Evolutie en schepping

CSR: Culture, Science and Religion evolutie en schepping pagina 1 25-1-2019
Evolutie
en
schepping!

Het verhaal
in een notendop
• Hoe belangrijk evolutie is voor
een bioloog
• Drie sooorten bewijsmateriaal
– De uniformiteit van het leven
– De fossiele gegevens
– Het historie in het DNA
• evolutie is een bijzonder
elegante vorm van schepping
• Wat zegt de Bijbel en de Kerk
evolutie en schepping

EVOLUTIE
Het milieu
natuurlijke selectie,
overleving van de best
aangepaste
Het inwendige
toevallige veranderingen in
het DNA, mutaties,
erfelijkheid
natuurlijke selectie en mutaties

Uiterlijke
diversiteit aan
levensvormen
enorme diversiteit aan levensvormen

deel van DNA in
kern van de cel of
in mitochondria
één bouwsteen: de cel

• De uniformiteit van het leven
– Frappante overeenkomst in
de structuur van cellen en het
gebruik van macromoleculen
• De historie in ons lichaam
– Het menselijk lichaam draagt nog een
evolutionair verleden met zich mee
• De fossiele gegevens
– Uitgestorven ontbrekende schakels tussen
diverse diergroepen en hominiden
Drie argumenten voor evolutie

• DNA (polymeer van desoxyribonuclëinezuren)
– Vastleggen van genetische informatie
• RNA (polymeer van ribonucleïnezuren)
– Omzetting van genetische informatie naar eiwitten
• Eiwitten (proteïnen, polymeer van aminozuren)
– Structuur, omzettingen, reacties, signalering
• Koolhydraten (polymeer van suikers)
– Omzettingen, energiedrager
• Vetzuren: Structuur, energiedrager, signalering
Overeenkomst in moleculaire structuren
celwand met
proteïnen

Er schuilt een vis in
ons lichaam
De historie in ons lichaam

Strottehoofdzenuw bij vis en mens

Ichthyostega
(Devoon)
Eerste (fossiele) amfibieën lijken op vissen

Een voorspelde en
gevonden ontbrekende
schakel
Tiktaalik roseae (Daeschler et al. 2006)

Ontwikkeling van hominiden
Encyclopedia Britanica 2019
Van alle tussenschakels blijft alleen homo sapiens.

homo naledi
Homo naledi
This photo taken March 2015
and provided by National
Geographic from their
October 2015 issue shows a
reconstruction of Homo
naledi's face by paleoartist
John Gurche at his studio in
Trumansburg, New York.
CREDIT: Mark Thiessen/
National Geographic

homo naledi
from left to right:
Lucy:
(Australopithecus
afarensis, 3,2 million
years),
Turkana Boy:
(Homo erectus, 1,6
million years)
Rising Star-hominide:
(Homo naledi, age
unknown

deel van DNA in
kern van de cel of
in mitochondria
één bouwsteen: de cel

chromosoom
een mens heeft 2x23
chromosomen
2x22 chromosomen
gelijk bij man en vrouw
2 chromosomen verschillend
XY alleen bij man
XX alleen bij vrouw

geslachtschromosoom
Het Y-chromosoom zet aan tot de productie van mannelijke hormo-
nen en tot de ontwikkeling van mannelijke geslachtskenmerken.
-- in de lichaamscellen van een man bevinden zich altijd een X- en
een Y-chromosoom
-- in de lichaamscellen van een vrouw altijd twee X-chromosomen.
-- mitochondriaal DNA (mtDNA) wordt alleen door de moeder aan het
nageslacht doorgegeven.

geslachtschromosoom
De mens telt ongeveer 100.000.000.000.000 cellen .
In iedere is cel is er verschil tussen man en vrouw.
De hersenen bestaan uit
ongeveer 1.000.000.000.000
cellen.
Ook hier is er in iedere
cel veschil tussen man en
vrouw.
Onbegonnen klus:
Man tot vrouw of
vrouw tot man
“ombouwen”.
Een enkele cel veranderen: enorme technische uitdaging.
In vivo en miljoenen tegelijk: onmogelijk

geslachtschromosoom
met het Y chromosoom en mtDNA kan men een genetische
stamboom opstellen;
- met Y-chromosomen: Y-chromosomale Adam
- met mtDNA: mitochondriale Eva

gender en sekse
sekse: biologisch bepaald, man of vrouw;
-blijft vast voor het hele leven
-hoort bij de natuur van de mens
-bepaalt samenlevingsvormen
gender: seksuele geaardheid,
-vaag begrip
-relativering van verbinding tussen sekse en
identiteit (zelf-gevoel)
-geeft “vrijheid” aan levenshouding
politieke agenda:
-afschaffen van sekse in identiteitsbewijzen
-niet invullen van sekse bij pasgeborene
-sekse veranderen zonder biologische “ombouw”

Het Noorse gender paradox
Noorse
socioloog,
komiek,
en
televisie-
maker
Harald Eia
www.youtube.com/watch?v=p5LRdW8xw70

human chromosome
Estimated number of genes and base pairs (in mega base pairs) on
each human chromosome (from Wikipedia)

Richard Durbin

The molecular clock
The molecular clock (based on
the molecular clock hypothesis) is a
technique in molecular evolution that
uses fossil constraints and rates of
molecular change to deduce the time
in history when two species
diverged.
The molecular clock gives only a
relative time as it is dependent on the
mutation rate. It can be calibrated by
the present experimentally obtained
mutation rate.
Illustrations of five types of
chromosomal mutations.

Richard Durbin

Phylogeny of apes (via mitochondria genes)

life and human timeline
taken from wikipedia

life and human timeline
Time line: lists events as a function of time.
molecular clock approach:
the events can be listed as a function of the
difference in the number of mutations at time zero.
differences in DNA
among homo sapiens: 0.1%
homo sapiens-chimp: 1.2%
homo sapiens gorilla: 1.6%

H. Johannes Paulus over de evolutieleer
Plenaire zitting van de Pausellijke
Academie van Wetenschappen (22-10-
1996):
Ik ben gelukkig met het eerste thema dat u
heeft gekozen, de oorsprong van het leven
en de evolutie, een wezenlijk thema, dat de
kerk uitermate interesseert, aangezien de
openbaring van haar kant leerstellingen
bevat met betrekking tot de natuur en
oorsprong van de mens. (....) Als het op het
eerste gezicht kan schijnen dat men op
tegenstellingen stuit, in welke richting moet
men de oplossing hiervan zoeken? Wij
weten inderdaad dat de waarheid niet met
de waarheid in tegenspraak kan zijn. (Leo
XIII, Providentissimus Deus).

Het mysterie van de schepping
met andere woorden:
Hemel en aarde hebben een
begin.
Hemel en aarde zijn geschapen.
Er is een schepper, deze
overstijgt hemel en aarde.
Genesis, 1, 1
In het begin schiep God de
hemel en de aarde.

De schepping van de mens I
Genesis, 1, 26
God sprak: `Nu gaan Wij de mens
maken, als beeld van Ons, op Ons
gelijkend; hij zal heersen over de
vissen van de zee, over de vogels
van de lucht, over de tamme dieren,
over alle wilde beesten en over al
het gedierte dat over de grond
kruipt.
met andere woorden
De mens is onmiddelijk door God
geschapen.
De mens is geschapen als beeld van
God.
De mens heeft een voorkeurs positie
in de schepping: hij is de heer.

De schepping van de mens II
Genesis, 2, 7
Toen boetseerde Jahwe God de
mens uit stof, van de aarde
genomen, en Hij blies hem de
levensadem in de neus: zo werd de
mens een levend wezen.
met andere woorden:
De mens is geschapen in een 2-
stappen proces:
1. materiele aspect: stof van de aarde,
misschien een bestaand biologisch
organisme;
2. levensadem: iets dat verschilt van
de materiele wereld: de ziel.

De schepping van man en vrouw: Adam-Eva
Genesis, 1, 26 en 31
26. En God schiep de mens
als zijn beeld; als het beeld
van God schiep Hij hem;
man en vrouw schiep Hij
hen.
31. God bezag alles wat Hij
gemaakt had, en Hij zag dat
het heel goed was.
met andere woorden:
Man en vrouw zijn onmiddellijk door God geschapen; zij hebben
gelijke waardigheid als beeld van God.
Man en vrouw zijn beeld van God, als gemeenschap van personen.
De schepping is heel goed.

God staat boven de tijd
Psalm 90, 4
Duizend jaren toch zijn in
uw ogen als de dag van
gisteren - voorbij! een
wake gelijk in de nacht:
2 Petrus, 3, 8
Een ding echter, vrienden,
mag u niet ontgaan: Voor
de Heer is een dag als
duizend jaren en duizend
jaren als een dag.
H. Drie-eenheid (Andrei Rublev)

Evolutie en evolutionisme
Evolutie heeft 2 betekenissen
Evolutie 1:
een theorie binnen de biologie die
een goede verklaring geeft voor:
-- de uniformiteit in de levende natuur
-- de ontwikkeling van het DNA
-- de fossiele gegevens
Evolutie 2 (evolutionisme):
een metafysisch wereldbeeld, resultaat van wetenschaps-
filosofie, dat op een meta-niveau verklaringen geeft voor
ontstaan en ontwikkeling van het leven en het wezen der
dingen.

Natuurkunde en toeval
Centraal begrip in het evolutionisme: toeval
Vragen:
kan een natuurkundige onderscheid maken tussen
toeval of opzet?
neen
bestaat er een apparaat of procedure om toeval of
opzet aan te tonen?
neen
bestaat er een apparaat of procedure om toeval of
opzet uit te sluiten?
neen

Ten slotte
Wetenschap bepaalt niet op een unieke manier ons
wereldbeeld.
Gerard Nienhuis, Universiteit Leiden
picture:
Berend Vonk

Het dubbele gezicht van de evolutie I
Er zijn weinig onderwerpen in de wetenschap die zo veel losmaken als juist de biologische evolutie. Al sinds de eerste jaren van
deze theorie, in de tijd van Darwin tot op de dag van vandaag wordt er een discussie gevoerd tussen voorstanders en tegenstanders,
die de evolutieleer als een bedreiging van het geloof in een almachtige God zien. De discussie werd zelfs tot in de rechtszaal
voortgezet. Sommigen zetten de situatie op scherp met de slagzin: of wetenschap of geloof, d.w.z. ofwel evolutie of kiezen voor
God.
Persoonlijk vraag ik mij dan af of het echt zo is. Ik ken verstandige wetenschappers die evolutie als een van de grote succesvolle
wetenschappelijke theorieën zien en anderzijds verstandige gelovigen die een vast geloof hebben in God, de schepper van hemel en
aarde. Bestaat er dan een waarheid voor de wetenschap en een andere voor het geloof? Moet ik schizofreen zijn om als
wetenschapper in God te kunnen geloven?
Laten wij eerst beginnen met de wetenschap. Evolutie betekent etymologisch dat iets geleidelijk wordt ontvouwd. Niet in grote
stappen, zoals een revolutie, maar in kleine stappen. In die betekenis is het een goed gekozen benaming van de realiteit die biologen
in de natuur opmerken. Het lijkt erop dat vanaf de oercel tot de huidige planten- en dierenwereld alles zich ontwikkeld heeft in
kleine stappen. De verhitte discussie over ontbrekende stappen, de missing links, is vaak door de feiten achterhaald: deze worden
steeds weer gevonden. Evolutie in de biologie wordt door de hedendaagse biologische wetenschappen als een algemeen aanvaard
feit beschouwd. Het beste bewijs hiervoor is dat de hele natuur, planten en dieren, uit de dezelfde bouwstenen zijn opgebouwd, de
cel. De vraag hoe dit geleidelijk totstandkomen werkt is ook tamelijk goed begrepen. Het zijn mutaties die altijd optreden en die in
sommige gevallen tot veranderingen leiden die voor het betreffende organisme voordelig zijn. Een voorbeeld hiervan zijn resistente
ziekenhuisbacteriën die immuun worden voor de gebruikelijk antibiotica.
Als het gaat om grote veranderingen, zoals van cel tot organisme, van reptiel tot vogel, of van eenvoudig zoogdier tot hominiden is
natuurlijk de vraag wie of wat daarvoor verantwoordelijk zou kunnen zijn. Is het proces van verandering en daardoor beter
aangepast zijn aan nieuwe omstandigheden een stuurloos proces of is er enige vorm van gerichtheid of doel. Wat de biologen alleen
kunnen zien is dat er met de natuurwetenschappelijke methoden geen wetten of oorzaken hiervoor kunnen worden gevonden.
Natuurlijk gaat ook de wetenschapper verder denken en zoekt naar een eerste en laatste oorzaak van wat hij onderzoekt. Hij komt
dan echter ongemerkt in het gebied van de filosofie terecht. In de standaard evolutietheorie worden daarbij aannames gemaakt,
waaronder: Wat ik niet met natuurwetenschappelijke methoden kan zien of meten, dat bestaat niet. Dit uitgangspunt, het dogma van
het sciëntisme, staat in scherp contrast met de klassieke filosofie van Aristoteles en van anderen die overtuigd zijn van de actieve
rol van een Eerste Beweger of Eerste Oorzaak. Het is voor hen ook duidelijk dat de mens een unieke positie heeft onder de andere
levende wezens, omdat hij zowel over een lichaam als ook over een geestelijke ziel beschikt.

Het dubbele gezicht van de evolutie II
Met het dogma van het sciëntisme en het wetenschappelijke resultaat dat er geen natuurwetten of andere natuurwetenschappelijke
oorzaken verantwoordelijk zijn voor doelgerichtheid in de evolutionaire ontwikkeling blijft er alleen één conclusie: er is helemaal
geen oorzaak. Dit ontbreken van iedere natuurwetenschappelijke oorzaak wordt toeval genoemd. Het blijft in de biologie een vaag
begrip, je zou het bijna met hoofdletters kunnen schrijven: TOEVAL. Men moet daarbij bedenken dat toeval een filosofisch begrip
is. Er bestaat geen enkel apparaat, wiskundige methode of computerprogramma waarmee men toeval of het ontbreken van toeval
kan aantonen.
Samenvattend kan men zeggen: er bestaat een goed onderbouwde en door feiten ondersteunde biologische theorie, de
evolutietheorie. Als men daarna op basis van deze theorie naar diepere oorzaken zoekt en dan in wetenschappelijk-filosofische
overwegingen de afwezigheid van natuurlijke oorzaken als toeval bestempelt, verlaat men het gebied van de natuurwetenschappen
en zou men beter over evolutionisme kunnen spreken. Het evolutionisme maakt van de natuurwetenschappelijke evolutietheorie
een filosofisch wereldbeeld. Want altijd is er die niet-onderbouwde aanname, het dogma van het sciëntisme, dat er geen oorzaken of
realiteiten bestaan buiten dat wat met natuurwetenschappelijke methoden kan worden aangetoond.
De gelovige, zoals schrijver van deze, heeft juist met dit laatste enorme problemen. Hij is er vast van overtuigd dat er een
onzichtbare realiteit bestaat die niet met natuurwetenschappelijke methoden kan worden aangetoond, noch worden ontkend. Het is
een overtuiging die zowel in de joods-christelijke traditie, als ook in de Griekse klassieke filosofie gedeeld wordt.
Er is helaas grote verwarring in dit op zich simpele vraagstuk, want evolutietheorie en evolutionisme worden door velen als
hetzelfde beschouwd. En om de verwarring nog groter te maken wordt het gezag van biologisch-wetenschappelijke resultaten
gebruikt om een filosofie, het evolutionisme, te onderbouwen. Daarbij kunnen dezelfde biologische feiten net zo goed passen in een
wereldbeeld waar ruimte is voor een immateriële realiteit. Omgekeerd is het niet nodig omwille van het geloof in een almachtige
God de natuurwetenschappelijke aspecten van de evolutietheorie af te wijzen. Het is beter de autonomie van biologen en andere
natuurwetenschapper te respecteren. Soms gebeurt het dat buitenstaanders van de wetenschappen kritiek leveren op
wetenschappelijke resultaten. Maar daarmee wordt niet altijd een positieve bijdrage geleverd aan de zoektocht naar de waarheid.
Een voorbeeld hiervan zijn fundamentalistische stromingen, zoals het creationisme, die vanuit de Bijbel conclusies trekken over
natuurwetenschappelijke vraagstukken, zoals die in de biologie of natuurkunde worden bestudeerd.

Het dubbele gezicht van de evolutie III
Het is een feit dat in de biologie net als in de andere natuurwetenschappen vaak de vraag naar de laatste (of eerste) oorzaak naar
voren komt. Maar dit is juist het terrein van de filosofie. Het ware te wensen dat de waarde van het filosofisch denken steeds beter
onderkend wordt. Zo kan helderder het verschil worden aangebracht tussen de resultaten van de wetenschap en de filosofische
interpretatie daarvan. Het dubbele gezicht van de evolutie wordt daarmee zichtbaar: de biologische theorie enerzijds en anderzijds
het evolutionisme als filosofie. De filosoof is de natuurlijke gesprekspartner van de theoloog, want het zijn de filosofische
denkbeelden die open staan voor een vruchtbare wisselwerking met de theologie of juist hiermee in tegenspraak zijn. De heilige
Johannes Paulus II verwoordt dit in zijn encycliek “Fides en Ratio” als volgt: "Het filosofisch denken is vaak het enige terrein van
overeenkomst en dialoog met hen die ons geloof niet delen." Ook voor de wetenschapper zelf is het filosofisch denken een grote
hulp. Want hiermee is het mogelijk de vooronderstellingen en grenzen van zijn eigen vakgebied expliciet te maken.
Met het bovenstaande is getracht aan te tonen dat er in het geval van de
evolutietheorie geen tegenstrijdigheid hoeft te bestaan tussen wetenschap en
geloof. Bepaalde filosofische interpretaties van wetenschappelijke theorieën,
zoals het evolutionisme, kunnen daarentegen wel tot tegenstellingen leiden.
Persoonlijk durf ik te stellen dat het verdiepen in de wetenschap een weg is om
steeds meer de hand van een schepper te kunnen ontdekken. Hoeveel grote
wetenschappers hebben niet hiervan getuigenis gegeven.
Alfred Driessen
emeritus hoogleraar natuurkunde
27 augustus 2017

Dankwoord
Bij de presentative werd dankbaar
gebruikt gemaakt van material van:
Prof. Richard Durbin:
On the polygenic origin of humanity,
Presentation at the conference „How did it all
start?“, Netherhall House, January 3, 2014.
en Prof. Nico van Straalen,
Vele van de afbeeldingen zijn genomen van het
internet, met name van Wikipedia.

Evolutie en schepping

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Evolutie en schepping

Similar to Evolutie en schepping (20)

More from Alfred Driessen

More from Alfred Driessen (20)

Evolutie en schepping