Kometen zijn 'grote stenen met een zichtbare gas en/of stofstaart' die met hoge snelheid door het zonnestelsel vliegen. Zelfs bij de passage van de komeet van Halley in 1910 werd er nog onheil aan toebedeeld maar er was toen wel een commerciële bijsmaak bij. Tegenwoordig kunnen we spectaculaire foto's maken van het landschap van de komeetkern. We zien de scheuren in het oppervlak waar de komeetkern ontstaat. Dit alles heeft nieuwe inzichten gegeven over de wordingsgeschiedenis van de komeetkern en ook van de wordingsgeschiedenis van het zonnestelsel als geheel. Robert de Jong studeerde van 1982 tot en met 1988 Astronomie aan de Universiteit van Utrecht. Nadat hij zijn opleiding heeft voltooid neemt zijn carrière een verrassende wending. Hij kiest voor de ICT gaat werken voor het softwarebedrijf Baan. Binnen dit bedrijf, dat later zou worden overgenomen door de Amerikaanse software gigant Infor begint hij als programmeur en groeit hij door tot Senior Solution Architect. Zijn liefde en passie voor het vak Astronomie heeft hij echter nooit verloren. In 1998 start hij samen met een aantal waarneem vrienden Sterrenvereniging Astra Alteria in Putten. Al snel neemt hij de rol van Voorzitter voor zijn rekening en in die hoedanigheid probeert hij het prachtige vak sterrenkunde voor een groter publiek toegankelijk te maken. Robert is een ‘kar trekker’ pur sang. Hij mobiliseert vrijwilligers, organiseert lezingen en waarneemavonden, stelt cursussen en lesmateriaal samen, ontwikkeld een website en ledenportaal bezoekt scholen en weet als geen ander de media te bereiken. De vereniging groeit dan ook flink onder zijn leiding en ontplooit zelfs activiteiten in Ede. In 2010 wordt Sterrenvereniging Astra Alteria, werkzaam in de regio Gelderland: Noordwest-Veluwe en Gelderse Vallei, door het bestuur van de KNWS als nieuwe erkend. Door zijn vele werkzaamheden in het buitenland is Robert de afgelopen jaren meer naar de achtergrond getreden, maar hij is nog steeds een ambassadeur van de vereniging. Sinds augustus 2020 is hij erelid van Sterrenvereniging Astra Alteria.

1. 10/11/2021 Kometen 1
Het onbesmette verleden van het zonnestelsel

2. Me
• Solution Architect, Infor
• Ik ga voor
– Ultieme oorsprong van onze
aanwezigheid in het heelal.
– Weg van kokervisies.
– Ik hou niet van gewoon zijn
als elk ander
10/11/2021 Kometen 2

3. Waarom worden kometen onderzocht?
• De samenstelling en de baanbewegingen van
kometen helpen wetenschappers om meer te
weten te komen over de oorsprong van
wordingsgeschiedenis van ons zonnestelsel
en de rol die kometen daarin gespeeld
hebben voor het ontstaan van water op
Aarde en dus het leven.
10/11/2021 Kometen 3

4. Agenda
1. Wat is een komeet?
2. Fysieke eigenschappen
3. Baan eigenschappen
4. Het leven van de komeet
5. Exo-kometen
6. Komt het leven van een komeet?
10/11/2021 Kometen 4

5. Wat is een komeet (I)?
• Hemellichaam met minstens eenmalig een
staartvormig uiteinde
10/11/2021 Kometen 5

6. 2060 Chiron is soms een komeet
• 1e Centaur
• Instabiele baan
• Half planetoïde
• Half komeet (95P/Chiron)
• Te groot voor een komeet
• Een planetoïde heeft geen staart
10/11/2021 Kometen 6
Saturnus
Uranus
Chiron
(206 km)

7. Wat is een komeet (IIa)?
10/11/2021
Kometen
7
Perihelium
Perihelium
Elke komeet heeft minstens één perihelium passage

8. Wat is een komeet (IIb)?
• Vluchtige stoffen onder het oppervlak
• Geen cirkelbaan om de Zon
• Komt niet te veel in de buurt van de Zon
• Het oppervlak kan open als het onder de kern
warmer wordt
• ‘In de buurt van de Aarde’
10/11/2021 Kometen 8

9. Vluchtige stoffen in het zonnestesel
10/11/2021 Kometen 9
Komeet (10 km)
•Zon oorzaak coma
•Vluchtige stoffen aanwezig
•Geen cirkelbaan
•Wereld oorzaak coma
•Vluchtige stoffen aanwezig
•Onstabiele baan (tijdelijk)
•Geen coma
•Vluchtige stoffen aanwezig
•Stabiele baan
Planetoïde (100 km)
•Geen coma
•Vluchtige stoffen blijven binnen
•(Resonante) stabiele baan
Kuipergordel (100 km)
•Geen coma
•Vluchtige stoffen bluiven binnen
•Stabiele baan
Samenhang
Centaur: Chiron (206 km) Terrestiaanse wereld (4000 km)

10. Hoe ontstaat de gastaart ?
10/11/2021 Kometen 10
Zon

11. Hoe ontstaat de stofstaart?
• Beginimpuls
• Zwaartekracht
10/11/2021 Kometen 11
2m
3m
6m
12m
10 miljoen km
Naar de Zon
Zon

12. Agenda
1. Wat is een komeet?
2. Fysieke eigenschappen
3. Baan eigenschappen
4. Het leven van de komeet
5. Exo-kometen
6. Komt het leven van een komeet?
10/11/2021 Kometen 12

13. De komeetkern
10/11/2021 Kometen 13
• 9P/Tempel 1 (5½ jaar, 7.6 x 4.9
km)
• Periodieke Jupiter familie komeet
• Bezoek: Deep Impact (2005),
Stardust (2011)
67P/Churyumov–Gerasimenko ()
Periodieke Jupiter familie komeet
Bezoek: Rosetta (2014)
Hartley 2
Deep Impact (2010)
Geen waterijs, Polyoxymethylene (a chained polymer of
formaldehyde
1P/Halley
Giotto (1986)
Polyoxymethylene (a chained polymer of formaldehyde)
19P/Borrelly (7 jaar)
Deep Space 1 (2001)
Geen waterijs, Polyoxymethylene (a chained polymer of
formaldehyde
Formaldehyde

14. De komeetkern
10/11/2021 Kometen 14
81P/Wild 2,
Stardust (2004)

15. Saturnusmaan Hyperion
10/11/2021 Kometen 15

16. Planetoïden
10/11/2021 Kometen 16
25143 Itokawa (1998) (P=1½ jaar)
Bennu (OSIRIS)
433 Eros (1998)
NEAR Shoemaker

17. Albedo: Donkerder dan houtskool
• 1.00 Eceladus
• 0.80 Verse sneeuw
• 0.55 Nieuw beton
• 0.40 Woestijnzand
• 0.34 Aarde
• 0.12 Maan / Versleten asphalt
• 0.06 Komeet 67P/C-G
• 0.04 Houtskool / Vers asfalt
10/11/2021 Kometen 17
67P/Churyumov–Gerasimenko

18. Fysieke eigenschappen (I)
10/11/2021 Kometen 18
Parameter Komeet Aarde Formule
R (km) 3 6370
ρ (kg/m3) 400 5515
V (m3) 1.13094E+11 1.08267E+21=4/3πR3
M (kg) 4.52376E+13 5.9709E+24=ρV
g (kg/m2) 0.000335261 9.814915923=GM/R2
67P/Churyumov–Gerasimenko

19. Fysieke eigenschappen (II)
• 67P/Churyumov–Gerasimenko (6 juli 2014)
– ½ kg / seconde aan water voor de hele komeet
– Massa 1013 kg
– Als de kern voor 10% uit water bestaat, dan is de
kern na 60.000 jaar weg
10/11/2021 Kometen 19
67P/Churyumov–Gerasimenko

20. Fysieke eigenschappen (III)
• Dichtheid water = 1.0 g/cm3
• Kometen zijn fragiel
10/11/2021 Kometen 20

21. Een komeet heeft geen
magneetveld
• Waarom?
10/11/2021 Kometen 21

22. Splitting  Fragiel
10/11/2021 Kometen 22
Breakup of Comet C/2019 Y4 (ATLAS)
73P/Schwassmann–Wachmann

23. Kernen bestaan uit puin en keien
10/11/2021 Kometen 24
Gat
Kei
Regolith
Water en ijs hebben meer massa dan een komeetkern

24. Onder het oppervlak
• 3 cm stof om een hardere binnenkant
10/11/2021 Kometen 25
67P/Churyumov–Gerasimenko

25. De binnenkant
• Radiogolven door de kern tussen lander en
Rosetta
– Klein kern-lob = zeer poreus (75–85%)
– Mix van stof / ijs = 1 / 7.8
– Homogeen tot op 10-talle meters
10/11/2021 Kometen 26
67P/Churyumov–Gerasimenko

26. Dynamische scheuren in oppervlak
• Het oppervlak van de komeet is
– Gesloten  Nooit een staart
– Open Vluchtige stoffen zijn al op door
sublimatie
– Raakt soms open  YES!
10/11/2021 Kometen 27

27. Sinkholes (genereren jets) (I)
1. Warmte veroorzaakt het sublimeren van suboppervlak ijs
2. Dit vormt een holte
3. Plafond stort in door eigen gewicht en een rond gat ontstaat
– Opengelegd materiaal in het gat gaat nu sublimeren
10/11/2021 Kometen 28
1 2 3

28. Sinkholes (genereren jets) (II)
10/11/2021 Kometen 29
67P/Churyumov–Gerasimenko

29. Sinkholes (genereren jets) (III)
• Foto dat het gas uit de sinkhole komt
10/11/2021 Kometen 30
67P/Churyumov–Gerasimenko

30. Sinkholes (op de Aarde)
10/11/2021 Kometen 31
67P/Churyumov–Gerasimenko

31. Fijnstructuur in de stofuitstoot
• Jets uit ‘de nek’ vormen
samen de coma en de staart
van de komeet
10/11/2021 Kometen 32
67P/Churyumov–Gerasimenko

32. Agenda
1. Wat is een komeet?
2. Fysieke eigenschappen
3. Baan eigenschappen
4. Het leven van de komeet
5. Exo-kometen
6. Komt het leven van een komeet?
10/11/2021 Kometen 33

33. Baantypen
10/11/2021 Kometen 34
M
V A
M J S U N
Zon
Encke
type
kometen
•
Komt
niet
bij
Jupiter
Jupiter-family
kometen
(JFCs)
Periode
<
20
jaar
Inclinatie
<
30
graden
Vanuit
de
Centaurs/TNO’s
of
KBO’s
Halley
type
kometen
(HTCs)
Periode
[20,
200]
jaar
Inclinatie
>90
graden
Vanuit
de
Oortwolk
and
SDOs
(?)
Kort periodiek Lang periodiek
Periode
[>
200
jaar]
(Hyakutake
en
Hale-Bopp)
Uit
alle
richtingen
Random
kometen
Uit
de
randen
van
het
zonnestelsel
https://wiki2.org/en/Jupiter-family_comet
Niet periodiek
J U
S N

34. Agenda
1. Wat is een komeet?
2. Fysieke eigenschappen
3. Baan eigenschappen
4. Het leven van de komeet
5. Exo-kometen
6. Komt het leven van een komeet?
10/11/2021 Kometen 35

35. Oorsprong kometen
10/11/2021 Kometen 36
Meer
kometen
Minder
kometen
Aphelium
Kuipergordel
TNO’s
Perihelium
Oortwolk

36. 10/11/2021 Kometen 37
Jupiter veroorzaakte de Oortwolk
Neptunusmaan Triton
Botsing
Trojanen
a. Baan om Jupiter
b. Botsen
c. Trojanen
d. Scattered Disc Objects

37. 10/11/2021 Kometen 38
Ontstaan lang periodieke kometen
Zonnestelsel
Oortwolk
Ster
Oortwolk

38. 10/11/2021 Kometen 39
Hoe de ‘kleine werelden’ ontstonden
1
Zonnenevel Planetesimalen
Kort periodieke
kometen
4
Lang periodieke
kometen
5 6
Meteorieten
10
Planetesimalen
Kometen
Meteorieten
8 7
Meteoroïden
9
9
Joviaanse werelden
Terrestiaanse werelden
2a
Planetoïden
2d
Gordels en families
3
IJswerelden
(Kuipergordel)
2b

39. Agenda
1. Wat is een komeet?
2. Fysieke eigenschappen
3. Baan eigenschappen
4. Het leven van de komeet
5. Exo-kometen
6. Komt het leven van een komeet?
10/11/2021 Kometen 40

40. Is η Crv ons verleden? (*)
• Eta Corvi is 1 miljard jaar oud
• Storm van kometen om de
ster Eta Corvi.
• Een of meer kometen worden
hier aan flarden gescheurd na
botsing met rotsachtige exo-
planet
• Gooit ijs en koolstofrijk stof in
de ruimte
• En water en organische
stoffen in het oppervlak van
de exo-planeet
10/11/2021 Kometen 42
(*) Bewijs komt van NASA's Spitzer Space Telescope (IR)

41. Agenda
1. Wat is een komeet?
2. Fysieke eigenschappen
3. Baan eigenschappen
4. Het leven van de komeet
5. Exo-kometen
6. Komt het leven van een komeet?
10/11/2021 Kometen 43

42. Ons water komt van de komeetkernen?
10/11/2021 Kometen 44
1 komeet (R=10 km) = ±1000 km3
Meer dan 1 miljoen kometen nodig

43. Ons water komt niet van komeetkernen?
10/11/2021 Kometen 45
Variatie in D/H verhouding van 11 kometen is groot
Is niet D/H van zeewater op Aarde, behalve van 103P/Hartley 2
De isotopen van waterstof

44. Leven ontstond op Aarde
• John Sutherland (2015) biochemicus toonde
aan dat het vroege leven theoretisch
ontstaan kan zijn uit gewone scheikunde op
de oeraarde.
10/11/2021 Kometen 46

45. Basis voor het leven
• Dit moet er zijn om leven voor te brengen
– OBJECT: Celmembraan (beschermende
omgeving)
– KENNIS: Genetisch erfelijk materiaal
– PROCES: Stofwikkelingsreactie
10/11/2021 Kometen 47

46. Nucleic acid
• Een belangrijke klasse macromoleculen die in
alle cellen en virussen gevonden wordt
• DNA (Deoxyribonucleic acid) kodeert
(KENNIS) de informatie die een cel nodig
heeft om eiwitten (OBJECT) te maken
• RNA (Ribonucleic acid) neemt deel in de
eiwitsynthese (PROCES).
10/11/2021 Kometen 48

47. DNA en RNA zijn nucleotïden
10/11/2021 Kometen 49
Een suiker
• Deoxyribose in DNA
• Ribose in RNA
Een fosfaatgroep
Een nucleobasis
(=stikstofbevattend)
(Adenine)

48. De vijf nucleobasissen
10/11/2021 Kometen 50
Fosfaatruggegraat

49. Grondstoffen voor het leven (I)
• 16 organische koolstof en stikstofrijke
componenten waaronder:
• Sommige een sleutelrol in voor-synthese van
aminozuren (*), suikers, en nucleobasen 
Ingrediënten leven
• Geen fosfaatgroepen
10/11/2021 Kometen
67P/Churyumov–Gerasimenko
51
Methyl isocyanaat Aceton
Propionaldehyde
Acetamide
(*) Ketting van aminozuren  Hormoon of een eiwit
Formaldehyde

50. Grondstoffen voor het leven (II)
• Op komeet Wild 2 is het aminozuur glycine
gevonden (2009)
• Nabij protester IRAS 16293-2422 is
Glycolaldehyde gevonden  Bouwstenen
voor RNA en DNA (2012)
Glycolaldehyde

51. Fosfaatgroepen in universum
• De cel bevat vooral: H, O, C, N, P en S.
• Alles is te vinden in het zonnestelsel behalve
P. Abondantie nummer 17.
• In Cassiopeia A is P gevonden  Supernova
(2013).
10/11/2021 Kometen 53

52. Grondstoffen voor het leven
10/11/2021 Kometen 54
Formaldehyde DNA en RNA
(Nucleic acid)
Een suiker
Nucleobasissen
?

53. Kahoot.it
10/11/2021 Kometen 55
1
2 3

54. 10/11/2021 Kometen 56
Het onbesmette verleden van het zonnestelsel