Presentación sobre as linguas de España (as oficiais e as non oficiais).

1. Aitor Rivas
Aitor Rivas
As linguas de España

2. Idioma Vs. Dialecto
• Que é un idioma?
• Que é un dialecto?
• Cal é a diferenza?
• Como sabemos se X e Y son idiomas ou dous
dialectos dun mesmo idioma?

3. 3
Cantas linguas hai no mundo?
menos de 1.000
aprox. 4.000
aprox. 5.000
aprox. 6.000

4. 4
menos de 1.000
aprox. 4.000
aprox. 5.000
aprox. 6.000
Cantas linguas hai no mundo?

5. 5
Cantos estados hai no mundo?
ca. 50
Entre 100 e 150
Menos de 200
ca. 500
Máis de 1 000

6. 6
ca. 50
Entre 100 e 150
Menos de 200
ca. 500
Más de 1 000
Cantos estados hai no mundo?

7. 7
Que porcentaxe das linguas
do mundo están en Europa?
1 %
3 %
15 %
50 %
75 %

8. 8
1 %
3 %
15 %
50 %
75 %
Que porcentaxe das linguas
do mundo están en Europa?

9. 9
Cantas linguas hai en España?
1
4
7
10

10. 10
1
4
7
10. Castelán, catalán, euskara, galego,
asturiano, aragonés, aranés, portugués,
árabe, tamazight e romanó
Cantas linguas hai en España?

11. 11
Polo tanto,
o Estado Español
non é un Estado monolingüe.
É PLURILINGÜE!

12. 12
Na actualidade

13. 13
Linguas e dialectos

14. 14
★ Todas as persoas deben, xa que logo, poder
expresarse, crear e difundir as súas obras na lingua
que desexen e, en particular, na súa lingua materna;
toda persoa ten dereit a unha educación e unha
formación de calidade que respecte plenamente a
súa identidade cultural.
Declaración Universal da UNESCO sobre Diversidade Cultural, Art.5 (2001)

15. 15
Constitución Española
(1978)
Art. 3.
1. O castelán é a lingua española oficial do
Estado. Todos os españois teñen o deber de
coñecela e o dereito de empregala.

16. 16
... Art. 3. 2.
2. As demais linguas españolas serán tamén
oficiais nas respectivas Comunidades
Autónomas de acordo cos seus Estatutos.

17. 17
... Art. 3. 3.
3. A riqueza das distintas modalidades
lingüísticas de España é un patrimonio cultural
que será obxecto de especial respecto e
protección.

18. 18
★ “Un dos máis serios déficits da cultura cívica da
España democrática é, sen lugar a dúbidas, non
aceptar como un valor positivo a diversidade
lingüística do país, correlato da súa realidade
multicultural e plurinacional.”
Henrique Monteagudo

19. 19
Aclaramos conceptos
Lingua e dialecto.
Toda lingua ten a súa orixe noutra anterior, da que no
comezo é unha variedade chamada dialecto.
Un dialecto convértese en lingua cando consegue:
Un número importante de falantes.
Unha certa tradición literaria.
Independencia gramatical respecto á súa lingua de orixe.

20. 20
Lingua, dialecto e fala
Linguas: Son códigos que constituén o seu propio modelo
de corrección mediante o desenvolvemento dunha
literatura. Teñen límites xeográficos precisos.
Dialectos: Teñen como modelo outro código, del cual
derivan. A súa literatura realízase na lingua que le sirve de
modelo y sus límites geográficos suelen ser imprecisos.
Falas dialectais ou locais: Carecen de modelo lingüístico
que os unifique e dunha literatura. Escaso número de
falantes.

21. 21

22. 22
Buscamos a orixe
En Europa parece que existiu unha lingua común, o
indoeuropeo, da que derivou o latín, que á súa vez deu lugar
ás linguas románicas.
INDOEUROPEO
sánscrito latín grego persa
Linguas
románicas

23. 23
Un pouco de historia
Época
prerromana
Romanización:
latín
Euskera
Mozárabe
Galego-
portugués
Influencias
xermánicas
Influencias
árabes
Leonés Castelán
Navarro-
aragonés
Catalán

24. 24
Linguas prerrománicas

25. 25
Linguas romances, románicas ou neolatinas
- Castelán
- Catalán
- Galego
- Portugués
- Provenzal (Francia)
- Francés
- Sardo (Sardeña)
- Italiano
- Retorromanche ou rético (Suiza-
Italia)
- Romanés
- Dálmata (Croacia)

26. 26
Pobos prerromanos na Península Ibérica

27. 27
Rastros das linguas prerromanas
Trazos fonéticos:
b/v f > h
Sufixos:
-iego -orro -urro
-arro -asco -esca
Topónimos: Barcelona, Tarragona, Tarazona, Segovia,
Ledesma, Sigüenza, Ampuries...
Outras palabras: barro, sima, charco, perro...

28. 28
Chegada dos romanos (218 a.C.)
As guerras púnicas.
Conquista e colonización.
Cultura e lingua latinas.
O proceso de romanización.
O latín vulgar.
A romanización da Península

29. 29
Suevos, vándalos, alanos e
visigodos
Dominio visigodo
Adopción do latín
O latín fragméntase
Dialectos romances ou
románicos
As invasións bárbaras

30. 30
Palabras:
adrede
brotar
espía
ganar
guerra
rico
roupa
Antropónimos:
Álvaro
Alonso
Gonzalo
Rodrigo
Alberte
Afonso
Fernando
Restos das linguas bárbaras

31. 31
Chegada dos árabes (711 d.C.)
Reconquista: avanzan os romances
Arredor de 4000 préstamos:
alcalde
jarabe
zanahoria
azulejo
Os árabes

32. 32
As linguas nos séculos X - XII
Astur-leonés
Castelán
Vasco
Navarro-aragonés
Catalán
Mozárabe
Árabe
Cifra, algoritmo,
guarismo, alquimia, alcohol,
jarabe..,
acequia, aljibe, alberca,
alcachofa, alubia, aceite,
berenjena…,
adalid, alcazaba
almacén, almoneda, aduana,
arroba…,
alcalde, alguacil, albacea…,
albañil, alféizar, azotea,
azulejo, alcantarilla,
tabique…,
azul, azúcar, algodón, taza,
jarra, laúd, azar, ojalá…
Galego
Siglo VIII
CAMBIOS FONÉTICOS
• Aspiración e perda do f-:
filium  hijo
• Perda da distinción entre /b/ e /v/

33. 33
Área primitiva del castellano
Regiones castellanizadas en el
siglo XII
Regiones castellanizadas en los
siglos XIII-XV
Expansión horizontal del
castellano
Factores de expansión del
castellano:
• Predominio militar.
• Temprana normalización
lingüística (Alfonso X el Sabio).
Expansión do castelán

34. 34
1. Castelán
★ Lingua iberorrománica
★ Orixe: norte de Burgos e Cantabria, pola
superposición do latín vulgar a poboacións euskaroides.
Foise estendendo en forma de abano.
★ 33.000.000 falantes en España
(aproximadamente 9 millóns usan outras linguas)
★ 400.000.000 falantes no mundo
★ Entre as 10 linguas máis faladas do planeta

35. 35
2. Catalán
★ Lingua románica orixinada noPirineo oriental
★ Estendeuse polo Levante e as illas
mediterráneas nos séculos X-XIV
★ 7.000.000 falantes
★ Cooficialidade en 3 dos 5 territorios nos
que se fala

36. 36
... catalán
★ Fálase en 4 estados: Francia, España,
Andorra e Italia
★ É a lingua minorizada con máis falantes en
Europa
★ Ten máis falantes que 8 das linguas oficiais
europeas
Catalán

37. 37
Territorio lingüístico do
catalán

38. 38
Exemplo:
“Quaranta-un anys després que un espanyol lluités
per primera vegada per guanyar l'Open
d'Austràlia, i 12 des que l'últim d'ells va tenir
aquesta opció, Rafael Nadal ha tancat avui una de
les poques conquistes que li quedaven al tennis
espanyol al derrotar el suís Roger Federer a
Melbourne i guanyar el seu sisè títol del Grand
Slam” (www.elperiodico.cat)

39. 39
★ Lingua románica
★ 2.500.000 falantes
★100.000 falantes + nos occidentes de Asturias, León,
Zamora e Estremadura
★En Galicia o galego ten recoñecemento estatutario e
institucional, desfruta de cooficialidade e teórica
protección, pero fóra das fronteiras da Comunidade
Autónoma de Galicia a súa situación é moi complicada
3. Galego

40. 40

41. 41
... galego

42. 42
... galego

43. 43
... galego
Galego

44. 44
Exemplo:
“O Deportivo deu unha auténtica lección de fútbol
contra o Vilarreal. O equipo de Lotina rompeu a
súa xeira de cinco derrotas consecutivas da mellor
forma posíbel, con goles e espectáculo. Lafita e
Riki volveron tola á defensa visitante. A segunda
parte foi un festival de ocasións para o Deportivo.
O galego Diego López salvou coas súas paradas
ao Vilarreal dunha goleada de escándalo.”
(www.anosaterra.org)

45. 45
4. Euskera (Euskara)
★ Orixe: descoñecida (conexións co ibero, co
tamazight e algunhas linguas caucásicas)
★ 700 000 falantes
★ Tres comunidades autónomas: Euskadi, Navarra
e Castela-León
★ Tamén no Iparralde (Francia, Pirineos
Occidentais)
★ Na Comunidade Autónoma Vasca está
recuperando falantes

46. 46
... euskera (Euskara)
Sábese moi pouco da lingua até o século XVI,
en que se escribe por vez primeira.
A lingua máis antigua de Europa, viviu eclipsada
polo latín (0-1000) e, entre os anos 1000-2000,
polo castelán.
O seu primeiro recoñecemento oficial obtívoo
coa Constitución de 1978.

47. 47

48. 48
Exemplo:
“Serena Williams tenislariak Australiako Irekia
irabazi du gaur, laugarren aldiz. 59 minututan
nagusitu zaio Dinara Safina errusiarrari
txapelketaren finalean, 6-0 eta 6-3 emaitzarekin.
Titulua eskuratzeaz gain, munduko tenislaririk
onenaren sailkapenean lehen postua berreskuratu
du, baita 10. Grand Slam-a bereganatu.”
(www.berria.info)
Maitia nun zira

49. 49
5. a) Asturiano –asturleonés
★ Lengua iberorrománica
★ 300 000 falantes (+ outros 150 000
posibles)
★ Principado de Asturias
★ Algúns falantes en León, montañas de
Sanabria e Zamora

50. 50
... asturleonés
Asturiano

51. 51
5. b) Mirandés
★ Variedade lingüística do asturleonés
★ 15 000 falantes
★ Miranda de Douro e Bimioso (nordeste
portugués)
★ Recoñecemento de lingua oficial en
Portugal

52. 52
... mirandés
Mirandés

53. 53
6. Tamazight
★ Conxunto lingüístico da familia afroasiática
★ 12 000 000 – 18 000 000 falantes
★ Norte de África
★ Marrocos, Sahara Occidental, Argelia,
Mauritania, Mali, Burkina Fasso, Nixeria, Níxer,
Tunes, Libia, Exipto e España

54. 54
★ España: fálase en Melilla.
★ Variante tarifit. 50 000 falantes
★ Alfabeto propio: o tifinagh, utilizado polos
tamahaq ou tuaregs na nación tamazight
★ Nome despectivo: bereber
... tamazight

55. 55
O Tamazight e o Tarifit

56. 56
7. Árabe
★ O árabe dialectal marroquí é a lingua
autóctona na Cidade de Ceuta
★ 25.000-30.000 ceutís
★ Ningún recoñecemento nin protección en
Ceuta, aínda que no Estatuto pon:

57. 57
... árabe
As institucións da cidade de Ceuta, dentro do
marco das súas competencias, exercerán os seus
poderes cos seguintes obxectivos básicos:
(...)
h) A promoción e estímulo dos valores de
comprensión, respecto e aprecio da pluralidade
cultural e lingüística da poboación ceutí.

58. 58
8. Aragonés
★ Lingua iberorrománica
★ 15 000 falantes
★ Vales pirenaicos do Alto Aragón
★ Trilingüismo socialmente recoñecido en
Aragón: aragonés-catalán-castelán
★ Pero non hai cooficialidade das linguas neste
territorio

59. 59
... aragonés

60. 60
... aragonés
Aragonés

61. 61
9. Portugués
★ Variedade histórica meridional do antigo
galego
★ Lingua oficial de Portugal, Brasil e varias
repúblicas africanas
★ 200 000 000 falantes
★ 5 000 falantes en España

62. 62
O portugués en España

63. 63
★ Castela e León: A Bouça e Alamedilha
★ Estremadura: Ferreira de Alcântara,
Cedilho, A Codosera, Jola e a zona de
Olivença e Taliga
★ Ningún recoñecemento oficial no Estado
Español
O portugués en España

64. 64
10. Aranés
★ Variedade lingüística do gascón occitano
★ 4 700 falantes
★ Val de Arán
★ O occitano é unha lingua galorrománica con
60 000 falantes (Francia-Italia-España)
★ En Cataluña está protexido polo Estatuto
de Autonomía e é unha lingua cooficial

65. 65
11. Romanó
★ Nome xenérico para as distintas variedades
indoeuropeas indo-iranias dos xitanos en Europa
★ 12 000 000 falantes no mundo
★ Sen unha área lingüística determinada
★ 600 000 xitanos na Península Ibérica
★ ca. 100 poden falar romanó
★ O resto falan caló ou “gitañol”

66. 66
12. O “caló”
★ Caló: variedades iberorrománicas faladas por
xitanos casteláns, portugueses e cataláns con
estrutura neolatina.
★ Ten como base o castelán meridional con
léxico romanó e palabras das linguas xitanas
europeas: eslavas, romanesas, turcas, húngaras,
gregas, alemás etc.)

67. 67
Todos falan castelán?

68. 68
Usos lingüísticos
Comunidade
Autónoma
Lingua
cooficial
Castelán Lingua
cooficial
Ambas as
dúas por
igual
Outras
Catalunya catalán 55,0% 31,7% 3,8% 9,6%
Comunitat
Valenciana
catalán 60,8% 28,8% 9,5% 0,8%
Illes Balears catalán 47,7% 42,6% 1,8% 7,9%
Galicia galego 30,1% 52,0% 16,3% 1,6%
País Vasco euskera 76,1% 18,8% 5,1% -

69. 69
Que acontece en Francia?

70. 70
Moitas grazas!
Muchas gracias - Moltes gràcies
Muchas gracias - Moltes gràcies
Muches gracies - Ezkerrik Asko!
Muches gracies - Ezkerrik Asko!
Shokran Gazillan - Tanemmirt hullan
Shokran Gazillan - Tanemmirt hullan
Muito obrigado - Muitas grazias
Muito obrigado - Muitas grazias
Garapatí
Garapatí