse
condicións moi favorables para a súa construcción.
O Goberno quería unir o centro coa periferia e as empresas as zonas produtoras de materias primas
cos portos, o que deu lugar a unha rede ferroviaria radial.
-A SIDERÚRXIA: Os oríxenes da siderúrxia están con Manuel Agustín de Heredia, que no ano
1820 comezou a construir aros de aceiro para os seus barrís de viño con carbón vexetal en Marbella,
pero a longo prazo non puido competir coa siderurxia asturiana que a mediados de século utilizaba
carbón mineral do Río Nalón.
Pero a zona metalúrxica por excelencia dende a Idade Media era o País Vasco-Navarro que
empregaba a enerxía hidráulica para traballar o excelente mineral de ferro de Vizcaya.
En 1865 uniuse a mina cos portos o que fixo que se puidera desenvolver aínda máis a siderurxia. As
empresas extractoras eran británicas con participación española (familia Ybarra) e exportaba a
meirande parte do ferro a Gran Bretaña a cambio de carbón de excelente calidade.
O desenvolvemento da siderurxia permitiu o nacemento da fabricación de maquinaria, a
construcción naval e as compañías navieiras.
-A MINARÍA: A debilidade financieira do goberno e o déficit crónico da Facenda propiciou que o
desenvolvemento siderúrxico en España fora moi lento e retrasado. A Lei de Ferrocarris do 1855
tivo como consecuencia a total dependencia do capital extranxeiro e das súas locomotoras e raíles
en vez do desenvolvemento propio da siderúrxia española.
O mesmo ocorreu coa minaría que ata mediados do século pertencía á Coroa e que despois pasaría
ao Estado para rematar a partir de 1868 en mans de compañías extranxeiras con longas concesións
que permitiron modernizar os procedementos e agotar os recursos.
Os minerais extraídos foron o chumbo, o cobre e o mercurio.
En conclusión, a construcción do ferrocarril e a explotación mineira fixéronse en beneficio do
capital extranxeiro. O sistema ferroviario situou a España na periferia económica respeto dos seus
compañeiros europeos que explotaron o país mentres poideron.